درخت حوزه‌های تخصصی

تبدیل روستا به شهر به عنوان دگردیسی در سکونتگاه های انسانی، از چالش های عمده شهرنشینی، خصوصاً در کشورهای درحال توسعه است. امروزه، گسترش بیش از حد کلانشهرهایی چون تهران باعث تخریب بافت ها و سازمان فضایی شهر شده و ساکنین بافت های میانی برای آرامش و آسایش، به سمت بافت های بیرونی، دره ها و مناطق خوش آب و هوای اطراف شهر مهاجرت و روستاهای مجاور شهر را برای سکونت اختیار کرده اند. این امر موجب تخریب باغات و مناظر بکر طبیعی ـ روستایی می شود. در مقابل شیوه شهرنشینی امروز سرزندگی و نشاط فضاهای شهری را از میان می برد. عدم رسیدگی به این روند موجب زوال و نابودی بستر طبیعی و خاطرات روزگاران قدیم و مناطق روستایی، که بخشی از هویت ماست خواهد شد. روستاهایی که در حاشیه شهرها بوده و در دل شهر به صورت ارگانیک به زندگی خود ادامه می دهند، روستاـ شهر 1نام گرفته اند. اتخاذ روش ها و سیاست هایی که بتواند ضمن ایجاد پیوند قوی بین روستا و شهر، موجب ارتقای کیفیت زیست محیطی آنها شده و در عین حال بافت سنتی و طبیعی روستا را حفاظت کند، حائز اهمیت است. احیای روستاـ شهرها به عنوان نقاط هدف گردشگری شهری، فضای مطلوبی برای شهروندان خسته از زندگی ماشینی می سازد.

در بخش اول این پژوهش ، تحلیلی محتوایی انجام گرفته است ، به گونه ای در نظریه های فرهنگی جدید ، بر وحدت میان نظریه و عمل ، میان کار فکری و کاردستی ، میان تجربه های گذشته و زمان حال ، و در هم آمیختگی و هم زمانی آموختن و آموزاندن تاکید شده است . بر این اساس در پژوهش حاضر ، و اهمیت موضوع یادگیری ، شناخت اصول طراحی روشهای آموزشی و بحث فراشناختی تحلیلی می شود ...

مسجد قوۃ الاسلام و قطب­منار به عنوان دو اثر معماری و ماندگار سلسله ی غلام شاهیان، نشانگر آغاز نفوذ فرهنگی دین مبین اسلام در سرزمین باستانی هند محسوب می شوند. سیر تحوّل ساخت در این دو بنا، بیانگر بهره گیری معماران و سازندگان از عناصر معماری بومی هند و به کار گیری هنر معماری ایرانی در قرون میانی اسلامی است. در این تحقیق با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به مطالعه ی جنبه های تاریخی و ویژگی های معماری و تزئینات وابسته به این دو بنا پرداخته شده است. همچنین مطالعه ی تطبیقی و تحلیل تأثیر و تأثّرات معماری اسلامی در دو حوزه ی فرهنگی هند و ایران انجام گرفته است. این نوشتار برآن است تا به این پرسش پاسخ دهد که شواهد تأثیر پذیرفته ی معماری قطب منار در سه بخش ساختار، عملکرد و معنی از حوزه های فرهنگی ایران و افغانستان چه بوده است؟نتایج این تحقیق نشان می دهد که معماری اسلامی در هند با ساخت مسجد قوۃ الاسلام و قطب منار، نخستین تجربه ی تاریخی مسلمانان به شمار می رفت که بیشتر برگرفته از الگویی ترکیبی از معماری ایرانی- هندی بوده است. به باور نگارندگان، قطب منار علاوه بر عملکردهای نمادین سیاسی و مذهبی، مکانی امنیّتی برای کنترل هرچه بیشتر شهر دهلی محسوب می شده است؛ زیرا دارای ارتفاع زیاد بوده و امکان تسلّط بر مناطق اطراف را فراهم می کرده است.

