اخلاق و تربیت در قرآن

فضیلت علم و دانش از منظر اسلام پوشیده نیست؛ به گونه ای که قرآن کریم هدف از بعثت پیامبر گرامی اسلام(ص) را تعلیم کتاب و حکمت معرفی نموده است. در این راستا قرآن کریم از کسانی یاد نموده است که خداوند آنان را به زینت دانش آراسته و از آنها با عنوان اوتوالعلم تعبیر نموده است. در اینکه مصداق اوتوالعلم یا همان صاحبان دانش و معرفت چه کسانی هستند؛ مفسران اقوالی مختلف دارند. صرف نظر از اختلافی که در تفسیر برخی آیات از سوی مفسران دیده شده اقوال در حصر و یا تعمیم مصادیق اوتوالعلم نیز متفاوت است. در این تحقیق ضمن بررسی مفهومی اوتوالعلم در آیه 49 سوره عنکبوت، مصادیق اوتوالعلم و مقوله جری و تطبیق مورد بررسی قرار گرفته و با استناد تحلیلی به روایات، قول به حصر تثیبت شده است.

۱۸۵.

تساهل و مدارا در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسین فرزانه پور محمد بخشایی زاده

منبع: اندیشه های نوین دینی تابستان ۱۳۹۰ شماره ۲۵

کلیدواژه‌ها: قرآن رفتار همزیستی مسالمت آمیز تساهل و مدارا مخالفان اقلیت های دینی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن اخلاق و تربیت در قرآن

تعداد بازدید : ۲۹۸۴ تعداد دانلود : ۱۵۰۰

تساهل و مدارا به منزله یک فضیلت اخلاقی و شیوه رفتار و عمل در مجموعه اندیشه های اسلامی واجد جایگاه والایی است. در این مقاله با استناد به منابع اسلامی، مبانی، اصول نظری تساهل بررسی می شود. قرآن کریم به مساله تساهل و مدارا در رفتار با دیگران از جمله اقلیت های دینی و نژادی توجه داشته است و یکی از ماموریت های پیامبران الهی را نیز همین می داند. ما در این نوشتار گستره تساهل و مدارا را مطرح و در ادامه ارزیابی می کنیم.

۱۸۶.

با امام باقر(ع) در سایه قرآن

نویسنده: سید علیرضا جعفری

منبع: فرهنگ کوثر ۱۳۷۸ شماره ۳۱

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۹۶۵

۱۸۷.

حقیقت و چگونگی سلوک باطنی در قرآن از منظر علامه طباطبایی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: علیرضا کرمانی

منبع: قرآن شناخت سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۱۳)

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی عبادت معرفت نفس سیر و سلوک سلوک عرفانی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۹۲۷ تعداد دانلود : ۵۷۴

حقیقت سلوک، نوعی حرکت باطنی است که از عالم ماده آغاز، و به لقای حق تعالی منتهی می شود. علامه طباطبایی وجود چنین حرکت باطنی ای را در انسان با استناد به کلماتی همچون صراط، طریق، سبیل، باب سما، صعود و عروج به سوی خدا، سبقت، ضلال و اهتدا، کدح الی رب، لقاء الله و رجعت و مباحثی همچون ذومراتب بودن اسلام و ایمان، ذودرجات بودن مؤمنان، نکوهش توقف در مرتبة ظاهر، غایت داشتن حیات آدمی و لزوم حرکت به سوی غایت، از نگاه قرآن تثبیت می کند. ایشان این حرکت باطنی را در مسیر نفس می داند. انسان در این راه، ناچار به شناخت درست نفس است. شناخت حقیقی نفس متوقف بر توجه به خداوند به منزلة غایت و نهایت این مسیر است. دین الهی با تشریع عبادات، کیفیت سلوک را در این مسیر بیان کرده است و البته تنها کسانی که به مرتبة عبادت احرار رسیده اند، توان چنین سلوکی دارند.

۱۸۸.

هدایت ها و ارزش ها/موعظه متقین در قرآن

نویسنده: رضا حاجیان

منبع: بشارت ۱۳۸۸ شماره ۷۱

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن اخلاق و تربیت در قرآن

تعداد بازدید : ۲۹۱۱

۱۸۹.

