مجتبی ذهابی

مجتبی ذهابی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۱۴ مورد از کل ۱۴ مورد.
۱.

سفرنامه ها و فرآیندهای تأثیرگذار بر چگونگی اعمال قدرت در دوره ی استقرار صفویه از دوره شاه اسماعیل تا روی کار آمدن شاه عباس (996-907 ه - ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱ 298 - 323

کلیدواژه‌ها: دوره صفویه سفرنامه فرایندهای تاثیرگذار شاه اسماعیل شاه عباس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۱ تعداد دانلود : ۱۹۱
نگرش سفرنامه ها به مسئله ی اعمال قدرت در دوره ی نخست حکومت صفویه، عمده مؤلفه های مذهبی- سیاسی- اجتماعی و اقتصادی دخیل در نوع سیاست ورزی و اعمال حکومت صفویان را دربر می گرفت. عطف توجه سفرنامه نویسان به مسئله اعمال قدرت در دوره ی نخست حکومت صفویه به گونه ای است که بخشی از مهم ترین الگوها، روش ها و بن مایه های سیاست و حکومت در این دوره را شامل می شود. پژوهش حاضر درصدد ارزیابی بررسی روایت سفرنامه نویسان از مسئله اعمال قدرت در دوره نخست حکومت صفوی است و می کوشد با اتکا به داده های سفرنامه های موجود و با روش توصیفی- تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که مؤلفه های تأثیرگذار بر چگونگی اعمال قدرت سیاسی در ایران عصر صفوی (دوره ی نخست) از نگاه سفرنامه نویسان کدام ها بوده اند و تأثیر این مؤلفه ها بر این ساختار سیاسی چگونه بوده است؟بررسی ها نشان داد برای سفرنامه نویسان مذهب و نهاد دین، اقتصاد و تحولات مربوط به آن و شخص شاه و نیروهای طرفدار وی، به مثابه مهم ترین مؤلفه ها در ساختار سیاسی عصر صفوی در دوره موردبحث در اعمال قدرت همبستگی چندجانبه داشت و این مؤلفه ها و چگونگی تأثیرگذاری آنان بر مسئله اعمال قدرت، ذهن و زبان سفرنامه نویسان را به خود معطوف می ساخت.
۲.

افول مناسبات قدرت دربار صفوی از نگاه سفرنامه های سفیران خارجی (از شاه صفی تا شاه سلطان حسین)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۴ ۶۹-۸۶

کلیدواژه‌ها: صفویان سفرنامه ها اقتدار سفیران افول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۰ تعداد دانلود : ۳۸۴
تردد سفیران در دوره دوم حکومت صفوی به طور چشمگیری افزایش یافت. فارغ از آنچه به عهدنامه ها و قراردادهای میان آنها با دربار صفوی در جریان بود، گزارش های آنها در سفرنامه ها موید نوعی تغییر در مناسبات قدرت است که می توان از آن با عنوان تحولات معطوف به افول نام برد. چنین مسئله ای، جایی فراتر از تلاش دربار به منظور پرزرق و برق نشان دادن دربار و تاکید بر اقتدار در برابر مشاهدات سفیران نمایان می شود. روایتی که از دربار شاهان صفوی و نوع برخورد متقابل آنها با سفرا، در سفرنامه ها قابل رصد است، تاکیدی ناآگاهانه بر این واقعیت است که دوره ای از افول، در کانون قدرت صفویان قابل مشاهده است. این پژوهش، به روشی توصیفی تحلیلی با تکیه بر سفرنامه های دوره دوم حکومت صفوی، بر زمان هایی از شرفیابی سفیران اروپایی در دربار شاهان صفوی تمرکز خواهد کرد که در آن، می توان روایتی پنهان از آغاز افول اقتدار صفویان را دنبال کرد.
۳.

