پژوهش در تاریخ

امام باقر (ع) پس از پدرش امام سجاد (ع) بین سالهای (114-95هجری) امامت شیعیان را به عهده داشتند. اوضاع سیاسی جامعه به گونه ای بود که امام سیاست تقیه را اتخاذ کردند و مبارزه فرهنگی و علمی را به اقدامات سیاسی ترجیح دادند. به لحاظ فرهنگی جامعه ای که امام با آن مواجه بود درگیر جریانات فکری متناقض و فرقه های متفاوتی همچون خوارج, موجئه, معتزله و از طرفی رسوخ و نشر اسرائیلیات بوده است. این عوامل موجب شد امام مواضع مدبرانه و صحیحی در برابر این جریانات فکری اتخاذ کند و پاسخگوی سوالات و شبهات مردم باشد. این مقاله پس از معرفی مختصر زندگی نامه امام باقر (ع) به دنبال پاسخ به این سوال است که جامعه آنروز به لحاظ فرهنگی در چه اوضاعی بوده است؟ و به برخی راهکارهای امام باقر(ع) دراعتلای فرهنگی جامعه می پردازد.

لشکرکشی نادر به هند در پی عدم همکاری دولت آن کشور در باب حل مسأله افغان ها، اگرچه برای شخص نادر شهرت و ثروت بسیاری به همراه آورد؛ اما تأثیرات بسیار زیانبار و دنباله داری برای شبه قاره هند و بعدها برای ایران در پی داشت. این دوره از معدود زمان هایی بود که روابط مسالمت آمیز و دوستانه میان دولت های ایران و هند به تخاصم و جنگ منجر شد، در نتیجه این جنگ و سیاست غارتگرانه به کار گرفته شده در طی آن پوشالی بودن اقتدار، بی کفایتی و عدم تسلط مغولان حاکم بر هند کاملاً آشکار شد و اندک زمانی بعد از آن با افتادن شبه جزیره به دست استعمار انگلستان، برای مدت های مدیدی روابط هندوستان با ایران تابع سیاست فاتحان جدید شد. در این پژوهش تلاش خواهد شد به روش توصیفی-تحلیلی علل این جنگ و پیامدهای آن بر سرنوشت دو کشور در طی سال های ظهور نادر (1142قمری) تا وفات وی (1160 قمری) مورد بررسی قرار گیرد.

زبان و ادبیات پارسی با وجود لهجه های گوناگون از آغاز تا ورود اعراب دچار تحولات بسیاری شد، باوجود این، ایرانیان هیچگاه زبان رسمی خود را فراموش نکرده و حتی در برخی اوقات زبان ملل مغلوب را نیز تحت تأثیر خود قرار دادند. می توان ادبیات ایران را در سه قرن نخستین هجری به سه دسته تقسیم کرد؛ ادبیات عربی، ادبیات پهلوی وادبیات دری. ادبیات دری زبان ادبى، رسمى و سیاسى ایران در دوره اسلامی است. این زبان، تکامل یافته زبان پهلوی شمالی یا پهلوی اشکانی است، و زبان مذکور بر اثر گذشت زمان وآمیزش با زبان عربی تحوّل یافت. با این وجود در قرون سوم و چهارم هجری، ترویج زبان پارسی و تعقیب فکر استقلال ادبی ایرانیان از دوره سامانیان را می توان ابتدای ترقی ادب فارسی در ادوار ادبی روزگار کنونی دانست. لذا نوشتاری که از نظر خواهد گذشت، متنی است آماده شده در رابطه با تحولات زبان پارسی در قرون اولیه اسلامی. این پژوهش بر آن است؛ تا با بهره گیری از منابع، نخست تحولخط و زبان پارسی را از آغاز تا قرون اولیهاسلامی، آمیزش زبان عربی و پارسی در سه قرن اولیه هجری، سپس ترقی ادب پارسی و رنسانس ایرانی در قرون ذکر شده را مورد مطالعه قرار دهد. اما هدف اصلی این مقاله پاسخ به این سئوال می باشد ؛ خط و زبان فارسی در قرون نخستین اسلامی دچار چه تحولاتی شد؟

