سید حبیب الله طباطباییان

با توجه به اهمیت مساله تامین مالی فعالیت های فناورانه و نوآورانه در حرکت به سمت اقتصاد دانش بنیان، کشورهای مختلف ترتیبات نهادی مختلفی را برای رفع مشکل تامین مالی شرکت های دانش بنیان مورد استفاده قرار داده اند. در این راستا کارایی محدود روش های مرسوم باعث شده است در چند دهه اخیر ابزار ضمانت اعتبار نیز در کانون توجهات سیاستگذاران قرار گیرد. براین اساس در ایران نیز علی رغم رواج بکارگیری ضمانت اعتبار، کماکان از ظرفیت کامل این ابزار بهره برداری نشده است. بنابراین در پژوهش حاضر ابتدا الگوهای کلان نظام ضمانت اعتبار مبتنی بر مطالعه اسناد و مصاحبه ساختاریافته با نمایندگان صندوق ها شناسایی شده است و سپس ریشه یابی الگوهای شناسایی شده با تکیه بر مصاحبه های باز با خبرگان در دستور کار قرار گرفته است. بر این اساس مهم ترین الگوهای کلان نظام ضمانت اعتبار شرکت های دانش بنیان به شرح زیر شناسایی شد: 1) عدم استفاده از ظرفیت های متنوع چارچوب اجرایی در نظام ضمانت اعتبار، 2) عدم استفاده از مدل های متنوع ساختار مالکیت نهادهای ارائه دهنده خدمت ضمانت اعتبار، 3) تمرکز بیشتر نهادهای موجود بر ضمانت مبتنی بر قرارداد، 4) فقدان نهاد مالی تخصصی ارائه دهنده خدمات ضمانت نامه در بخش خصوصی، 5) انتخاب محدود شرکت های دانش بنیان برای دریافت خدمت ضمانت تسهیلات، 6) استفاده همزمان از دو ابزار تسهیل گری تامین سرمایه اولیه و مشارکت در پوشش ریسک برای اکثر صندوق های دولتی، 7) عدم استفاده از ابزار مشارکت در پوشش ریسک برای صندوق های خصوصی، 8) عدم بکارگیری سایر ابزارهای تسهیل گری توسط دولت، 9) فقدان قانون کلان برای نظارت مالی بر فعالیت نهادهای ضمانت اعتبار و 10) وجود چند نهاد متولی برای نهادهای ضمانت اعتبار.

روزافزون بودن سهم گاز طبیعی در سبد منابع تمین انرژی و نیز جایگاه ایران به عنوان دومین دارنده ذخایر گاز جهان اهمیت مدیریت تولید و مصرف گاز را امری بدیهی میسازد و در این زمینه فناوری ذخیرهسازی زیرزمینی گاز به عنوان یکی از ابزارهای مدیریت منابع گازی میتواند نقش مهمی در آینده صنعت گاز کشور ایفا کند این در حالی است که روند رشد دستیابی به فناوریهای این حوزه در سالهای اخیر متوقف شده است به منظور تحلیل و برنامهریزی روند توسعه این فناوری نخستین گام ریشهیابی و تحلیل مشکلات و موانع موجود در این مسیر است این مقاله تلاش کرده با استفاده از رویکرد نظام نوآوری فناورانه چارچوبی برای تحلیل مشکلات و موانع منجر به توقف فرآیند توسعه فناوری مذکور در کشور ارائه دهد همچنین نقش مشکلات برونسیستمی و زمینهای در این خصوص مورد بررسی قرار گرفته و رابطه بین مشکلات زمینهای ساختاری و کارکردی نظام نوآوری فناورانه ذخیرهسازی زیرزمینی گاز از طریق مدلسازی معادلات ساختاری تحلیل شده است یافتهها مید آن است که عوامل زمینهای از طریق اثرگذاری بر ساختار نظام نوآوری فناورانه به طور مستقیم و غیرمستقیم نقشی مهم و اثرگذار بر مشکلات کارکردی موجود در نظام پیرامون این فناوری دارند تا جایی که شدت اثر این عوامل در بروز مشکلات موجود حتی از شدت اثر عوامل ساختاری داخل خود نظام نوآوری مذکور هم بیشتر است