شرفیابی سفیران و پیوند آن با مسئلۀ اقتدارگرایی و اعمال قدرت شاه بر اساس روایت سفرنامه نویسان دورۀ شاه عباس (اول)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۱ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۵۲ (پیاپی ۱۴۲) 57 - 80

کلیدواژه‌ها: سفیران شاه عباس اِعمال قدرت سفرنامه ها شرفیابی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۲۰۵
سفرنامه های دورۀ شاه عباس روایتی از پروسۀ پذیرش سفیران در دربار شاه عباس را به دست می دهند که مناسبات قدرت و سازوکارهای اعمال آن در ایران را بازتاب می دهند. درواقع، در مواجهۀ شاه با سفیران بسیاری از سنت ها، هنجارها، باورها و مؤلفه هایی که به صورت مستقیم با شاه، دایرۀ اقتدار او، ساختار سلسله مراتبی قدرت، مهمان نوازی و عطوفت شاهی و بسی مؤلفه های دیگر  پیوند می خورد، بازتولید می شد. در چنین بستری، آنچه رخ می داد آفرینش روایتی از فرهنگ سیاسی در ایران بود که بنا بود بر تصورات نمایندگان و سفیران تأثیر بگذارد. نگارندگان این پژوهش درصدد پاسخ به این پرسش بوده اند که چگونه سیاست های شاه عباس در پروسۀ پذیرش سفیران، به اقتدار نظام سیاسی عینیت می بخشید؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که روایت سفرنامه نویسان با وجود کاستی های محتوایی، دربرگیرندۀ اشاره های متنوعی از تلاش دربار ایران برای آفرینش روایتی اقتدارگرایانه به منظور تأثیرگذاری بر ذهنیت سفیران است. در این پژوهش، با رویکرد توصیفی- تحلیلی بر زمان هایی از حضور سفیران در دربار شاه عباس تأکید شده است که در آن، شاه ایران و دربارش در هیئت میزبانانی درمی آمدند که در تلاش بودند تا تصویری مقتدر از ایران و اصول حاکم بر مناسبات اعمال قدرت در ساختار سیاسی آن ارائه دهند.
۴.

مورخان و روایت آنان از نخستین مواجهه های شاه- قزلباش در تاریخنگاری صفویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال سیزدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۹ ۹۶-۷۷

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاری روایت شاه قزلباش صفویان مواجهه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۴ تعداد دانلود : ۳۲۰
روایت مورخان دوره ی صفویه از نخستین مواجهه ی شاه- قزلباش در دوره ی شاه طهماسب، روایتی ست نسبتا واقع گرایانه و البته نه چندان صریح از افول زودهنگام یک ساختار مقدس در یک صورت بندی غیر تقدس گرایانه. بنابراین هر چه از مرحله ی جنبش اولیه ی صفویان فاصله میگیریم روایت مورخان از محتوایی تقدس گرایانه، به جانب نوعی واقع گرایی معطوف می شود. بر اساس این، روایت مورخان از نخستین مواجهه شاه- قزلباش از دو منظر روش شناختی و محتوایی، قابل تامل است. از نظر روش شناختی، اگر چه روایت این مورخان ماهیتی نسبتا توصیفی دارد اما کمتر به جانب تقدس گرایی معطوف می شود. از نظر محتوایی این بازخوانی، تاکیدی ست بر افول جایگاه مریدی امرای قزلباش تحت تاثیر مطالبه گری فزاینده ی اقتصادی و عطش سیاسی روزافزون آنان، تاکید بر نقش آن ها در به چالش کشیدن زود هنگام الوهیت نهاد شاهی و در نهایت نیز برساختن چهره ای قهرمانانه از شاه به عنوان پیروز نهایی این جدال. این پژوهش در صدد است به روشی توصیفی- تحلیلی، عناصر شکل دهنده روایت مورخان از نخستین مواجهه ی شاه- قزلباش در ابتدای عصر شاه طهماسب را مورد واکاوی قرار دهد.
۵.

