پژوهش و مطالعات علوم اسلامی

امروزه اهمیت و نقش شرکت های سهامی، خصوصاً سهامی عام در اقتصاد کشور و زندگی مردم انکارناپذیر است، زیرا این شرکت ها با جمع آوری سرمایه اندک مردم، موجب افزایش تولید و رشد اقتصادی کشور می گردند. از آنجا که سرمایه از مهمترین عوامل تجارت و بزرگترین وسیله جلب منفعت محسوب می شود و هر شرکت بایستی دارای میزان سرمایه لازم باشد تا بتواند نتیجه ای از عملیات خود که تجارت است منتفع شود، لذا اهمیت شرکت های تجاری که شرکت سهامی عام بارزترین آن تلقی می شود در سرمایه آن است. این امر در کنار مسئولیت محدود سهامداران این شرکت که محدود به مبلغ اسمی سهام می باشد، دلیل مضاعفی برای پرداختن به موضوع تأمین و حفظ و نگهداری سرمایه شرکت سهامی عام است. یکی از روش های تأمین سرمایه اینگونه شرکت ها، نقش سهامداران و ترغیب آن ها برای مشارکت در پروژه های اقتصادی است. بنابراین نقش سهامداران در تأمین مالی شرکت و تصمیم گیری آن ها در سرمایه گذاری به میزان اعتبار و سرمایه و عوامل مؤثر در بازدهی سرمایه گذاری و عوامل دیگری همچون سرمایه های فکری و اجتماعی و نیز نوع فعالیت شرکت همگی می توانند در کنار سرمایه، عامل حیات شرکت های سهامی باشند. در حقوق انگلیس، سرمایه در ابتدا زیاد تعیین می گردد و با توجه به ضرورت ها و نیازهای شرکت ممکن است تمام این سرمایه در زمان تشکیل شرکت پرداخت شود یا تنها بخشی از آن تأدیه گردد. در حقوق انگلیس مؤسسین می توانند فقط آورده نقد بیاورند و پس از توافق در امور مهم شرکت و امضای اساسنامه، آن را در مرجع ثبت شرکت ها به ثبت می رسانند.

اختیارات حاکم اسلامی یا ولی فقیه از موضوعات مهم فقهی است که فقها در مباحث مختلف آن را مطرح کردند البته در تعبیرات فقهای متقدم حاکم اسلامی به کار رفته که همان ولی فقیه در تعبیرات فقهای معاصر است و بیشتر آنها به خصوص فقهای معاصر بر این موضوع که شارع مقدس اسلام در عصر غیبت راضی به ترک یا تعطیل شدن اجرای احکام الهی نیست، اجماع دارند و بر حاکمیت درحکومت اسلامی توجه خاصی دارند؛ از این جهت تشکیل حکومت اسلامی و وجود حاکم اسلامی یا ولی فقیه را لازم و ضروری می دانند تا احکام شرعی عملی گردد و درحالی که کلیات ولایت حاکم اسلامی یا فقیه را پذیرفته اند، در محدوده اختیارات او، اختلاف نظرهایی وجود دارد، که در این پژوهش نظرات فقهای عالیقدر، صاحب جواهر (ره) از «جواهر الکلام» و شیخ انصاری (ره) از کتب ایشان مانند «القضاء و الشهادات» به عنوان منابع اصلی و کتابهایی مانند «ولایت فقیه و حکومت اسلامی» از امام خمینی(ره) و «ولایت ، رهبری در اسلام» ازآیت الله جوادی آملی و دیگر کتب مرتبط کمک گرفته ومطالب به روش کتابخانه ای جمع آوری واز منابع فقهی و روایی از نوع تحلیلی وکاربردی استفاده شده و از آنجا که صاحب جواهر(ره) قائل به ولایت عامه یا مطلقه فقیه است و ولایت حاکم اسلامی را انتصابی، مسلم و ضروری و از قطعیات می داند، مشروعیت آن را هم با ادله نقلی و عقلی و اجماع اثبات کرده و به ولایت عامه یا مطلقه فقیه تصریح کرده است و معتقد است مردم باید از حاکم اسلامی پیروی کنند و شیخ انصاری(ره) بر خلاف عده ای که فکر می کنند ایشان مخالف ولایت حاکم اسلامی یا ولایت فقیه اند؛ نظر مشهور را پذیرفته و آن را بین اصحاب معروف می داند و در استدلالات ایشان نیزاز ادله نقلی و عقلی و اجماع استفاده شده، اگر چه استدلال به روایات را در خصوص ولایت فقیه قاصر می داند ولی به ولایت عامه فقیه تصریح نموده است؛ همچنین این عالمان برجسته، معتقدند که حاکم اسلامی یا ولی فقیه ، نائب عام امام معصوم (علیه السلام) است و از جانب او منصوب شده و ولایت عامه دارد، مردم نیز موظفند از او اطاعت کنند؛ هدف از پژوهش مورد نظر، پاسخ به سؤالات و رفع ابهامات و بهره مندی دیگران در مورد اختیارات ولی فقیه است.

