ابوالحسن فقیهی

بیش از یک دهه است که "مدیریت کیفیت جامع" به عنوان بینشی منحصر بفرد برای افزایش اثربخشی سازمانی مورد بحث محافل و مجامع مدیریت است و دامنه رسوخ این نهضت از سازمان های صنعتی و تولیدی بخش خصوصی به سازمان ها و بوروکراسی های دولتی و حتی سازمان های غیر انتفاعی کشیده شده است. این مقاله به نقد و بررسی دیدگاه های بنیانگذاران این فلسفه مدیریت اهتمام دارد و مفروضات و اصولی را که آنان برای تغییر و تحول سازمانی پیشنهاد می کنند تحلیل و ارزشیابی می کنند.همچنین کاربست برنامه های مدیریت کیفیت جامع در سازمان هایی که فنون آن را به اجرا در آورده اند و تأثیر این برنامه ها مدیریت بر فرایندهای رفتار سازمانی مورد مطالعه قرار می گیرد. و سرانجام با اشاره به موفقیت ها و شکست های برنا مه های مدیریت کیفیت جامع شرایط لازم برای کامیابی این فلسفه مدیریت در آینده بیان می شود.

امروزه مدیران، بویژه مدیران منابع انسانی به عنوان شاخص ترین هدایت کننده برنامه های توسعه شناخته می شوند و درصورتی می توانند این مهم را به شیوه ای مطلوب اجرایی نمایند که خود، برخوردار از روحیه یادگیری و برنامه ای مدون برای طی مسیر تعالی فردی باشند. ین پژوهش با هدف ارائه الگوی برنامه توسعه فردی مدیران منابع انسانی صنعت بانکداری و تبیین اجزا و مولفه های برنامه توسعه و روابط میان آنها صورت پذیرفته است. نخست؛ پیشینه موضوع، دیدگاه ها و تحقیقات مختلف درخصوص برنامه توسعه فردی به صورت گسترده مورد مطالعه قرار گرفت و با بهره گیری از نتایج این گام، الگوی اولیه طراحی گردید. سپس مصاحبه های نیمه ساختاریافته با 14 نفر از مدیران ارشد منابع انسانی سیستم بانکی صورت پذیرفت و داده های حاصل با روش تحلیل تم و با بهره جستن از نرم افزار QSR Nvivo تحلیل شد. در ادامه مصاحبه گروهی در قالب تشکیل گروه کانونی با حضور 6 نفر از متخصصین منابع انسانی در صنعت بانکداری و اساتید صاحبنظر در این حوزه برای اعتباربخشی به چارچوب الگوی پیشنهادی انجام گرفت و در نهایت به منظور اعتباردهی و اولویت بندی مولفه های مزبور، توزیع پرسشنامه بین تمامی 32 نفر مدیر عالی منابع انسانی بانک های کشور به عنوان گام دیگر پژوهش مد نظر قرار گرفته است. همچنین روایی پژوهش از بعد محتوا و سازه و پایایی آن به کمک ضریب کاپا و روش هولستی سنجش شده است. در این پژوهش عوامل تاثیرگذار (استراتژی، فرهنگ و بافت سازمانی)، عوامل موفقیت (الزامات سازمانی، الزامات طراحی و الزامات فردی) و نتایج (شناختی، نگرشی، مهارتی و عملکردی) به عنوان مولفه های برنامه توسعه فردی تعیین شده است. همچنین شایستگی های موردانتظار و محورهای قابل توسعه مبتنی بر شایستگی در مدیران منابع انسانی صنعت بانکداری شناسایی و چگونگی تحقق اقدامات توسعه ای تبیین شده است.

وقوع حوادث طبیعی نظیر زلزله در ایران به هیچ وجه دور از انتظار نیست . تجارب گذشته نشان می‌دهد این حوادث موجب تلفات انسانی و خسارات فیزیکی و مالی گستردهای است که بر زیرساخت‌های اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی کشور اثرات منفی فراوان دارد . در بخش نخست این مقاله ، رویکردهای سنتی و نو به مدیریت حوادث را به عنوان الگوهای متداول مقابله با بحران بررسی خواهیم کرد و در بخش دوم به تجارب کشورهای ژاپن ، مالزی و ترکیه که در سالهای اخیر گام‌های موثری در مقابله با حوادث برداشته‌اند اشاره می‌کنیم ...

