مطالعات اخلاق کاربردی (اخلاق سابق)

حدیثی در کتب اهل ِسنت از لسان نبی مکرم اسلامJ به صورت دعا نقل شده که عبارت است از «اللَّهُمَّ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ أَغْضَبُ کَما یَغضِبُ البَشرُ وأرضَى کما یَرضَى البَشرُ فَمَن لَعَنتُه مِن أحَدٍ مِن أُمَّتی فَاجعَلها لَه زکاهً و رَحمهً» این حدیث با اختلاف هایی در الفاظ، مورد پذیرش آنان قرار گرفته است و پایه و اساس برخی از معارف آنها از جمله مبنای مباحث اخلاقی، نبیّ، ولیّ و انسان شناسی آنها را رقم می زند. سؤال این است که آیا این حدیث به همین صورت از پیامبرJ نقل شده است و چنین غضب و رضایتی در پیامبرJ وجود دارد یا اینکه بخشی از آن مورد دستبرد جاعلان حدیث با انگیزه های ویژه قرار گرفته است؟ با توجه به صراحت اعلام پیامبرJ در خصوص جعل حدیث از طرف دروغ گویان و نسبت دادن به ایشان، در این مقاله به بررسی این دو صفت پیامبر از دیدگاه این حدیث، با روش تحلیل محتوایی و تا حدودی بررسی سندی می پردازیم و آنرا با آیات قرآن و روایات محک می زنیم. به نظر می رسد قسمت اول حدیث درست است اما بخش دوم که عبارتست از : «فَمَن لَعَنتُه مِن أحَدٍ مِن أُمَّتی فَاجعَلها لَه زَکاهً و رَحمهً» صحت ندارد و با غرض تطهیر اخلاقی برخی صحابه، به پیامبرJ نسبت داده شده است.

یکی از مباحث وجود شناختی در فلسفه اخلاق، ساختار گزاره اخلاقی است؛ به این معنا که آیا مدلول قضیه ای مثل «راست گویی خوب است» اخبار است یا انشا؟ آیا انسان خوب بودنِ راست گویی را کشف می کند یا خوب بودن را برای راست گویی جعل می کند؟ نوشتار حاضر با بررسی آثار ابن سینا به روش توصیفی تحلیلی درمی یابد که برخی مبانی او همچون مبدئیت شریعت الهی برای اخلاق و مشهوربودن قضایای اخلاقی، با دیدگاه جعل قضایای اخلاقی سازگار است. ولی دیگر اظهاراتش، ازقبیل قراردادن اخلاق ذیل مباحث فلسفه و برهان پذیری گزاره های اخلاقی، غیرواقعی و ناشناختی بودن گزاره های اخلاقی را نفی می کند. از مجموع دیدگاه های شیخ الرئیس به این نتیجه می رسیم که دلایل واقعی بودن اخلاق قوی تر است و ابن سینا معتقد به اخباری بودن گزاره های اخلاقی است.