روش تربیتی تذکر در قرآن کریم

نویسنده: محمدرضا قائمی مقدم

منبع: تربیت اسلامی سال سوم بهار و تابستان ۱۳۸۷ شماره ۶

کلیدواژه‌ها: ذکر تربیت اسلامی روش های تربیتی روش تذکر تربیت در قرآن

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۸۹۴ تعداد دانلود : ۶۰۵۴

تذکر، روشی برگرفته از قرآن است که عبارت است از گفتار و یا رفتاری که از مربی سر می زند تا متربی را نسبت به آنچه از یاد برده و یا از آن غفلت کرده و یا از آن بی خبر است و اطلاع از آن برای او لازم است، آگاه سازد و احساسات او را در قبال آنها برانگیزد. نتیجة این روش، هوشیار شدن و متذکر شدن متربی و ایجاد نوعی بیداری برای طی مسیر هدایت در اوست. ارجاع به گذشته خود فرد و دیگران، توصیه و سفارش، موعظه، تمثیل، مواجهه با وجدان، انذار و تخویف، سختگیری و فشار غیرمستقیم، و برخورد قهری و شدید، همه از شیوه های به کارگیری این روش است. تذکردهنده، مخاطب، محتوی، و شیوة تذکر، ارکان این روش را تشکیل می دهند که هرکدام دارای ویژگی ها و شرایطی هستند. تأثیر مفید و کارآمدی روش تذکر در گرو رعایت این شرایط است.

۱۹۰.

هدایتها و ارزشها:بدزبانی

نویسنده: احمد عابدینی

منبع: بشارت ۱۳۸۳ شماره ۴۱

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۸۸۰

۱۹۱.

پاسدارى و مراقبت از خویشتن

نویسنده: عبدالله جوادی آملی

منبع: نشریه پاسدار اسلام ۱۳۸۷ شماره ۱۳

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۸۶۷

۱۹۲.

اقدامات تأمینی و تربیتی از نظر قرآن و سنت

نویسنده: محسن رهامی

منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ۱۳۷۹ شماره ۱۵۵

کلیدواژه‌ها: پیشگیری از جرم اقدامات تأمینی و تربیتی و دفاع اجتماعی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۸۴۳ تعداد دانلود : ۱۲۶۲

در این مقاله نگارنده ضمن ارائه مبنایی در جهت مشروعیت اقدامات تأمینی و تربیتی‘نشان می دهد شریعت اسلام از مسئله تأمین جامعه از خطر بزهکاری واصلاح وتربیت مجرمین غفلت نکرده و بسیاری از تدابیری که امروزه در کشورهای غربی تحت عناوین اقدامات تأمینی و تربیتی و مجازاتهای تکمیلی و تبعی وضع و اجرا می شود‘سابقه علمی در صدر اسلام داشته است ‘ واز نظر اسلام نه تنها مجازات مجرمین منافاتی با اصلاح و تربیت و بازپروری آنان و پیشگیری از تکرار جرم ندارد و بلکه این امور مورد تأکید و مطلوب شرع می باشد.

۱۹۳.

نظریه ایمان در رفع شکاف معرفت و عمل اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید محمد اکبریان

منبع: پژوهشنامه اخلاق سال پنجم پاییز ۱۳۹۱ شماره ۱۷

کلیدواژه‌ها: معرفت ایمان عمل ضعف اراده مراتب ایمان مراتب عمل علیت غایی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۸۲۱ تعداد دانلود : ۸۹۶

نوشتار حاضر با اشاره کوتاه به دیدگاه های مختلف فلسفی و اخلاقی در رابطه معرفت و علم و عمل انسان و موضع آیات قرآن نسبت به آن، مسئله شکاف میان معرفت و عمل را مورد پذیرش قرارداده و با طرح نظریه ایمان درصدد حل این رخنه برآمده است. برای حل مسئله بر عنصر معرفتی در ایمان تأکید شده، درحالی که نظریات معرفت محور تنها بر شناخت به نیکی و بدی عمل تأکید دارند، عنصر معرفتی در ایمان ما را به معرفت و شناختی مضاعف در نسبت با عمل می رساند. برای رسیدن به طرح جامعی برای حل مشکل شکاف معرفت و عمل از طریق ایمان، تأثیر علت مادی در عمل و رفتار انسان (خود عمل و ماهیت و مراتب آن) و توجه به نقش علیت غایی عمل (اهداف و غایاتی که فاعل نسبت به عمل باور دارد) و نیز، نظر به مسئله تشکیک ایمان و مراتب آن از جمله مبانی تبیین طرح حاضر است.K122

۱۹۴.