کارکردهای منابع انسانی نقش مهمی در توسعه کشورها ایفا می¬کنند. اما در حالی¬که بیشتر پژوهش¬های حوزه مدیریت منابع انسانی در کشورهای توسعه یافته و صنعتی انجام شده است، در کشورهای در حال گذار پژوهشهای کافی در این زمینه صورت نگرفته است. همچنین به نظر می¬رسد با وجود مطرح شدن بحثهایی مانند مدیریت راهبردی منابع انسانی، هنوز به نقش مهم ویژگیهای محیطی و تاثیر آن بر کارکردهای مدیریت منابع انسانی، توجه کافی نمی¬شود. هدف این پژوهش مطالعه مدیریت منابع انسانی در کشورهای در حال گذار با رویکردی بوم شناسانه است. در این پژوهش تلاش شده مدیریت منابع انسانی از دیدگاه کلان مورد بررسی قرار گرفته و به تأثیر عوامل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی/ فرهنگی بر کارکردهای مدیریت منابع انسانی اشاره شود. نتایج این پژوهش نشان می¬دهد مدیریت منابع انسانی، در کشورهای توسعه یافته و در حال گذار، به نحو متفاوتی ادراک شده است. به نظر می¬رسد می¬توان ویژگیهایی را در کارکردهای مدیریت کشورهای در حال گذار مشاهده کرد که متأثر از ویژگیهای محیط پیرامونی آنهاست. این امر ضرورت اصلاحات مدیریت منابع انسانی در جوامع در حال گذار را از منظری بوم شناسانه محرز می¬سازد.

یکی از پرسش های همیشه مطرح در عملکرد مساجد محلی، چگونگی تعامل سازمان های محیطی با آنان است. تحقیق حاضر با هدف شناسایی عناصر الگوی تعاملی مسجد با سازمان های محیطی مرتبط صورت گرفته است. روش طراحی الگوی مفهومی در این پژوهش، مفهوم سازی عملی منفرد است. روش تحقیق نیز روشی ترکیبی است، مشتمل بر مصاحبه اکتشافی، مشاهده و نظرسنجی دلفی از خبرگان. گردآوری اطلاعات از منابع مختلف علمی و دینی انجام شده است. در این پژوهش، تعامل سازمان های محیطی با مسجد در سه بُعد روابط حمایتی، نظارتی و اطلاعاتی پیشنهاد شده که در فرایند نظرخواهی از خبرگان هر سه بُعد مورد تأیید قرار گرفتند. در بخش پیشنهادهای تحقیق نیز با توجه به رتبه بالای بُعد روابط حمایتی مهم ترین توصیه، پرهیز از متمرکز و دولتی نمودن امور مساجد، چه در سطح محلی و چه نهادی است؛ از این رو، پیشنهاد می شود مدیریت کارکردهای مساجد با محوریت و نظارت امامت مسجد به تیمی از فعالان مردمی واگذار گردد.

این پژوهش، که به لحاظ روش کتابخانه ای، به لحاظ مخاطب شناختی کاربردی و به لحاظ هدف اکتشافی است در پی این است که با بررسی آرا و تفاسیر اندیشمندان و متکلمان مسلمان و بویژه آرا و تفاسیر علامه جوادی آملی درباره موضوع خلافت الهی در قرآن کریم با استراتژی کیفی و به روش تحلیل محتوا به تبیین الگویی برای جانشین پروری (خلیفه پروری) الهی در زمین بپردازد. نتایج این پژوهش نشان داد از دیدگاه متون تفسیری شایسته شناسی، تعریف شایستگی ها، شایسته پروری، آماده سازی فردی و اجتماعی و ارزیابی مبتنی بر اهداف و کارکردها، مهمترین ابعاد و عناصر شاکله فرایند جانشین پروری الهی است که با بهره گیری از روشها و عوامل مؤثر در هریک از این مراحل می توان الگوی جانشین پروری مدیران را غنی سازی و تقویت کرد.

سنجش مدیریت عملکرد شوراهاى شهر، شهردارى ها و سایر سازمان هاى محلى با الگوى ارزش برتر، تجربه نوین و موفقیت آمیزى در سراسر حوزه هاى محلى انگلستان است. این مکانیسم ارزیابى در آستانه تبلیغات انتخابات پارلمانى سال 1997 میلادى و تحت تأثیر گرایتس هاى حزب کارگر از سوى کارشناسان و صاحبان فن ارزیابى و تدوین گردید و از آغاز سال 4000 میلادى همه سازمان هاى محلى نسبت به اجراى عملکرد ارزش برتر ملزم هستند. مقاله حاضر به معرفى ارزش برتر و ساز و کارهاى اجراى این طرح مى پردازد.

پاسخگویی همواره از مفاهیم کلیدی و مهم مدیریت دولتی بوده است؛ ولی پاسخگویی در سازمان هایی که مردم روزانه با آن سروکار دارند از اهمیت خاصی برخوردار است. نیروی انتظامی در زمره این گونه سازمان ها محسوب می شود که پاسخگویی آن در جلب اعتماد عمومی نقش بسزایی دارد. هدف این مطالعه که در نیروی انتظامی استان سمنان انجام شد، ارایه الگویی بومی برای پاسخگویی پلیس می باشد. جامعه خبرگان این پژوهش را متخصصین ناجا و اساتید دانشگاهی صاحب­نظر تشکیل دادند که با تکمیل دو دور پرسشنامه دلفی در این مطالعه شرکت کرده­اند. یافته های پژوهش نشان می دهد که در الگوی آرمانی مورد تأیید خبرگان به ترتیب ابعاد پاسخگویی اخلاقی، قانونی، حرفه ای، سازمانی و اجتماعی در اولویت قرار دارند.