*کلان روایت تاریخی مرتضی مطهری و جایگاه آن در مشروعیت بخشی انقلاب اسلامی (مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی سال ۲۴ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۸۵) 1106 - 1093

کلیدواژه‌ها: مطهری فراروایت تاریخ مشروعیت انقلاب اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰ تعداد دانلود : ۱۵
هدف: هدف از نگارش مقاله حاضر، ارائه کلان روایتی تاریخی از مرتضی مطهری و تبیین جایگاه آن در مشروعیت بخشی نسبت به گفتمان سیاسی برآمده از انقلاب اسلامی بود. روش: در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی، کلان روایت تاریخ نگارانه مطهری، واکاوی و نقش آن در مشروعیت بخشی سیاسی و تأثیر تئوریک بر بنیانهای نظری انقلاب اسلامی بررسی شد. یافته ها: نظام تاریخ نگارانه مطهری که برآمده از جهان بینی دینی و برداشت شیعی از قرآن و احادیث است، به مثابه مهم ترین آبشخور نگرش تاریخی وی، نقشی بی بدیل ایفا کرده است و در پی آن، کلان روایتی خلق شده که سیر حرکت تاریخ را به کمک مفاهیمی همچون: فطرت، غیبت، امامت، تکامل، تکامل معنوی، و مفاهیمی از این دست تبیین کرده است. نتیجه گیری: تفکر و بینش تاریخی مطهری در مشروعیت بخشی به انقلاب اسلامی در ایران، پیوندی ایدئولوژیک و تئوریک برقرار کرد و پدیده سیاسی انقلاب در نظر وی، مؤلفه ای مهم برای تدوام سیر روند تاریخ بر مبنای فطرت و مهدویت بوده است.
۶.

روحانیت شیعه و امام خمینی(ره) در تاریخ نگاری چپ ایرانی (قبل و بعد از انقلاب اسلامی)

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ 126-144

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاری چپ انقلاب اسلامی روحانیت شیعه رهبری امام خمینی (ره)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۶ تعداد دانلود : ۱۲۱
  حرکت روحانیت شیعه، تأثیرگذاری در روند تحولات معاصر ایران، تئوری های سیاسی و حکومتی نیز به همراه اقتدار و نفوذ رهبری امام خمینی(ره) بر این جریان و موفقیت نهایی آن، در تاریخ نگاری چپ ایرانی قبل و بعد از انقلاب اسلامی بازتابی چشمگیر یافت. مورّخان و تئوری پردازان چپ برای نخستین بار از جنبش و تکاپوی روحانیت شیعه و تئوری ها و رفتارهای عملی آن، قبل و بعد از انقلاب، تحلیلی مارکسیستی – طبقاتی ارائه دادند و بر اساس همین نگاه ایدئولوژیک، به تحلیل، تبیین، هم گرایی و واگرایی با این جریان اقدام کردند. این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی نشان دهد که چرا و چگونه مورّخان و نویسندگان چپ ایرانی، تحتِ تأثیر نگاه ایدئولوژیک خود، تکاپوهای کلی روحانیت، و نفوذ و تأثیرگذاری امام خمینی (ره) را در دو دوره قبل و بعد از انقلاب تحلیل کردند و از کدام دیدگاه و با در نظر گرفتن کدام معیارهای ایدئولوژیک، ابتدا به تحلیل هایی هم سو با آن دست زدند و در نهایت بعد از انقلاب تحتِ تأثیر کدام مؤلفه های ایدئولوژیک، به نقد صریح و آشکار کردن اختلاف های عمیق خود با این جریان پرداختند؟
۷.