یکی از مسائلی که در سال های اخیر، برجستگی چشمگیری یافته، نقش عمده و پر رنگ زنان در ایران است. امروزه زنان ایرانی در عرصه های گوناگون سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور نقش عمده ای را بر عهده گرفته اند. در این میان، یکی از مهم ترین عواملی که زمینه ساز چنین پیشرفتی برای زنان در جامعه به شمار می رود، تحصیلات و امکانات آموزشی است. در گذشته، زنان ایرانی به سبب مشکلات و محدودیت های بسیار از چنین امکاناتی برخوردار نبودند و بالطبع نقش بسیار کمرنگی در امور گوناگون جامعه ایفا می کردند که دلیل آن را بی شک باید در عدم تقسیم عادلانه امکانات آموزشی میان زنان و مردان دانست. شاید بتوان، نخستین اقدام گسترده و بنیادی در راستای بهبود این شرایط برای زنان را در دوره قاجار جستجو کرد. در این دوره، مردمان و به ویژه زنان بسیاری، برای دست یابی به جایگاه و نقشی مطلوب برای زنان به عنوان افرادی مفید و خدمت رسان به جامعه تلاش فراوان کرده اند و از آنجایی که تحصیلات و سواد آموزی یکی از شروط لازم برای تحقق این نکته محسوب می شود، آموزش و پرورش زنان و دختران ایرانی را در مرکز توجه خود قرار دارند. از جمله این زنان اندیشمند و مبارزی که در راه برقراری حقوق زنان در جامعه قدم های مهمی برداشت، بی بی خانم استرآبادی است. او پیش و پس از نقلاب مشروطه سهم عمده ای در توزیع عادلانه امکانات آموزشی، میان زنان و مردان ایفا کرد که همین مسئله زمینه موقعیت های گسترده تری برای زنان را فراهم آورد. در زیر می کوشیم تا به ارائه چشم اندازی کلی از پیشینه و جایگاه زنان در ایران با تأکید بر آموزش و پرورش بپردازیم و سپس نقش و اهمیت عوامل مؤثر در این فرایند را مورد بررسی قرار دهیم.

حوزه خلیج فارس و مراکز تجاری آن از دیر باز تاکنون نقش اساسی خود را به عنوان منطقه مهم تبادلات اقتصادی در شرق، بویژه حوزه اقیانوس هند به خوبی ایفا کرده است. از این میان جزیره هرموز به لحاظ مجاورت با راههای بزرگ بازرگانی دنیای قدیم، همچون ادویه و ابریشم و قرار گرفتن در مسیر اقیانوس هند از اهمیت تجاری، بازرگانی و استراتژیکی ویژه ای برخوردار بود. روند حوادث تاریخی نشان میدهد که طی قرون هشتم و نهم هجری جزیره هرموز تبدیل به کانون اصلی مبادلات دریایی شد و جای گزین سیراف و کیش گردید. این مهم در سایه سیاست های متعادل و واقع گرایانه ملوک هرمز در تأمین امنیت تجاری در مناطق تحت نفوذ و اهمیت بخشیدن به تجارت دریایی و درآمدهای حاصل ازآن تحقق پیدا کرد.از طرف دیگر ملوک هرمز با بهره گیری از موقعیت گذرگاهی آبادی های تحت اداره خود، در دو بخش ساحل و دریا، با ایجاد ارتباط محلی با همسایگان خود از بیشترین بهره های اقتصادی برخوردار شدند وتوانستند طی قرون هشتم و نهم هجری به عنوان بزرگترین قدرت دریایی خلیج فارس، نقش عمده ای در تبادلات اقتصادی هرموز و حوزه اقیانوس هند ایفا کنند.

رستاخیز شیعه در میان شیعیان خلیج فارس نوعی اعتراض به محرومیت هایی بود که در طول تاریخ همواره بر آنان تحمیل شده بود. در جامعه کویت نیز عقاید سیاسی موجود در میان شیعیان طیفی را در بر می گیرد که از نگرش های چپ گرا، لیبرال، سکولار تا ایدئولوژی محافظه کار اسلام گرا امتداد دارد.و علیرغم این تنوع گرایش ها ، شیعیان کویت از طیف های مختلف با ایجاد گروه ها و تشکل هایی ، به دنبال احقاق حقوق از دست رفته خود بوده و با این که شیعیان بیش از 30 درصد از جمعیت کویت را تشکیل می دهند ولی تا چند سال گذشته حق دخالت در امور سیاسی واجتماعی کویت را نداشتند. اما سرانجام با پافشاری و ایجاد تشکیلاتی منظم برای پیگیری خواسته های خود، سرانجام توانستند در مسائل سیاسی و اجتماعی کویت نقشی هرچند کمرنگ ولی امیدوار کننده داشته باشند البته باید اذعان داشت که  ایدئولوژی مذهبی شیعی در کویت از انقلاب اسلامی ایران متاثر بوده است. بر این اساس هدف اصلی این مقاله واکاوی جایگاه شیعیان در تحولات سیاسی کویت می باشد در ضمن روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای است.