راههاى پرورش اخلاق

نویسنده: محمدحسین طباطبایی

منبع: نشریه پاسدار اسلام ۱۳۷۵ شماره ۱۷۷

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۸۰۶

۱۹۵.

وظیفه ما در برابر فتنه ها

منبع: نشریه پاسدار اسلام ۱۳۸۱ شماره ۲۴۶

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۸۶

۱۹۶.

رسالت رسانه‌ها از نگاه دین

نویسنده: محمد عابدى

منبع: فرهنگ کوثر ۱۳۸۸ شماره ۸۰

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۸۵

۱۹۷.

سبک زندگی خانوادگی در قرآن و سنّت پیشوایان معصوم (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عنایت الله شریفی مهرعلی لطفی

منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال چهارم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: سبک زندگی سنت خانواده قرآن پیشوایان معصوم (ع)

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۷۹ تعداد دانلود : ۸۹۶

سبک زندگی خانوادگی در آیین اسلام همانند درختی است که ریشة آن، باورها و اندیشه ها و ساقه و شاخه هایش، ارکان و وظایف اعضای خانواده می باشد. از این رو، سبک زندگی خانوادگی دارای ابعاد زیادی است. پژوهش حاضر در صدد بررسی سبک خانوادگی در قرآن و سنّت پیشوایان معصوم(ع) در ابعاد تشکیل خانواده و ازدواج، محیط خانواده و ادارة آن و همسرپروری می باشد. از منظر قرآن کریم و سنّت پیشوایان معصوم (ع)، باورها و اعتقادات نقشی اساسی در خانواده دارند و ازدواج را امر مقدّسی می داند و همگان را به این امر فرا خوانده است و به آن تشویق می نمایند و معیارهای تقوا، عقل، اخلاق نیک و همتایی در انتخاب همسر را مورد توجّه قرار می دهند و مدیریّت خانواده را به مرد و لزوم مسئولیّت پذیری اعضای خانواده نسبت به یکدیگر مخصوصاً مسئولیّت تربیت دینی پدر نسبت به فرزندان و همکاری زن و شوهر در خانه را ضروری می دانند و تأکید به رفتار شایسته با همسران و محبّت و مهرورزی نسبت به آنان می نمایند.

۱۹۸.

نماز نردبان آسمان

نویسنده: سید رضا بهاءالدینی

منبع: نشریه پاسدار اسلام ۱۳۷۶ شماره ۱۸۹

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۶۵

۱۹۹.

اعتکاف

نویسنده: اسماعیل نساجی زواره

منبع: ماهنامه مکتب اسلام ۱۳۸۳ شماره ۶

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۳۷

۲۰۰.

تحلیل و معناشناسی تزکیه و تهذیب در آیات قرآن با تأکید بر تفسیر المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم قهرمانیان سید علی حسینی زاده

منبع: مطالعات تفسیری سال دوم زمستان ۱۳۹۰ شماره ۸

کلیدواژه‌ها: اخلاق قرآنی تزکیه نفس اخلاق توحیدی مسالک اخلاقی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن اخلاق و تربیت در قرآن

تعداد بازدید : ۲۷۲۳ تعداد دانلود : ۹۸۹

واژه تزکیه با مشتقات آن 25 بار در قرآن باز آمده است. تزکیه و تهذیب نفس به جهت نقش اساسی آن در رستگاری انسان، از نظر قرآن دارای ارزش و اهمیت ویژه ای است؛ زیرا بدون تزکیه و پالایش نفس از انحرافات: اعتقادی، اخلاقی و رفتاری، دستیابی به سعادت ناممکن است. این مقاله به بررسی اهداف و مقاصد سه مسلک اخلاقی: فلاسفه، انبیا و اخلاق توحیدی قرآن می پردازد. علامه طباطبایی با ارائه دلایل قرآنی معتقد به مسلک سوم و هم معنایی تزکیه نفس و اخلاق قرآنی است. هدف از ترک رذایل و کسب فضایل اخلاقی، در مسلک فلاسفه «اغراض و مقاصد دنیوی» و در مسلک انبیا «دستیابی به ثواب اخروی» است اما در مسلک اخلاق قرآنی «قرب و رسیدن به وجه الله» است.

درخت حوزه‌های تخصصی