حسین اصغری

مقدمه: رشد شتابان جمعیت شهری و به تبع آن نیاز به مسکن از یک سو و جلوگیری از گسترش بی رویه شهرها برای استفاده بهینه از زمین های شهری و رفع مشکلات و معضلات سیما، فضا، مسائل زیست محیطی و از سوی دیگر، بلندمرتبه سازی و الگوی شهر فشرده را در راستای توسعه پایدار شهری در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه مطرح کرده است. هدف:  در راستای حل مسائل امروزی و آینده شهر، راهبرد شهر فشرده و پروژه های بلندمرتبه سازی می تواند محور توسعه آتی شهرها قرار گیرد. براین اساس در این مطالعه سعی شده است که به تحلیل فضایی- مکانی پدیده بلندمرتبه سازی در کلانشهر تبریز پرداخته شود. روش شناسی :  تحقیق حاضر کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی بوده است و پس از جمع آوری اطلاعات، داده ها و نقشه های مورد نیاز تحقیق نسبت به ایجاد پایگاه داده و رقومی سازی نقشه ها و وارد ساختن داده های جدولی در پایگاه GIS اقدام شد و جهت تحلیل آماری از نرم افزار Spss استفاده گردید. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  محدوده پژوهش در این مطالعه کلانشهر تبریز می باشد. یافته ها و بحث:   نتایج تحقیق نشان داد، با لحاظ کردن میانگین معیار 5/9 در بلندمرتبه سازی ابعاد عملکردی در منطقه مورد مطالعه مورد توجه قرار نگرفته است و با لحاظ کردن میانگین معیار 2 در بلندمرتبه سازی ابعاد هویتی (از نظر محقق) نیز مورد توجه قرار نگرفته سبب رد شدن آن گردیده است. از طرف دیگر با لحاظ کردن میانگین معیار 2 در بلندمرتبه سازی ابعاد زیبایی شناختی مورد توجه قرار نگرفته و در این مورد نیز سبب رد شدن این فرضیه شده است. نتیجه گیری:  در نهایت این نتیجه حاصل گردید که بلندمرتبه سازی در کلان شهر تبریز براساس معیارهای شهرسازی شکل نگرفته است.

مقدمه:  برنامه ریزی پسماندهای جامد شهری فرآیندی پیچیده و چند وجهی است که نیازمند عزم جدی دستگاه های متولی و همکاری سایر بخش هایی است که به صورت مستقیم و غیرمستقیم در این امر دخیل هستند. آستارا از شمالی ترین شهرهای ایران و غربی ترین شهر استان گیلان با ویژگی های زیست محیطی منحصر به فردی که دارد نیازمند یک برنامه ریزی منظم برای مدیریت پسماندهاست؛ چرا که هم با دریا و هم جنگل مجاورت دارد و این عامل در صورت عدم مدیریت صحیح باعث شکننده شدن این دو فاکتور زیست محیطی خواهد شد.هدف:  مقاله با هدف بررسی نقاط ضعف و قوت و فرصت ها و تهدید ها ی مدیریت پسماند شهر آستارا تدوین شده است.روش شناسی:  این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی ضمن تحلیل وضعیت موجود مدیریت پسماند شهر آستارا با استفاده از مدل تحلیلی SWOT به بررسی نقاط ضعف و قوت و فرصت ها و تهدید های مدیریت پسماند با روش پرسشنامه ای دلفی پرداخته ؛ جامعه آماری شامل 30 نفر از متخصصان و کارشناسان پسماند و... است که به صورت تصادفی انتخاب شده اند. ضریب پایایی پرسشنامه در روش آماری آلفای کرونباخ 75/0 تخمین زده شد.قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی شامل شهر آستارا در غرب استان گیلان می باشد ، که مطابق سرشماری نفوس و مسکن سال 1395 دارای 51579 نفر جمعیت بوده است.یافته ها و بحث:  فرصت ها به عنوان ظرفیت های بالقوه ای هستند که می توانند برای مقابله با تهدیدها مورد بهره برداری قرار گیرند. در بررسی فرصت ها و تهدیدهای مدیریت پسماند با توجه به اینکه جمع امتیاز وزن دار برابر با 92/1 است و مقدار آن از عدد 5/2 کمتر است بنابراین در مدیریت پسماند شهر آستارا از فرصت های موجود به نحو احسن استفاده نشده است.نتیجه گیری: نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که مراحل پنجگانه مدیریت پسماند در شهر آستارا با مشکلات ساختاری عدیده ای مواجه است و نقاط ضعف بر نقاط قوت غلبه دارد و از فرصت های موجود در برابر تهدیدها به نحو مطلوب استفاده نشده است .

