آمایش محیط

توسعه ی پایدار شهری، ایده ای با ابعاد گسترده و پیچیده است که در رشد و تکوین شهرها تأثیرگذار بوده، عوامل اقتصادی، اجتماعی، زیست-محیطی و اکولوژیک را موردتوجه قرار می دهد. آنچه امروزه مهم است، آگاهی از نقاط قوت و ضعف ابعاد اجتماعی اقتصادی، زیست - محیطی و اکولوژیک توسعه است. هدف از این پژوهش بررسی محلات ناحیه سه مهاباد بر اساس شاخص های اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی، خدماتی و کالبدی برای شناسایی میزان سطوح پایداری محله ای است. این پژوهش ازنظر نوع «کاربردی- توسعه ای» و ازنظر روش «توصیفی-تحلیلی» است. با بهره گیری از مدل های ELECTRE و AHP و نرم افزارهایExpert Choice و Arc GIS وضعیت پایداری محلات شهری موردمطالعه مشخص شده اند. نتایج تحقیق نشان می دهد محله سنجان آباد در بعدهای اقتصادی (2 امتیاز) و زیست محیطی (4 امتیاز) محله ای کاملاً پایدار و در بعد خدماتی محله ای نیمه پایدار است. در رتبه ی دوم پایداری محله باغ سیسه در بعد اجتماعی – فرهنگی (2 امتیاز) محله ای کاملاً پایدار و در بعد کالبدی و خدماتی محله ای نیمه پایدار است. در رتبه ی سوم پایداری محله محمودکان (با 2 امتیاز) در بعد خدمات محله ای کاملاً پایدار و در بعد اجتماعی- فرهنگی محله ای نیمه پایدار است. در رتبه چهارم از بعد پایداری، محله باغ اسماعیل آقا (با 4 امتیاز) قرار دارد که در بعد کالبدی به عنوان پایدارترین محله شناخته شده است. در رتبه پنجم محله کوی هژار قرار دارد، به لحاظ شاخص های پایداری در پنج بعد کالبدی       (4باخت)، خدماتی (4باخت)،، اجتماعی-فرهنگی (4 باخت)، اقتصادی (4 باخت) و زیست محیطی (2 باخت)، در سطح بسیار پایینی قرار دارد و به عنوان ناپایدارترین محله در ناحیه سه شهر مهاباد شناخته شده است.

تجارب ایران و جهان نشان داده اند که با برنامه هایی آمرانه، یک جانبه، از بالا به پایین و بدون مداخله و نظرخواهی از مردم (به عنوان بهره برداران اصلی برنامه ها) نمی توان راه به جایی برد. چنین برنامه هایی به جای بهبود شرایط زیست و رضایت مردم، اسباب بی اعتمادی و ناامیدی آنان را نسبت به اداره ی مطلوب امور شهر توسط مدیران شهری را سبب شده است. لذا با توجه به چنین واقعیاتی، جای آن دارد که از راهکارهای مشارکت و در سطحی بالاتر، شراکت و توانمندسازی اجتماع محلی و نیروهای غیردولتی دخیل(شهروندان، بخش خصوصی، مالکین و غیره) مدد جست. این پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی و ازلحاظ روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی بوده و داده ها و اطلاعات موردنیاز، از طریق بررسی های اسنادی- کتابخانه ای و مطالعات میدانی جمع آوری شده سپس جهت تجزیه وتحلیل یافته ها از نرم افزار SPSS20 و آزمون های آن شامل؛ Descriptive Statistics: Frequencies, Descriptives, Explore جهت محاسبه فراوانی ها، درصد فراوانی ها، فراوانی تجمعی، میانگین ها و غیره استفاده شد. در قسمت آمار استنباطی از طریق انجام آزمون های(همبستگی، ویلکاکسون و کای اسکور) اقدام به تجزیه وتحلیل داده های گردآوری شده نموده ایم. درنهایت و با توجه به موضوع تحقیق راهکارهایی جهت ارتقاء وضعیت مشارکت مردم شهر دره شهر (ازنظر 1 - کمک و همیاری به شهرداری، 2- شرکت در فعالیت های شهروندی،     3 - تمایل به مشارکت با شهرداری، 4 - بهداشت شهر و سامان دهی صنوف مزاحم و آلودگی ها،   5- خدمات رفاهی و عمومی،6- اجتماعی، فرهنگی و مذهبی،7 -   فضای سبز  و زیبایی بصری و نورپردازی سطح شهر) ارائه شده است. نتایج حاصله از پرسش نامه از 7 شاخص موردبررسی در شهر دره شهر که خروجی آزمون کای اسکور می باشند به ترتیب به شرح زیر است344/198، 148/195، 984/264، 902/359، 475/313، 492/336، 770/457. جامعه آماری این پژوهش کل جمعیت شهر دره شهر بوده و حجم نمونه از طریق فرمول کوکران 366 نفر برآورد شده است. که نتایج به دست آمده نشان می دهد با توجه به این که مدیران شهری دره شهر نسبت به مشارکت مردم کم توجه اند اما شهروندان دره شهری تمایل و توان فراوانی به مشارکت در امور شهر رادارند و مدیران شهری باید بستر لازم را برای مشارکت همه جانبه نیروهای مردمی فراهم نمایند. درنهایت راهبردهای برون رفت از این مشکل و ترسیم وضع مطلوب آن ارائه گردید. سپس با استفاده از روش پیمایشی و ابزار پرسش نامه که روایی آن از طریق پیش آزمون تائید شده بود، اطلاعات موردنیاز از مردم شهر دره شهر جمع آوری شد.