واکاوی نقش سلجوقیان در تحولات سیاسی حج(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۲۷ تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۸) 147 - 167

کلیدواژه‌ها: سلجوقیان حج فاطمیان عباسیان ملکشاه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۶ تعداد دانلود : ۵۸۸
حج، از فروع اسلام و از مهمترین عرصه های دینی، سیاسی و فرهنگی مسلمانان بوده است. در دوران سلجوقی تغییر و تحولاتی در این عرصه ایجاد شد. از آن جاکه حج ایرانیان پیش از سلجوقیان با مشکلات زیادی رو به رو بوده است؛ تا آن جا که کاروان های ایران از اوایل سده پنجم هجری، کمتر موفق به حج گزاری می شدند. سلجوقیان در راستای مشروعیت دینی و سیاسی  حکومت خود به حمایت از خلافت عباسی و حرمین شریفین و انجام دادن اقدامات سیاسی، نظامی و عمرانی، جهت گسیل داشتن همه ساله کاروان های حج و فراهم کردن امنیت و رفاه حاجیان بسیار کوشیدند. اگرچه مشکلاتی بر سفر حج تأثیر می گذاشت و سبب اختلال آن می شد؛ اما حج ایرانیان از اوایل نیمه دوم سده پنجم هجری تا پیش از حمله مغولان، کم وبیش همه ساله پابرجا و استوار بود. این مقاله در صدد است با روش  تاریخی بر اساس منابع به بررسی نقش سلجوقیان در رقابت سیاسی در مورد حج میان خلافت عباسی و فاطمیان و  اقداماتی که در دوران سلجوقیان برای فریضه حج صورت گرفته است، بپردازد.
۸.

رویکرد صوفیان قرن نهم به حج گزاری (مطالعه موردی سفر جامی به حج)(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۲۸ زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۱۰) 87 - 108

کلیدواژه‌ها: حج تیموریان تصوف جامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۶ تعداد دانلود : ۲۵۹
فعالیت نهضت ها و جنبش هایی با گرایش های شیعی و متصوفه اهمیت بسیاری در تاریخ دارد. از عرصه های حضور اجتماعی عرفا، توجه آنها به مناسک حج است؛ زیرا این مراسم، عرصه ای را فراهم می کند تا عرفا و صوفیان علاوه بر تعقیب امیال معنوی خویش، مناسبات خود با حاکمان و توده های مردم را به  نمایش بگذارند. سفر حج جامی، به عنوان نمونه ای از سفر حج عرفا و صوفیان و همچنین به عنوان تنها سفرنامه حج موجود از دوره تیموری آورده شده است. از آنجا که جامی در مرکز قدرت رسمی و دیوانی قرار داشت، ضمن حفظ زندگی خانقاهی و ارشاد مریدان، دولتمردان را هم زیرنفوذ آورد و با توصیه به حاکمان و امیران، به حل و فصل مشکلات مردم کمک کرد. همین جایگاه او باعث شد که در هنگام سفر حج و زیارت عتبات، سلطان حسین بایقرا وی را از پرداخت هرگونه مالیات معاف کند و نامه هایی به مراکز قدرت در جهان اسلام فرستاد و دستور داد که از او و همراهانش استقبال کنند.  این مقاله در صدد است به روش تاریخی به بررسی رویکرد صوفیان در قرن نهم به مقوله حج بپردازد و در این رابطه، سفر حج جامی را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد.
۹.

تحلیلی بر بازتاب چرایی و چگونگی ابعاد و وجوه اعمال قدرت سیاسی شاه عباس در روایت های سفرنامه نویسان عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۵ 69 - 87