افزایش سریع جمعیت و کمبود زمین مناسب برای توسعه و از طرف دیگر روشن نبودن سیاست های توسعه ی شهری در ابعاد کلان و محلی، باعث گردیده که راه حل های موقتی و موضعی همچون ایجاد ساختمان های بلندمرتبه مطرح شود. این ساختمان ها با وجود افزایش سرانه ی زمین شهری، باعث ایجاد اثرات منفی در ابعاد مختلف به دلیل عدم طراحی و برنامه ریزی مناسب گردیده اند. با توجه به اهمیت موضوع، هدف از پژوهش حاضر بررسی پیامدهای کالبدی-محیطی ناشی از افزایش بلندمرتبه سازی در کلان شهر تبریز و ارائه ی پیشنهادهایی در راستای احداث ساختمان های آینده می باشد. روش تحقیق در پژوهش حاضر آمیخته (ترکیبی از روش های کمی-کیفی) با هدف کاربردی و ماهیت توصیفی-تحلیلی می باشد که در راستای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل سازی معادلات ساختاری در نرم افزار Amos استفاده شده است. جامعه ی آماری تحقیق شامل شهروندان منطقه 1، 2 و 5 تبریز و به عبارتی ساکنان پیرامون برج های آفتاب در ولیعصر (منطقه 1)، برج های آسمان در ائل گلی (منطقه 2) و برج های مهر در شهرک رشدیه (منطقه 5) می باشد که در راستای تعیین حجم نمونه از روش کوکران استفاده شده و حجم نمونه 384 نفر تعیین گردیده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که مهمترین پیامدهای کالبدی-محیطی ناشی از بلندمرتبه سازی در کلان شهر تبریز مربوط به مؤلفه های آلودگی هوا، عملکردها و کاربری های پیرامون و اثرات بصری می باشد. همچنین در بین مؤلفه های فرعی مهمترین پیامدها مربوط به کاهش ظرفیت پذیری شبکه ی معابر، افزایش آلودگی هوا، تحمیل فشار و بار اضافی به تأسیسات و خدمات شهری و گسیختگی بصری بوده که به ترتیب ارزش مدل ساختاری برای آنها 91/0، 85/0، 77/0 و 71/0 می باشد.

از میان ابعاد و زمینه های متعدد توسعه، توسعه روستایی به دلیل نقش محوری روستاها در تعادل زیستی و جمعیتی جوامع بخش قابل توجهی از مطالعات و طرح های توسعه را به خود اختصاص داده و محققان بسیاری ثابت نموده اند نواحی روستایی یکی از بهترین عرصه ها برای استفاده موثر از فن آوری ارتباطات می باشد. به همین دلیل پژوهش حاضر بر آن است در روستاهای رودسر شاخص های موثر رسانه ملی را بر اساس دیدگاه ساکنان این محدوده کشف و بررسی نماید و با ارائه راهکارهای مناسب این ارتباط را تقویت نماید. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. پس از مطالعات اسنادی، استفاده از تکنیک طوفان مغزی و در نهایت بومی سازی 4 مولفه( میزان آگاهی، تغییرات سبک زندگی، علاقه به تحصیل و آموزش و کارآفرینی) شناسایی و برای هر کدام تعدادی متغیر در نظرگرفته شد. سپس اطلاعات مورد نیاز به کمک ابزارپرسشنامه و خانوارهای روستایی(382 نفر) جمع آوری و مراحل شاخص سازی طی شد. با در نظر گرفتن رویکرد روستاییان مشخص شد متغیرهای انتخابی تاثیر مثبتی بر رسانه ملی داشته اند. پس از طی مراحل شخص سازی و به کمک آزمون تی تک نمونه رابطه 27 شاخص یافت شده و رسانه ملی سنجیده و مشخص شد یک ارتباط دوسویه بین رسانه ملی و شاخص ها وجود دارد. در نهایت می توان ادعا نمود مدیران محترم با استفاده از شاخص های اثرگذار رسانه ملی می توانند کاستی های موجود در این رسانه را کمرنگ و بر مزیتهای آن بیافزایند.

مقدمه:   یکی از راه های مهم در حل مشکلات شهری نظیر ترافیک، عدم شناخت آن مساله و متغیرها و عوامل تاثیرگذار بر آن می باشد، که یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار در مشکلات ترافیکی شهرها، تقسیمات کالبدی- فضایی آنها می باشد. بدیهی است با شناخت بهتر نه تنها به حل سریع مساله کمک می کند بلکه از اتلاف هزینه های مدیریتی هم می توان کاست. هدف:  هدف این مقاله اثرگذاری تقسیمات کالبدی- فضایی بر مشکلات ترافیکی شهر تالش است. روش شناسی :  روش تحقیق پژوهش حاضر کتابخانه ای- میدانی و نوع پژوهش به لحاظ ماهیت توصیفی- تحلیلی و هدف پژوهش حاضر، بررسی و ارزیابی اثرگذاری شرایط تقسیمات کالبدی-فضایی بر مشکلات ترافیکی در شهر تالش می باشد. جامعه آماری مطالعه حاضر، شهروندان شهر تالش را تشکیل می دهند. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمروی جغرافیایی تحقیق حاضر شهر تالش است. یافته ها و بحث:   نتایج تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده آزمون تی نشان می دهد که گویه های تقسیمات کالبدی-فضایی از دیدگاه شهروندان شرایط مطلوبی ندارد و زمینه ایجاد ترافیک را در شهر تالش مهیا کرده است. براساس نتایج رگرسیون دو متغیره و تحلیل عامل تقسیمات کالبدی-فضایی تاثیر زیادی بر مشکلات ترافیکی شهر تالش دارد. و در نهایت براساس نتایج بدست آمده از نظر متخصصان، شاخص های بدست آمده از مطلوبیت بالایی از نظر خبرگان و متخصصان در زمینه موضوع پژوهش حاضر برخوردار بوده، و از قدرت تبیین کنندگی لازم برخوردار است؛ زیرا میانگین کل حاصل از سنجش شاخص ها  برابر با 4.51 می باشد. نتیجه گیری:  شرایط تقسیمات کالبدی- فضایی شهر تالش باعث ایجاد و افزایش مشکلات ترافیکی این شهر شده است. لذا، معضل ترافیکی هم مشکلات اقتصادی و زیست محیطی را به شهر تحمیل می نماید و هم آثار سوء اجتماعی و فرهنگی دارد و در مواردی که این مسئله به یک معضل جدی تبدیل می شود، محدودیت بیش تری را در مقابل برنامه ریزان اجرایی شهر تالش قرار می دهد.

