سمیه سادات شفیعی

سمیه سادات شفیعی

مدرک تحصیلی: دکتری جامعه شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی
رتبه علمی: دانشیار پژوهشکده مطالعات اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
پست الکترونیکی: ss.shafiei@ihcs.ac.ir
لینک رزومه

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۵ مورد.
۱.

کارزار زنان برای بسیج منابع در جنبش مشروطه خواهانه تأسیس بانک ملی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جنبش اجتماعی کنش جمعی عاملیت زنان مشروطه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 441 تعداد دانلود : 412
مقاله حاضر با تمرکز بر جنبش مردمی جمع آوری اعانه برایتأسیس بانک ملی پس از انقلاب مشروطه، کارزار زنان در این بسیج گری را بررسی کرده است. پرسش محوری درباره چگونگی فرایند بسیج زنان برای تأسیس بانک ملی است. رهیافت کلی پژوهش جامعه شناسی تاریخی است که با استناد به مدل بسیج تیلی میسر شده است.در گام نخست، مفاهیم و متغیرهای نظریه تیلی معرفی و تعریف شده است و در گام بعد و با ارجاع به متون تاریخی، اعم از کتب، مطبوعات و نیز متون و مکتوبات زن نوشته به روش تحلیل اسنادی، مصادیق روشنی از مؤلفه های کارزار زنان در جمع آوری اعانه برایتأسیس بانک ملی ارائه شده است.منافع گروه های زنان در قالب انگیزه های استقلال طلبانه ملی و قطع وابستگی به دول استعماری خارجی در شکل تاسیس نهاد مدرن و مستقل مالی، سازمان؛ مشتمل بر انجمن ها، هیئت ها و گردهمایی های زنانه و بسیج منابع فایده مندانه و هنجاری در تحلیل چگونگی فرایند بسیج معرفی و تحلیل و در نهایت پژوهش به توضیح فرصت ها و تهدیدات و نیز نوع بسیج در این خصوص می پردازد.گردآوری داده های معتبر و البته بی سابقه از عاملیت زنان در تاریخ معاصر ایران از جمله نوآوری های این پژوهش است. کارزار زنان برای تأسیس بانک ملی نشان از سطح بالای آگاهی شان از ماوقع سیاسی-اجتماعی روز، توان بسیج گری و نیز عاملیت ایشان در کنش های جمعی دارد که تاریخ معاصر ایران بسیار به خود دیده است.
۲.

واکاوی حمایت اجتماعی و وابسته های آن در تجربه زیسته مادران دارای کودک اتیسم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حمایت ابزاری حمایت اطلاعاتی حمایت عاطفی خانواده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 953 تعداد دانلود : 828
افزایش نرخ تشخیص کودکان با اختلال اتیسم و تأثیر عمیق حضور آنان بر حیات خانواده به خصوص مادران در عهده داری مسئولیت دشوار والدگری، نگهداری، رسیدگی، مراقبت و همراهی آنان در مراجعات درمانی و توان بخشی، موضوع قابل توجهی نزد پژوهشگران مطالعات زنان و خانواده است. در این زمینه برخورداری از حمایت اجتماعی می تواند موجب تسهیل امور شده و از فشار نقش اجتماعی مادران بکاهد. با درک این امر و نظر به قلت پژوهش های انجام شده در این حیطه، تحقیق حاضر با رویکرد کیفی و به کمک مصاحبه نیمه ساختارمند با 18 نفر از مادران دارای کودک با اختلال طیف اتیسم در استان تهران سامان یافت تا پنداشت آنان از انواع حمایت اجتماعی دریافت شده را احصا نماید. نتایج بیان کننده آن است که حمایت عاطفی ابرازشده شوهران در طیفی از درک، توجه و همدلی از یک سو و انکار و مقاومت عده ای دیگر قرار دارد. به علاوه ابراز همدلی و امیدبخشی و یا سرزنش و مقایسه از سوی خانواده والد زوجین اشکال دیگری از حمایت عاطفی ادراک شده مادران است. عدم اطلاع رسانی کافی به جامعه مادران و نیز کودکان موجبات سرزنش، قضاوت نادرست و عدم درک از سوی سایرین را به همراه داشته و به عنوان عامل محدودیت زا بر وخامت گذران زندگی روزمره کودک و مادر می افزاید و منجر به طرد اجتماعی و انزوای خودخواسته آنان می گردد. حمایت ابزاری اظهارشده نیز اندک و ضرورت بازنگری و تدوین دستورالعمل های متناسب با وضعیت معیشتی خانواده این کودکان را محسوس می سازد. برخورداری از سطوح بالاتر حمایت اجتماعی مستلزم سیاستگذاری اجتماعی فرهنگی منطبق با نیازهای کودک و مادر است.
۳.

