پژوهشنامه زنان

نشانگان ملکه زنبور عسل به پدیده ای اشاره دارد که طی آن مدیران زن در سازمان هایی که اکثر پست های بالای سازمانی را مردان تصدی کرده اند، خود را از زنان دیگر جدا کرده و مانع پیشرفت آنان می شوند. در این پژوهش به واکاوی عمیق ترِ این مفهوم در دانشگاه ها پرداخته شده است. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر تبعیض جنسیتی ادراک شده توسط زنان بر باور آنان به وجود نشانگان ملکه زنبور عسل در رفتارهای زنان متصدی پست های مدیریتی است. در این رابطه، نقش تعدیلگر هویت یابی جنسیتی و سطح آکادمیک نیز بررسی شد. پرسشنامه تحقیق میان اعضای هیأت علمی زن پنج دانشگاه مطرح کشور توزیع شد و از روش مدل سازی معادلات ساختاری برای آزمون فرضیه های تحقیق استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد تبعیض جنسیتی ادراک شده توسط زنان بر ادراک رفتارهای ناشی از نشانگان ملکه زنبور عسل توسط آنان تأثیر مثبت معناداری دارد. این رابطه توسط متغیر هویت یابی جنسیتی تعدیل شد؛ به گونه ای که رابطه مذکور در زنانی که هویت یابی جنسیتی بیشتری داشتند، کاهش می یافت. اما متغیر درجه آکادمیک تأثیر تعدیلگری معناداری در این رابطه نداشت.

جوامع امروزی در حال تجربه افول ارزش های فرزندآوری هستند. به طوری که باروری زیر سطح جانشینی ویژگی مسلط جمعیت این جوامع شده است. به نظر می رسد نقش اصلی روند این تغییرات را عوامل فرهنگی بر عهده دارند. به عبارتی، غلبه تمایلات و خواسته های فرد بر جامعه و گسترش روزافزون فردگرایی، منجر به کاهش اهمیت فرزندآوری شده است. از اینرو، هدف این مقاله توصیف و تبیین فرزندآوری از طریق فردگرایی است. پژوهش حاضر از نوع پیمایشی است که در سال 1398 با استفاده از تکنیک پرسشنامه و با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای با حجم نمونه 754 زن و مرد متاهل ساکن در شهر بجنورد انجام شده است. نتایج توصیفی نشان دهنده گسترش فردگرایی و کاهش اهمیت فرزندآوری در جامعه است. نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان می دهد رابطه معنادار و معکوسی بین فردگرایی و اهمیت فرزندآوری وجود دارد. یعنی با افزایش فردگرایی اهمیت فرزندآوری کاهش می یابد.

زنان به عنوان بخشی از نیروهای اجتماعی جامعه همواره بر اساس ایستارهای حاکم در جامعه در حاشیه قرار گرفته اند. با پیدایش و گسترش شهرنشینی در ایران این مسئله (طرد زنان) مورد توجه قرار می گیرد. بدین ترتیب این پژوهش تلاش کرده است به مطالعه طرد اجتماعی زنان در فضای شهری بپردازد. این پژوهش از روش نظریه زمینه ای استفاده و از طریق نرم افزار مکس کیو دی ای اقدام به کدگذاری کرده است و بر اساس روش نمونه گیری هدفمند 29 نفر از زنان تهران در فاصله سنی 20 تا 45 سال انتخاب شدند و با آنها مصاحبه انجام گرفت. یافته های این پژوهش حاکی از این است که بی پناهی اجتماعی زنان ناشی از ساختار مردسالارانه پدیده مرکزی است و در این پدیده شرایط ساختاری، زمینه ای و علی دخیل بوده اند. استراتژی این امر شامل مقولاتی نظیر عدم حضور یا حضور کمرنگ زنان ناشی از حس ناامنی در شهر، کمرنگ شدن ارتباطات اجتماعی ناشی از داغ ننگ اجتماعی و خودمراقبتی در زنان ناشی از شکسته شدن حریم زنانه گردیده است و پیامدهای این پدیده به مقولاتی نظیر آسیب دیدن زنان، بی تفاوتی و عادی انگاری و بروز احساسات ناخوشایند منتهی گردیده است.

یکی از حلقه های آموزش در ایران  مکتب خانه است. متون مکتب خانه ای، خود، گونه ای خاص از ادبیات است که «ادبیات مکتب خانه» نامیده می شود و شامل قصه های عامیانه ای است که بر مبنای ادبیات شفاهی بوده، بعدها به صورت مکتوب در آمده و در مکتب خانه ها به آموزش داده می شد. مسئله اصلی در این پژوهش که به روش مطالعه کتابخانه ای و بر اساس رویکرد توصیفی- تحلیلی صورت گرفته، بررسی نحوه شکل گیری، تکوین و بیان جنبه های غنایی سیمای زن در ادبیات مکتب خانه ای در دوره قاجار می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که پر بسامدترین جنبه غنایی سیمای زن ستایش زیبایی های جسمانی اوست. عشق نیز اصلی ترین درون مایه  غنایی می باشد. توبه، مرثیه سرایی، تفاخر، عشوه گری، شادخواری و نفرین از جنبه هایی هستند که با بسامد کم تر، سیمای غنایی زن را تشکیل می دهند.  