هدف پژوهش حاضر بررسی تجربه یادگیری فناورانه در پروژه های تحقیق و توسعه مشترک در صنعت نفت و گاز بوده تا زمینه ارتقای یادگیری فناورانه در این پروژه ها در صنعت نفت و گاز فراهم شود. به منظور تشریح مسیر یادگیری از رویکرد کیفی و روش مطالعه چند موردی استفاده شده است. جامعه آماری شامل کلیه پروژه های تحقیق و توسعه مشترک در پژوهشگاه صنعت نفت بوده که با استفاده از تحلیل محتوای 16 مصاحبه انجام شده با خبرگان در 4 پروژه و انجام دو مرحله کدگذاری مسیر یادگیری تبیین شده است. نتایج نشان می دهد در چارچوب ارائه شده یادگیری فناورانه اکتشافی و بهره بردارانه در مراحل چرخه عمر رخ می دهد. مهم ترین مکانیزم های یادگیری مؤثر، «یادگیری از طریق تعامل»، «حین انجام»، «جستجو» و «آموزش مستقیم» بوده و عوامل ظرفیت جذب، تجانس فرهنگی، پایه علمی مشترک، ساختار مشترک، فاصله جغرافیایی، ارتباطات عمودی افقی، کانال های ارتباطی متنوع و اهداف همکاری در این مسیر تأثیرگذار هستند.

مقاله حاضر به دنبال تحلیل نحوه شکل گیری و رشد بخش نانوفناوری در ایران با بهره گیری از مفهوم نظام نوآوری فناورانه و با استفاده از رویکرد کارکردی می باشد. برای این منظور در این تحقیق دو مسیر کیفی و کمی برای تحلیل نحوه شکل گیری کارکردهای نظام نوآوری فناورانه در بخش نانوفناوری طی شده است. از یک سو با بهره گیری از مصاحبه با فعالان حوزه نانوفناوری کشور و بررسی و تحلیل محتوای اسناد و فعالیت های انجام شده در این بخش و با تکنیک "نگاشت تاریخی داده ها" اقدام به ترسیم مسیر شکل گیری نانوفناوری در ایران شده است. از سوی دیگر، با بهره گیری از یک پیمایش، ابتدا ابعاد و مولفه های مدل مفهومی با استفاده از روش تحلیل عاملی تاییدی مورد تایید قرار گرفتند و سپس، مسیر و نحوه تاثیرگذاری کارکردهای مختلف بر یکدیگر با استفاده از مدل معادلات ساختاری مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که دولت به عنوان محرک اصلی در شکل گیری کارکردهای نهادینه سازی و قانون مندسازی، هدایت تحقیقات و نوآوری و تامین و تخصیص منابع، نقشی کلیدی ایفا کرده است و بر این اساس، ما این مسیر شکل گیری را تحت عنوان "موتور شکل گیری حمایت و فشار دولت" نام گذاری می کنیم.

هدف از انجام این پژوهش، که به با رویکرد کمی و با استفاده از ابزار پرسشنامه انجام شده است، اعتبارسنجی یکی از مدل های مفهومی موجود در ادبیات و ارائه چارچوبی از عوامل مؤثر بر توسعه اقتصاد دیجیتال در ایران است. جامعه آماری این پژوهش شامل موسسان، مدیران، کارکنان و صاحب نظران کسب وکارهای مبتنی بر فناوری اطلاعات و فعالان عرصه اقتصاد دیجیتال در کشور و حداقل حجم نمونه برای اعتبار نتایج با توجه به روش استفاده شده برای تحلیل کمی 160 است. در این پژوهش، یافته های پژوهش کیفی مرجع با استفاده از ابزار گوگل فرم در قالب یک پرسشنامه پیاده سازی شده و به جامعه ای از فعالان این صنعت ارسال شده است. داده های دریافت شده از طریق 240 پرسشنامه تکمیل شده با استفاده از روش تحلیل عاملی تاییدی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و نتایج در قالب یک مدل نهایی ارائه گردیده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که توسعه اقتصاد دیجیتال مستلزم توجه همزمان به عوامل محیطی و عوامل درون سازمانی است و دولت در مقام سیاستگذار نقشی کلیدی بر توسعه کسب وکارهای دیجیتال دارد.