تحلیل روایت های زنان کنشگر از درگیریهای کردستان پس از انقلاب اسلامی؛ پرستاری به مثابه مقاومت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جنگ چریکی زنان خشونت تاریخ اجتماعی انقلاب اسلامی جنبش کردی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 279 تعداد دانلود : 261
جنگی که به شیوه نامنظم در منطقه کردستان در ایام پس از انقلاب اسلامی میان چریک های کرد هوادار حزب کومله و دموکرات با قوای مرکزی درگرفت، هزینه های گرانبار انسانی بر ایران وارد ساخت. زنان در قالب نیروهای درمانگر غالبا بصورت داوطلبانه جهت امداد، نجات، انجام مراقب های بالینی، پرستاری و درمان به منطقه شتافتند و در کاهش تلفات و رسیدگی به مجروحان نقش بسزایی ایفا کردند.این پژوهش با به رسمیت شناختن روایت آنان از ماوقع به ارائه توضیحاتی درباره ماهیت جنگ چریکی، ابعاد درگیریهای کردستان و نیز پرستاری در بحران، در واقع به تاریخ اجتماعی ایران در نیم قرن گذشته پرداخته است. مقاله، پایداری این زنان باوجود ویژگیهای خودابراز شده درباره وضعیت بحرانی و هزینه های بالای انسانی وارده، عاملیت آنان در حفظ مواضع اخلاقی و تداوم کنش مراقبت محورشان در مقابله با خشونت های خونبار در شکلی فعالانه و عینی؛ و مقاومت می داند. پژوهش با دستمایه قراردادن مولفه های مقاومت از منظر جامعه شناسی، به مطالعه نظام مند و تحلیل تماتیک روایت های انتشاریافته در دسترس زنان پرستار به مثابه کنشگران عرصه بهداری پرداخته است.با روشن شدن ابعاد مخاطره آمیز میدان، نقش زنان در استمرار سیاست خدمت رسانی به مردم محروم کُرد در حین جنگ چریکی بیش از پیش روشن و کارنامه اقدام جمعی داوطلبانه زنان در حفظ جایگاه حرفه ای پرستاری مورد بررسی قرار گرفته است؛ موضوعی که امروز کمترشناخته شده و از پیایند کنشگری زنان در تاریخ انقلاب اسلامی مغفول مانده است.
۴.

تحلیل نشانه شناختی تصاویر روی جلد کتب درسی با رویکرد مطالعات جنسیتی (موردمطالعه: کتب درسی مقطع ابتدایی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تصویرگری زنان کتاب کودک تفکیک جنسیتی حجاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 393 تعداد دانلود : 15
جلد کتب درسی به مثابه اولین رسانه ارتباطی میان محتوای آموزشی و مخاطبان کودک و نوجوان در پیوند با محتوی در جهت جامعه پذیری نسل آتی طراحی و تالیف شده است. بررسی روشمند جلد کتابها به ویژه در مقطع ابتدایی، بعنوان موضوعی میان رشته ای در قلمرو علوم اجتماعی به طور عام و در جامعه شناسی، مطالعات فرهنگی و نیز با رویکرد جنسیتی در مطالعات زنان به طور خاص زوایای جدیدی از روابط قدرت، نقش های جنسیتی و نیز مناسبات دو جنس آشکار می سازد. این پژوهش به قصد مطالعه جنسیتی الگوهای ارتباطی میان شخصیت های انسانی به روش نشانه شناسی اجتماعی انجام شده و بر اساس سه محور معنای بازنمودی، تعاملی و ترکیبی به تحلیل ۱۳ تصویر از مجموع تصاویر روی جلد می پردازد. انتخاب این این تصاویر بعد از بررسی کلیه تصاویر و با معیار اینکه کدام تصویر متضمن شخصیت انسانی است انجام گرفته است. یافته ها نشان می دهد تفکیک جنسیتی و پوشش حداکثری (حجاب) دختران ویژگی اصلی تصاویر روی جلد است. تصاویر در امتداد کلیشه سازی جنسیتی از نقش های اجتماعی زنان و مردان قابل تعریف است. برجسته سازی چهره های تاریخی مذکر، تاکید بر نقش مادری زنان و بی اعتنایی به نقش های آنان در حوزه عمومی، در کنار تعداد کمتر شخصیت های زن نسبت به مرد در کلیت امر سوگیرانه بوده است. در نتیجه این امر تصاویر روی جلد در ارتباط گیری و جلب نظر مخاطبان، جامعه پذیری و انگیزه بخشی آنان به ترویج کلیشه های جنسیتی می پردازد.
۵.