فمینیسم، واژه ای فرانسوی به معنی طرفداری از حقوق زن است ، قدمتی به اندازه تاریخ دارد. به دنبال آن، نقد زن محور بر روی آثار ادبی، نیز شکل گرفت. جوخه حارثی، نویسنده سرشناس عمانی با رمان "دختران ماه" خود که موضوع محوری آن، سه خواهر در روستای عوافی هستند، با رویکردی واقع گرایانه از تجربه های زنانه و مشکلات آن ها در جامعه کوچک و تازه مدرنیته شده روستای عوافی در عمان می نویسد. نگارندگان در این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی، سعی می کنند تا با توجه به مفاهیم فمینیستی به کار رفته در رمان به تحلیل نگاه حارثی به زنان و شیوه توصیف او از وضعیت آنان پرداخته و ما در این تحقیق، به مسائل مهمی همچون: سرکوب احساس عشق، ازدواج، زایمان و مادری، تجاوز، طلاق، مردسالاری و رفتار متفاوت با دختران و پسران از بدو تولد، بررسی کنند. بیشترین مفاهیم فمنیستی در این رمان، مربوط به ازدواج ومادر شدن و عشق در میان دختران و حق انتخاب آن ها در مسائل مهم و غیر مهم زندگی شان و خشونت بر زنان و مردان است. در ضمن از تحلیل شخصیت های زنان این رمان چنین به نظر می آید که می توان آن ها را بر اساس دیدگاهشان به سه دسته؛ سنتی، کمی مدرن و مدرن تر تقسیم بندی کرد.

درواقع این پژوهش درصدد پاسخگویی به این پرسش است که زنان درگیر در فرایند اعتیاد چه درک و تفسیری از فرایند اعتیاددارند. به همین خاطر از روش تحقیق کیفی و به طور خاص از نظریه زمینه ای برای تحلیل دادهها استفاده شده است. در این پژوهش 15 نفر از زنان معتاد مستقر در کمپ های ترک اعتیاد استان با مصاحبه عمیق جمع آوری و با استفاده از تکنیک های تقلیل و کدگذاری مصاحبه ها در تئوری زمینه ای داده ها تفسیر و تحلیل شدند. مصاحبه شوندگان در وهله اول با استفاده از نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند چراکه محققان سعی در مراجعه به زنانی داشته اند که مبتلابه اعتیاد بودند و در کمپ های ترک اعتیاد مستقر بودند و در مرحله دوم با استفاده از نمونه گیری نظری با زنان مصاحبه گردید تا اینکه تحقیق به اشباع رسید. یافتههای به دست آمده در قالب مدل زمینهای مورد تحلیل و تفسیر قرارگرفته و درنهایت این مدل در قالب یک مدل نهایی زمینه ای در 15 مقوله ارائه شده است. انتشار نسبی- سببی، دوقطبی سبک های فرزند پروری مستبدان سهلانگارانه، شرایط ایجابی، کنش متقابل بزهکارانه، کمبودهای روانشناختی، فقدان آگاهی و شناخت از مواد مخدر، کنش/ پیامداجتماعی، واکنش های درون خانوادگی جهت ترک، ناهنجاری رفتاری، اهرم های تجدید همنوایی، هزینه های اعتیاد، پیامدهای نگرشی- کنشی، عملکرد شبه ویروس، احساس نیاز به حمایت اجتماعی و بی تعهدی ناخواسته.

پژوهش حاضر با هدف تحلیل کیفی خشونت علیه زنان در فضاهای عمومی شهری به روش نظریه مبنایی انجام گرفته است. جامعه مورد مطالعه زنان 50-20 ساله شهر بندرعباس و نمونه ها هدفمند تا مرحله اشباع نظری به تعداد 24 نمونه انتخاب شده اند و روش گردآوری داده ها نیز مصاحبه عمیق بوده است. بر اساس کدگذاری داده ها پدیده «خشونت جنسی علیه زنان» به عنوان پدیده محوری در نظر گرفته شده است. شرایط علّی بروز این پدیده عبارتند از: 1)کلیشه های جنسیتی، 2)امنیت کالبدی و اجتماعی فضاهای عمومی، 3)نوع پوشش و رفتار زنان و 4)شبکه ارتباطی زنان. راهبردهای که زنان در مقابل این پدیده اتخاذ نموده اند عبارتند از: 1)اجتناب اجتماعی(منفعل)، 2)بی تفاوتی اجتماعی(منفعل) و 3)مقابله اجتماعی(فعال). این راهبردها از دو گروه عوامل تأثیر پذیرفته اند؛ بستر حاکم عبارتند از: 1)متغیرهای زمینه ای(سن، تأهل، تحصیلات، شغل، و...)، 2)پایگاه اقتصادی-اجتماعی و3)اندازه شهر(وسعت، جمعیت). و شرایط مداخله گر عبارتند از: 1)توانمندسازی زنان در حفاظت شخصی و 2)نظارت و حمایت اجتماعی. پیامدهای حاصل از راهبردهای مذکور نیز عبارتند از: 1)تهدید روانی، 2)تهدید اجتماعی و3)توانمندی.