پارک ها به عنوان عمده ترین فضای سبز شهری نقش بسیار مهمی در زندگی اجتماعی و مراودات فرهنگی شهرنشینان دارند. این نوشتار در پی چگونگی راه یابی این فضا در ساختار شهرهای کشور و نسبت آن با باغ، که مفهومی شناخته شده و عمیق در فرهنگ ایرانی است، می باشد. بدین منظور تحولاتی که از ورود واژه پارک و اطلاق آن به برخی از باغ های دوره ناصری آغاز، و به پیدایش اولین نمود های امروزی آن منتهی گشته، مورد بررسی قرار می گیرد. شهر تهران با توجه به داشتن محوریت در تحولات این دوره، بستر مکانی این پژوهش است. در روند بررسی ها مشخص می گردد که بوستان های شهری امروز ما زاییده تحولاتی در عرصه زندگی اجتماعی و شیوه های باغ سازی است که همگام با سایر جنبه های معماری و شهرسازی از دوره قاجار آغاز شده، لیکن در مراحل آغازین به دلیل عدم نیاز ساختاری، وجود چنین فضاهایی تنها جنبه صوری و تجدد گرایی داشته است. لذا محصولات عمده آن با نیم قرن تاخیر پا به عرصه شهر های ما گذاشته و عمده ترین دغدغه های حاکم بر طراحی آنها ناشی از تحولات عرصه معماری و منظرسازی در مغرب زمین بوده است.

بیان مسأله : بنای تکیه دولت تهران همواره از منظر پژوهشگران حفاظت و تاریخ معماری از جنبه های گوناگون محل بحث بوده است. محور اصلی این بحث، مربوط به تاریخ بنا و ارتباط میان دو بنای رویال آلبرت هال و تکیه دولت است. بسیاری از پژوهشگران، در تأیید و یا نفی شباهت این دو، مطالبی اغلب متناقض مطرح کرده اند؛ عده ای به نقش سفر ناصرالدین شاه قاجار به اروپا و ارادة وی در ساخت نمونه ای مشابه در ایران اشاره کرده و برخی، با تکیه بر این مطلب که این سفر بعد از زمان ساخت تکیه بوده، خلاف آن را نتیجه گیری کرده اند. اما همچنان پاسخی در خور برای سؤال مذکور ارائه نشده است. هدف پژوهش : هدف پژوهش حاضر تبیین جایگاه تکیه دولت در تاریخ معماری ایران از طریق تطبیق ویژگی های تکینکی ساختی این دو بنا است. لذا، پژوهش حاضر در پی توضیح جایگاه مطالعات تکنیک ساخت سازه در مطالعات تاریخ معماری است و کوشیده است تا ضرورت ها، شیوه و روند این مطالعات را تشریح کند. هدف سوم از این پژوهش بررسی امکان پذیری و میزان کارایی مطالعات تطبیقی پیرامون معماری بناها در مطالعات کیفی تاریخ معماری خصوصاً مطالعات تاریخ معماری ایران است. روش پژوهش : پژوهش حاضر مبتنی بر روش شناسی کیفی است و با به کارگیری ابزار تطبیق می کوشد، در وحلة نخست، به تبیین شکل گیری پدیده ای به نام بنای تکیه دولت در تاریخ معماری ایران پاسخ دهد و، در وحلة دوم، از تجربیات این بخش از پژوهش برای صورت بندی روش تطبیقی در مطالعات تکنیک ساخت استفاده کند. نتایج پژوهش : براساس بررسی های صورت گرفته می توان مسألة مطرح پیرامون بنای تکیه دولت را این گونه پاسخ داد: بنای تکیه دولت، اگرچه از جنبة پلان و ساختار فضایی تحت تأثیر بنای رویال آلبرت هال قرار دارد و براساس شواهد در پی رقابت ناصرالدین شاه قاجار با اروپای قرن نوزدهم و با فاصلة یک سال از ساخت رویال آلبرت هال ساخته شده، اما از جنبة تکنیک ساخت کاملاً متأثر از تکنیک ساخت معماری ایرانی است و به این معماری تعلق دارد. در کنار این مورد، با توجه به روند پژوهش، می توان بر کارایی روش تطبیقی در مطالعات تاریخی معماری در کنار نقش بررسی تکنیک ساخت صحه گذاشت و بیان کرد که بررسی تکینک ساخت روش مند در پاسخ به سؤالات تاریخ معماری بسیار کاراست.