هدف از این پژوهش بررسی و تعیین عناصر برنامهٔ درسی براساس کتاب مفاتیح الحیاه آیت الله جوادی آملی است. پژوهش حاضر با بهره گیری از رویکرد کیفی و با روش توصیفی تحلیلی انجام شده و با استفاده از منابع موجود و در دسترس به توصیف و تحلیل عناصر برنامهٔ درسی در کتاب مفاتیح الحیاه پرداخته است. در این راستا براساس تعاریف عناصر برنامهٔ درسی، چهار عنصر اهداف، محتوا، روش و ارزشیابی به عنوان مؤلفه های اساسی در برنامه ریزی درسی انتخاب شدند. سپس کتاب مفاتیح الحیاه بررسی شد تا مشخص شود، در این کتاب سرشار از مبانی و اندیشه های اسلامی، چه مباحثی را می توان در برنامهٔ درسی پیاده ساخت. حاصل پژوهش در بُعد اهداف نشان داد، هدف های مهمی که باید در تعلیم وتعلّم مدنظر قرار گیرند، شامل هدف های شناختی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، زیستی جسمانی، اخلاقی و اعتقادی است. این هدف ها ازطریق آموزش علوم دینی، قرآن، حدیث، فقه، شعر دینی،                  مهارت اجتماعی، احکام عبادی، حرفه و صنعت، ورزش و تفریح های سالم، بهداشت جسم و روان و بهداشت محیط زیست تحقق می یابند. همچنین، بر تفکر و تدبر، گفت وگوی علمی، پرسشگری، تشکل های علمی، مشورت و گردشگری به عنوان روش های تدریس تأکید شد. درنهایت، مباحث مهم چهارمین عنصر، یعنی مؤلفهٔ ارزشیابی، آسان گیری و مدارا و پرهیز از سخت گیری با فراگیران بود.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطهٔ فضیلت های اخلاقی و وضعیت آموزشی دانش آموزان در مقطع متوسطهٔ اول، پایهٔ نهم، در شهرستان خرم آباد انجام شده است. جامعهٔ آماری این پژوهش شامل تمامی دانش آموزان مقطع متوسطهٔ اول در شهرستان خرم آباد بودند که از میان آن ها براساس جدول مورگان 350 نفر، 175پسر و 175دختر، براساس روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند و پرسش نامه های رشد اخلاقی معنوی پور (2012) و رفتار اخلاقی سوانسون و هیل (1993) را تکمیل کردند. وضعیت آموزشی دانش آموزان هم براساس معدل نیم سال آموزشی آن ها سنجیده شد.                   سپس با استفاده از تحلیل آماری همبستگی رگرسیون، یافته ها نشان                   داد که بین فضیلت های اخلاقی و وضعیت آموزشی دانش آموزان، همبستگی مثبت وجود دارد؛ اما بین رشد اخلاقی و وضعیت آموزشی، همبستگی                 معنادار وجود ندارد. همچنین، وضعیت آموزشی، پیش بین خوبی برای رفتار اخلاقی دانش آموزان نبوده است. بنابراین، لازم است که به آموزش فضیلت های اخلاقی و رشد آن ها در نوجوانان توجه کرد تا پیامدهای آن در زمینهٔ پیشرفت آموزشی نمایان شود. نباید صرفاً به عامل تحصیل در رشد اخلاقی متکی بود؛ بلکه باید عوامل تأثیرگذار دیگر بر رشد اخلاقی را هم در کنار وضعیت آموزشی مطالعه کرد.