پژوهش حاضر به حوزه فناوری های نرم ، به مثابه یکی از زوایای ناشناخته مدیریت فناوری می پردازد. در این پژوهش با توجه به اهمی ت فناوری های نرم،  با به دست دادن تعریفی مشخص از این فناوری ، ویژگی ها و انواع آن بررسی می شود. از سوی دیگر، درباره یکی از مه م ترین مسائل صنعت کشور، یعنی انتقال سیستم های سازمانی بحث می شود که در این پژوهش با عنوان فناوری های فرایندی نرم معرفی می شوند در این مقاله با مرور متون و آثار پژوهشی این حوزه،40 تمایز فناوری های نرم و سخت شناسایی می شوند.با طبقه بندی این تمایزات در چهار گروه، اهمیت هر یک از آنها در فرایند های شناسایی و انتخاب SPR (یکی از مهم ترین فناوری های نرم انتقال یافته به ایران خودرو) با نگرش سنجی از جامعه آماری سنجیده می شود.  

در طول یک دهه اخیر، مساله سلامت بوم سازگان کارآفرینی به عنوان یک موضوع پرکاربرد مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. سلامت بوم سازگان به قابلیت پایداری بوم سازگان و حفظ ساختار و عملکرد آن در طول زمان در مواجهه با اختلالات درونی و بیرونی اشاره می کند. به هر میزان که یک بوم سازگان از سلامت بالاتری برخوردار باشد، بقا آن تضمین شده و عملکرد بهتری را نشان می دهد. در این میان، اتخاد سیاست های مناسب به منظور ارتقا سطح سلامت بوم سازگان کارآفرینی کمتر مورد توجه سیاست گذاران و پژوهشگران این حوزه بوده است. هدف این پژوهش شناسایی و دسته بندی ابزارهای سیاستی به منظور ارتقا سلامت بوم سازگان کارآفرینی ایران است. در این پژوهش تلاش شده که سیاست های مناسب به منظور ارتقا سلامت بوم سازگان کارآفرینی شناسایی و سپس دسته بندی شوند. نخست، با مصاحبه و پرسشنامه، ابزارهای سیاستی متناسب با ارتقا سلامت بوم سازگان کارآفرینی شناسایی و با استفاده از نظر خبرگان و تحلیل های آماری فهرست نهایی از ابزارهای سیاستی استخراج شدند. سپس، با تحلیل روابط متقابل و خوشه بندی ابزارهای سیاستی، دسته های مختلف شامل ابزارهای سیاستی مرتبط با ارتقا سلامت بوم سازگان شناسایی شده اند. نتایج این پژوهش نشان می دهد حداقل چهار دسته ابزارهای سیاستی متمایز با عناوین «تقویت زیرساخت ها» شامل 4 ابزار سیاستی به منظور اصلاح و ثبات در سیاست های اجتماعی و اقتصادی کلان، « توسعه بازیگران بوم سازگان کارآفرینی » شامل 4 ابزار سیاستی به منظور توسعه کمی موجودیت ها و بازیگران بوم سازگان کارآفرینی، «متنوع سازی بوم سازگان کارآفرینی» شامل 6  ابزار سیاستی به منظور متنوع سازی حوزه های کسب و کار در بوم سازگان کارآفرینی و «توسعه تقاضا» شامل 5 ابزار سیاستی به منظور تقویت مالی بوم سازگان کارآفرینی می توانند بر ارتقا سلامت بوم سازگان کارآفرینی تاثیر بگذارند.

توسعه فناوری های عام پیشرفته مانند فناوری اطلاعات در کشورها و جوامع محتلف جهان، بر اساس مدل های متنوعی بوده که این مدلها از دیدگاه ها و پارادایم های متفاوتی ناشی می شده اند. به همین دلیل گاه توصیه های سیاستی که در هر یک از مدل ها تولید و ارایه می شود، متفاوت و حتی متضاد با یکدیگر هستند. فناوری اطلاعات یکی از شناخته شده ترین و قابل لمس ترین فناوری های پیشرفته ای است که در کشورهای مختلف، بر اساس دیدگاه های مختلف سیاستی و به دنبال آن ابزارهای مختلف سیاست گذاری رشد و توسعه یافته است. در این مطالعه تلاش شده است تا مهم ترین دیدگاه هایی که در خصوص توسعه فناوری اطلاعات کشور شکل گرفته است، شناسایی شود و سپس وجوه تمایز و تشابه میان دیدگاه ها نیز مشخص شود. به این ترتیب بر اساس پرسش نامه های طراحی شده، مطالعه به صورت دلفی و در دو دور انجام شد، سپس پاسخ دهندگان با استفاده از روش خوشه بندی، در قالب خوشه هایی مستقل گروه بندی شدند. در ادامه هر گروه مورد تحلیل قرار گرفت. بر اساس مطالعه انجام شده دیدگاه های توسعه فناوری اطلاعات در کشور در قالب چهار دسته قابل دسته بندی هستند، و هر یک از 4 دیدگاه شناسایی شده با یکدیگر رقابت می کنند، و هیچ کدام غالب بر دیگر دیدگاه ها نیست.