جایگاه تقنینی نمایندگان زن در ادوار مجلس شورای اسلامی؛ نکاتی در مطالعه جنسیتی مشارکت سیاسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پارلمان نماینده مجلس کمیسیون زنان مشارکت سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 995 تعداد دانلود : 10
پژوهش حاضر با کاووش اطلاعات موجود از حضور نمایندگان زن در تقسیمات افقی و عمودی مناصب (متناظر با احراز کرسی در هیئت رئیسه و نیز عضویت در کمیسیون ها) و در نتیجه دسترسی به منابع قدرت در جایگاه های تقنینی، نظارتی نمایندگی مجلس، ابعاد کمتر بحث شده از مشارکت سیاسی زنان را مطرح می سازد. داده پردازی اطلاعات نشان می دهد با وجود تعداد اندک نمایندگان زن در چهار دهه، آنان توانستند به تعداد یک نفر تجربه عضویت در همه کمیسیون ها را به ثبت رسانند. بالاترین نرخ حضور آنان در کمیسیون بهداشت و درمان، فرهنگی، اجتماعی و آموزش و تحقیقات بوده است. در مقابل در کمیسیون های انرژی، صنایع، برنامه و بودجه و عمران بسیار قلیل بوده اند. این تقسیم بندی با تمایزات جاری در ارزش های پدرسالارانه متناظر و تداعی گر امتداد کلیشه های جنسیتی و ارجحیت زنان در عهده-داری نقش های مراقبتی، تربیتی است. درحالیکه به هیئت رئیسه مجلس در این چهار دهه راه نیافته اند، توانسته اند در کمیسیون های امور دفاعی، آموزش و تحقیقات و فرهنگی نائب رئیس شوند. مقاله با تحلیل این وضعیت و ذکر نکاتی به تغییر آن نظر داشته و به طرح نقاط مثبتی چون حضور زنان در کمیسیون نظارتی اصل نود قانون اساسی از دوره اول مجلس می پردازد.
۶.

مطالعه جنسیتی پژوهش ورزی در علوم انسانی؛کاووشی در ادوار جشنواره بین المللی فارابی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پژوهشگران زن کلیشه های جنسیتی سقف شیشه ای زنان در علم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 788 تعداد دانلود : 425
شناخت تفاوت های جنسیتی در علم موضوع مطالعاتی مهمی در ساحت جامعه شناسی علم و مطالعات زنان و جنسیت است که به بررسی سهم هر یک از دو جنس بعنوان کنشگر علم در قالب تولید، پژوهش، آموزش و ارزیابی پرداخته و می تواند در سامان مندی سیاستگذاریهای علم و بهینه سازی برنامه ها تاثیرگذار باشد. این پژوهش به روش کمی از نوع تحلیل ثانویه اطلاعات به تحلیل جنسیتی وضعیت برگزیدگان در جشنواره بین المللی فارابی در بخش برگزیدگان داخلی، خارجی و سایر عناوین و نیز دست اندرکاران کمیته علمی در سالهای ۱۳۸۶-۱۳۹۸ میپردازد. تعداد برگزیدگان مرد در بخش داخلی بیش از سه برابر برگزیدگان زن است. زنان در بهترین موقعیت (دوره نهم) توانسته اند به۳۰ درصد جوایز دست یابند. پژوهشگران زن در گروه فناوری اطلاعات، اطلاع رسانی و کتابداری، زبان و ادبیات و زبانشناسی و هنر و زیبایی شناسی با بالاترین امتیاز، حضور نه چندان شاخصی را به ثبت رسانده اند. در بخش های جانبی تنها سه زن در این سالها برگزیده شده اند. در بخش بین المللی، نسبت جنسیتی ۰/۰۹است. در مجموع ۵ زن در مقابل ۱۳۵ مرد توانسته اند در شورای علمی جشنواره عضویت یابند. مقاله با رویکرد تحلیلی به طرح راهبردهایی جهت تغییر و برون رفت از وضعیت موجود پرداخته است.
۷.