پیشرفت حیرت آور فن آوری اطلاعات در دو دهه اخیر و بازماندن بخشی از کشورهای جهان از توسعه مناسب فن آوری اطلاعات ، دو پیامد برای ملل کمتر توسعه یافته داشته است . اول آنکه بهره وری را در سطح ملی در این کشورها کاهش داده و دوم آن که امکان اتصال آنها را به سامانه جهانی کند نموده است . یکی از شیوه هایی که برای توسعه زیرساخت های فن آوری اطلاعات قابلیت به کارگیری دارد ، بهینه کاوی است و لذا در این تحقیق هدف مطالعه توسعه و کاربری برای اثربخش کردن فناوری اطلاعات در بخش دولتی با رویکرد بهینه کاوی است . در این پژوهش زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان به عنوان نمونه خودی و حیدرآباد مرکز ایالت اندراپرادش هند به عنوان " نمونه موفق " در نظر گرفته شده است . جامعه آماری کارشناسان فن آوری اطلاعات در بخش دولتی در شهر زاهدان و حیدرآباد بوده اند و جامعه نمونه از بین آنها بصورت تصادفی انتخاب شده است . ابتدا ابعاد توسعه فن آوری اطلاعات (فنی، حقوقی، مالی، جانمایی فیزیکی و ساختمانی ، محیط محلی، مدیریتی و ... ) شناسایی و از بین آنها ابعاد مدیریتی ، فنی ، مالی ، محیط محلی و فرهنگی در چارچوب یک مدل مفهومی پنج بعدی مورد مطالعه قرار گرفته و در پایان از یافته های این تحقیق نتیجه گیری شده است . نتایج تحقیق نشان می دهد که بیشترین شکاف بین دو جامعه مورد مطالعه مربوط به مسایل سازمانی و مدیریتی و کمترین آن مربوط به مسایل فنی و تکنولوژیکی است .

آمار بالای متوفیات ناشی از تصادفات جاده ای در ایران و خسارات مالی و اقتصادی آن یکی از مسائل مهم جامعه است، که یافتن راه حل برای آن ضروری و اجتناب ناپذیر است. با عنایت به معضلات فرهنگ ایمنی و مقابله با آن ،این پژوهش به دنبال طرح مدلی برای ارتقای ایمنی جاده ای ایران با تاکید بر فرهنگ ایمنی است. با انجام مطالعات تطبیقی ، راهکارهای استفاده شده توسط کشورهای موفق در این زمینه و عوامل تاثیرگذار برگرفته شده از مطالعات نظری، مدل مورد نظر استخراج شد و با تشکیل پانل دلفی در سه دور متوالی ،ابعاد ،مولفه ها و شاخصهای مورد نیاز مشخص و میزان اهمیت آنها با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی تعیین گردید.اعضاء پانل متخصصان و خبرگان در حوزه ایمنی جاده ای ایران می باشند. نتایج پژوهش نشان میدهد تقویت هر یک از مولفه های استخراج شده موجب ارتقای فرهنگ ایمنی می شود. از ویژگیهای حائز اهمیت این مدل قابلیت انعطاف پذیری در شرایط مختلف است زیرا در شرایط خاص و امکان تقویت هر یک از عوامل ، می توان موجب ارتقای فرهنگ ایمنی شد.

فرهنگ اداری مطلوب یکی از الزامات اساسی برای اجرای برنامه های تحول اداری است. اغلب رویکردهای مدیریت دولتی در یک بستر فرهنگی خاصی مطرح شده اند به طوری که مسیر اجرای برنامه های تغییر را هموار سازند. در حالی که اغلب مطالعات در برنامه های تحول اداری بر تغییرات ساختاری تمرکز دارند. این تحقیق بر فرهنگ اداری به عنوان بستر تحولات توجه دارد. هدف اصلی این تحقیق شناسایی موانع تحول اداری از منظر فرهنگ اداری است. جامعه آماری پژوهش را تعدادی از خبرگان اجرایی و دانشگاهی تشکیل داده اند که تعداد 14 نفر در بخش کیفی و 30 نفر در بخش کمی به روش نمونه گیری غیر احتمالی (روش گلوله برفی) انتخاب و در تحقیق مشارکت داده شدند. نوع تحقیق از جنبه هدف آن، اکتشافی و از نظر مخاطب، پژوهشی بنیادی است. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی، مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمی پرسشنامه محقق ساخته بوده است که روایی آنها به روش محتوایی و پایایی شان به ترتیب با روش بازآزمون و آلفای کرونباخ بررسی و تایید شده است. به منظور تحلیل داده های بدست آمده از مصاحبه ها از روش تحلیل تم و برای تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه از تحلیل عاملی تاییدی با نرم افزار SmartPLS استفاده شده است. براساس یافته های تحقیق 100 مانع در قالب یازده دسته از موانع در سه سطح فردی، سازمانی و فراسازمانی شناسایی شدند.