علامه طباطبایی و امام فخر رازی درباره نسخ آیات قرآن دیدگاه های مشترک و متفاوتی دارند. از جمله اختلافات ایشان در مصادیق نسخ است که ناشی از معیارها و شروط نسخ از نظر این دو متفکر اسلامی می باشد. علامه طباطبایی و امام فخر رازی با توجه به معیارهای خویش در وقوع نسخ در سه آیه قرآن اتفاق نظر دارند، در یک آیه علامه به صراحت نسخ را پذیرفته و فخر رازی با نقل نسخ از سوی علما خود سکوت کرده است. در یک آیه دیگر که علامه قائل به وقوع نسخ شده فخر رازی به صراحت وقوع نسخ را رد کرده است. این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی است در صدد آن است تا با بیان مصادیق نسخ از منظر این دو متفکر، دیدگاه ایشان را درباره آیات منسوخ معرفی کند.

آموزش و پرورش مهم ترین کار یک کشور است اگر کشوری بخواهد به عزت مادی، به سعادت معنوی، به سیطره سیاسی، به پیشروی علمی، به آبادانی زندگی دنیا، به هر آرزویی بخواهد دست پیدا کند، باید به آموزش و پرورش به عنوان یک کار بنیادی بپردازد. یک قرن تجربه مربوط به ساختارهای مختلف آموزشی ما را به این نتیجه رسانده است که آموزش مجزا که در آن افراد بر اساس ویژگی های مختلف ، مثل معلولیت ها ، گروهبندی می شوند و تحت آموزش های ویژه جدا از همسالان عادی خود قرار می گیرند نتوانسته است پاسخگوی بسیاری از نیاز های واقعی این افراد به عنوان عضوی از اعضا یک جامعه انسانی باشد. رویکرد اصلی این پژوهش بر پایه مطالعه اسنادی و کتابخانه ای است. برای رسیدن به اهداف این پژوهش مقالات مرتبط در منابع اینترنتی و کتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفت. یافته های این پژوهش نشان داد که حضور دانش آموزان با نیازهای ویژه نه تنها باعث منزوی شدن و سرخوردگی این دانش آموزان نمی شود، بلکه تحصیل آنان در کنار دانش آموزان مدارس عادی برای سازگاری اجتماعی آنان سودمند بوده و آنان را برای حضور، فعالیت و زندگی در جامعه آینده آماده می-نماید.

در فقه اسلامی بیع دین به دین یا بیع نسیه به نسیه باطل و بر بطلان آن ادعای اجماع شده است؛ ولی ایننوع بیع با انواع واقسام خود در زندگی مردم رایج و شایع است مخصوصاً که غالب معاملات بین المللی به این شکل انجام می شود و کشورهای مسلمان نیز در معاملات خود از قواعد و قوانین بین المللی تبعیت می کنند.از طرف دیگر نیز در قانون کشورهای اسلامی هیچ ماده ای به بیع دین به دین اختصاص داده نشده و حتی در مواد دیگر به آن اشاره نشده است. بر این اساس، این شبهه پیش می آید که ممکن است قانون گذار به دلیل ضرورت از این حکم اجماعی عدول کرده است. اما این احتمال نیز وجود دارد که مفهوم بیع دین به دین به خوبی تبیین نشده باشد. پس ضروری است تا با جستجو در منابع فقهی ابتدا دلیل این حکم و سپس مفهوم دقیق بیع دین به دین با ارکان و شرایط آن به خوبی روشن شود. با بررسی مساله این نتیجه به دست می آید که تنها دلیل بر باطل بودن بیع کالی به کالی روایتی است که از بیع دین به دین نهی می کند بنابراین منظور فقها از کالی به کالی همان دین به دین است؛اما اختلاف نظرها در مفهوم دین است که آیا این مفهوم فقط شامل مواردی می شود که ثمن و مثمن هر دو قبل از عقد به صورت دین و کلی در ذمه هستند و یا جایی که ثمن و مثمن نسیه بوده و بعد از عقد به صورت دین بر ذمه ی معامله کنندگان ثابت می شوند را نیز در برمی گیرد.از آن جا که همه ی الفاظ در فعلیت عناوینشان ظهور دارند به نظر می رسد که نهی از بیع دین به دین تنها مورد اول را شامل می شود. اجماع مورد ادعا نیز اولا مدرکی و غیرمعتبر است؛ ثانیا اجماع تنها بر بطلان بیع دین به دین است نه کالی به کالی. بنابراین در بیع دین به دین بطلان بیع کالی به کالی مشروط به این است که ثمن و مثمن هر دو قبل از عقد، دین باشند اما اگر کالی به کالی و دین به دین را از یکدیگر متمایز بدانیم نه تنها بر بطلان بیع دین به دین دلیلی وجود ندارد؛ بلکه با استدلال به اصل صحت که مستند به عموماتی از قرآن و سنت است به نظر می رسد می توان آن را صحیح دانست. به علاوه بر خلاف نظر اهل سنت که هر معامله ی دین به دین را در قالب هر نوع عقدی باطل می دانند فقهای امامیه با وجود اختلاف نظرهایی که در مفهوم دین به دین دارند، بیع دین به دین را تنها در قالب عقد بیع با شرایط خاص باطل می دانند و بر اساس قول مشهور ایشان، انجام این نوع معامله در قالب عقد صلح، صحیح و جایز است.