هدف پژوهش حاضر، بررسی و تبیین الگوی همکاری میان پژوهشگران حوزه سیاست گذاری و مدیریت فناوری در ایران است. در این پژوهش که از نوع علم سنجی است، با بررسی 175 مقاله نوشته شده توسط نویسندگان ایرانی در 17 نشریه داخلی و خارجی مرتبط با این حوزه، مبادرت به ترسیم و تحلیل شبکه هم نویسندگی میان پژوهشگران این حوزه دانشی شده است. این شبکه هم نویسندگی با استفاده از شاخص های تحلیل شبکه های اجتماعی در دو سطح کلان همچون چگالی، ضریب خوشه بندی، ساختار اجتماعات در شبکه هم نویسندگی و خرد مانند درجه مرکزیت، مرکزیت بینابینی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که پژوهشگران این حوزه بیشتر تمایل دارند که به صورت گروه های کوچک به تولید علم بپردازند و ارتباط میان آن ها ضعیف است. هم چنین می توان این شبکه را نوعی شبکه مستقل از مقیاس دانست.

در کشورهای در حال توسعه، به دلیل ساختار نهادی شکننده، شکل گیری و ادامه فعالیت نظام ملی نوآوری همواره با مشکلاتی روبروست. یکی از بازیگران کارآمد نظام های نوآوری و به تبع آن نظام ملی نوآوری، نهادهای میانجی هستند. کارکردهای آنها می تواند در رفع یا کمرنگ نمودن مشکلات مورد اشاره نقش آفرین باشد. با این ترتیب، ارزیابی امکان ارتباط میان کارکردهای این نهادها با مشکلات موجود در نظام ملی نوآوری کشور به عنوان هدف این مقاله انتخاب شده است. در این مقاله، مشکلات نظام ملی نوآوری ایران با یک رویکرد کارکردمحور دسته بندی و در شش دسته سیاست گذاری، تسهیل و جهت دهی به فعالیت های تحقیقات و نوآوری، انجام تحقیق و توسعه، کارآفرینی، توسعه نیروی انسانی و نهایتا انتشار فناوری طبقه بندی شدند. در ادامه نیز به منظور ارتباط دهی کارکردهای نهادهای میانجی با میزان تاثیرشان در رفع مشکلات موجود نظام ملی نوآوری، به دسته بندی کارکردهای نهادهای میانجی با تمرکز بر نهادهای فرابخشی پرداخته شده که این کارکردها در چهار دسته حمایتی و بسترسازی، تامین مالی، واسطه گری و ارتباطی و همچنین مشاوره تبیین گردیده اند. پس از این مرحله، با بهره گیری از نظرات 35 تن از خبرگان حوزه نظام نوآوری و نهادهای میانجی، میزان تاثیر هر کارکرد نهادهای میانجی در رفع ضعف های نظام نوآوری ملی ایران سنجیده شده است. نتیجه سنجش میزان تاثیر کارکردها حاکی از آن است که کارکردهای دسته حمایتی و بسترسازی، از حیث تعداد بیشترین تاثیرگذاری را در رفع ضعف ها دارد. همچنین بیشترین تاثیرات کارکردها به صورت تاثیر کارکردهای حمایتی و بسترسازی بر تسهیل تحقیق و توسعه و نوآوری، تاثیر کارکردهای تامین مالی بر رفع ضعف های تحقیق و توسعه و کارآفرینی، تاثیر کارکردهای واسطه گری بر رفع ضعف های انتشار فناوری و نهایتا تاثیر کارکرد مشاوره بر رفع ضعف های کارآفرینی و انتشار فناوری است.