تجربۀ زیستۀ زنان در خانواده های آسیب دیده از جنگ؛ تاملی بر ایفای نقش همسری در خانوادۀ فرد جانباز(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زنان نقش جنسیتی نقش خانوادگی تعارض نقشی جنگ تحمیلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 233 تعداد دانلود : 822
جامعه شناسی بومی ایران مطالعات روشمند اندکی در زمینه خانواده های ایثارگر و آسیب دیده از جنگ تحمیلی انجام داده است. لذا تحقیق حاضر با هدف گردآوری و تحلیل داده های میدانی به دنبال پاسخگویی به پرسش اصلی ذیل است: چالش های همسران جانبازان در ایفای نقش های خانوادگی چیست و عمدتا حول چه مقولاتی سامان یافته است؟ تحقیق به روش کیفی و مبتنی بر روایت پژوهی اجرا و در جریان پژوهش با ۳۰ نفر از همسران جانبازان ساکن شهر تهران مصاحبه شد. نتایج تحلیل مضمون مصاحبه های انجام شده نشان می دهد گرانباری نقش حاصل از اجرای همزمان نقش پرستار، همسر، مادری بسط یافته، مقوله نارضایتی اقتصادی حاصل از اخلال نقش نان آوری مرد و توام با تجربه فقر یا عدم تفاهم مالی و سرآخر زوجیت ناکامل ناشی از نارضامندی جنسی، عدم حل تعارض زوجین و اضطراب مداوم همراه با خشونت خانگی مضمون های اصلی تجربه زیسته همسران جانبازان هستند که به دلسردی از نقش همسری منجر می شوند. همسران جانبازان در مقام کنشگران اجتماعی با تغییر انتظارات و بازتعریف نقش بر دلسردی از نقش غلبه می کنند یا از اجرای نقش همسر جانباز دست می شویند و جدایی را برمی گزینند.
۸.

بررسی پدیدارشناختی انزوای اجتماعی و آسیب های اجتماعی خانواده جانبازان از منظر همسران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: انزوای اجتماعی شبکه حمایت اجتماعی آسیب اجتماعی خانواده جانبازان زنان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 714 تعداد دانلود : 118
این تحقیق به منظور ارائه تصویری از چگونگی وضعیت انزوای اجتماعی و آسیب های اجتماعی خانواده جانبازان از منظر همسران طراحی و اجرا شده و در جریان آن با ۳۰ نفر از همسران جانبازان ساکن شهر تهران مصاحبه شده است. رویکرد پدیدارشناسی تجربی در تحلیل مصاحبه با همسران جانبازان، چند مضمون اصلی و فرعی در زندگی خانوادگی آنها را آشکار کرد. تردد محدود و خانه نشینی، شبکه حمایت اجتماعی رسمی و غیررسمی ناکافی به انزوای خانواده های جانبازان می انجامد و احتمال وقوع آسیب های اجتماعی چون خشونت خانگی، اعتیاد و طلاق را افزایش می دهد. این نتایج ضمن تأیید یافته های پژوهش های پیشین حاوی نکته ای مهم است: با آنکه تأثیر متغیر شدت جانبازی بر زندگی خانوادگی امری پذیرفته شده است؛ اما نتایج تحقیق آشکار کرد که نوع جانبازی متغیر مهمتری است که جایگاه نقشی فرد جانباز و نیز تعاملات او با خانواده و خانواده در اجتماع را تعیین می کند.
۹.