مقدمه: امروزه بهبود زیست پذیری در روستاها و شهرها، یکی از اهداف اصلی برنامه ریزان در هر کشور است.برای این منظور در درجه اول باید شناخت دقیق و همه جانبه ای از زیست پذیری و شاخص های آن به عمل آید تا بتوان بر اساس آن روستاها را سطح بندی و پس از آن جهت ارتقاء آنها برنامه ریزی نمود. هدف پژوهش: هدف پژوهش حاضر سطح بندی روستاهای شهرستان صومعه سرا بر اساس شاخص های زیست پذیری است.روش شناسی تحقیق: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش شناسی توصیفی- تحلیلی  است. جامعه آماری تحقیق 22790 خانوار روستاهای شهرستان صومعه سرا است. برای دستیابی به هدف پژوهش، از منابع کتابخانه ای و مطالعات میدانی مبتنی بر توزیع پرسش نامه و مصاحبه با 377 نفر از سرپرستان خانوارهای ساکن در روستاهای نمونه(20 روستای منتخب به روش نمونه گیری طبقه ای و به طور تصادفی ساده) بهره گرفته شد. برای تحلیل اطلاعات از روش آماری Tو تحلیل رگرسیون و روش تصمیم گیری کوپراس استفاده شده است.قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی پژوهش، سکونتگاههای روستایی شهرستان صومعه سرا است. یافته ها و بحث: یافته های حاصل از آزمون T تک نمونه ای نشان می دهد که از میان 24 شاخص مورد بررسی تعداد 8 شاخص بالاتر از حد میانه نظری 3 است که نشان دهنده وضعیت زیست پذیری بالاتر از متوسط در این شاخص ها می باشد. بر اساس یافته های رگرسیون اگرچه فاصله از مرکز شهر صومعه سرا نمی تواند زیست پذیری روستاهای شهرستان صومعه سرا را تبیین نماید اما فاصله از مرکز استان(شهر رشت) به میزان 534/0- تغییرات در میزان  زیست پذیری روستاهای شهرستان صومعه سرا  را تبیین می نماید. همچنین نتایج کوپراس نشان می دهد که  سطح بندی  روستاهای مورد مطالعه از قاعده مشخصی پیروی نمی نماید به طوری که روستای هندخاله (با فاصله 19) و روستای چکور (با فاصله 5/13)کیلومتر از مرکز شهر صومعه سرا به ترتیب در سطوح خیلی مطلوب و خیلی نامطلوب  از نظر زیست پذیری قرار دارند.نتایج: نتایج پژوهش نشان می دهد که زیست پذیری روستاهای شهرستان صومعه سرا بر اساس شاخص های مورد بررسی در یک سطح قرار ندارند.

مقدمه:  توسعه پایدار حالت تعادل و توازن میان ابعاد مختلف توسعه است. توسعه روستایی فرایندی همه جانبه و پایداری است که در چارچوب آن، توانایی های اجتماعی و اقتصادی روستایی به منظور رفع نیازهای مادی، معنوی و کنترل موثر بر نیروی شکل دهنده نظام سکونتی محلی (اکولوژی، اجتماعی، اقتصادی و نهادی) رشد و تعالی می یابد. حال آینده نگاری توسعه پایدار روستایی باعث می شود که ما با دیدن زمان حال بهتر بتوانیم آینده و بخصوص آینده توسعه و توسعه پایدار و چالش های پیش روی جامعه و بخصوص جامعه روستایی را در راستای تحقق هر چه سریع تر رسیدن به یک جایگاه مناسب که همان دستیابی به توسعه پایدار است بیش از پیش درک کنیم.هدف:  تحقیق حاضر با هدف آینده نگاری توسعه پایدار روستایی در مناطق روستایی شهرستان رشت و تدوین الگوی استراتژی توسعه ی منطقه ای (RDS) انجام شده است.روش شناسی: این تحقیق از نظر روش توصیفی- تحلیلی با اهداف کاربردی و روش گرد آوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای، اسنادی و میدانی می باشد. تجزیه و تحلیل داده ها نیز با استفاده از تکنیک تحلیلی سوات و  بررسی وضعیت توسعه در سطوح شهرستان ضمن وزندهی به 43 شاخص انجام شده است.قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی مورد مطالعه در این پژوهش مناطق روستایی شهرستان رشت می باشد.یافته ها و بحث: نتایج تحقیق نشان داد پس از تدوین استراتژی بر اساس نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید، 19 استراتژی تدوین گردید که توسعه زیرساخت ها و بالا بردن توان رقابت پذیری گردشگری، صنایع تولیدی و کشاورزی برآمده از موقعیت ST (تنوع بخشی) دارای بالاترین اولویت بوده و به همین ترتیب استراتژی های توسعه روابط اقتصادی و تجاری با کشورهای حاشیه ی خزر و توسعه زیرساخت های مدرن و کارآمد شهری در موقعیت های ST (تنوع بخشی) و SO (رقابتی/ تهاجمی) دومین و سومین استراتژی های دارای بیشترین امتیاز بوده اند.نتیجه گیری:  بیانگر رشد نسبتاً متوازن شهرستان رشت در بخش های اقتصادی، اجتماعی و زیربنایی بوده است.