با توجه به گسترش شهرنشینی و رشد شدید جمعیت و نیاز شدید افراد به تأمین مسکن مناسب، خریداران به علت فروش غیر نقدی و اقساطی را به نفع خود می بینند و از طرف دیگر سازندگان و شرکت های ساختمانی نیز با دریافت مبالغی به صورت پیش پرداخت و تأمین بخشی از سرمایه از این طریق برای ساخت آپارتمان سبب افزایش این گونه معاملات در بین مردم شده است. که تا قبل از سال 1389 و تصویب قانون پیش فروش آپارتمان ها سعی در این بود که آن را با یکی از عقود معین مقایسه نمایند و احکام یکی از عقود مشابه را بر آن بار کنند، اما پس از تصویب قانون پیش فروش آپارتمان در سال 1389 ماهیت حقوقی قرارداد پیش فروش آپارتمان مشخص شد و شرایط و احکام خاص این قانون بر قرارداد مذکور حاکم می باشد. که ماهیت حقوقی قرارداد پیش فروش آپارتمان عقدی است معین با شرایط و احکام خاص خود که به محض انعقاد این قرارداد پیش خریدار به نسبت سهم و پرداختی از ثمن مالک عرصه و اعیان (پی موجود) می شود و مالکیت پیش خریدار نسبت به احداث قسمت جدید بنای ساخته شده توسط پیش فروشنده معلق بر پرداخت اقساط می باشد. با مشخص شدن ماهیت قرارداد پیش فروش معاملات معارض با این قرارداد آثار این معاملات معارض نیز مشخص می شود. یعنی هر معامله با تعهدی که پس از قرارداد پیش فروش منعقد شود با توجه به مالک بودن پیش خریدار نسبت به عرصه و اعیان (پی موجود) معامله معارض با این قرارداد پیش فروش بوده و معامله دوم غیرنافذ می باشد که در صورت تنفیذ پیش خریدار معامله دوم صحیح و با رد پیش خریدار، معامله دوم باطل خواهد بود. شخص ثالث می تواند حسب مورد با توجه به جاهل یا عالم بودن خود می تواند تقاضای استرداد ثمن یا علاوه بر استرداد ثمن خسارات خود را نیز مطالبه نماید.

یکی از صفات انسانی و الهی که در آموزه های دینی دارای جایگاه خاصی است و رابطه تنگاتنگی با ایمان دارد، صفت«حیا» است. کلمه «حیا» در لغت به معنای شرم است و با توجه به تعاریف بیان شده، حیا زمانی ایجاد می شود که فرد حضور شخص یا اشخاص دیگری را حس کند که این اشخاص ناظر بر اعمال انسان هستند که شامل حیا از خداوند، امام، فرشتگان، حیای از خود و دیگران می باشد. حیا در یک تقسیم بندی به حیای نفسانی و حیای ایمانی تقسیم می شود و حیای ایمانی بالاتر از حیای نفسانی می باشد. حیا دارای آثار و فوایدی از جمله؛ پیشگیری از گناه، کرامت نفس، عفت و پاکدامنی، محبت خداوند، پاک شدن گناهان و... می باشد. در پژوهش حاضر رابطه حیا با عفت و کم رویی نیز بررسی شده است و دیدگاه زیست شناسی و روان شناسی درباره ی حیا و تأثیر آن بر رفتار و شخصیت اجتماعی بیان شده است.

