پژوهش در تاریخ

با درگذشت قباد یکم، جانشین او خسرو انوشیروان خود را در میان مشکلات فراوان ساختاری و اقتصادی یافت که برای برطرف کردن آنها نیاز به تعریف خط مشی متفاوتی نسبت به پیشینیان خود احساس می کرد. برای تعریف نظام نوین کشورداری، خسرو به ایدئولوژی منسجم و پویایی نیاز داشت که این ایدئولوژی را در قالب دین زردشت یافت. مسئله اصلی این جستار واکاوی ایدئولوژی خسرو در امر کشورداری و رابطه با مردم است و هدف، یافتن ارتباط میان ایدئولوژی حکومتی خسروانوشیروان در کشورداری، دین زردشت و سنت پیشینیان است. این مقاله در پی یافتن پاسخ به این پرسش است که دین و اخلاقیات در کشورداری انوشیروان چه نقشی ایفا می کردند. یافته های پژوهش نشان خواهند داد که منابع بازمانده از دوره ساسانی گواه بر التزام عملی خسرو به دین زردشتی در جریان بسط اصلاحاتش در زمینه های مختلف هستند که خود منجر به موفقیت او در عرصه های سیاسی، نظامی و اقتصادی شد. شیوه گردآوری داده ها در پژوهش حاضر کتابخانه ای است.

پژوهش حاضر در صدد مروری بر روند اعطای امتیازنامه رویتر، زمینه ها، نتایج و دلایل لغو آن برآمد. ازاین رو پس از ارائه درآمدی کوتاه، به زمینه تاریخی اعطای این امتیازنامه پرداخته و پس از آن روند اعطا و مهمترین مواد این امتیازنامه را از نظر گذراند. در قسمت پایانی نیز به جدی ترین انتقادات و اعتراضات و در نهایت لغو امتیازنامه از سوی دولت ایران اشاره شد. بنا بر یافته های این پژوهش، دولتمردان ایران با درک فقدان دانش تخصصی و سرمایه کافی جهت نوسازی ایران سعی داشتند تا با جلب سرمایه گذاری خارجی در برابر اعطای امتیازات اقتصادی بتوانند برنامه های نوسازی در ایران را به انجام برسانند. امتیازنامه رویتر که حاصل چنین تلاشی بود با ایفای نقش فعال میرزاحسین خان سپهسالار به یکی از اتباع انگلستان به نام رویتر اعطا شد ولی به دلیل مخالفت روسیه، بی علاقگی دولت انگلستان به مداخله، عدم توانایی رویتر در تأمین سرمایه لازم و مخالفت معترضان ایرانی لغو شد.

رودهای دجله و فرات از کوه های واقع در آناتولی سرچشمه می گیرند و پس از عبور از ترکیه، سوریه و عراق با پیوستن به هم وارد خلیج فارس می شوند. این دو رود جزو طولانی ترین و پر آب ترین رودهای غرب آسیا هستند و هر دو آنها چه در گذشته و چه امروز اهمیت زیادی دارند. این تحقیق به دنبال این بود تا پس از ارائه گزارشی از جغرافیای تاریخی دجله و فرات، مشخص نماید که این دو رود چه تاثیری بر اقتصاد بین-النهرین داشتند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که رودهای دجله و فرات در آناتولی بیشتر در مناطق کوهستانی قرار دارند ولی در بین النهرین در دشت جاری می شوند و منابع آبی مورد نیاز برای کشاورزی را فراهم می کنند. در نتیجه فراهم کردن منابع آبی برای کشاورزی توسط این دو رود بزرگ، بین النهرین از کشاورزی پر رونقی برخوردار است. این دو رود علاوه بر کشاورزی، برای تجارت و حمل و نقل کالا از مسیر آب هم اهمیت دارند و از گذشته تا امروز همواره برای این هدف مورد استفاده قرار می گرفتند. بین النهرین به واسطه بهره مندی از آب رودهای دجله و فرات توانسته بود کشاورزی پر رونق و تجارت فعالی داشته باشد و بدین ترتیب منافع اقتصادی زیادی کسب بکند هرچند گاهی اوقات با طغیان های این دو رود، خسارت هایی را تحمل می کرد.

چرا مسیحیت سریانی یک کلیسای سلطنتی نبود؟ چرا وارد رابطه با صاحبان قدرت نشد؟ پاسخ این پرسش ها را می توان با بررسی اوضاع سیاسی جامعه مسیحیان سریانی توضیح داد. فکر می کنم یکی از دلایل این موضوع، تجربیات بدی بود که در عصر خسرو دوم حاصل شد.