پرستاری از مجروحان در جنگ تحمیلی: تحلیل اجتماعی اخلاق مراقبت زنانه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پرستاری امدادگری مجروحان روایت زنانه زنان جنگ عراق - ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 699 تعداد دانلود : 10
مقاله ی حاضر در راستای مطالعه ی نقش اجتماعی زنان در جنگ تحمیلی، کنشگری زنان درمانگر را به عنوان یکی از مهم ترین گروه های شغلی بررسی کرده است. در حقیقت، زنان (داوطلبانه و نیز دستمزدی) بخش اعظم نیروی پرستاری جنگ را تشکیل داده و مستقیم به نیروهای نظامی و غیرنظامی درگیر در جنگ خدمات درمانی ارائه می دادند. داده ها به کمک تحلیل متون خاطرات و روایات زنان (تحلیل اسناد حدود ۴۰ کتاب) و نیز انجام چند مصاحبه ی نیمه ساختاریافته برای تکمیل شکاف اطلاعاتی انجام شده و به مدد رویکرد اخلاق مراقبت زنانه برای تحلیل اجتماعی یافته ها کوشیده، از چگونگی پرداختن زنان بهداری رزمی به فعالیت های تخصصی نمایی واضح ارائه دهد. تحلیل داده ها نشان می دهد کنش ارتباطی هوشیارانه، مراقبت مسئولانه، مراقبت و مراعات و مراقبت صمیمانه - که از عناصر کنش پروادارانه ی زنانه است - از مهم ترین ویژگی های کنش پروادارانه ی پرستاران در جنگ تحمیلی به شمار می رود. همچنین پرواداری حرفه ای، مادروارانه، خواهروارانه و فرزندوارانه از صورت های این پرواداری زنانه است. نگاه زنانه ی تیماردارانه و مراقبت محور که ظرایف روابط، حالات انسانی و جهان زمینه مند فرد مجروح را به دقت درک می کند و با فهم همدلانه به همسان پنداری مجروحان با اعضای خانواده ی خود می پردازد، بردبارانه کار سخت در وضعیت جنگی را تاب می آورد و با محبت و شفقت، خیرخواهی و امیدبخشی دستی از مهر بر جراحت های عمدتاً جدی و مهلک مجروحان می کشد، از ابعاد الگوی اخلاق مراقبت زنان در جنگ تحمیلی است.
۱۰.

کنکاشی جامعه شناختی در توسعه زایی فرهنگی نهادی؛ مطالعه موردی کانون پرورش فکری در دوره پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کنش ارتباطی بازاندیشی خلاقیت فرهنگی تکثر فرهنگی توسعه فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 162 تعداد دانلود : 535
چگونگی تحقق توسعه فرهنگی، موضوعی مهم در مطالعات توسعه است که فراتر از بحث های نظری، واکاوی مصادیق و کاووش پیرامون روندهای عینی، ظرفیت های تعین بخش، سازوکارهای محقق و نیز تغییرات اجتماعی مبتلابه آن در مناسبات جوامع بومی مداقه های روشمندی را می طلبد. مقاله حاضر با دستمایه قراردادن مولفه های توسعه فرهنگی به تحلیل کارنامه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سالهای 1357-1344 پرداخته است. بدین منظور پس از احصای ویژگیهای جامعه شناختی توسعه فرهنگی از مباحث نظری_مفهومی مدون، مجموعه اسناد موجود روایت محور درباره فعالیت کانون به روش کیفی و با تکنیک تحلیل سند مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها نشان می دهد کانون مشتمل بر کنشگران خود چه در مقام تولیدکنندگان فرهنگی، هنری و چه در مقام مصرف کنندگان عام توانست میزانی از هر یک مولفه های مربوط به توسعه فرهنگی را محقق سازد. این موارد شامل برخورداری فرهنگی، ابداع فرهنگی، تکثر فرهنگی، تعامل فرهنگی، مشارکت فرهنگی، شمول فرهنگی، وفاق فرهنگی و بازاندیشی فرهنگی بوده-است. لذا هرچند در بحث از توسعه زایی کانون نمی توان از همه گیری آفرینش هنری و تعامل فرهنگی سخن راند اما در همان مقیاس محدود و البته بیشتر مبتنی بر کنش ارتباطی این نهاد توانست با خلق ارزش و ایجاد الگوهای ذهنی در مقیاس ملی و جهانی جریان ساز بوده و مناسبات بی سابقه ای را رقم زند و مولفه وضعیت فرهنگی کودکان و گذران خلاقانه کودکی و نوجوانی را بعنوان یکی از تعیین کننده های کیفی توسعه اهمیت بخشد.
۱۱.