حکمروایی مطلوب شهری رهیافتی ساختار شکنانه به برنامه ریزی توسعه شهری دارد و با مشارکت و کنش متقابل میان بازیگران اصلی مدیریت شهری یعنی جامعه مدنی، حکومت و بخش خصوصی، الگوی شهرنشینی ارتباطی را پیش می گیرد. از این رو نهاد مدیریت شهری که در ایران از دو سازمان شهرداری و شورای شهر تشکیل شده است، می تواند یکی از اساسی ترین نهاد ها جهت تحقق حکمروایی خوب شهری باشد. هدف این تحقیق، تعریف و تحلیل جامع از حکمروایی خوب شهری و همچنین ارائه مجموعه ای از شاخص ها جهت معرفی الگوی مناسبی از  حکمروایی خوب شهری در ایران و به عنوان نمونه در مدیریت شهری، شهر ملایر است. این پژوهش توصیفی – تحلیلی می باشد. اطلاعات حاصل شده از طریق نرم افزارهای آماری Excel و SPSSو ارزش گذاری متغیرها با بهره گیری از طیف لیکرت، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.در بررسی های انجام شده، کارایی و اثربخشی با میانگین0.095- X=، مشارکت با میانگین0.059X=، پاسخ گویی با میانگین0.288-X=، امنیت با میانگین0.389-X= و تساوی با میانگین0.074-X= ارزیابی      شده اند، که نشانگر پایین بودن میانگین شاخص های حکمروایی خوب شهری، البته  به جز شاخص مشارکت در شهر ملایر هستند.

توسعه ی شهری پایدار به عنوان کلیدی ترین مقوله برنامه ریزی شهری دنیای امروز، بر این اصل استوار است که فضای یک شهر درون محله شکل می گیرد و برپایه آن تداوم می یابد، از این رو توسعه محله،  اقدامی کلیدی در جهت نیل به توسعه پایدار قلمداد می شود. در این راستا ارزیابی سطح پایداری با استفاده از شاخص های مختلف پایداری در محلات مختلف شهری گامی مؤثر در جهت رسیدن به پایداری شهری قلمداد می شود. هدف این پژوهش ارزیابی و بررسی تطبیقی پایداری در محلات قدیم و جدید شهر کرمان است که با توجه به توسعه ادواری آن ترکیبی است از محلات بر جای مانده از دوره های پیشین و توسعه های جدید شهری. در این میان هر یک از این محلات دوگانه با توجه به شرایط و ویژگی های خود درجه ای از سازگاری با هر یک از اصول توسعه پایدار را نمایش می دهند. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و نتایج حاصل از پژوهش کاربردی – توسعه ای است. در این پژوهش پس از بررسی ادبیات موضوع و همچنین مطالعات اکتشافی در سطح محلات شهر کرمان، پنج بعد کلی پایداری: زیست محیطی، کالبدی- فضایی، اجتماعی – فرهنگی، اقتصادی و نهادی- سیاسی در قالب 49  شاخص مورد بررسی قرار گرفت و پس از تکمیل پرسش نامه، برای تحلیل میزان پایداری از روش ها و تکنیک های آماری همچون ضریب همبستگی پیرسون، آزمون T تک نمونه ای، آزمون کی دو، تحلیل رگرسیونی در محیط نرم افزار spss، آزمون کولموگروف اسمیرنوف استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که پایدارترین بعد در هر دو محله بعد اقتصادی است، در مجموع وضعیت پایداری در بافت قدیم و جدید کرمان پایین تر از مقدار متوسط است و در محله مسجد ملک (بافت قدیم شهری) در وضعیتی وخیم تر از محله مطهری (بافت جدید شهری) قراردارد.

