پژوهش در تاریخ

پژوهش در تاریخ

پژوهش در تاریخ سال پنجم بهار 1393 شماره 1 (پیاپی 14)

مقالات

۱.

بررسی نقش امیر علیشیر نوایی در کشاکش های سیاسی دوره ی سلطان حسین بایقرا

کلید واژه ها: امیر علیشیر نوایی نظام الملک خوافی مجد الدین محمد خوافی سلطان حسین بایقرا کشاکش سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 739 تعداد دانلود : 308
امیر علیشیر نوایی(متوفی906ق) بر جسته ترین شخصیت درباری در دوران سلطان حسین بایقرا ست. مجالست و همنشینی با سلطان حسین بایقرا و از طرفی قرار گرفتن در طیف اشراف نظامی ترک، سبب شده بود تا او خود را صاحب امتیاز در دربار سلطان بداند. از این رو با حضور او در تشکیلات اداری سلطان و قرار گرفتن در کنار دیوان سالاران ایرانی از جمله مجد الدین محمد خوافی، نظام الملک خوافی و افضل الدین محمد خوافی، زمینه ی کشاکش سیاسی در میان دیوان سالاران فراهم شد. متوسل شدن به روش هایی چون اتهام به تقصیر و تصرف در اموال دولتی، اتهام نقش داشتن در توطئه های خانوادگی و تلاش در تضعیف جایگاه دیوان سالاران در نزد شاهزادگان از جمله اقداماتی بوده است که امیر علیشیر نوایی و دیوان سالاران ایرانی علیه یکدیگر به کار می بردند. این مقاله بنابر روش توصیفی_ تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای گردآوری شده است.
۲.

ساختار قدرت سیاسی پهلوی دوم و تأثیر آن در بروز انقلاب اسلامی

کلید واژه ها: ساختار قدرت نظارت – کنترل سرکوب بروز انقلاب اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 304 تعداد دانلود : 678
دوره 37 ساله پهلوی دوم به لحاظ قدرتِ اعمالِ نفوذ، به دو دوره تقسیم می شود. دوره اول از 1320 تا 1332ش که قدرت متمرکز سیاسی وجود نداشت و مجموعه نهاد سلطنت کمترین نقش را در ایفای حاکمیت داشت. دوره دوم از 1332 تا 1357ش که حکومت توانست به یگانه مرجع قدرت سیاسی تبدیل شود. با توجه به موقعیت جدید، ساختار قدرت سیاسی پهلوی دوم نیز شکل گرفت. این ساختار متمرکز و شخصی بود  و بر ارتش و نیروهای اطلاعاتی، دیوانسالاری، احزاب و درآمد نفت متکی بود و با دو شیوه نظارت – کنترل و سرکوب سعی کرد حاکمیت خود را بر جامعه محقق کند و از این طریق جامعه را تحت کنترل خود درآورد ولی پیامد چنین سیاستی منجر به بدبینی  و بی تفاوتی جامعه نسبت به رژیم شد. این مقاله بر آن است تا تأثیر ساختار قدرت سیاسی پهلوی دوم را در بی اعتمادی و دوری مردم از حکومت و در نهایت بروز انقلاب اسلامی نشان دهد. 
۳.

سیره ی امام علی (ع) در تعامل با اهل کتاب

کلید واژه ها: امام علی(ع) اهل کتاب حقوق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 184 تعداد دانلود : 45
امام علی(ع) که پس از یک دوره ی 25 ساله دوری از صحنه ی سیاسی اسلام و بازگشت به سنت های جاهلی و انحراف از اصول قرآنی به امامت رسیدند، ناگزیر بودند برای اصلاح جامعه ی اسلامی برنامه تمدن سازی نوینی را اجرا کنند. این برنامه شامل نظام سازی اجتماعی، نظام سازی سیاسی، نظام سازی فرهنگی و نظام سازی اقتصادی بود. یکی از مشخصه های نظام سازی اجتماعی، تنظیم روابط با اهل کتاب بود که این به سبب حضور اقلیت های دینی گوناگونی بود که در قلمرو خلافت آن حضرت اهمیت داشت. این اقلیت ها شامل یهودیان، مسیحیان، زرتشتیان و صابئین بودند. بنابراین تعادل و تنظیم روابط حقوقی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی با اهل کتاب ضرورتی امکان ناپذیر بود . آن حضرت حقوق اجتماعی را برای آحاد جامعه به ویژه آزادی اجتماعی نسبت به همه اقلیت ها قائل بودند و فرمانداران خود را به رعایت حقوق اهل کتاب و پرهیز از ستمگری نسبت به آنان توصیه می کرد. بنابراین چنین تصور می شود که امام علی (ع) با اهل کتاب روابط مدارا گونه ای داشتند. لذا این پژوهش درصدد بررسی سیره ی عملی و نظری امام علی(ع) با اهل کتاب و تعامل آن حضرت با اقلیت های دینی است و حقوق گوناگون آنان را بررسی خواهد کرد و مدل تمدن ساز علوی را در تعامل با اهل کتاب نبین خواهد کرد.
۴.