بررسی تجارب عمده سیاست گذاری در حوزه علم و فناوری برای آگاهی از چالش ها و درس آموخته های فرآیند سیاستی آنها، اقدامی حائز اهمیت است. بر این اساس در مقاله حاضر، قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان که یکی از مهم ترین تجارب سیاست گذاری علم، فناوری و نوآوری در کشور محسوب می شود با استفاده از چارچوب ائتلاف مدافع (که چارچوبی شناخته شده برای تحلیل فرآیند سیاستی در شرایط بروز اختلاف و تفاوت دیدگاه بین بازیگران سیاستی است) در بازه زمانی سال های 1386 تا 1395 مورد بررسی قرار گرفته است. داده های مورد نیاز تحقیق به کمک مصاحبه های نیمه ساختاریافته با بازیگران اصلی این فرآیند و تحلیل محتوای اسناد سیاستی مرتبط با آن جمع آوری شده است. نتایج، حاکی از وجود دو ائتلاف عمده در این فرآیند می باشد که یکی از نقش معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با رویکردی مابعد دانشگاهی به عنوان مجری قانون حمایت می کند و دیگری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دبیرخانه شورای عتف با رویکردی کم و بیش دانشگاه محور است. مهم ترین سازوکارهای تغییر در این فرآیند بر اساس میانجی گری بازیگران بی طرف و تغییرات بیرونی ناشی از تغییر دولت در سال های 1388 و 1392 حاصل شده است. دلالت های کاربردی این مقاله می تواند در تلاش های آینده سیاست گذاری علم و فناوری برای به حداقل رساندن مناقشه های سیاستی مفید باشد.

این پژوهش به طور اکتشافی و با هدف شناسایی و تبیین کارکرد استانداردها در فرایند نوآوری یک بالگرد چندمنظوره تعریف شده است. براین اساس، از طریق مطالعه موردی یک محصول در صنعت هوانوردی دارای چارچوب تنظیم گری سخت گیرانه و در نتیجه، لزوم کاربرد استانداردهای اجباری و داوطلبانه، و نیز با بهره گیری از روش تحلیل مضمون و ابزار شبکه مضامین، کارکرد گونه های مختلف استانداردها در فرایند نوآوری محصول تبیین شده است. گردآوری داده های پژوهش بااستفاده از مصاحبه های عمیق و نیمه ساختاریافته با ده تن از خبرگان و متخصصان در مراحل مختلف چرخه عمر بالگرد، و بررسی مبانی و پیشینه پژوهش و همچنین، داده های بایگانی صورت پذیرفت. براساس یافته های پژوهش، کارکردها و آثار استانداردها در فرایند نوآوری بالگرد به شرح 10 مضمون سازمان دهنده و 57 مضمون پایه شناسایی شدند. کارکردها و یا مضامین سازمان دهنده در این پژوهش شامل کارکردهای اطلاعات، کارایی، انتقال فناوری، ایجاد قابلیت فناورانه، مدیریت پیچیدگی و عدم قطعیت، اندازه گیری، سازگاری، کیفیت/ایمنی، سازماندهی و کاهش تنوع می باشند. نتایج این پژوهش، ضمن این که در آشکار شدن جنبه های تازه ای از رابطه متقابل استانداردها و نوآوری در فرایند توسعه و نوآوری یک محصول مشارکت کرده، پیامدهای مهمی را نیز برای مدیریت نوآوری به ویژه، در بنگاه های دنباله رو و یا دیرآمده در صنایع کشور به همراه دارد.

دو الگوی متفاوت در دنیا برای شکل گیری شبکه های همکاری علم و فناوری- به عنوان یکی از ابزارهای کارآمد انتقال دانش و به اشتراک گذاری دارایی ها- تجربه شده است؛ در الگوی اول، شبکه ها به صورت غیررسمی و با مشارکت خودجوش علاقمندان شکل گرفته و در الگوی دیگر، شبکه ها به عنوان یک ابزار سیاستی و با مداخله یک نهاد دولتی به صورت یک سازمان رسمی ایجاد شده اند. در این تحقیق، با مطالعه 7 مورد از مهم ترین شبکه های همکاری تشکیل شده در ایران از سال 1375 تا 1385 شمسی در حوزه علم و فناوری، به بررسی دلایل (و خردمایه) مداخلات دولتی در ایجاد شبکه های همکاری پرداخته شده، مزایا و معایب هر یک از دو الگوی مذکور از نگاه افراد تاثیرگذار در شبکه های مورد مطالعه بررسی شده است. در این راستا در قالب یک بررسی کیفی، ابزارهای مختلف تحقیق شامل تحلیل و بررسی مستندات، مصاحبه های باز با موسسان شبکه های مورد مطالعه و مشاهده مورد استفاده قرار گرفته است. با توجه به نتایج تحقیق، اگرچه اغلب فعالان شبکه های مورد مطالعه، الگوی خودجوش را برای ایجاد شبکه های همکاری مناسب تر ارزیابی می کنند، با این وجود، حداقل شش دلیل از جمله، ضعف زیرساخت اجتماعی همکاری شبکه ای و نیاز به سرمایه گذاری دولتی برای ایجاد زیرساخت های مشترک، مداخله دولت در ایجاد شبکه ها را اجتناب ناپذیر می کند.