تحلیل جنسیتی پیام های تصویری قرنطینه خانگی برای مقابله با کرونا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کلیشه جنسیتی خانه زنان مردان کرونا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 257 تعداد دانلود : 46
مقاله حاضر با تمرکز بر خانه و روابط موجود در آن، پیام های فراخوان قرنطینۀ خانگی در مقابل همه گیری کرونا را به لحاظ جنسیتی بررسی کرده است تا شناختی از مناسبات جنسیتی به نمایش درآمده و نیز روابط قدرت و ایدئولوژی پدرسالارانۀ نهفته در آن به دست آورد. تحلیل محتوای ۱۲۰ پیام با موضوع «در خانه می مانیم» و «در خانه بمانیم» نشان می دهد که خانوادۀ به نمایش درآمده در مجموعه پیام ها، خانوادۀ هسته ایِ دارای دو فرزند دختر و پسر است. تعداد خانواده های دارای فرزند تک پسر و نیز دارای دو فرزند پسر در جایگاه های بعدی قرار دارند. مردان در ۴۸درصد موارد، بلندتر از همسرانشان ترسیم شده و در 66/11 درصد موارد، تنها یا اصلی ترین شخصیت انسانی پیام را تشکیل می دهند، سوژه هایی تاریخی مانند عمو نوروز، حاجی فیروز را بازنمایی می کنند، کادر درمانی هستند یا درحال نواختن و شنیدن موسیقی، خواندن کتاب، تماشای تلویزیون، ورزش کردن، یا جنگیدن با ویروس، قدرتمند و موفق به نظر می رسند. تنها در یک تصویر، شاهد حضور یک زن به تنهایی و به عنوان نیروی فعال اقتصادی هستیم و درمجموع، مردان هستند که به لحاظ کمی و کیفی حضور فرادست خود را به لحاظ جایگاه نقشی در ذهن مخاطب حک می کنند. روابط به تصویر درآمده، در امتداد کلیشه های جنسیتی بوده و با غفلت از نقش اجتماعی زنان در حوزۀ عمومی و نیز اهمیت کارکردهای نقشی آنان در حوزۀ خصوصی، به ویژه در دورۀ همه گیری کرونا، نظم جنسیتی سنتی را ترویج می کنند.
۱۲.

سیاست های اجتماعی بنیاد شهید از منظر همسران شهدا؛ مطالعه کیفی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سیاست های بنیاد شهید سیاست های اجتماعی ایثارگران همسران شهدا مطالعه کیفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 753 تعداد دانلود : 893
پس از جنگ تحمیلی بخشی از سیاست های جمهوری اسلامی ایران معطوف به جبران خسارت و کاهش آسیب های ناشی از جنگ برای خانواده های رزمندگان بود. یکی از روش های ارزیابی سیاست های هر نظامی به ویژه در حوزه رفاه اجتماعی پرسش از گروه هدف است. در این تحقیق با بیست و سه نفر از همسران شهدای جنگ تحمیلی ساکن شهر تهران مصاحبه نیمه ساختار یافته انجام شد. داده های جمع آوری شده در سه بعد محتوای سیاستها، نحوه اجرا و نتایج، کدگذاری موضوعی و نهایتا بر اساس قوانین موجود به تحلیل سند و تحلیل مضمون پرداخته شد . یافته های تحقیق نشان داد که از نظر همسران شهدا به عنوان گروه هدف ، سیاست های نظام جمهوری اسلامی ایران در باب خانواده ی ایثارگران، ناکافی بوده است و به رفع مشکلاتی چون رفاه در ایام سالمندی، نیازهای تفریحی و ارتباطی، مددکاری و مشاوره آنگونه که تا کنون باید پرداخته نشده . در باب تامین نیاز های همسران شهدا و تطبیق خدمات با وضعیت فعلی جامعه هدف و در نظر گرفتن نیازهای ایام کهولت سن و سالمندی جامعه هدف و لزوم تدبیر سیاست ها و اتخاذ راهکار ها در جهت ایجاد سهولت در روند زندگی همسران سالمند شهدا با بی اعتنایی خاصی مواجه شده اند. همچنین این سیاستها در عین برآوردن بخشی زیادی از نیازهای همسران شهدا، ناکافی بوده و در میان مصاحبه شوندگان تا حدودی احساس نارضایتی و نگرانی برای آینده خود و فرزندان احساس می شد.
۱۳.

