پژوهش در آموزش مطالعات اجتماعی

 با تأسیس حکومت اسلامی جلوه های تازه ای از فرهنگ و تمدن مبتنی بر دیوانسالاری حکومتی به ظهور رسید. آموزش آیین شهروندی به ویژه امنیت اجتماعی، اقتصادی، روانی و بهداشتی بسیار مورد اقبال دولت های مسلمان قرار گرفت. دیری نپایید که برای سروسامان دادن به این امور سازمان های ویژه ای پدید آمد . حَسبه و شُرطه متولی اصلی نظارت بر حقوق شهروندان مسلمان بودند و دیوان مظالم نیز تا حدی در این امر همکاری می نمود؛ اما شواهد زیادی در دست است که دولت های مسلمان پیوسته با احتکار، کم فروشی، تقلب درفروش و گران فروشی از طرف تجار و کسبه مواجه بوده اند، به ویژه زمانی که قحطی یا جنگی رخ می داد. مسأله اصلی ما در این مقاله بررسی آموزش های مرتبط با امنیت اجتماعی، اقتصادی، روانی و بهداشت حرفه ای، در عصر طلایی فرهنگ و تمدن اسلامی و تأثیر آن بر توسعه و دوام دولت های مسلمان است که به روش کتابخانه ای به انجام رسیده است. یافته های پژوهش حاضر، بیان می دارد که دولت های اسلامی به حقوق شهروندی به عنوان بخشی از نظام دیوانسالارانه خود اهمیتی خاص می دادند. نتیجه اینکه هر یک از این دولتها تلاش می کردند درمواجهه با دیگر مدعیان خلافت تشکیلات آموزشی و بازرسی نظارتی مرتبط با حقوق شهروندی را ساماندهی کرده به خدمت گیرند؛ زیرا مراعات حقوق شهروندی و رضایتمندی مردم را از لوازم برقراری امنیت اجتماعی، اقتصادی و دوام قدرت و استمرار حکومتشان می دانسته اند.

کتب درسی یکی از مهم ترین مراجع و منابع یادگیری دانش آموزان در نظام های آموزشی محسوب می شود. به لحاظ اهمیتی که محتوای کتابهای درسی در برانگیختن و تأمین نیازها و نیز تسهیل در امر یادگیری دانش آموزان دارد، این مقاله  به بررسی محتوای  کتاب  درسی مطالعات  اجتماعی دوره دوم ابتدایی بر  اساس شاخص های هویت ملی، اخلاق، آداب و مهارت های زندگی در سند تحول بنیادین آموزش وپرورش(1390) پرداخته است. جامعه اول پژوهش، کتاب مطالعات  اجتماعی دوره دوم ابتدایی(پایه چهارم ،پنجم و ششم) و واحد تحلیل جملات کتاب است. جامعه دوم تعداد ۳۰ نفر از معلمان  منتخب سه پایه (چهارم ،پنجم و ششم) ابتدایی شهرستان دماوند بخش مهرآباد رودهن به صورت تمام شماری بود. روش تحقیق توصیفی از نوع تحلیل محتوا بود. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بر اساس سه مقوله فوق و سیاهه تحلیل محتوا بود. برای محاسبه پایایی و روایی از آلفای کرونباخ با 80/۰ وروایی محتوایی استفاده شد؛ درمجموع با استفاده از آزمون خی دو نتایج زیر حاصل شد: از دید معلمان، کتاب اجتماعی دوره دوم ابتدایی در سطح متوسط (۴۳ %) به مؤلفه هویت ملی، در سطح پایین تر از متوسط با ( ۳۶ %) به مؤلفه آداب و مهارت های زندگی و در سطح متوسطی (۵۰%) به مؤلفه اخلاق در نظام اجتماعی پرداخته است. در تحلیل محتوا، از میان مقوله های هویت ملی به ویژگی های جغرافیایی با (۲۳ % ) بیشترین توجه و به نماد ملی و اسطوره ملی به ترتیب با (۵/۱۵% و ۰۷ %) کمترین توجه شده است. از میان مقوله های آداب و مهارت های زندگی به تصمیم گیری بیشترین توجه (۴۹%) و به تفکر انتقادی و مقابله با استرس با (۰۶% و ۵% ) درصد به ترتیب کمترین توجه شده است. از میان مقوله های اخلاق در نظام اجتماعی به میهن دوستی بیشترین توجه (۳۲%) و به عدالت جویی (۱۳%) کمترین توجه شده است.

علاقه مندی دانش آموزان به موضوع درس در امر یادگیری نقشی محوری ایفا می کند. روش تدریس در جریان تفهیم درس با توجه به کمبود امکانات، نبوغ و هنر معلم را می طلبد. روش های نوین تدریس که مبتنی به فعالیت های علاقه ساز دانش آموزان است می تواند یادگیری و نتیجه آموزش را ارتقاء دهد. تحقیق حاضر به منظور ارزیابی تأثیر استفاده از روش ایفای نقش و ترکیب آن با نمایش در علاقه مندی دانش آموزان به درس جغرافیا انجام شده است. روش تحقیق مبتنی بر توصیف عملکرد تجربی می باشد. جامعه آماری از بین دانش آموزان در دسترس نگارندگان که 455 نفر بوده اند از مجموع آن ها به طور تصادفی و با استفاده از روش مورگان 208 نفر به عنوان حجم نمونه آماری تحقیق انتخاب شدند. در کلاس هایی که به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند روش ایفای نقش و نمایش اجرا شد و با دیگر باقیمانده جامعه آماری مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان دادند که استفاده از روش ایفای نقش و نمایش در درس جغرافیا، علاقمندی دانش آموزان به این درس را افزایش می دهد.