محیط پوبا و سرعت بالای تغییرات فناوری، از مهمترین محرک های توسعه فناوری و نوآوری در صنعت ICT است، سرعت بالای جریان دانش موجب شده بسیاری از شرکت ها در کسب و بکارگیری آن دچار مشکل و سردرگمی شوند. لذا توجه به بهبود ظرفیت جذب بازیگران فعال در این صنعت به منظور افزایش مزیت رقابتی در بازارهای بین المللی ضروری است. چراکه نشان از توانمندی سازمان در تشخیص اطلاعات بیرونی جدید، جذب و به کارگیری آن در راستای اهداف شرکت دارد. از آنجایی که ظرفیت جذب را می توان تابعی از تحولات محیط در شرکت دانست لذا همکاری فناورانه ما بین شرکت ها بعنوان یک عامل محیطی موثر بر سازمان، بر ظرفیت جذب موثر است، بدین ترتیب هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر بر بهبود ظرفیت جذب از طریق همکاری های فناورانه در اپراتورهای موبایل در ایران بعنوان یکی از پیشتازان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات است. این پژوهش با روش تحقیق آمیخته و با 5 فرضیه ارائه شده است. برای تحلیل نتایج حاصل از بخش کیفی تحقیق، از آزمون های تحلیل عاملی تأییدی و معادلات ساختاری استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که فرهنگ سازمانی، قابلیت پویای سازمان، گشودگی سازمان، خلاقیت و نوآوری سازمان، عوامل موثر بر بهبود ظرفیت جذب در همکاری های فناورانه در اپراتورهای موبایل می باشند.

مدیریت فناوری، دانشی است که در پیمودن مسیر پیشرفت علمی و فناورانه کشور نقشی راهبردی برعهده دارد. اما رشد و توسعه ی این دانش، خود مستلزم سیاست گذاری و این به نوبه ی خود، نیازمند شناخت دقیق وضعیت موجود در کشور در این حوزه است. نقشه علم، ابزاری است که قادر است این شناخت را برای سیاست گذاران و مدیران علم و فناوری ایجاد کند. این گونه مصورسازی های حوزه های علمی، درصدد فهم وضعیت دانش موجود و هدایت سیاست های علمی اند؛ اگرچه این پژوهش ها به خودی خود پیشنهادات و یا گزینه های سیاستی خاصی ارائه نمی کنند. در این پژوهش، با گردآوری بیش از 1600چکیده «مقاله چاپ شده در مجلات، مقاله ارائه شده در کنفرانس ها، پایان نامه های دانشجویی و کتب» به زبان فارسی در حوزه مدیریت فناوری که از فروردین ماه سال 1380 تا شهریور ماه سال 1389 نوشته شده اند و تحلیل آن ها با استفاده از روش «تحلیل هم رخدادی کلمات»، نقشه مفهومی رشته مدیریت فناوری (تشکیل شده از 54 مفهوم) حاصل شده و سپس با استفاده از نرم افزار مصورساز VOSviewer، به صورت گرافیکی در فضایی دو بعدی ترسیم شده است. در این نقشه دو بعدی، می توان به «حجم دانش موجود در کشور و نحوه ی پراکندگی آن در هر زیرحوزه از این رشته» و «میزان ارتباط این زیرحوزه ها با یکدیگر در دانش موجود کشور» پی برد. این نقشه، از نوع نقشه های بر اساس فاصله است که در آن، فاصله کمتر بین دو مفهوم، نشان دهنده ارتباط قوی تر بین آن دو و مساحت بزرگتر دایره مربوط به هر مفهوم، بیان کننده میزان اهمیت آن مفهوم در دانش موجود کشور است. همچنین نقشه چگالی ترسیم شده، بخش های مهم تر هر نقشه را به خوبی نمایان می کند. بر اساس نقشه حاصل شده از تحلیل کل مدارک، «تحقیق و توسعه، نوآوری، مدیریت دانش، سیاست گذاری صنعتی، تجاری سازی فناوری، و سیاست گذاری علم و فناوری» پرکاربردترین موضوعات در دانش مدیریت فناوری در ایران هستند.