رسانه ها در جامعه اسلامی در قبال مسئولیت اجتماعی خود وظیفه استفاده از این فرآیند در تولید برنامه هایشان را دارند. در این راستا رسانه ملی با توجه به امکانات فنی و هنری موجود در کشور، تلاش هایی را در زمینه تولید انواع برنامه های رادیویی و تلویزیونی برای اجرای فرآیند امر به معروف و نهی از منکر انجام داده است. نقش امر و نهی دینی به عنوان مؤثرترین مکانیزم اجرایی در تغییر و تحول جامعه، امری واضح و پر رنگ می باشد که می تواند الگوی کاملی برای اصلاحات به معنای واقعی کلمه در زندگی فردی و اجتماعی ارائه کند. اصلاح جامعه تنها با رعایت حق محوری، قانونمندی، صداقت و درستکاری، نگرش فرا مذهبی، عدالت اجتماعی و شرایط و ضوابط آن، در پرتو نظارت و کنترل مستمر فریضه امر و نهی، در همه ابعاد فرهنگی، دینی، سیاسی، حقوقی و ... امکان پذیر می باشد. سازمان صدا و سیما می بایست در زمینه رشد و تعالی جامعه به وسیله اجرای فرآیند امر به معروف و نهی از منکر، جریان سازی کند و مجموعه برنامه هایی را در قالب های گوناگون تولید نماید. بنابراین رسانه های ملی و جمعی، یکی از ارکان مهم و مورد نیاز در پیشبرد اهداف اصلاحی امر و نهی در نظامات اجتماعی می باشد. در خدمت قرار گرفتن رسانه ها و به کارگیری آن ها در جهت اوامر و نواهی دینی، با تولید برنامه های شنیداری و دیداری در همه ابعاد اجتماع، می تواند زمینه اصلاحات اساسی و نرم تدریجی را در پروسه زمانی معین، بر طبق اهداف مورد نظر اسلام و معیارهای دینی به وجود آورد.

پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه مشکلات بین شخصی و اعتیاد به گوشی همراه در خیانت زناشویی در بین زنان متاهل دانشجو دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز در سال 1396 انجام شد. بدین منظور 217 نفر از دانشجویان متاهل با روش نمونه برداری تصادفی خوشه ای انتخاب و به مقیاس نگرش به خیانت زناشویی (واتلی، 2006)، سیاهه مشکلات بین شخصی (فرم کوتاه؛ هرویتز و دیگران، 1998) و مقیاس استفاده از گوشی همراه (جنارو و دیگران، 2007) پاسخ دادند. نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان داد بین نگرش به خیانت زناشویی و تمام زیرمقیاس های مشکلات بین شخصی و اعتیاد به گوشی همراه رابطه مثبت (001/0>P) وجود دارد. علاوه بر آن نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد مشکلات بین شخصی و اعتیاد به گوشی همراه توانایی تبیین 41 درصد از واریانس نگرش به خیانت زناشویی زنان متاهل (001/0>P) را را دارند.

یکی از جنبه های اعجاز قرآن که از دو دهه اخیر مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است، اعجاز علمی قرآن است. مفسران و صاحب نظران در مورد اعجاز علمی دیدگاه های متفاوتی اتخاذ کرده اند. برخی آن را به طور کامل پذیرفته اند و عده ای نیز مخالف اعجاز علمی در قرآن اند و صحت آن را انکار کرده اند، در این مقاله سعی شده است به بررسی تطبیقی دیدگاه های دو نظریه پرداز مطرح در میان فارسی زبانان یعنی دیدگاه های جعفر نکونام و محمدعلی رضایی اصفهانی در باب اعجاز قرآن کریم در دو مورد اشاره قرآن به حرکت های خورشید و هفتگانه بودن آسمان ها پرداخته شود و دلایل و استدلال های آنها بررسی و تحلیل شود و این پژوهش به روش توصیفی، تحلیلی تطبیقی به بررسی دیدگاه های جعفر نکونام، یکی از مخالفان نظریه اعجاز قرآن کریم و محمدعلی رضایی اصفهانی از موافقان این دیدگاه پرداخته است و یافته های حاصل از این پژوهش نشان می دهد که علت اصلی اختلاف دیدگاه ها در زمینه اعجاز علمی قرآن کریم عرف عام یا خاص دانستن زبان قرآن می باشد.