مق دمه: مفهوم زیست پذیری از جمله مفاهیم نوین و نوظهور در ادبیات جغرافیا و برنامه ریزی روستایی است که بر قابلیت مکان تمرکز دارد. درحال حاضر شرایط نامناسب زندگی درسکونتگاههای روستایی کشور ما موجب شده تا روستاهها با چالش های بسیاری در زمینه های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مواجه شوند. به تبع این شرایط توجه به زیست پذیری سکونتگاههای روستایی ضروری است. هدف : پژوهش حاضر با هدف تحلیل زیست پذیری اقتصادی، سکونتگاههای روستایی شهرستان صومعه سرا را مورد بررسی قرار داده است. روش شناسی: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش شناسی توصیفی- تحلیلی  است. جامعه آماری این پژوهش روستاهای شهرستان صومعه سرا است. برای دستیابی به هدف، از منابع کتابخانه ای و مطالعات میدانی مبتنی بر توزیع پرسش نامه و مصاحبه با 377 نفر از سرپرستان خانوارهای ساکن در روستاهای نمونه (20 روستای منتخب به روش نمونه گیری طبقه ای و به طور تصادفی ساده) بهره گرفته شد. قلمرو جغرافیایی: قلمرو جغرافیایی پژوهش، سکونتگاههای روستایی شهرستان صومعه سرا می باشد. یافته ها: برای ارزیابی زیست پذیری اقتصادی، پنج مولفه اشتغال و درآمد، هزینه های خانوار، وضعیت کشاورزی، ارزش زمین و مسکن، وضعیت گردشگری شناسایی شد. در این پژوهش از تحلیل های آزمون T تک نمونه ای برای اثبات معناداری و قابلیت تعمیم نتایج پژوهش، تحلیل رگرسیون چندگانه جهت مشخص شدن تاثیر شاخص های اقتصادی بر زیست پذیری سکونتگاه های روستایی و از تحلیل مسیر جهت میزان اثرگذاری شاخص ها بر زیست پذیری استفاده شده است. نتیجه گیری: کمک آزمون  Tتک نمونه مشخص شد میزان زیست پذیری اقتصادی از میانگین مورد انتظار کمتراست. نتایج تحلیل مسیر نشان داد میزان زیست پذیری تحت تأثیر مستقیم شاخص اشتغال و درآمد (به میزان 422/0) و شاخص گردشگری (به میزان 269/0) می باشد. اگر چه شاخص های ارزش زمین و مسکن، هزینه خانوار و وضعیت کشاورزی به طور مستقیم بر زیست پذیری سکونتگاههای روستایی شهرستان صومعه سرا موثر نبوده است و میزان اثر کل در هر سه شاخص پایین و در شاخص ارزش زمین و مسکن پایین و منفی است، اما به طور غیر مستقیم می توانند بر وضعیت اشتغال و درآمد روستاها تاثیرگذارده و بر افزایش یا کاهش زیست پذیری موثر واقع گردند. شاخص وضعیت گردشگری علی رغم تاثیر مستقیم بر میزان زیست پذیری از طریق شاخص اشتغال و درآمد نیز می تواند منجر به افزایش زیست پذیری گردد.

مقدمه:  روستاهای ایران غالباً درگیر مسائل متفاوتی هستند که مهم ترین آن عملکرد اقتصادی روستا است. در این میان وجود و حضور مناطق آزاد تجاری و صنعتی یکی از راهکارهایی است که توان جذب سرمایه های داخلی و خارجی و به پیروی از آن توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در جوامع انسانی را به دنبال دارد. هدف:  هدف اصلی این تحقیق بررسی اثرات فعالیت منطقه آزاد تجاری – صنعتی بندرانزلی، از ابعاد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی  بر روستاهای پیرامون خود و چالشه ای بوجود آمده در توسعه پایدار روستایی می باشد. روش شناسی: روش تحقیق، توصیفی – تحلیلی و داده های مورد نیاز با استفاده از منابع اسنادی و مطالعات کتابخانه ای، مشاهدات میدانی و توزیع پرسشنامه به گردشگران و مسئولین مرتبط و نیز از طریق مطالعه ی شرایط محیطی–اجتماعی این محدوده و با بررسی فعالیت ها و طرح های توسعه ای منطقه آزاد تجاری–صنعتی انزلی با اهداف توسعه ی گردشگری پایدار گردآوری شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش تحلیلی SWOT استفاده شد. جامعه آماری تحقیق شامل خانوارهای ساکن در 5 نقطه روستایی به عنوان نمونه براساس مسافت کوتاه و تأثیرپذیری بیشتر این روستاها از منطقه آزاد انتخاب شدند. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی شامل نوار ساحلی منطقه آزاد انزلی و روستاهای داخل محدوده می باشد. یافته ها و بحث: نتایج تحقیق نشان داد که منطقه آزاد تجاری–صنعتی انزلی از موقعیت مناسب جغرافیایی برخوردار است و به دلیل همجواری بندرانزلی با بنادر سایر کشورهای حاشیه دریای خزر می تواند به عنوان قطب گردشگری مطرح شود. نتایج آزمون t نیز با سطح اطمینان 99 درصد نشان داد که منطقه ویژه اقتصادی انزلی سبب بهبود مولفه های اشتغال، درآمد، تثبیت جمعیت، خدمات رسانی و توسعه زیرساخت های حمل و نقل شده است نتیجه گیری: نتایج نهایی نشان می دهد که تهدیدات زیست محیطی و نرخ بالای تبدیل کاربری اراضی کشاورزی از مهمترین چالش های توسعه در محدوده مورد مطالعه می باشد.