مادری بسط یافته در تجربه زیسته همسران جانبازان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: همسران جانبازان فشار نقش مادری نقش های جنسیتی خانوادگی پیامدهای فرهنگی جنگ تحمیلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 137 تعداد دانلود : 519
این تحقیق با به رسمیت شناختن تنوعات تجربه مادری نزد زنان به عنوان کنشگران کلیدی خانواده به بررسی تجربه زیسته همسران جانبازان از دید علوم اجتماعی می پردازد. پرسش اصلی این است که اساسا تجربه همسران جانبازان از عهده داری نقش مادری چیست؛ کنشگران در خلال زندگی روزمره چه تجاربی را پشت سر گذاشته اند و احراز همزمان نقش مادری و پرستاری چه پیامدهایی در زندگی خانوادگی به دنبال داشته است؟ تحقیق به روش کیفی و مبتنی بر روایت پژوهی اجرا، و در جریان پژوهش با ۳۰ نفر از همسران جانبازان ساکن شهر تهران مصاحبه شد. میانگین سنی مصاحبه شوندگان ۵۰ سال، میانگین سالهای زندگی مشترک با جانباز ۲۷ سال و میانگین تعداد فرزندان ۲/۲ نفر بوده است. نتایج شناسه گذاری مصاحبه ها نشان می دهد فشار نقشی و تعارض نقش مادری پرستاری در زندگی خانوادگی همسران جانبازان پیامدهای بسیاری داشته است. البته برحسب نوع جانبازی شوهر، منابع مالی خانواده و شرایط فرزندان تجربه زنان متفاوت بود؛ اما پیامدهای جانبازی پدر خانواده بر فرزندان و تلاش زنان برای وساطت میان شوهر و فرزندان یکی از چالشهای اصلی همسران جانبازان است. تعلیق نقش مادری، شکاف نسلی بین پدر و فرزندان، عدم رضایتمندی اقتصادی، داغ ننگ اجتماعی، بخشی از تجربه زیسته همسران جانبازان است که به طور فزاینده ای فشار و تنش های شدیدی را بر آنها تحمیل می کند. در مجموع تنهایی، نگرانی و فشار نقشی، مادری بسط یافته را به مضمون اصلی تجربه زیسته همسران جانبازان در ایفای نقش مادری تبدیل می سازد.
۱۴.

زنان از سبک زندگی می گویند؛ مطالعه ارزش های محوری در صفحات زن نوشته اینستاگرامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شبکه های اجتماعی سبک زندگی بازاندیشی خویشتن زنانه فضای مجازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 433 تعداد دانلود : 632
اینستاگرام نقش پررنگی در زندگی روزمره ایرانیان دارد و از این لحاظ از جمله متون رسانه ای است که از اهمیت وافری در مطالعه سبک زندگی زنان برخوردار است. این پژوهش به عنوان مطالعه ای اولیه در زمینه ابعاد شبکه های اجتماعی، با هدف کشف ارزش های محوری زنان در ارتباط با سبک زندگی به مثابه ترویح کنندگان شیوه های مطلوب تفکر و کنش در میان مخاطبان انجام شده است. بدین منظور صفحات زن نوشته ای برای مطالعه در نظر گرفته شدند که نویسندگان آن با دستمایه قراردادن زندگی شخصی و خانوادگی خود به بحث و نظر می پردازند. این صفحات از نظر تعداد پست، کمیت و کیفیت مطالب و تعداد دنبال کننده نیز متمایز هستند. با در نظر گرفتن این ویژگی ها، بالغ بر پانزده هزار پست از پنج زن کاربر حرفه ای اینستاگرام مورد تحلیل محتوای کیفی قرار گرفت و ارزش های محوری آنان بر اساس مبانی پدیدارشناسی در سه ساحت احصا شد: بازاندیشی، زنانگی، اراده به تغییر و تلاش جهت برخورداری از سرمایه فرهنگی به عنوان ارزش های دنیای فردی آنان از سویی و از سوی دیگر همسرداری، باورهای برابرخواهانه شوهر و مادری به عنوان ارزش های دنیایی مایی و مشارکت پذیری و مدیریت مصرف به عنوان ارزش های دنیایی آن هایی این زنان شناخته شد.
۱۵.

مسئله زنان و نسبت آن با ترقی ایران در مشروطه دوم؛ تحلیلی بر نشریه نامه بانوان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: روزنامه نگاری ایران حبل المتین صوراسرافیل وقایع اتفاقیه روزنامه نگاری هند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 149 تعداد دانلود : 480
  مطالبه گری زنان در عصر مشروطه حاصل افزایش آگاهی آنان در پرتوی تحولات فکری این جنبش و حضور پررنگ اجتماعیشان در حمایت از مشروطه خواهی در اشکال متفاوت بود. در چنین فضایی انتشار مطبوعات زنان نشانگر افق دید کنشگر مونث ایرانی به وضعیت نابسامان وطن و استضعاف زنان است. به بیان دیگر در پرتوی تحولات اجتماعی سیاسی فراخ، زنان بر خلاف گذشته تاریخی خود به سخن آمدند و پس از قرون متمادی سکوت از احوالات خود، علل و زمینه های بروز وضعیت عمومی هم نوعانشان و نیز راه های برون رفت از آن به مثابه تحول ملت و مملکت سخن گفتند. بنابراین مطبوعات زنان این دوره سرشار از اطلاعات درباره مناسبات زنان با خود و نیز جامعه است. پژوهش حاضر به مطالعه همه شماره-های نشریه نامه بانوان با روش تحلیل محتوی کیفی پرداخته است. نتایج نشان می دهد اعتراض به تبعیض جنسیتی از جمله از طریق زیر سوال بردن کلیشه های رایج که زن را موجودی مفلوک، نادان و ضعیف می دانست از مهمترین محورهای نامه بانوان است. نشریه ضمن پذیرش و ترویج نقش های جنسیتی زنان (مادری و همسری) به طرح ضرورت علم آموزی و حفظ حقوق زنان پرداخته، با دفاع از اهمیت ورود آنان به حوزه عمومی، ترقی ایران را مستلزم تحول وضعیت نسوان می-داند.
۱۶.