شبکه آزمایشگاه های ملی تحقیقاتی کشور (شامتک) اولین تجربه جدی و به صورت رسمی و در سطح ملی برای شبکه سازی زیرساخت های علم و فناوری بوده است. شکست این تجربه اما تردیدهایی جدی را در بین سیاست گذاران و مدیران کلان حوزه علم و فناوری نسبت به امکان پذیری ایجاد شبکه های همکاری در ایران ایجاد کرد. با این وجود در دهه اخیر همواره شاهد ایجاد شبکه های جدیدی در این عرصه بوده ایم. بررسی دقیق تجربه شامتک می تواند درس های مهمی برای شبکه های نوظهور در عرصه علم و فناوری کشور داشته باشد لیکن محققین عرصه مطالعات مدیریت و سیاست گذاری کمتر به آن توجه کرده اند. در این پژوهش به بررسی نسبتاً عمیق سوابق و دلایل شکست شبکه شامتک پرداخته شده است. در این راستا در قالب یک مطالعه کاملاً کیفی از ابزارهای مختلف تحقیق همچون مصاحبه با مطلعین کلیدی این شبکه، بررسی گزارش ها و نقدهای منتشرشده درباره آن و واکاوی مستندات و سوابق موجود در خصوص شبکه شامتک بهره گرفته شده که برای بررسی بهتر تجربه شامتک، این شبکه ها به سه دوره یا نسل تقسیم شده اند. نتیجه مطالعه هم بیانگر آن است که مواردی از قبیل انحلال سازمان مؤسس اولیه و انتقال شامتک به یک سازمان دیگر، شروع گسترده فعالیت شبکه بدون الگوی پیشین، ضعف کارکرد شبکه ای و تبدیل شدن آن به سیستم توزیع پول و تغییر دیدگاه مدیران سازمان حمایت گر نسبت به ماهیت و وظایف شبکه در طول زمان، برخی از دلایل مهم شکست این تجربه بوده اند.

در فضای اقتصادی امروز ایران مکرراً به اهمیت ایجاد و رشد شرکت های دانش بنیان اشاره می شود. درک علل رشد این گروه از شرکت ها می تواند برای مدیران جهت پیشبرد اهداف سازمانی و برای سیاست گذاران جهت تدوین سیاست های اثربخش، مفید واقع شود. بسیاری از محققین این حوزه به صورتی تفکیک شده برعوامل فردی، سازمانی و محیطی رشد شرکت های دانش بنیان متمرکز شده اند. این مقاله به شناسایی مسیرهای ممکن دستیابی به رشد برای شرکت های تحت پوشش قانون حمایت از شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان مصوب سال 1389 پرداخته است. برای تأمین هدف مذکور، این مطالعه در گام اول اقدام به مصاحبه با 22 تن از مدیران شرکت های رشدیافته کرده که با استفاده از روش تحلیل موضوعی، مضامین کلیدی حاکم بر فرآیند رشد آنها را شناسایی و نهایتاً مسیرهای ممکن دستیابی شرکت ها به رشد بر مبنای روش تحلیل مقایسه ای کیفی تبیین شده است. در گام بعد نیز پرسشنامه طراحی شده، برای 22 شرکت رشدیافته قبلی و 8 شرکت رشدنیافته ارسال و داده های به دست آمده با نرم افزار FSQCA مورد تحلیل قرار گرفت. بر اساس یافته های این مقاله، شرکت های دانش بنیان بر اساس دو مسیر ترکیبی از عوامل مؤثر بر رشد شرکت ها، قادر به دستیابی به پیامد رشد خواهند بود که البته مسیر مبتنی بر نقش دولت، از احتمال رخداد بیشتری برخوردار است.