امروزه توسعه به عنوان یک فرآیند، مهم ترین بحث کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه است، مهمترین هدف توسعه پایدار بر طرف کردن احتیاجات و بهبود بخشیدن به شرایط کیفی زندگی انسانی می باشد. تحقیق حاضر بر آن است تا سطح توسعه یافتگی شاخصهای بهداشتی و آموزشی روستاهای ناحیه ساحلی غرب گیلان را مورد بررسی قرار دهد. بدین منظور اطلاعات مربوط به 4 شاخص بهداشتی و 6 شاخص آموزشی برای سه دوره سرشماری 1385، 1390 و 1398 از سایت استانداری استان گیلان دریافت گردید. سپس با استفاده از شاخص توسعه روستایی (RDI)، شاخص ترکیبی نتایج (CRI) و آماره t جفتی اقدام به تعیین میزان توسعه یافتگی شاخصهای بهداشتی و آموزشی در 8 بخش ناحیه ساحلی در طی زمان گردید. نتایج بدست آمده نشان داد میزان RDI محاسبه شده براساس فراوانی شاخصها و همچنین نسبت فراوانی به تعداد روستای هر بخش، از تفاوت مکانی برخوردار است. اما رتبه بندی شاخص CRI با وجود تغییرات جزئی در مقدار آن، تغییرات سطح توسعه را طی سه دوره نشان نمی دهد. این موضوع در شاخص CRI حاصل از نسبت فراوانی به تعداد روستا هم مصداق دارد. معنی داری تفاوت شاخصها در طی سه دوره سرشماری برای دو حالت مورد بررسی، تغییرات معنی داری که نشان از ارتقاء سطح توسعه باشد نشان نمی دهد، و بین نتایج شاخص CRI سالهای 1390 و 1398 تفاوت معنی داری در سطح α=0.05 مشاهده نگردید. نتایج نشان داد رتبه توسعه در این ناحیه نیز Dو C است که بیانگر پایین بودن سطح توسعه یافتگی ناحیه ساحلی غرب استان گیلان در راستای شاخصهای بهداشتی و آموزشی است.

لازمه ی رسیدن به توسعه ی ملی، ارتقاء سطح توانمندی های جوامع روستایی در بخش اقتصادی است. در این راستا، ارزیابی سیاست های موجود در راستای توسعه ی اقتصادی جوامع روستایی ضروری تلقی می گردد. بدین منظور پژوهش حاضر با هدف ارزیابی تأثیر سیاست های دولت بر توسعه ی اقتصادی روستاهای شهرستان آستارا با تأکید بر برنامه های چهارم و پنجم توسعه نگارش شده است. روش تحقیق در پژوهش حاضر آمیخته (کمی-کیفی) با هدف کاربردی و ماهیت تحلیلی-اکتشافی می باشد. جامعه ی آماری تحقیق نیز شامل مدیران، مسئولان و کارشناسان مسائل روستایی استان گیلان و شهرستان آستارا بوده که با استفاده از فرمول کوهن در سطح اطمینان 95 درصد، 70 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین گردیده است. همچنین در راستای تحلیل اطلاعات از آزمون های تی تک نمونه ای و رگرسیون خطی و لگاریتمی در نرم افزار SPSS استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که میزان اشتغال در طول برنامه های چهارم و پنجم توسعه در روستاهای شهرستان آستارا روند صعودی، هرچند با شیب کند، داشته است. همچنین مراکز تجاری-صنعتی تحت حمایت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با رشد 56/26 درصدی طی برنامه ی چهارم و رشد قابل ملاحظه ی 7/155 درصدی در طی برنامه ی پنجم توسعه روبه رو بوده است. صنایع غذایی روستایی نیز طی دوره ی چهارم توسعه افزایش 5/87 درصدی را داشته است که این مقدار در طول برنامه ی پنجم توسعه نیز همچنان روند رو به رشد ولی با شیب کمتر را نشان می دهد. از طرفی بررسی 5 سیاست عمده در طول هرکدام از برنامه های چهارم و پنجم نشان می دهد که تأثیر برنامه ی پنجم بر توسعه ی اقتصادی روستاهای شهرستان آستارا به مراتب بیشتر بوده است.

مقدمه:  روستا واحدی طبیعی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حقوقی می باشد. محدودیت جمعیت و امکانات اقتصادی،  اجتماعی و ... روستا از گذشته دور، مدیریت روستا را به صورت یکپارچه مطرح کرده است. جهت نیل به توسعه اقتصادی باید سرمایه گذاری های لازم در هر سه بخش کشاورزی، صنعت و خدمات صورت پذیرد تا در روستا، روند توسعه  اقتصادی که یکی از ارکان های توسعه است، تحقق یابد.هدف:  مقاله حاضر با هدف بررسی سیاست های دولت در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مناطق روستایی در شهرستان آستارا طی برنامه چهارم و پنجم به انجام رسیده است.روش شناسی:  روش تحقیق توصیفی– تحلیلی بوده و جامعه آماری کلیه مناطق روستایی شهرستان آستارا را شامل می شود که بر طبق آمار سال ۱۳۹۵، جمعیت شهرستان آستارا ۹۱۲۵۷ نفر است. براساس فرمول کوکران تعداد 380 نفر به عنوان حجم نمونه در نظر گرفته شد. تحلیل داده ها با استفده از نرم افزار SPSS و ترسیم نقشه با استفاده از نرم افزار  GISانجام گرفت.قلمرو جغرافیایی پژوهش:  این مطالعه در مناطق روستایی شهرستان آستارا به انجام رسیده است.یافته ها و بحث:  نتایج نشان داد می دهد که اغلب شاخص ها طی این دو دوره شاهد رشد قابل قبولی بوده اند. تغییرات اشتغال طی این دو دوره روند صعودی هرچند با شیب کند ولی قابل قبولی را داشته است. با توجه به مشکلات بیکاری در سطح استان، این تغییرات تقریباً پایدار طی برنامه های چهارم و پنجم ثبات نسبی در این زمینه را نشان می دهد. مراکز صنعتی تحت حمایت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با رشد 56/26 درصدی طی برنامه چهارم و رشد 7/155 درصدی در طی برنامه پنجم توسعه روبه رو بوده است.نتیجه گیری: به دنبال روند مثبت تغییرات طی این دو برنامه، میزان اشتغال در این واحدها نیز افزایش قابل ملاحظه ای داشته است که یکی از دلایل آن، ثبات نرخ اشتغال در صنایع کوچک محلی هستند.