کلیدواژه‌ها: عصرصفویه حکومت قدرت شاه عباس اول سفرنامه ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۴ تعداد دانلود : ۸۲۹
 سفرنامه های دوره ی صفوی، در کنار بازتاب ابعاد و وجوه متنوعی از حیات اجتماعی- سیاسی ایران عصر صفوی، روایتی پراهمیت و البته متمایز از چگونگی اعمال قدرت سیاسی در دوره ی شاه عباس به دست می دهند که دارای مولفه های قابل تاملی ست. روایت سفرنامه نویسان، نشان می دهد که مرکزیت بخشیدن به شاه در یک نظام سیاسی شاه محور، در کنار تضعیف کانون های دیگر قدرت، چگونه می تواند رویکردهای پیشین را در جهت ارائه ی تجربه ای متمایز از سیاست ورزی و اعمال قدرت سیاسی متحول سازد و نیروهای موجود را در جهت رسیدن به اهداف مورد نظر به تحرک وادارد. همچنین تحلیل محتوای روایت های سفرنامه نویسان نشان می دهد که الگوی مورد نظر شاه عباس در مسیر اعمال قدرت که آمیزه ای از کنش های مذهبی، سیاسی و اقتصادی بود، هم ریشه در سنت های پیشین سیاست و اعمال قدرت در ایران داشت و هم در خود، برخی اقتضائات نوین را جای داده بود که حاصل تحولات عمیق در نظام بین الملل بود. بنابرآن چه آمد؛ در این پژوهش تلاش بر این است تا با روشی توصیفی- تحلیلی، ابتدا تاملی در ساختار قدرت و سیاست در دوره صفویه صورت بگیرد و آنگاه با تحلیل محتوای سفرنامه های این دوره، تبیین مناسبی از چرخش سیاست و قدرت در دوره ی شاه عباس به دست داده شود. کلید واژه ها : عصرصفویه، حکومت، قدرت، شاه عباس اول، سفرنامه ها.
۱۰.

تحلیل و بررسی اندیشه های محمدحسن خان اعتمادالسلطنه(بر اساس کتاب روزنامه خاطراتِ او)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۹ 93 - 112

کلیدواژه‌ها: اعتمادالسلطنه اقتصاد فرهنگ سیاست مذهب روزنامه خاطرات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳۶ تعداد دانلود : ۳۸۳
محمد حسن خان اعتمادالسلطنه، یکی از تاریخ نگاران عصر قاجار است. او چون به دربار شاه راه داشت، نکته های قابل توجهی از زندگی رجال، وضع اجتماعی، زدوبندهای سیاسی و مسائل پشت پرده را در کتابی به نام روزنامه خاطرات آورده است. از آنجا که تردید است در اینکه سایر آثار موسوم به او نوشته خود او باشند، بنابراین در این مقاله، برای شناخت اندیشه های اعتمادالسطنه، روزنامه خاطرات که نوشته اوست، مورد توجه قرار دارد. یافته های این پژوهش، بر اساس روش تاریخی و توصیف و تحلیل اندیشه های اعتمادالسلطنه در کتاب روزنامه خاطرات به دست آمده و حاکی از آن است که او با وجود آشنایی با تمدن غرب و رواج روشنگری در ایران، در زمینه اندیشه اجتماعی، دیدگاهی سنّتی داشته است؛ به طوری که اندیشه های وی در مورد شاه، این بود که او سایه خداوند بر روی زمین است. اعتمادالسلطنه، در زمینه سیاسی، مخالف هرگونه دگرگونی و تغییر است و هرنوع اصلاحی را در چارچوب حفظ وضع موجود می داند. افکار سیاسی او در زمینه قانون، حکومت استبدادی، حکومت مذهبی و اعطای آزادی به مردم، از جمله نمونه هایی است که او در آنها این اندیشه خود را نشان می دهد. از طرفی، اندیشه های وی در حیطه اقتصاد نیز به افزایش ثروت، درآمدزایی، صرفه جویی و عدم خروج سرمایه از مملکت منجر شد که در این مقاله، به تحلیل و تبیین این موارد می پردازیم.
۱۱.