مجموعه معماری مصلی به سفارش گوهرشاد در هرات (820–841/1417–1438) یکی از پایه های اصلی پایتخت تیموریان را تشکیل می دهد. این مجموعه در طول قرن ها آسیب قابل توجهی دیده است و در حال حاضر اطلاعات کمی در مورد معماری و تزئینات آن وجود دارد. از دهه 1980م. دسترسی به آن به دلیل وجود مین های زمینی به شدت محدود شده است. هدف این مقاله ارائه آخرین مطالعات باستان شناسی است که در سال های اخیر در این سایت انجام گرفته، و سپس معرفی اولین نتایج حاصله از مطالعات بر روی کاشی های گردآوری شده از بنای "مصلی " است که در سال 2015 به موزه ملی هرات منتقل شده اند. انجام کاوش های باستان شناسی به ما کمک می کند تا بفهمیم این بنای مهم معماری تیموری چطور ساخته شده، تا در جهت حفظ و بازیابی بیشتر آن حرکت کرده، به احتمال زیاد مصالحی درون آن پیدا نموده و لذا از این طریق در بازیابی تزئینات مجموعه، فنون به کار رفته در آن، و شناخت درخشش این مرکز هنری برجسته یعنی هرات قرن پانزدهم، قدمی فراتر نهیم.

جامعه ی ایران در عصر قاجار وارد مرحله ی جدیدی از تغییر و تحول ساختار سیاسی- اجتماعی گردید که با دوران قبل از آن تفاوت چشمگیری داشت. با توجه به اهمیت تعلیم و تربیت که نقش عمده انتقال فرهنگی از نسلی به نسل دیگر را بر عهده دارد. لازم است که میراث فرهنگی کشور مورد مطالعه قرار بگیرد تا بتوان آن را پربارتر نمود. علوم و فنون، آموزش و پرورش، فرهنگ و تمدن مشترک برای ساخت یک جامعه مترقی ضروری است و هیچ یک از این پدیده ها نمی توانند به تنهایی و بدون کمک یک دیگر به وجود آیند و هر یک ساخته و مکمل یک دیگر است. چون تعلیم و تربیت رابطه ی مستقیمی با زندگی فردی و اجتماعی مردم دارد؛ بنا بر این باید در حیات آنان جنبه واقعی و عملی پیدا کند. در واقع تعلیم و تربیت هم یک نوع فلسفه ی حیاتی است. حتی مذهب و ادبیات و فلسفه به معنی اعم نیز دارای این منظور و مقصود است که حیات فردی و اجتماعی شخص را پرمایه تر سازد. حفظ گسترش و ارزشیابی میراث فرهنگی در ترقی و تحول و تکامل آموزش و پرورش کشور موثر باشد. پس بررسی و مطالعه تعلیم و تربیت در ایران باستان می تواند راهنمایی خوب برای آشنایی با نحوه ی تعلیم و تربیت در کشور از گذشته تا کنون باشد.

با روی کار آمدن رضاشاه و آغاز برنامه های همه جانبه ی مدرن سازی، نیاز به نیروهای متخصّص و آموزش دیده بیش از هر زمان دیگری احساس می شد. نبود موسسات آموزش عالی در ایران طی نخستین سال های حکومت پهلوی اول، ایجاب می کرد تا این نیاز همچنان از طریق اعزام محصّلین به خارج از کشور برطرف گردد. این امر سید محمد تدیّن، وزیر وقت معارف را بر آن داشت تا در سال ۱۳۰۶ هجری خورشیدی، نظامنامه ی اساسی محصّلینی که به خرج دولت به خارج اعزام می شوند را در پانزده ماده تدوین و تصویب کند. مواد این نظامنامه که شامل مقرّراتی در باب موارد متعددی از جمله ویژگی های محصّلین، شرایط انتخاب، نظارت بر تحصیل، نحوه ی بازپرداخت مخارج پرداختی و غیره می شود، سبب گشت تا نظم کارآمدی بر اعزام محصّلین برقرار گردد و فارغ التحصیلانی که بعدها از طریق این اعزام ها به کشور بازگشتند، نقش های مهمی در تاریخ معاصر ایران ایفا کنند. از جمله این افراد می توان به مهندس مهدی بازرگان و کریم سنجابی اشاره کرد.