شکل محصولات صنعتی که به صورت تولید دسته ای و یا تولید انبوه ساخته می شود از عوامل مختلفی متأثر می گردند . فناوری ساختارهای تولیدی ،‌ توان و قدرت سرمایه گذاری و اقتصادی در تولید ، سطح و سبک زندگی مردم و یا قشر استفاده گر محصول مورد نظر ، نگرش ، بینش و دیدگاههای فرهنگی جامعه مورد نظر ، قوانین و اصول حقوقی و سیاسی حاکم در جامعه از جمله عوامل تأثیرگذار در شکل محصول به حساب می آید . در نیمه دوم قرن بیستم علاوه بر عوامل فوق ، مکاتب و جنبشهای هنری در فرآیند و شکل نهایی محصولات تأثیرگذار بودند ...

از دهه 1990 رویکرد راهبردی به سازماندهی فضا بسیار متداول گردیده است. اکنون بیش از پیش تصور می رود که راه حل مشکلات پیچیده، بستگی به توانایی ترکیب چشم اندازهای راهبردی با اقدامات کوتاه مدت دارد. اجرای این گونه برنامه ریزی مستلزم پاسخگویی در قالب چارچوب های زمانی و بودجه ای و ایجاد آگاهی برای سیستم های قدرت می باشد. در این میان نیاز به ایجاد یک ظرفیت برنامه ریزی راهبردی مناسب و تغییر در سبک برنامه ریزی موجود وجود دارد؛ به گونه ای که طرف های ذی نفع به طور فعال در فرآیند برنامه ریزی بر اساس یک تعریف مشترک از وضعیت اقدامات، به اشتراک گذاری منافع، اهداف، و دانش مربوطه، مشارکت داشته باشند. در این مقاله نخست به مقوله برنامه ریزی راهبردی و تاریخچه پیدایش و گسترش آن پرداخته شده است. در ادامه سیر تحول برنامه ریزی فضایی؛ از برنامه ریزی سنتی تا برنامه ریزی راهبردی، با نگرشی نقادانه بررسی گردیده است. برای ورود به بستر کاربردی این رویکرد برنامه ریزی، پس از جمع بندی مفاهیم و ویژگی های ساختاری برنامه ریزی فضایی راهبردی، به دو فرآیند مطرح در منابع متون تخصصی برنامه ریزی فضایی راهبردی (فرآیند برایسون، و مدل نگرش چهارسویه آلبرشت) پرداخته شده است. در پایان نیز نکات و اصولی که باید در ارائه الگویی موفق برای برنامه ریزی راهبردی لحاظ گردند، مطرح گردیده است. نگارندگان مقاله حاضر سعی نموده اند تا با نگاهی تحلیلی به سیر تحول برنامه ریزی فضایی، بسیاری از نقاط ضعف و ابهامات این گونه برنامه ریزی را در جهت قابل استفاده تر شدن آن، برطرف نموده و از این طریق نگاهی شفاف تر و جامع تر از گذشته به این عرصه را موجب گردند.

مطالعات موجود تا آغاز قرن20 در مورد حفاظت اماکن با ارزش های میراثی به صورت مشترک حکایت از محکومیت روش های انتخاب شده بوسیله ویولت لودوک( Viollet- Le- Duc) و هوادارانش می کند (UNESCO، 1950). اما چنین قضاوتی منصفانه نیست و لازم است پذیرفته شود که ویولت لودوک در پیشنهاد تفسیر ارتباط تاریخی با بناهای با ارزش و طرح روش هائی برای حفاظت آنها نسبت به ارزش های ذهنی اجتماعی به انتقاد پرداخت.او بود که اهمیت معماری گوتیک و مجسمه های آن را در فرانسه کشف کرد، و نشان داد چطور آنها بیانگر نوع و هوش سرشار معماران فرانسوی بوده اند. او در تمایلات سیاسی و ادبی روزگار خود حامیانی پیدا کرده بود، به طوری که نظریات او به شکل فوق العاده ای نافذ بوده و زمانی که معماری قرون وسطا و مجسمه های آن در طول دوران انقلاب صنعتی در خطر تخریب بسیار جدی بود، با ادای احترام نسبت به سبک کلاسیک، زمینه بسیار وسیعی جهت حفاظت آنها پیدا کرد.