تبیین و تحلیل تاریخی کارکردهای سیاسی- اقتصادی حج در دوره عباسیان(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: میقات حج دوره ۲۷ پاییز ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۵) 111 - 126

کلیدواژه‌ها: حج عباسیان سیاسی اقتصادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۲ تعداد دانلود : ۲۰۶
در دوران پیش از اسلام، مکه یکی از مهم ترین شهرهای شبه جزیره عربستان بود که گروه های مختلف مردم را به طرف خود می کشاند. این شهر به دلیل قرار گرفتن بر سر راه های تجاری و همچنین وجود خانه خدا در آن، مهم ترین محل گردهمایی اعراب در شبه جزیره به شمار می رفت. با ظهور اسلام، شهر مکه اهمیت دوچندان یافت. پیامبر خدا9  در ایام حج با گروه های مختلف مردم برای پیشبرد دعوتش صحبت می کرد. حتی قریش و مخالفان پیامبر9  نیز برای تقابل با آن حضرت در این ایام به رایزنی با زائران می پرداختند. با روی کار آمدن دولت عباسی، این دولت  سعی کرد از تمام ابزارها برای بقای خود استفاده کندکه از مهم ترین آنها نهاد حج بود. عباسیان نهاد حج را به عنوان ابزار مقابله با مخالفان مذهبی و سیاسی خود به کار گرفتند و از آن برای کسب مشروعیت و وجهه مردمی، استفاده کردند. این گردهمایی بزرگ علاوه بر کارکرد های سیاسی، تبعات اقتصادی فراوانی را نیز، هم برای حکومت ها، هم برای زائران و هم برای مردم مکه در بر داشت. این مقاله بر آن است که با روش توصیفی تحلیلی به این سؤال که مهم ترین کارکردهای سیاسی و اقتصادی نهاد حج برای خلافت عباسی چه بود، بپردازد.
۱۲.

تأثیر شیوه های اِعمال قدرت شاهان صفوی بر واگرایی هویتی اقلیت ها در دوره دوم حکومت صفویه بر اساس گزارش سفرنامه ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال هشتم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۱ 79-98

کلیدواژه‌ها: صفویان اقلیت های قومی-اعتقادی سفرنامه نویسان سیاست ورزی اِعمال قدرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۲ تعداد دانلود : ۴۲۹
سفرنامه نویسان دوره دوم حکومت صفویه روایتی از وضع اقلیت های قومی-مذهبی به دست می دهند که از ورای آن، می توان مسئله هویت و نقش آن در واگرایی این اقلیت ها از بدنه حکومت صفویه را رصد کرد. در این روایت، هم آن دسته از نیروهای اقلیت که در نتیجه سیاست های ساختاری شاه عباس وارد ایران شده بودند، و هم اقلیت های قومی-مذهبی درون ایران که در نتیجه تسلط گفتمان شیعی-ایدئولوژیک صفویه به حاشیه رانده شده بودند، از بدنه حاکمیت فاصله گرفته و سرانجام نیز، نقشی اصلی در سقوط این حکومت ایفا کرده اند. از نظر سفرنامه نویسان، غلبه بُعد ایدئولوژیک-اعتقادی حکومت صفویه، نادیده انگاشتن وجه هویتی اقلیت های قومی-مذهبی، ناکارآمدی شیوه اِعمال قدرت شاهان پس از شاه عباس، اقتدار کانون های موازی قدرت، و عواملی از این دست توان اقناع و ایجاد همگرایی با اقلیت ها را از حکومت سلب کرد و همزمان، فضا را برای ایجاد تحرکی تأثیرگذار از جانب این جریان های اقلیت در جهت تسریع روند سقوط صفویان، فراهم ساخت. نتایج این پژوهش، که با روشی توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است، نشان می دهد که از نظر سفرنامه نویسان، شیوه های اِعمال قدرت و رویکردهای ایدئولوژیک شاهان پس از شاه عباس، واگرایی اقلیت های قومی-اعتقادی را از بدنه حکومت صفویه به همراه آورد و آن را به چالشی بسیار مهم تبدیل کرد. افزون برآن، نادیده گرفتن مسئله اقلیت ها، تلاش برای احیای هویت قومی-اعتقادی را در میان این جریان های اقلیت احیا کرد و همین، سقوط صفویه را تسریع بخشید.
۱۳.