عمده ترین هدف ایجاد شهرهای جدید ایران، تمرکززدایی از شهرهای بزرگ که دارای سرریز معینی هستند، می باشد. به منظور تحقق این هدف ایجاد شهرهای جدید مستقل باکیفیت زندگی بالا یکی از ایده های غالب نزد متخصصان شهرسازی و برنامه ریزی شهری است. سنجش کیفیت زندگی در این شهرها می تواند ما را در ارزیابی میزان موفقیت این شهرها دررسیدن به اهداف از پیش تعیین شده یاری دهد؛ بنابراین هدف این تحقیق سنجش بعد ذهنی کیفیت زندگی شهر جدید اندیشه از دیدگاه شهروندان می باشد. روش تحقیق حاضر توصیفی – پیمایشی است. جامعه آماری در این پژوهش ساکنان شهر جدید اندیشه با جمعیت 97807 نفر می باشد. حجم نمونه گیری به طور تصادفی ساده انجام شده و برای برآورد حجم نمونه از فرمول کوکران با احتمال 95 درصد صحت استفاده شد که حجم نمونه 321 نفر برآورد شده و برای گردآوری داده ها از پرسش نامه استفاده شده است. در این پژوهش از 30 شاخص در 6 بعد اجتماعی، بعد اقتصادی، بعد کالبدی – محیطی، بعد زیست محیطی، رفاهی – خدماتی و بعد تسهیلات و زیرساخت های شهری استفاده شده است. داده های گردآوری شده با استفاده از آزمون های همبستگی اسپیرمن، آزمون کای اسکوئر، آزمون یومن - وایت نی، کرسکال والیس، ویلکاکسون و رگرسیون تک متغیره تحلیل گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد علی رغم موفق بودن این شهر در جذب جمعیت، شهروندان از اکثر شاخص های مربوط به کیفیت زندگی در شهر جدید اندیشه رضایت ندارند؛ و دلیل موفق بودن این شهر در جذب جمعیت دلایلی به غیر از بالا بودن کیفیت زندگی در این شهر دارد. همچنین ازنظر میزان رضایت از کیفیت زندگی در بین مردان وزنان تفاوت وجود دارد، بین سن و رضایت از زندگی رابطه معناداری وجود ندارد تفاوت رضایت از کیفیت زندگی در گروه های شغلی معنی دار است و همچنین مدت اقامت بر میزان رضایت از کیفیت زندگی در شهر جدید اندیشه مؤثر نمی باشد.

امروزه، امنیت یکی از شاخصه های زندگی اجتماعی در شهرها است و آسیب های اجتماعی از مهم ترین پیامدهای نبود امنیت به شمار می رود. هدف تحقیق حاضر، شناسایی عوامل مؤثر در ارتقاء سطح امنیت فضاهای عمومی  و نیز بررسی میزان تاثیرگذاری عوامل بر این امر  می باشد. روش تحقیق در این مقاله از نوع توصیفی- تحلیلی است و دارای هدف کاربردی می باشد. این مقاله دارای ماهیت میدانی بوده و برای گردآوری اطلاعات از ابزار پرسش نامه استفاده شده است. جامعه آماری مقاله حاضر کاربران پارک های شهر آمل(شهروندان حاضر در پارک) هستند که به صورت تصادفی به تعداد 150 نفر انتخاب شده اند. روایی سؤالات پرسش نامه  با استفاده از نظر کارشناسان تعیین شده است. سنجش پایایی آنها نیز با آلفای کرونباخ محاسبه شده که برابر با 78 /0 است. به منظور آزمون فرضیه ها،  از روش های آماری ازجمله  آزمون های    T- testو فریدمن استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که از دیدگاه کاربران پارک های آمل،  به ترتیب چهار مؤلفه عملکردی، زیبا شناختی، زیست محیطی و اجتماعی در ارتقاء امنیت پارک های شهری آمل تاثیر گذار هستند.  