جنگ ابزارهای ایرانیان در عصر ساسانی

نویسنده:

کلید واژه ها: جنگ ابزار ساسانیان شاپور دوم سلاح قلعه رومیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 258 تعداد دانلود : 789
اردشیر اول بنیانگذار شاهنشاهی ساسانی پس از آن که حکومت ملوک الطوایف - اشکانی – را برانداخت به تشکیل ارتشی منظم و نیرومند روی آورد ارتشی که سال های بعد توانست به کمک ابزار و آلات تعرضی و دفاعی درجدال با دشمنان ایران زمین به موفقیت های در خور توجهی دست پیدا کنند. جانشینان او هم در جنگ های تهاجمی و هم در جنگ های دفاعی قادر بودند تا به کمک سلاح های متنوع جنگی بسته به شرایط رزمی در برخورد با دشمنان خود در مکان های مختلف فنونی خاص به کار گیرند به گ ونه ای که در جدال با رومیان که در تهاجمات خود به سر حدات و نواحی داخلی ایران پس از هجوم و یغماگری عقب نشینی اختیار کرده و همواره در قلاع مستحکم خود آرایش دفاعی می گرفتنددر جهت تسخیر قلاع آنها از طریق منجنیق و دژکوب عمل کنند و در بسیاری از مواردی برآن ها پیروز شوند و یا در جنگ با ترکان و اقوام بیابانگرد شرقی به پیروزی های قابل قبولی دست یابند که این امر محصول موارد مختلفی چون نیروی انسانی لازم، اقتباسات از ابزارآلات جنگی از دیگر ملل و حکومت های پیشین ایران،  ابداعات جدیددر زمینه اسلحه سازی، کارگاه های مناسب (جهت اسلحه سازی)، توان و مانور بالای نظامی، افزار جنگی بومی و سواره نظام نیرومند و قوی بوده است. هدف نویسنده در این پژوهش مختصر اطلاعات داده شده در موردد جنگ ابزارهای این دوره و نحوه ی به کارگیری آنها توسط ساسانیان در میادین جنگ می باشد که حتی الامکان سعی شده از منابع معتبر مربوط به این دوره برداشت گردد.
۵.

اوضاع داخلی ایران در جنگ جهانی اول: از بی طرفی تا تشکیل دولت موقت ملی

کلید واژه ها: جنگ جهانی اول ایران اوضاع داخلی بی طرفی در جنگ دولت موقت ملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 886 تعداد دانلود : 472
جنگ جهانی اول (1918-1914م/ 1336-1332ه.ق) گرچه در اروپا آغاز شد، دامنه ی آن به تدریج سایر نقاط جهان از جمله آسیا و به ویژه ایران را در برگرفت. با این که دولت ایران بی طرفی همه جانبه اش را در جنگ اعلام کرده بود، این بی طرفی از سوی دولت های درگیر در جنگ نقض گردید. در این زمینه دولت روسیه در محرم1334 ه.ق/آبان 1294 ه.ش. در نتیجه فعالیت نیروهای آلمانی در ایران و همچنین گرایش بیشتر مردم ایران به متحدین، قزوین را تصرف کرده و برای تهدید، نیروهایش را به سوی تهران گسیل کرد. به همین دلیل گروه زیادی از آزادی خواهان اعم از تجار،علما، روزنامه نگاران، اعیان و اشراف، نمایندگان مجلس گروه گروه ابتدا به سمت قم سپس کاشان ، اصفهان مهاجرت کردند  و در نهایت در کرمانشاه دولت موقت ملی را به طرفداری از متحدین تشکیل دادند. پژوهش حاضر بر آن است تا ابتدا موضوع بی طرفی ایران را به بحث بگذارد و از این رهگذر آغاز و سرانجام دولت موقت ملی را بررسی کند.
۶.

استیلای روسیه تزاری بر قفقاز جنوبی و اعمال اصلاحات اداری - سیاسی در آن منطقه

کلید واژه ها: قفقاز جنوبی روسیه تزاری اشغالگری اصلاحات اداری قرن نوزدهم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 985 تعداد دانلود : 160
اقدامات پتر کبیر در جهت ایجاد اتحاد درونی در میان اقوام روس و ترسیم چشم انداز توسعه طلبی برای آینده، نقطه عطفی در تاریخ روسیه محسوب می شود. بعد از مرگ پتر، زمامداران کرملین همواره در راستای دست یابی به آبهای گرم و نیز منابع و بازارهای تجاری سرزمینهای دیگر با دولتهای ایران در ستیز بودند. در نهایت بعد از مرگ آغامحمدخان قاجار قسمت وسیعی از سرزمینهای شمال غربی و شرقی ایران به تصرف روسیه درآمد. البته جغرافیای انسانی نامتناجس (متشکل از اقوام و ملیتهای مختلف با دین و زبان و قومیت متنوع) در منطقه قفقاز، اشغالگران روس را مجبور نمود تا در سیستم اداری و سیاسی سنتی منطقه تغییر و تحول گسترده ای ایجاد نمایند. اصلاحات اداری مذکور که بویژه بعد از اصلاحات سیاسی 1854 م. شدت یافته بود، بدون درک صحیح موزائیک قومی و مذهبی قفقاز اعمال می شد و سرزمینهای مسلمان نشین و مسیحی نشین را دستخوش ناهماهنگیهای ادری – سیاسی قرار می داد. از این روی، انجام اصلاحات مذکور همواره مخالفت مردم منطقه، بویژه مسلمانان را در پی داشت.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۵