با توجه به الگوی متفاوت تکامل و توسعه سامانه های محصول پیچیده (CoPS) در مقایسه با مدل های نوآوری مرسوم، این مقاله به بررسی فرایند تطور و تکامل نوآوری در سامانه های محصول پیچیده در صنعت هوانوردی ایران با استفاده از مفهوم مدل چرخه عمر در مهندسی سیستم ها می پردازد. در این مقاله، مدلی برای شناسایی و تحلیل مراحل نوآوری محصول در CoPS با تمرکز بر آشکار کردن برهم کنش بین مهندسی معکوس و مهندسی روبه جلو توسعه می یابد. برای این منظور، ابتدا با مرور پیشینه و بررسی مدل های چرخه عمر CoPS در مهندسی سیستم، چارچوبی مفهومی برای مطالعه فرایند نوآوری در CoPS ایجاد شد. سپس، از طریق مطالعه چندموردی مبتنی بر تحلیل های توالی زمانی سه محصول پیچیده در صنعت هوانوردی، یک مدل فرایندی مبتنی بر چرخه عمر در CoPS توسعه یافت که شامل مراحل مهندسی معکوس و بازیابی طراحی (دربرگیرنده مراحل ارزشیابی و تحلیل داده ها، تولید بسته داده فنی، تصدیق طراحی، تکمیل بسته داده فنی و پیاده سازی طراحی)، مفهوم، توسعه، تولید، بهره برداری، پشتیبانی و کنارگذاری است. یافته های ما چندین ویژگی بارز را درخصوص مدل نوآوری CoPS در صنعت هوانوردی ایران به شرح زیر نشان می دهد. این مدل، سیستمی پیچیده از فرایندهایی است که دارای ویژگی های همزمانی، تکرارشوندگی، بازگشتی بودن و بهم وابستگی هستند. طی فرایند نوآوری محصول، مهندسی معکوس و مهندسی روبه جلو برهم تأثیر متقابل می گذارند. همچنین، این مدل چارچوبی نظام مند و کاربردی به منظور مدیریت بهتر فرایند نوآوری در سامانه های محصول پیچیده ای فراهم می کند که براساس ایده ها و داده های فنی حاصل از مهندسی معکوس در تعامل با مهندسی روبه جلو و طراحی مستقیم شکل می گیرند.  

مقاله حاضر پژوهشی پیرامون بررسی روشهای مختلف نگاشت در مدیریت فنّاوری می باشد که در گام عملیاتی آن صنعت برق به عنوان مطالعه موردی بررسی شده است. در این مقاله کوشش می شود، ابتدا با بررسی روشهای مختلف نگاشت و مناسبت کاربرد آنها، نگاشت مناسب صنعت برق انتخاب شود. ادبیات تحقیق مؤید چهار دسته نگاشت شامل: نگاشت دانش، نگاشت مسیر ، نگاشتهای حاصل از داده کاوی و نگاشت نهادی است که هر یک کاربرد خاص خود را دارد. از آن جمله نگاشت نهادی است که از آن برای مطالعه سیستم نوآوری استفاده می شود. در مطالعه فوق نگاشت نهادی سیستم نوآوری صنعت برق برای وضع موجود طراحی می گردد و در نهایت با توجه به ادبیات موجود نگاشت مناسب صنعت پیشنهاد می شود.

با توجه به اهمیت راهبردی بخش هوایی و به ویژه الکترونیک هوایی و همچنین تغییرات سریع فناوری در این حوزه، در سال های اخیر سیاست گذاران صنعت هوایی کشور در پی راه کارهایی جهت ارتقای ظرفیت جذب این بنگاه ها بوده اند، و از دیگر سو با بررسی ادبیات مربوط به افزایش ظرفیت جذب بنگاه ها، نوعی عدم توجه به جهت گیری های سازمانی و نوع ادراکات ذهنی مدیران نسبت به محیط فعالیت خود دیده می شود. از این رو مقاله حاضر در پی پاسخگویی به این سوال مهم است که الگوی مناسب جهت افزایش ظرفیت جذب بنگاه های بخش الکترونیک هوایی به عنوان بخشی پویا و با تغییرات فزاینده با تاکید و تمرکز بر رویکردهای راهبردی و میزان درک مدیران از پویایی محیط چه می باشد؟ در راستای پاسخ به این سوال، پس از انجام مطالعات اکتشافی و ارائه مدل پیشنهادی، اقدام به پیمایش و تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده از 111 شرکت فعال در بخش الکترونیک هوایی گردید و در ادامه با استفاده از روش مدل سازی معادلات ساختاری روابط میان متغیرهای تحقیق و شدت آنها مورد بررسی و تایید قرار گرفت. در نهایت با تایید رابطه قوی میان ظرفیت جذب و جهت گیری استراتژیک و همچنین رابطه نسبتا زیاد میان جهت گیری های استراتژیک و درک مدیران از پویایی محیط در بخش الکترونیک هوایی ضمن ارائه نتایج و دستاوردهای تحقیق، پیشنهاداتی جهت استفاده سیاست گذاران صنعت هوایی کشور ارائه شد.