تحول جوامع انسانی از حالت اولیه به مدرن در گرو پیچیدگی، تراکم روابط اجتماعی و ارتباط متقابل بوده، که اعتماد به گستردگی آن ها دامن زده است. بدون وجود اعتماد نمی توان شاهد نظم و ثبات اجتماعی، تعادل، همبستگی و انسجام اجتماعی در جامعه بود. اعتماد از پیش شرط های اساسی برای توسعه همه جانبه ی هر جامعه ای محسوب می شود. با بسط و گسترش اعتماد می توان به جای ارزش های منفی، ارز ش های اخلاقی مثبت را در جامعه پروراند. به زعم گیدنز هر چه افراد فاصله زمانی و مکانی بیش تری از هم داشته باشند، به اعتماد بیش تری نیاز خواهند داشت. تغییر از جامعه سنتی به مدرن سبب شده تا انسان امروزی اعتماد، شبکه اعتماد و شعاع اعتماد خود را به گونه ای دیگر تعریف و بازآفرینی کند. نظریه پردازانی چون جیکوبز نقش فضاهای شهری را در ایجاد ارتباط چهره به چهره حائز اهمیت می دانند. هدف مطالعه حاضر بررسی نقش فضای عمومی شهری در شکل گیری اعتماد اجتماعی است. به این منظور پرسش نامه ای با بیش از 30 سوال طراحی گردید که با توجه به میزان جذب جمعیت پارک حاشیه چمران در شلوغ ترین روزهای سال، نمونه آماری متناسب که قابلیت تعمیم داشته باشد، 150 نمونه محاسبه گردید. برای تحلیل داده ها از نرم افزار spss استفاده شده است. با توجه به سؤالات مطرح شده در پرسش نامه و ادبیات نظری تحقیق شاخص سازی انجام گرفت. روش های تحلیلی مورد استفاده در این تحقیق ضریب همبستگی، رگرسیون چندگانه به روش Enter و تحلیل عاملی می باشد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که متغیرهای انتخابی نقش به سزایی در شکل گیری اعتماد اجتماعی در فضاهای شهری داشته اند. با استفاده از تحلیل عاملی مشخص شد که شعاع اعتماد و کیفیت کالبدی بیشترین تاثیر را در شکل گیری و افزایش اعتماد اجتماعی در فضاهای شهری دارند. نتایج نشان داد که بین دو عنصر فرم و محتوی، در شکل گیری اعتماد اجتماعی در فضای شهری، محتوی نقش غالب را به عهده دارد.

حضور حرکت پیاده در فضاهای محله ای و افزایش قابلیت پیاده مداری محلات، افزایش امنیت، ایمنی و روابط اجتماعی، دسترسی ها، هویت محله ای، حس تعلق محله، کیفیت محله و کاهش مشکلات زیست محیطی نظیر آلودگی هوا و صوتی و ... را در پی خواهد داشت. مقاله حاضر در محدوده محلات جدید و قدیمی شهر رشت واقع در استان گیلان در راستای پاسخ گویی به این سوال که قابلیت پیاده مداری در سطح محلات مورد مطالعه چگونه است؟ انجام گرفته است. روش تحقیق، به لحاظ هدف کاربردی، به لحاظ ماهیت توصیفی – تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات، روش کتابخانه ای و میدانی می باشد. بدین منظور ابتدا وضعیت شاخص های پیاده مداری در محلات جدید و قدیمی بررسی و با ضوابط استاندارد هر کدام مورد مقایسه قرار گرفت و سپس راهبرد بهینه در راستای بهبود وضعیت پیاده مداری محلات جدید و قدیمی ارائه گردید. جامعه آماری در این تحقیق ساکنان تعداد 5 محله جدید و 5 محله قدیمی است، این محلات دارای 124382 هزار نفر جمعیت می باشد، که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 366 نفر از ساکنان این محلات به عنوان نمونه انتخاب شدند. در این راستا با توجه به نزدیک بودن تعداد جمعیت محلات جدید(61722 نفر) و محلات قدیمی(62660 نفر)، تعداد 183 پرسش نامه در محلات جدید و تعداد 183 پرسش نامه در محلات قدیمی تکمیل گردید و برای درک شکاف شاخص های مورد مطالعه از نظر ساکنان بین محلات جدید و قدیمی، با توجه به ماهیت فاصله ای داده ها، از آزمون t مستقل استفاده شده است. نتایج ارزیابی ها در سطح هر یک از محلات جدید مورد مطالعه نشان می دهد که اکثر شاخص های پیاده مداری دارای وضعیت مناسبی نمی باشد و فاصله زیادی با ضوابط استاندارد آن دارند، به جز عرض پیاده رو، جنس کف پیاده رو، دسترسی به حمل و نقل و مراکز آموزشی که فقط در محلات بلوار گیلان، کاکتوس و چمران مناسب می باشد و در سطح هر یک ازمحلات قدیمی مورد مطالعه نیز اکثر شاخص های پیاده مداری دارای وضعیت مناسبی    نمی باشد و فاصله زیادی با ضوابط استاندارد آن دارند، به جز اختلاط کاربری ها، تراکم جمعیت مناطق مسکونی، دسترسی به حمل و نقل و مراکز تجاری که فقط در محلات باقرآباد، دباغیان و پاسکیاب  مناسب می باشد. نتایج حاصل از آزمون T نشان می دهد که در بسیاری از مؤلفه ها در بین دو جامعه (پاسخ دهندگان) تفاوت معناداری وجود دارد. در مجموع می توان گفت که محلات جدید در بیش تر موارد نسبت به محلات قدیمی طبق مطالعات میدانی و همچنین از نظر پاسخ دهندگان دارای شرایط بهتری از نظر قابلیت پیاده مداری می باشند.