با توجه به غیرمترقبه بودن حوادث طبیعی به ویژه زلزله و نیاز به اتخاذ تصمیمهای راهبردی، دانشی تحت عنوان مدیریت بحران در راستای کاهش میزان خسارت ها و تلفات انسانی در زمان بروز بلایای طبیعی مطرح شده است. با توجه به نقش مدیریت بحران در کاهش اثرات مخاطرات، تحقیق حاضر با هدف شناسایی پیشران های تأثیرگذار بر کاهش آسیب ها و پیامدهای منفی زلزله با تأکید بر رویکرد مدیریت بحران در شهر اردبیل نگارش شده است. روش تحقیق در مطالعه ی حاضر کاربردی با ماهیت آینده پژوهی بوده که به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از تکنیک تحلیل اثرات متقاطع در نرم افزار MICMAC استفاده شده است. همچنین اطلاعات تحقیق حاضر با بهره گیری از روش دلفی نخبگان و مدیران شهری (15 نفر متخصص حوزه ی مدیریت بحران) گردآوری گردیده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که بیشترین تأثیرگذاری در بین مؤلفه های (پیشران های) اصلی مورد بررسی بر سایر مؤلفه ها در راستای کاهش آسیب ها و پیامدهای ناشی از زلزله با تأکید بر مدیریت بحران در شهر اردبیل مربوط به مؤلفه های مدیریتی و بیشترین تأثیرپذیری نیز مربوط به مؤلفه های اجتماعی می باشد. همچنین در بین مؤلفه های فرعی بیشترین تأثیرگذاری مربوط به مؤلفه های وجود انسجام و یکپارچگی در نظام مدیریتی شهر برای مواجهه با مخاطرات طبیعی همچون زلزله، وجود نظام های اطلاعاتی پویا در مورد انواع مخاطرات به ویژه زلزله و حمایت از فرهنگ نوآوری و خلاقیت در راستای مدیریت بحران شهری در ابعاد پیشگیری، آمادگی، مواجهه و توانمندسازی بوده است. نتایج تحقیق نیز حاکی از آن است که با توجه به وضعیت موجود سیستم مدیریت بحران شهر اردبیل در راستای کاهش آسیب ها و پیامدهای ناشی از زلزله و کمبود مؤلفه های کلیدی و استراتژیک تأثیرگذار در راستای توسعه ی سیستم، آینده ی مدیریت مدیریت بحران در شهر اردبیل ناپایدار خواهد بود.

مقدمه: در چند دهه اخیر یکی از موضوعاتی که در بحث توسعه پایدار روستایی مورد بحث و توجه قرار گرفته، «آموزش و ترویج کشاورزی» است. زیرا با توجه به اینکه عمده درآمد جمعیت ساکن در این مناطق وابسته به کشاورزی می باشد، توجه به مبحث آموزش و ترویج آن موجب بالا بردن توان های کشاورزی منطقه و حرکت از سنتی به مدرن شده و با توسعه کشاورزی، روستاها نیز در مسیر توسعه اجتماعی و زیست محیطی قرار می گیرند.هدف پژوهش: هدف از پژوهش حاضر ارزیابی اثربخشی ابعاد اجتماعی و زیست محیطی آموزش های ترویجی در نقاط روستایی می باشد.روش شناسی تحقیق: این تحقیق از نظر هدف کاربردی، ماهیت و روش آن توصیفی-تحلیلی و برای گردآوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز از مطالعات کتابخانه ای و پیمایش میدانی استفاده شده است. برای انتخاب نمونه آماری از فرمول کوکران و با 50 درصد احتمال وجود صفت در جامعه آمار استفاده شده که در نهایت 375 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. با استفاده از فرمول کوکران میزان پایایی پرسشنامه مقدار 93/0 بدست آمد که مقدار قابل قبول را نشان می دهد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های T تک نمونه ای، کروسکال والیس و تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد.قلمروجغرافیایی پژوهش: قلمرو مکانی پژوهش، سکونتگاه های روستایی شهرستان آستارا می باشد که طبق سرشماری مرکز آمار ایران در سال 1395 دارای 28443 نفر جمعیت روستایی است.یافته ها و بحث: یافته ها نشان داد، مولفه اجتماعی با سطح معنی داری 041/0 و مولفه محیط زیست با معنی داری 002/0 متأثر از آموزشی ترویجی بوده اند. در بعد اجتماعی دهستان حیران با میانگین 75/195 و در بعد زیست محیطی نیز دهستان چلوند با میانگین 99/210 وضعیت مطلوبی نسبت به سایرین دارند. همینطور، مولفه اجتماعی با مقدار تی 53/3 و مولفه محیط زیست با مقدار تی 86/75 و با سطح معناداری 000/0 وضعیت متفاوتی نسبت به همدیگر داشته اند.نتایج: میزان تاثیر آموزش های ترویجی بر روی مولفه زیست محیطی توسعه روستایی شهرستان آستارا بیشتر از مولفه اجتماعی برآورد شده و با توجه به نتایج بدست آمده مهمترین عامل هایی که آموزش های ترویجی در ابعاد مختلف اجتماعی و زیست محیطی در آنها تأثیر مثبت داشته اند عبارتند از؛ 1) زیست محیطی و توانمندسازی اقتصادی، 2) مشارکت اجتماعی روستاییان، 3) کاهش مهاجرت روستاییان، 4) رعایت قوانین و افزایش مسئولیت پذیری، 5) کاهش فقر روستایی، 6) عایت اصل احترام و کاهش ساخت وسازغیرمجاز. در میان عامل های شناسایی شده نیز «عامل اول و دوم» بیشترین اثرپذیری را از افزایش آموزش های ترویجی داشته اند.