جایگاه مهدویت در جنبش حروفیه (778- 830ق)

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال ۸ پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳ و ۴ (پیاپی ۲۱) 41 - 61

کلیدواژه‌ها: منجی گرایی مهدویت ح‍روف‍ی‍ه فضل استرآبادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱ تعداد دانلود : ۱۲
منجی گرایی و اندیشه مهدویت، از اصول محرک، در جنبش های مذهبی قرن هشتم و نهم هجری (مشخصاً دوره تیموریان)، بود و هر یک از جنبش های مزبور، در راستای اهداف خود، به گونه ای از آن بهره می جسته اند. جنبش حروفیه  از جنبش های بود که قایل به مهدویت رهبرشان فضل الله استرآبادی بودند و او را مهدی و حتی خدایی می انگاشتند که در روی زمین ظهور کرده است. این جنبش با تکیه بر عدالت اجتماعی و ضدیت با ظلم و ستم ادعای رهایی انسانها رو داشت و برای این منظور اندیشه مهدویت رو دستاویز خود قرار داد. اینکه مهدویت چه نقشی در جنبش حروفیه داشته سوال این پژوهش است و یافته های این پژوهش که مبتنی به روش توصیفی و تحلیلی است؛ حاکی از آن است که اندیشه مهدویت (منجی گرایی) در جنبش مذهبی حروفیه، نقش محوری داشته  به گونه ای که رهبران این  جنبش از عقاید صوفیه و تشیع برای تشریح عقاید خود بهره می بردند. از طرفی شرایط ویژه حاکم بر آن زمان که پذیرش اندیشه های نجات بخشی را از سوی مردم فراهم آورده بود، باعث مورد توجه قرار گرفتن اندیشه مهدویت از سوی مردم شد.
۱۴.

مطالعه تطبیقی عوامل کامیابی اسلام گرایان ایران و مصر، و ناکامی همتایان مصری در حفظ قدرت سیاسی پس از انقلاب

نویسنده:
منبع: ژرفاپژوه سال سوم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۰

کلیدواژه‌ها: ایران رهبری اسلام گرایان ارتش مصر انقلاب دوم

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی انقلاب اسلامی سیاسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ تاریخ جهان تاریخ مصر
تعداد بازدید : ۱۰۴۷ تعداد دانلود : ۶۲۰
رژیم های برآمده از انقلاب، همواره با دو الگوی تداوم و عدم تداوم روبه رو می شوند؛ از همین رو پس از پیروزی هر انقلاب، حفظ قدرت سیاسی به عنوان یکی از دستاوردهای اصلی از مباحث مهمی است که قابلیت بررسی و تحلیل دارد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، اسلام گرایان توانستند در مقابل بحران های سیاسی، خود را حفظ کرده و حکومت شان را بیش از سی سال ادامه می دهند، در حالی که در مصر، در مقابل بحران های سیاسی، ضعف نشان دادند و از قدرت کنار زده شدند. مسأله اصلی مقاله حاضر بر این امر تأکید دارد که چه عواملی موجب تداوم قدرت سیاسی اسلام گرایان در ایران شد و چرا همتایان آن ها در مصر، پس از دست یابی به قدرت، نتوانستند نظام سازی کرده و حکومت اسلامی تشکیل دهند. فرضیه مقاله بر این است که نقش آفرینی و ناکارآمدی رهبری اسلام گرایان در نظام سازی، عدم تعامل منطقی با ارتش، و واقعه انقلاب دوم، در تداوم قدرت و نظام سازی نقش اساسی داشت. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی- تحلیلی و بر مبنای مطالعات اسنادی و کتابخانه ای به بررسی موضوع بپردازد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان