مطالعات سیاست گذاری تربیت معلم - پژوهش در تربیت معلم سابق

دانشگاه فرهنگیان یکی از مراکز اصلی تربیت معلم در ایران است. کیفیت تربیت معلم در این دانشگاه به کیفیت عناصر و زیرساخت های اساسی آن بستگی دارد. بررسی وضعیت آموزشی و کارکردی دانشگاه فرهنگیان یکی از موضوعات مهم در زمینه کمک به بهبود فرایندهای اساسی تدریس و یادگیری در این دانشگاه است. هدف اصلی این پژوهش، واکاوی وضعیت دانشگاه فرهنگیان بر حسب تجارب زیسته فارغ التحصیلان است. مشارکت کنندگان این پژوهش شامل 20 نفر از فارغ التحصیلان دانشگاه فرهنگیان شهر سبزوار هستند. روش این پژوهش روش کیفی نظریه زمینه ای است. نمونه های پژوهش با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، انتخاب گردیدند. برای جمع آوری داده ها از مصاحبه های نیمه سازمان یافته استفاده شد. یافته ها با استفاده از سه مرحله کدگذاری استراوس و کوربین تحلیل گردید. یافته های پژوهش در 7 مقوله اصلی و یک مقوله هسته ترسیم شد. نتایج پژوهش نشان داد که کمبود امکانات و تجهیزات، سوءمدیریت، ناهماهنگی در تدوین برنامه درسی، ناکارآمدی کارورزی، تجربه ناکافی اساتید و برخورد ناصحیح کارکنان دانشگاه و ناکافی بودن آمادگی برای مدیریت کلاس از جمله عواملی است که در بررسی وضعیت دانشگاه فرهنگیان قابل ذکر است. ازاین رو بازاندیشی و بازنگری در مدیریت و برنامه ریزی برای آماده سازی و تربیت دانشجو معلم توانمند یکی از الزامات در این دانشگاه است.  

این مقاله به بررسی تجربیات زیسته دانشجویان دختردانشگاه فرهنگیان از حضور در شبکه اجتماعی اینستاگرام می پردازد. بررسی تجربیات زیسته دانشجویان دختر دانشگاه فرهنگیان از شبکه اجتماعی اینستاگرام به دلیل نقش آموزشی و جامعه پذیری آنها در نظام تعلیم وتربیت می تواند از اهمیت زیادی برخوردار باشد. روش پژوهش کیفی و از نوع پدیدارشناسی است. نمونه های پژوهش بر اساس نمونه گیری هدفمند از  15 دانشجوی دختر این دانشگاه انتخاب شدند. نمونه ها از دانشجویانی انتخاب شدند که برای مدتی (حداقل یک ماه) در شبکه اجتماعی اینستاگرام حضور داشتند. تعداد نمونه ها بر اساس اصل اشباع نظری تعیین شدند. روش جمع آوری داده ها، روش مصاحبه نیمه ساختاریافته است. مصاحبه با هرکدام از نمونه ها در حدود 20 تا 30 دقیقه انجام شد. روش تحلیل داده ها، روش تحلیل مضمون است. پس از جمع آوری داده ها، روایت های دانشجویان از حضور در شبکه اجتماعی اینستاگرام کدگذاری و مقوله بندی شدند. 11 مقوله از کدگذاری روایت ها، استخراج شدند. مقولات استخراج شده در دو مضمون اصلی فرصت ها و تهدیدها طبقه بندی شدند. در مضمونِ فرصت ها دانشجویان به مقولاتی همچون سرگرم کننده، برقراری ارتباطات، مهارت آموزی، اطلاع رسانی و فعالیت های اقتصادی اشاره داشتند. در ذیل مضمونِ تهدیدها دانشجویان به مقولاتی همچون عوارض روحی و روانی، هدردادن وقت، عمومی شدن اطلاعات شخصی، اطلاعات نامناسب و غلط، خودنمایی و الگوسازی نامناسب اشاره داشتند. باتوجه به فرصت ها و تهدیدهایی که دانشجویان دختر در شبکه های اجتماعی با آن مواجه هستند لزوم آموزش سواد رسانه ای در برنامه درسی دانشجویان دوره کارشناسی اجتناب ناپذیر و ضروری است.

پژوهش حاضر با هدف، کیفیت سنجی برنامه درسی رشته آموزش ابتدایی دانشگاه فرهنگیان انجام شده است. پژوهش از نوع کمی و با روش توصیفی پیمایشی انجام شده است. جامعه موردمطالعه، دانشجویان سال اول و دوم رشته آموزش ابتدایی مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 1401- 1400 بودند که جمعیت 300 نفری را تشکیل می دادند و بر اساس جدول مورگان 170 نفر از آنها به عنوان حجم نمونه تعیین شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسش نامه محقق ساخته بود، برای برآورد روایی پرسش نامه، از روایی محتوایی و صوری استفاده شد. پایایی پرسش نامه نیز از طریق ضریب آلفای کرونباخ در حد 94/0 تعیین گردید. نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن است که هدف ها و محتوای برنامه درسی، تا حدودی توانسته اند نیازها و انتظارات دانشجویان را برآورده سازند؛ اما در ارتباط با راهبردهای تدریس و ارزشیابی، نتایج  حاکی از آن بود که این راهبردها نتوانسته اند نیازها و انتظارات دانشجویان را برآورده سازند که این امر در مورد عنصر ارزشیابی قابل ملاحظه تر است.

شایستگی حرفه ای و محبوبیت اجتماعی اساتید و به موازات آن انگیزش تحصیلی دانشجویان را می توان به عنوان سه مؤلفه اساسی در بهبود فرایندهای آموزشی قلمداد کرد. در همین راستا، پژوهش حاضر نیز با هدف بررسی رابطه بین شایستگی حرفه ای اساتید و انگیزش تحصیلی دانشجویان با نقش میانجی محبوبیت اجتماعی اساتید انجام پذیرفت. روش این پژوهش توصیفی - همبستگی بوده و جامعه آماری آن را کلیه دانشجویان دانشگاه فرهنگیان شهر اصفهان در سال تحصیلی 1399-1398 به تعداد 3080 نفر تشکیل دادند که با استفاده از جدول کرجسی - مورگان و روش نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم نمونه به تعداد 342 نفر انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته شایستگی حرفه ای اساتید، پرسش نامه استاندارد انگیزش تحصیلی والرند و پرسش نامه بازنگری شده محبوبیت اجتماعی اساتید معدن دار آرانی و پاریاد، استفاده گردید. روایی پرسش نامه توسط اساتید حوزه علوم تربیتی تأیید گردید و برای پایایی پرسش نامه از روش آلفای کرونباخ استفاده شد. به منظور تجزیه وتحلیل اطلاعات از آمار توصیفی و استنباطی به وسیله نرم افزار آماری SPSSو AMOS استفاده شد. نتایج تحلیل داده ها نشان داد که بین شایستگی حرفه ای اساتید با انگیزش تحصیلی دانشجویان به طور مستقیم رابطه وجود دارد (01/.P < ) و متغیر محبوبیت اجتماعی، این ارتباط را به طور معناداری میانجیگری می کند (01/.P < ). باتوجه به نتایج به دست آمده می توان چنین نتیجه گرفت که شایستگی حرفه ای و محبوبیت اجتماعی اساتید، نقش مؤثری در تقویت انگیزش تحصیلی دانشجویان دارد. ازاین رو، پیشنهاد می شود از نتایج پژوهش حاضر به عنوان چارچوبی برای بهبود عملکرد اساتید در جهت تقویت انگیزش تحصیلی دانشجویان استفاده شود.

باتوجه به جایگاه پژوهش های علم سنجی در حوزه های مختلف علمی، پژوهش حاضر با هدف تحلیل مقالات مرتبط به توسعه حرفه ای معلمان انجام شده است. روش تحقیق توصیفی - کاربردی و حوزه پژوهش شامل تمامی مقالات توسعه حرفه ای معلمان بود که از سال 1998 تا 2022 در پایگاه استنادی ساینس دایرکت نمایه شدند، بعد از پالایه مقالات مرتبط 2382 مورد از آن ها با نرم افزار اکسل و وی. او. اس. ویوور مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد چاپ مقالات در این حوزه روند صعودی داشته و در سال 2021 بیشترین فراوانی را دارا بود. همچنین مقالات پژوهشی با 2071 اثر و مجله تدریس و آموزش معلمان با 710 اثر، در رتبه اول قرار گرفتند. کلمات کلیدی: توسعه حرفه ای، تربیت معلم، بهبود تدریس، توسعه معلم، معلمان، مسائل تربیتی بیشترین فراوانی و هم رخدادی را هم به خود اختصاص دادند. در ادامه 8 خوشه و 1883 پیوند شناسایی شدند که اولین خوشه دارای 38 مقوله موضوعی و 603 پیوند بود و مقوله سواد و انگیزه با 36 پیوند دارای بیشترین پیوند با دیگر اعضای شبکه بود. خوشه های آموزش آنلاین، درگیری دانشجویان، خودکارآمدی، تخصص معلمی، مربیگری، مهارت های نوین، رسانه های اجتماعی، تفکر رایانه ای، آموزش از راه دور، سواد اطلاعاتی، رباتیک، علم داده، آموزش مسئله محور، آگاهی معلم، معلمان روستایی، تدریس مجازی و آموزش به کمک مربی دارای نوع آوری بوده و همچنین تربیت معلم، استراتژی های آموزشی، آموزش عالی و تربیت، پرتأثیرترین موضوعات در این حوزه بودند. درنتیجه انجام پژوهش با موضوعات جدید در حوزه توسعه حرفه ای معلمان می تواند، در پیشبرد اهداف تربیت معلم مؤثر باشد.

پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی مداخله های حضوری و مجازی مبتنی بر نظریه پذیرش و تعهد بر احساس تنهایی نوجوانان در دوران پسا کرونا انجام شد. این پژوهش آزمایشی و به سبب وجود گروه های آزمایش (حضوری و مجازی) و گروه گواه از طرح پیش آزمون - پس آزمون بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمامی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه اول شهر اراک در سال تحصیلی 1401-1400 بود. نمونه آماری شامل 60 شرکت کننده مقطع متوسطه اول بودند که به صورت نمونه گیری تصادفی خوشه ای سه مرحله ای از جامعه موردنظر انتخاب شد و در سه گروه (گروه های آزمایش حضوری و مجازی و گروه کنترل) جایابی شدند. سپس اعضای گروه های آزمایش به مدت 8 جلسه تحت درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد قرار گرفتند و گروه کنترل نیز هیچ گونه مداخله ای دریافت نکرد. داده های موردنیاز برای این پژوهش به وسیله پرسش نامه مقیاس تنهایی دانشگاه کالیفرنیا (راسل، 1996) جمع آوری گردید. داده های پژوهش با روش تحلیل کوواریانس چندمتغیره مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج به دست آمده نشان داد که مداخله های حضوری مبتنی بر نظریه پذیرش و تعهد در احساس تنهایی نوجوانان در پسا کرونا مؤثر است و همین طور مداخله های مجازی مبتنی بر نظریه پذیرش و تعهد در احساس تنهایی نوجوانان در پسا کرونا مؤثر است و بین اثربخشی مداخله های حضوری و مجازی مبتنی بر نظریه پذیرش و تعهد در احساس تنهایی نوجوانان در پسا کرونا تفاوت معناداری وجود دارد.