امروزه آموزش های ترویجی و کسب مهارت نقش مهم و اساسی در توسعه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جوامع ایفاد می نماید. با توجه به آموزش های ترویجی می توان به توسعه پایدار در روستا دست یافت و آن را تقویت نمود. لذا، هدف از پژوهش حاضر ارزیابی اثربخشی ابعاد اقتصادی آموزش های ترویجی در نقاط روستایی می باشد. این تحقیق از نظر هدف کاربردی، ماهیت و روش آن توصیفی-تحلیلی و برای گردآوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز از مطالعات کتابخانه ای و پیمایش میدانی استفاده شده است. قلمرو مکانی پژوهش سکونتگاه های روستایی شهرستان آستارا می باشد که طبق سرشماری مرکز آمار ایران در سال 1395 دارای 28443 نفر جمعیت روستایی است. برای انتخاب نمونه آماری از فرمول کوکران و با 50 درصد احتمال وجود صفت در جامعه آمار استفاده شده که در نهایت 375 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. با استفاده از فرمول کوکران میزان پایایی پرسشنامه مقدار 93/0 بدست آمد که مقدار قابل قبول را نشان می دهد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد. یافته ها نشان داد، دهستان لوندویل با نمره نهایی 261/0 و دهستان چلوند با نمره نهایی 260/0 در وضعیت بهتری از نظر میزان تاثیر آموزش های ترویجی بر توسعه روستایی در بعد اقتصادی داشته و دهستان حیران در رتبه آخر قرار گرفته است. همچنین مهمترین عواملی که در زمینه اثربخشی ابعاد اقتصادی آموزش های ترویجی تأثیرگذار می باشند عبارتند از؛ 1) آموزش متنوع سازی اقتصاد روستایی و 2) برگزاری کلاس های ترویجی و بهبود و نوین سازی شیوه های تولیدی کشاورزی. در بین عامل های شناسایی شده عامل اول (آموزش متنوع سازی اقتصاد روستایی) با مقدار ویژه 90/4 و درصد واریانس 83/28 بیشترین تأثیر را در اثربخشی آموزش های ترویجی در بعد اقتصادی و تحقق توسعه پایدار روستایی داشته است

همراه با پیدایش مناطق آزاد در کشور، توسعه ملی، منطقه ای و محلی(روستایی) رخ داده و هر گونه فعالیت آنها بر سکونتگاه های شهری و روستایی تأثیرگذار خواهد بود. منطقه آزاد انزلی با وجود شرایط و قوانین بسیار مناسب و ایجاد امنیت سرمایه و دارایی از مناطق مستعد برای جذب سرمایه گذاری خارجی و داخلی طی سالهای اخیر بوده است و این امر باعث تغییرات اجتماعی فرهنگی اقتصادی و... در سکونتگاه های روستایی اطراف این منطقه گردیده است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی می باشد که با توزیع پرسشنامه محقق ساخت در روستاهای پیرامون منطقه آزاد انزلی و پیمایش میدانی مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج تحلیلی داده ها نشان می دهد که وجود مناطق آزاد و ویژه اقتصادی بندرانزلی باعث افزایش قیمت زمین، افزایش درآمد (در بخش انباری داری، تخلیه بار و...) شده است. همچنین تا حدودی باعث مهاجرت معکوس و تثبیت جمعیت به میزان خیلی کم تا کم شده است. همچنین رابطه میزان صادرات با سرمایه گذاری در فعالیت های عمرانی (حمل ونقل، توسعه راه و...) و رابطه بین وجود منطقه آزاد و ویژه اقتصادی با افزایش اشتغال در منطقه سنجیده شد که بر اساس ضریب همبستگی اسپیرمن در سطح ۹۵% دارای رابطه معناداری بودند. بین بهبود خدماتی رسانی و وجود منطقه آزاد و ویژه اقتصادی در شهرستان بندرانزلی رابطه همبستگی در سطح ۹۹% برقرار بود. با توجه به آزمون فرضیه ها و تحلیل داده ها هرچند مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در توسعه منطقه نقش داشته اند اما موفقیت به دست آمده در این زمینه چندان موردتوجه نیست به صورتی که ۶۸.۸ درصد افراد (روستاییان و کارشناسان) بیان داشته اند که نقش این مناطق در توسعه منطقه متوسط رو به ضعیف بوده است.