با ورود به عصر سوم تحول زندگی بشر موضوع محیط زیست و ارتباط تنگاتنگ آن با فرآیندهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگ و سیاسی بیش از پیش مورد توجه مجامع بین المللی قرار گرفته است. از آنجایی که رابطه ای مستقیم میان مصرف انرژی و پیشرفت های صنعتی و ساخت و ساز وجود دارد، مسئله بحران انرژی به عنوان معضل اساسی قرن حاضر شناخته شده است. این موضوع سبب افزایش رویکرد به انرژی های تجدیدپذیر شده است. طراحی پایدار که امروزه در بیشتر مجامع معماری مطرح می شود از بحث برانگیزترین موضوعات جهان کنونی است. یکی از مهمترین اهداف طراحی پایدار، حفظ طبیعت و اصلاح نگرش به آن است. تجلی توسعه پایدار در حوزه محیط ساخته شده، معماری پایدار نامیده می شود. با توجه به محدود بودن منابع سوختی، استفاده از منابع انرژی پاک به عنوان یک راهکار استراتژیک از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می باشد. هدف از این مقاله پرداختن به رویکرد طراحی بر اساس استفاده از انرژی خورشید در ساختمان بلند و جانمایی مناسب آن هاست، به گونه ای که با توجه به نتیجه ی آنالیزهای انجام شده متوجه می شویم سایه اندازی ساختمان های بلند در یک مجموعه برج که هرکدام بر دیگری سایه می اندازند، و مجموعه هایی که سایه اندازی روی یکدیگر ندارند یا این سایه ها بسیار کماند، در مصرف انرژی آن ها چه مقدار تفاوت مشاهده می کنیم. روش تحقیق با استفاده از روش توصیفی تحلیلی می باشد. در این تحقیق به استفاده از انرژی خورشیدی به عنوان اصلی ترین منبع انرژی پاک پرداخته شده است و راهکارهایی در جهت طراحی و جانمایی برج ها در یک مجموعه با توجه به سایه اندازی آنها روی یکدیگر و مصرف انرژی آنها ارائه شده است.

مسالة «خلق کلیت» یا حفظ و تکوین آن، از کوچکترین اجزا در معماری گرفته تا منظر شهری چیزی است که امروزه طراحان را به طور جدی با خود درگیر کرده است. رشد شهر نه زادة ذهن یک نفر است و نه زادة یک گروه منسجم از اذهان. بافت و ساختار شهرهای امروزی حاصل فرآیندی است که از سالهای بسیار دور آغاز شده است. شناخت معماری و شهرسازی تاریخی میتواند زمینة مناسبی برای درک الگوهای سنتّی پدید آورد تا با توجه به آن بتوان آثاری خلق کرد که ضمن دارا بودن خصوصیات کالبدی و کارکردیِ مناسب، از هویت فرهنگی شایستهای نیز برخوردار باشد. در نظری به شهرهای تاریخی میتوان آنها را همچون کلیتی جامع و منسجم ادراک کرد. این جامعیت نه تنها در کلِ شهر بلکه در کوچکترین اجزای آن نیز احساس شدنی است. براساس نظریة هولوگرافیک، کل در درون جزیی است، که در درون کل است "". این فرضیه با ملاحظة چگونگی تبدیل دیدگاه هولوگرافیکی به الگویی که بتواند وجود""کل در اجزا را در معماری و شهرسازی پوشش دهد، با تحلیل بافت تاریخی شهر آمل مورد بررسی قرار می گیرد. هدف این نوشتار، تبیین الگوی هولوگرافیک در شناخت عمده ترین متغیرهای تأثیرگذار در رشد و توسعه مشتمل بر مفهوم شهر، بافت و محله است. این «الگو» می تواند با پرهیز از تقلید یا تکرار کار گذشتگان، تجربیات آنان را در قالب آثار متنوع معماری نمایان سازد. در این مقاله تلاش شده در قدم اول اندیشة هولوگرافیکی دانشمندان و عرفا تعریف شود و در پایان پیرو دیدگاه هولوگرافیکی به کشف الگوی مناسبی جهت تحلیل آثار معماری و شهرسازی دست یابیم تا در خدمت تعمیقِ تحقیق در تاریخ معماری ایران قرار گیرد.