اخلاق کار موضوعی است که در طول تاریخ به آن پرداخته شده؛ اما در قرن های معاصر بر اهمیت آن افزوده شده است. با ورود به هزارهٔ سوم می توان با اطمینان گفت که اخلاق کار موضوعی مهم در جامعه شناسی کار و حرفه هاست. علوم مختلف سازمانی و رفتاری، یعنی روان شناسی کار و همچنین علوم اجتماعی، یعنی جامعه شناسی کار و حرفه ها، ابعاد گوناگون اخلاق کار را بررسی و تحلیل کرده اند. در راستای تحلیل اجتماعی، پرسش های اصلی پژوهش حاضر، عبارت اند از: 1. ماهیت اخلاق کار چیست و میزان آن و چهار مؤلفه اش میان کارکنان اداره های دولتی چه مقدار است؟ 2. پیشایندهای اجتماعی و سازمانی، یعنی عوامل مؤثر بر اخلاق کار کدام اند؟ 3. پسایندهای اخلاق، یعنی آثار و پیامدهای سازمانی و شغلی کار چیست؟ پیشایندها، یعنی عوامل مؤثر بر اخلاق کار، هفت متغیر اجتماعی و سازمانی دارند: جنس، سن، وضعیت تأهل، میزان تحصیلات، نوع سازمان، نوع استخدام و سال های شغلی. همچنین، چهار متغیر سازمانی و شغلی، یعنی رضایت شغلی، تعهد سازمانی، بیگانگی از کار و انگیزش شغلی به عنوان پسایندها، یعنی آثار و پیامدهای اخلاق کار درنظر گرفته شده اند. در این پژوهش برای سنجش موضوع پژوهش از پرسش نامهٔ اخلاق کار شغلی پتی و همکاران (1991) که شامل چهار مؤلفه است، استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که هیچ یک از پیشایندها یا متغیرهای هفت گانهٔ اجتماعی سازمانی بر اخلاق کارکنان اداره های دولتی شهر نجف آباد تأثیری نگذاشته اند. رابطهٔ معنادار اخلاق کار با چهار پسایند یا متغیر سازمانی و شغلی، نشان دهندهٔ این است که اخلاق کار ازسویی، موجب افزایش تعهد سازمانی و رضایت شغلی و انگیزش شغلی شده است و ازسویی دیگر، موجب کاهش بیگانگی از کار. نتیجهٔ آزمون مدل پژوهش با استفاده از تحلیل مسیر، بیانگر این است که اخلاق کار ازطریق متغیرهای رضایت شغلی و تعهد سازمانی و بیگانگی از کار، بر انگیزش شغلی کارکنان اثر گذاشته است.

امروزه، رشد پرشتاب علم و ظهور فنّاوری های جدید از یک سو و ازهم گسیختگی مبانی سنتی اخلاق در جوامع از سوی دیگر، اهمیت پایبندی به اصول و ارزش های اخلاق حرفه ای را در اعضای هیئت علمی دانشگاه دوچندان کرده است. چراکه این افراد نقش اصلی در اداره و هدایت آموزش برعهده دارند. نقش علمی و فرهنگی و اجتماعی استادان و دانشجویان ایجاب می کند که این افراد بیش از هر قشر دیگر، از اخلاق نیک برخوردار باشند. این مطالعه با هدف ارزشیابی اخلاق حرفه ای استادان، میزان رعایت اخلاق حرفه ای اعضای هیئت علمی در دانشگاه شهیدباهنر کرمان را هنگام تدریس از دیدگاه دانشجویان بررسی کرد. این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و از نوع توصیفی ارزیابی و مقطعی بود. داده های پژوهش با استفاده از ابزار پرسش نامه محقق ساخته جمع آوری شد و متخصصان روایی صوری و محتوایی آن و همچنین پایایی آلفا کرونباخ 0.94 را تأیید کردند. تعداد 176 دانشجو به        روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. نتایج حاکی از این است که مؤلفه هایعزت نفس و آراستگی و نظم، بیشترین میانگین را                دارند. همچنین، بین دانشجویان زن و مرد در ارزشیابی اخلاق حرفه ای            اعضای هیئت علمی تفاوت معنا داری به دست آمد. به نظر می رسد که                اعضای هیئت علمی رشته علوم تربیتی در مقایسه با سایر رشته ها، اخلاق حرفه ای را بیشتر رعایت می کنند که این به دلیل آشنایی با مفاهیم اخلاقی و تربیتی و روان شناختی است.

این پژوهش با هدف بررسی نگرش مذهبی دانشجویان انجام شد. روش پژوهش توصیفی پیمایشی از نوع مقطعی و جامعه آماری آن، دانشجویان دانشگاه آزاد خرم آباد در سال 1392 تا 1393، به تعداد 13هزار نفر بودند که 145 نفر از دانشجویان به شیوه تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. داده های این پژوهش ازطریق اجرای پرسش نامه استاندارد سراج زاده با 26 پرسش بسته پاسخ، در چهار مؤلفه برحسب طیف پنج درجه لیکرت جمع آوری شد. روایی پرسش نامه به طریق محتوایی توسط کارشناسان تأیید شد. پایایی پرسش نامه نیز ازطریق ضریب آلفای کرونباخ 81/0 برآورد شد. یافته ها نشان داد که میانگین مؤلفه های نگرش مذهبی دانشجویان در دانشگاه آزاد خرم آباد، بیش از حد متوسط 3 است. بالاترین میانگین مربوط به مؤلفه نگرش اعتقادی به میزان 47/4 است. همچنین، بین نگرش مذهبی دانشجویان و معدل های آنان در مقاطع گوناگون آموزشی دانشگاه آزاد، تفاوت معنادار وجود نداشت؛ اما برحسب جنس معنادار بود.