پژوهش حاضر با کاووش اطلاعات موجود از حضور نمایندگان زن در تقسیمات افقی و عمودی مناصب (متناظر با احراز کرسی در هیئت رئیسه و نیز عضویت در کمیسیون ها) و در نتیجه دسترسی به منابع قدرت در جایگاه های تقنینی، نظارتی نمایندگی مجلس، ابعاد کمتر بحث شده از مشارکت سیاسی زنان را مطرح می سازد. داده پردازی اطلاعات نشان می دهد با وجود تعداد اندک نمایندگان زن در چهار دهه، آنان توانستند به تعداد یک نفر تجربه عضویت در همه کمیسیون ها را به ثبت رسانند. بالاترین نرخ حضور آنان در کمیسیون بهداشت و درمان، فرهنگی، اجتماعی و آموزش و تحقیقات بوده است. در مقابل در کمیسیون های انرژی، صنایع، برنامه و بودجه و عمران بسیار قلیل بوده اند. این تقسیم بندی با تمایزات جاری در ارزش های پدرسالارانه متناظر و تداعی گر امتداد کلیشه های جنسیتی و ارجحیت زنان در عهده-داری نقش های مراقبتی، تربیتی است. درحالیکه به هیئت رئیسه مجلس در این چهار دهه راه نیافته اند، توانسته اند در کمیسیون های امور دفاعی، آموزش و تحقیقات و فرهنگی نائب رئیس شوند. مقاله با تحلیل این وضعیت و ذکر نکاتی به تغییر آن نظر داشته و به طرح نقاط مثبتی چون حضور زنان در کمیسیون نظارتی اصل نود قانون اساسی از دوره اول مجلس می پردازد.

امروزه شبکه های مجازی مختلف، بستری برای رابطه با جنس مخالف، در بین جوانان و نوجوانان ایجاد نموده است. پژوهش حاضر با هدف فهم «تجربه زیسته دختران نوجوان از رابطه با جنس مخالف در فضای مجازی» در شهر بروجرد انجام گرفته است. این پژوهش از نوع کیفی و به روش پدیدارشناسی انجام شده است. با استفاده از شیوه نمونه گیری هدفمند با 24 نفر از دختران نوجوان که تجربه رابطه با جنس مخالف را در فضای مجازی داشتند، مصاحبه نیمه ساخت یافته به عمل آمد. با استفاده از شیوه تحلیل تماتیک، داده های گردآوری شده مقوله بندی و تفسیر شدند. در نهایت شش مضمون اصلی و پانزده مضمون فرعی به دست آمد. مضامین اصلی عبارتند از:" تنگی آشیانه زندگی روزمره"، " فضای مجازی زمینه ساز تسهیل روابط جدید ارتباطی" که در بخش آغاز رابطه دیده می شود، "ستایش دخترانه- پرستش پسرانه" و " باز اندیشی در قواعد و هنجارها " در بخش تجارب از رابطه ، "رل بی شناخت و کات با شناخت" و "احساس بازی و بازندگی" که در بخش پایان رابطه جای گرفته است. نتایج بیانگر آن است که فضای مجازی رابطه با جنس مخالف در بین نوجوانان را تسهیل نموده است.

ازدواج و مسائل مربوط به آن از موضوعات مهم و اساسی در ادیان کهن و باستانیبه حساب می آ ی. با مطالعه و بررسی متون دینی که سوای از ارزش های معنوی و انسانی از نظر تاریخی نیز واجد اعتبارتند این مفهوم به شکل گسترده و در ابعاد گوناگون بیان شده است. در کتاب های آسمانی عهد عتیق(تورات)و عهد جدید(انجیل) که از مهم ترین متون دینی محسوب می شوند، با آیات فراوانی روبرو هستیم که ضمن توجه و ترغیب به امر ازدواج و تشکیل خانواده، در انتخاب همسر قائل به رعایت حد و مرزها و قوانینو احکام دینی است و به طور طبیعی پیروانملزم به رعایت آن محدوده مورد نظر در موضوع ازدواج و انتخاب همسر هستند.هدف از این بررسی مطالعه تطبیقی در مورد محدوده و حدود همسر گزینی و تشکیل خانواده در ادیان یهود و مسیحیت بر اساس آموزه های مکتوب آنها(کتب مقدس)می باشد.یافته های این پژوهش به ما نشان می دهد اگر چه امروزه در انتخاب همسر علاقه و محبت زوجین نسبت به هم واجد اعتبار است اما بر اساس آموزه ها و احکام ذکر شده در دو کتاب تاریخی و دینی عهدعتیق وعهدجدید، پیروان ملزم به رعایت حدود و محدوده خاصی در انتخاب همسر بودهاند