در ایران بالاترین اسناد در حوزه ی سیاست گذاری توسعه ی مناطق مختلف و به ویژه روستاها، مربوط به برنامه های پنج ساله ی توسعه ی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می باشد. در این راستا، ارزیابی میزان تأثیر این برنامه های توسعه در تحقق توسعه ی مناطق روستایی می تواند نقش سیاست گذاری دولتی را در توسعه ی روستاها مشخص نماید. بدین منظور پژوهش حاضر با هدف ارزیابی تأثیر سیاست های دولت بر توسعه ی اجتماعی-فرهنگی روستاهای شهرستان آستارا با تأکید بر برنامه های چهارم، پنجم و ششم توسعه نگارش شده است. روش تحقیق در پژوهش حاضر آمیخته (کمی-کیفی) با هدف کاربردی و ماهیت تحلیلی-اکتشافی می باشد. جامعه ی آماری تحقیق نیز شامل مدیران، مسئولان و کارشناسان مسائل روستایی استان گیلان و شهرستان آستارا بوده که با استفاده از فرمول کوهن در سطح اطمینان 95 درصد، 70 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین گردیده است. همچنین در راستای تحلیل اطلاعات از آزمون های تی تک نمونه ای و تی دو نمونه ای در نرم افزار SPSS استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که در طول برنامه ی چهارم و پنجم نرخ باسوادی روستایی از 74/1 به 72/14 درصد، تعداد روستاهای دارای مراکز بهداشت و درمان به ازای هر 10 هزار نفر جمعیت روستایی از 05/1- به 86/6، تعداد مدارس راهنمایی از 2 باب به 4 باب و تعداد روستاهای دارای کتابخانه نیز از 2- به 2 درصد افزایش داشته است. همچنین در پایان برنامه ی ششم شاهد تغییرات جزئی در شاخص های مورد بررسی نسب به برنامه ی پنجم می باشیم. به طور کلی می توان اثربخشی برنامه های توسعه ی مورد بررسی، به ویژه برنامه ی پنجم را در توسعه ی اجتماعی-فرهنگی روستاهای شهرستان آستارا مثبت ارزیابی کرد.

مقدمه:  یکی از چالش های اساسی در نظام توسعه پایدار شهرها بافت های فرسوده شهری به عنوان مناطق کمتر توسعه یافته هستند که به دلایل مختلف شکل گرفته و امروز دچار مشکلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، کالبدی، زیست محیطی و ... هستند که بی توجهی و عدم برنامه ریزی صحیح برای آن می تواند کل شهر را دچار بحران نماید. هدف:  پژوهش حاضر با هدف شناسایی و اولویت بندی راهبردهای مدیریت شهری به منظور بازآفرینی بافت فرسوده محدوده مرکزی شهر رشت صورت پذیرفت. روش شناسی:  این تحقیق به لحاظ روش کمی-پیمایشی و به لحاظ هدف کاربردی می باشد. داده های تحقیق از طریق نظرسنجی از 25 نفر از خبرگان و کارشناسان مرتبط با موضوع تحقیق گردآوری شده است و سپس اقدام به اولویت بندی معیارها و زیرمعیارهای بازآفرینی بافت فرسوده با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) گردید. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  محدوده مورد مطالعه، بافت فرسوده محدوده مرکزی شهر رشت می باشد. یافته ها و بحث:  نتایج حاصل از تحقیق حاضر نشان داد که مهمترین راهبرد پیش روی مدیریت شهری به منظور بازآفرینی بافت فرسوده محدوده مرکزی شهر رشت، تامین منابع مالی، گسترش مشارکت مردم، شفاف سازی و پاسخگویی مدیریت شهری می باشد. نتیجه گیری: بر اساس نتایج تحقیق، معیارهای توسعه ترتیبات نهادی در سطح محلی، بسترسازی و حضور نهادی و تصمیم گیری چندجانبه بر اساس نقش کنشگران، تسهیل گری و میانجی گری نهادی و ایجاد هم افزایی نهادی و توسعه نظام آموزش و دانش نهادی پس از معیار اول، در اولویت های بعدی قرار دارند.

زلزله به عنوان یکی از فاجعه بارترین و مخرب ترین انواع مخاطرات طبیعی محسوب می گردد که با خرابی ساختمان ها و زیرساخت های شهری، خسارت های گسترده ای را به اموال و دارایی ها به ویژه در نواحی شهری وارد کرده و تلفات انسانی بسیاری را موجب می گردد. بنابراین اولین و اساسی ترین مرحله در راستای برنامه ریزی و مدیریت بحران به منظور کاهش اثرات زلزله، شناسایی سطوح آسیب پذیر در برابر این بحران می باشد. در این راستا، تحقیق حاضر با هدف ارزیابی سطح آسیب پذیری شهر اردبیل در برابر بحران زلزله نگارش شده است. روش تحقیق در مطالعه ی حاضر آمیخته (کمی و کیفی) با هدف کاربردی و ماهیت تحلیلی و اکتشافی می باشد. جامعه ی آماری تحقیق نیز شامل مدیران و نخبگان شهر اردبیل بوده که حجم نمونه از طریق روش دلفی خبرگان 20 تعیین گردیده است. همچنین در راستای تجزیه و تحلیل اطلاعات از تکنیک AHP در نرم افزار Expert Choice، روش Weighted Overlay در نرم افزار GIS و همچنین مدل تخمین خسارت RADIUS استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که با بررسی 15 معیار، معیارهای فاصله از گسل، همجواری با کاربریهای خطرزا و دسترسی به مراکز خدمات رسان بیشترین اهمیت (تأثیر) را جهت ارزیابی آسیب پذیری در برابر زلزله داشته اند. همچنین با توجه به ارزش گذاری معیارهای مورد بررسی و تلفیق آن در روش همپوشانی فازی مشخص گردید که حدود 13 درصد از بافت شهر اردبیل در پهنه ی آسیب پذیری خیلی زیاد و حدود 18 درصد در پهنه ی آسیب پذیری زیاد قرار دارند. از طرفی نتایج مدل RADIUS نشان می دهد که تعداد 13853 ساختمان در معرض تخریب قرار دارند که 36 درصد آنها در منطقه 1 و 29 درصد آنها در منطقه 4 می باشند. همچنین تعداد مجروحان در زلزله ی احتمالی 67117 و تعداد کشته شدگان 3113 برآورد شده است.