این پژوهش پژوهشی بنیادی است که هدف آن شناخت رابطهٔ بین دین داری و سلامت روان در شهرستان سقز است. باتوجه به اینکه جامعهٔ ما جامعه ای دینی است و شناخت دین داری و رابطهٔ آن با جنبه های گوناگون زندگی، از جمله سلامت روان ازلحاظ آسیب شناسی اهمیت دارد، این تحقیق می تواند در کمک به جوانان مؤثر باشد. ابزارهای استفاده شده در این پژوهش عبارت اند از: پرسش نامهٔ دین داری و پرسش نامهٔ سلامت روان. در این پژوهش داده های به دست آمده به وسیلهٔ روش های آمار توصیفی، ضریب همبستگی و ... تجزیه و تحلیل شد. روش های آماری نشان دادند که بین متغیرهای پیش بینی و ملاک استفاده شده رابطه وجود دارد. همچنین، نتایج نشان دادند که رابطه های معناداری بین دین داری و اختلال های روانی وجود دارد. علاوه براین، نتایج تحلیل نشان دادند که بُعد اعتقادی و آیینی دین داری، بیشترین نقش را در تعیین اختلال های روانی دارند.

پژوهش حاضر با هدف مقایسهٔ هوش معنوی میان دانش آموزان ورزشکار نخبه و عادی با غیرورزشکار پسر سطح متوسطه در استان قزوین صورت گرفت. روش مطالعه در این پژوهش از نوع مطالعات علّیِ پس از وقوع است. جامعهٔ آماری نیز تمامی دانش آموزان پسر سطح متوسطه در استان قزوین هستند. بدین منظور، 90 نفر، 30 ورزشکار نخبه و 30 ورزشکار عادی و 30 غیرورزشکار، از 1645 دانش آموز پایهٔ اول و دوم و سوم انتخاب شدند که همگی در سال تحصیلی 1393تا 1394 مشغول به تحصیل بودند. ورزشکاران عادی و غیرورزشکار به روش نمونه گیری تصادفی ساده و ورزشکاران نخبه ازطریق نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. همچنین، برای جمع آوری داده ها از پرسش نامهٔ استاندارد هوش معنوی استفاده شد. نتایج این پژوهش با استفاده از روش های آمار توصیفی و روش های آماری تحلیل واریانس یک راهه و آزمون کروسکال والیس گروه های مستقل به دست آمد. نتایج نشان داد که بین هوش معنوی دانش آموزان ورزشکار نخبه و ورزشکار عادی و غیرورزشکار مقطع متوسطه تفاوت معناداری وجود دارد (05/0≥p). همچنین، تفاوت معناداری بین خرده مقیاس های هوش معنوی مشتمل بر درک و ارتباط با سرچشمهٔ هستی و زندگی معنوی با اتکا به هستهٔ درونی در سه گروه دانش آموزان غیرورزشکار و ورزشکار نخبه و ورزشکار عادی وجود داشت (05/0≥p). درمجموع، این پژوهش نشان داد، هوش معنوی و مؤلفه های آن در دانش آموزان ورزشکار نخبه از ورزشکاران عادی و دانش آموزان غیرورزشکار بهتر است که این نتیجه تأییدی بر تأثیر فعالیت بدنی و قهرمانی بر هوش معنوی است.