این تحقیق با هدف شناسایی عناصر الگوی کیفیت خدمات در مسجد صورت گرفته است که بخش خروجی سیستم عملکرد اثربخش مسجد را تشکیل می دهد. روش تحقیق در طراحی الگوی مفهومی در این پژوهش مبتنی بر الگوی تحقیق کیوی و کامپنهود مفهوم سازی عملی جدا و روش تأیید الگوی تدوین شده در این تحقیق، روش دلفی است. گردآوری اطلاعات از منابع مختلف علمی و دینی انجام شده است. در این پژوهش، ابعاد اصلی کیفیت خدمات مسجد، که مورد شناسایی قرار گرفت، عبارت است از تعامل، قابلیت اطمینان برگزاری نماز، در دسترس بودن، کیفیت مجریان، و محسوسات و تنوع. در ادامه، بُعد تعامل به نه شاخص، بُعد قابلیت اطمینان برگزاری نماز به پنج شاخص، بُعد در دسترس بودن به چهار شاخص، بُعد کیفیت مجریان به چهار شاخص، بُعد محسوسات به نه شاخص و بُعد تنوع به پنج شاخص تجزیه شده است. طبق نظر خبرگان و با کمک آزمون رتبه بندی فریدمن، مهمترین و تأثیرگذارترین عامل در کیفیت خدمات مسجد، کیفیت برگزاری نماز است و ابعاد محسوسات و تنوع، کمترین اهمیت را در این الگو دارد.

یکی از مهمترین موضوعاتی که توجه محققان سازمان های داوطلبانه را به خود جلب کرده شناسایی اقدامات اثربخش در مدیریت این سازمان هاست. تحقیق حاضر با هدف شناسایی عناصر الگوی اقدامات اثربخش که بخش فرآیند در سیستم مدیریت اثربخش مسجد را تشکیل می دهد، صورت گرفته است. روش طراحی الگوی مفهومی در این پژوهش، مفهوم سازی عملی منفرد است. از روش دلفی برای تأیید الگوی طراحی شده استفاده شده. گردآوری اطلاعات از منابع مختلف علمی و دینی انجام شده است. در این پژوهش، اقدامات مسجد به سه مؤلفه ی حاکم کردن ارزش ها، وظایف عمومی و مدیریت عملیات تجزیه شده است. طبق نظر خبرگان، هر سه مؤلفه ی فوق الذکر تأثیری برابر در موفقیت و اثربخشی مسجد دارند. شاخص های همسو کردن اقدامات با ارزش های مسجد با امتیاز 8.35، رهبری معنوی با امتیاز 8.55 و الگو برداری از رفتار معصومین (ع) با امتیاز 8.60 بیشترین اهمیت را به ترتیب در سه مؤلفه ی حاکم کردن ارزش ها، وظایف عمومی و مدیریت عملیات کسب کرده اند.

جذب مخاطب و هدایت و تعالی دو بعد اصلی است که پیامد یا اثر کیفیت خدمات در نهاد دینی مسجد را شکل می دهد. این پژوهش با هدف شناسایی مؤلفه ها و شاخصهای دو بعدی صورت گرفته است که بخش پیامدها، سامانه مدیریت اثربخش مسجد را تشکیل می دهد. روش طراحی الگوی مفهومی در این پژوهش، مفهوم سازی عملی منفرد است. از روش دلفی برای تأیید الگوی طراحی شده استفاده شده است. گردآوری اطلاعات از منابع مختلف علمی و دینی صورت گرفته است. در این پژوهش، جذب مخاطب به دو مؤلفه رشد حضور و وفاداری و هدایت و تعالی نیز به مؤلفه های احساسی عاطفی، شناختی عقیدتی و رفتاری تجزیه شده است. طبق نظر خبرگان و با کمک آزمون رتبه ای فریدمن مشخص شد که هدایت و تعالی اهمیت بیشتری از جذب مخاطب دارد و در بعد جذب مخاطب، مؤلفه رشد حضور از اهمیت بیشتر و در بعد هدایت و تعالی، مؤلفه احساسی عاطفی از اهمیت بیشتری برخوردار است. مؤلفه های شناختی عقیدتی و رفتاری در درجات بعدی اهمیت قرار دارد.