هدف این پژوهش، اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر مسئله گشایی اجتماعی، قدرت تصمیم گیری و عملکرد تحصیلی دانش آموزان است. روش پژوهش روش نیمه آزمایشی و از نوع طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری کلیه شامل دانش آموزان پسر مدارس متوسطه دوره دوم شهر آبدانان بود. نمونه آماری این پژوهش شامل 30 نفر از جامعه آماری خواهد بود،که به دو گروه گواه (15 نفر) و آزمایش (15 نفر) جایگزین شده اند، روش نمونه گیری پژوهش به شیوه در دسترس انتخاب شد. برنامه آموزش ذهن آگاهی شامل آموزش مهارت هایی است که طی 8 جلسه و به مدت 45 دقیقه برگرفته از پروتکل ( فلیمینگ و کوکووسکی، 2013) به دانش آموزان داده شد و گروه کنترل نیز آموزشی دریافت نکردند. جهت تحلیل داده ها از آزمون واریانس آنکوا و مانکوا استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد: آموزش ذهن آگاهی با توجه به میانگین مسئله گشایی اجتماعی گروه آزمایش نسبت به میانگین گروه گواه، موجب افزایش مسئله گشایی اجتماعی گروه آزمایش شده است و با کنترل پیش آزمون بین گروه آزمایش و گروه گواه از لحاظ قدرت تصمیم گیری تفاوت معنی داری وجود دارد(0/0001>p و 40/52=F). همچنین با کنترل پیش آزمون بین گروه آزمایش و گروه گواه از لحاظ عملکرد تحصیلی تفاوت معنی داری وجود دارد(0/0001>P و 91/21=F). می توان نتیجه گرفت که آموزش ذهن آگاهی بر مسئله گشایی اجتماعی، قدرت تصمیم گیری و عملکرد تحصیلی دانش آموزان تاثیر معناداری داشته است.

هدف پژوهش حاضر، تحلیل محتوای متن، تصاویر و خودآزمایی های کتب جامعه شناسی متوسطه دوم جهت تعیین میزان مسئله محوری و درگیری ذهنی این متون بر اساس الگوی ویلیام رومی می باشد. جامعه آماری پژوهش، کتب جامعه شناسی(1)، جامعه-شناسی(2) و جامعه شناسی(3) چاپ سال 1400 می باشد. ابزارگردآوری داده های این پژوهش شامل فرم تحلیل محتوای محقق ساخته می باشد که بر مبنای الگوی ویلیام رومی تهیه شده است. در تحلیل متن، سوالات و تصاویر کتاب جامعه شناسی(1) به ترتیب 1222، 154 و 194 عبارت مورد بررسی قرار گرفت که ضریب درگیری متن 0.122، پرسش ها 0.619 و تصاویر0.590 محاسبه گردید. در تحلیل متن، پرسش ها و تصاویر کتاب جامعه شناسی(2) به ترتیب 1057، 77 و 212 عبارت مورد بررسی قرار گرفت که ضریب درگیری در هر بخش به ترتیب 0.036، 2.27 و 0.341 مشخص گردید. در تحلیل متن، پرسش ها و تصاویر کتاب جامعه شناسی(3)، به ترتیب 1048، 136 و 201 عبارت مورد ارزیابی قرار گرفت که میزان درگیری ذهنی در هر بخش به ترتیب 0.085، 0.250 و 0.477 محاسبه گردید. این نتایج بیانگر غیرفعال بودن، متنِ کتاب جامعه شناسی(1)، متن و تصاویر کتاب جامعه شناسی(2) و متن و پرسش های کتاب جامعه شناسی(3) می باشد. در ارزیابی کلی از سه کتاب با بررسی 4301 عبارت میزان درگیری ذهنی کل محتوای مورد بررسی 0.122 محاسبه گردید. بنابراین می توان نتیجه گرفت که متون کتب جامعه شناسی متوسطه دوم غیرفعال تنظیم شده اند.

رسانه های ارتباط جمعی نوین، نقش بسزایی در ارسال پیام ها وایجاد ارتباطات وسیع و عمیق بین افراد دارد. هدف از این تحقیق، تعیین میزان آموزش به معلمان بر ارتقائ سطح دانش رسانه ای ایشان می باشد. این مطالعه به روش نیمه تجربی از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه با مشارکت 50 نفر از کل جامعه آماری معلمان مقاطع ابتدایی، متوسطه اول و دوم شهرستان فراشبند فارس( 830 نفر ) انجام گرفت. گروه آزمایش نیز 50 نفر از معلمان بودند که به روش نمونه گیر ی تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. گروه آزمایش در برنامه آموزش مهارت های زندگی(در10 جلسه و هر جلسه یک ساعت ونیم) شرکت کردند. داده ها با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته سواد رسانه ای، جمع آوری و برای تجزیه وتحلیل آنها از نرم افزار (Spss ) و از روش کواریانس (Ancova) و پیرسون استفاده گردید. یافته ها نشان دادند : میانگین مؤلفه های سواد رسانه ای پس از آموزش مهارت های مربوطه، در گروه آزمایش نسبت به گروه گواه پس از مداخله، افزایش یافت ؛ فلذا آموزش به معلمان، بر شناخت ایشان از اهداف وتاثیرات رسانه های بیگانه ، تا سطح p < /05 معنی دار است.