نشانه شناسی اجتماعی حضور زن در تصاویر کتاب های غیردرسی کودکان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تصویرگری زنان فنای نمادین کتاب کودک نشانه شناسی اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 547 تعداد دانلود : 137
بررسی روشمند محتوای کتاب های کودکان به جهت نقش زیاد آنان در جامعه پذیری نسل آینده، موضوعی میان رشته ای است که در قلمرو علوم اجتماعی به طور عام و در جامعه شناسی، مطالعات فرهنگی و نیز با رویکرد جنسیتی در مطالعات زنان به طور خاص مطرح است. جامعه آماری این پژوهش کتاب های گروه سنی الف است که نویسنده و تصویرگر ایرانی دارند و از سوی شورای کتاب کودک در زمینه تصویرگری در سال های 1395-1342 برگزیده شده اند. بیست کتاب با 716 تصویر، این ویژگی ها را داشت و تصاویر با کل شماری تحلیل شدند. روش این پژوهش کیفی و تحلیل نشانه شناسی اجتماعی است که  نظریات هلیدی، کرس و ون لیون برای تحلیل تصاویر بکار رفته است. یافته ها حاوی گزارشی از افت و خیزهای موضوعی تصاویر کتاب کودک در نیم قرن گذشته و نیز نمایی از پرسوناژهای انسانی است که در قالب زنان در برابر چشم مخاطب قرار گرفته اند. همچنین نقش های اجتماعی زنان را معرفی کرده، به ارزش های ضمنی نظر داشته و روندهای تاریخی را پی می گیرد.
۱۷.

آموزش زنان و تبیین ضرورت آن در مشروطه؛ تحلیل مکتوبات زنان در روزنامه ایران نو(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آموزش مکتوبات زنان مادری تدبیر منزل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 915 تعداد دانلود : 285
نظر به اهمیت موضوع آموزش زنان در نزد کنشگران زن فعال در عرصه مطبوعاتی عصر مشروطه، مقاله حاضر بر حسب متون زن نوشته در روزنامه ایران نو، می کوشد نمایی از جایگاه و وضعیت زنان در فضای اجتماعی، فرهنگی آن دوره ارائه داده و با بکارگیری تکنیک تحلیل محتوای کمی کیفی پرسش های ذیل را پاسخ دهد: ویژگی های روزنامه نگارانه متون زن نوشته در روزنامه ایران نو چیست؟ زنان نویسنده مکتوبات چه نمایی از وضعیت زنان زمانه خود به مخاطب ارائه می دهند؟ این زنان در خلال نامه ها از چه استدلال هایی در حمایت از لزوم ارائه آموزش جدید برای زنان کمک می گیرند؟ آیا می توان سنخ بندی از این استدلال ها به دست داد؟ یافته ها نشان می دهد زنان پیشرو و فرهیخته در پرتوی فضای آکنده از ارزش های جدید مشروطیت از ابزار رسانه ای نوینی چون روزنامه مشهور، حرفه ای و ترقی خواهی چون ایران نو برای بیان وضعیت اسف بار زنان و نیز استدلال هایی در دفاع از لزوم آموزش زنان و برون رفت از وضعیت مذکور شامل بهبود کیفیت فرزندپروری در ابعاد سلامت جسمی و تربیتی، تدبیر منزل و ترقی کشور سود جسته اند. آنان با تکیه بر انتظارات نقش مادری و همسری و از منظری راهبردی در بلند مدت، با مخاطب قرار دادن جامعه و خصوصا مردان علاوه بر زنان فی نفسه، تغییری بنیادی در وضعیت آنان و بطور کلی جامعه را انتظار دارند که پیشرفت و تعالی واقعی ایران را با خود به همراه دارد.
۱۸.

تجربه سیمین دانشور از جهان مدرن؛ بررسی جامعه شناختی نامه های سفر به آمریکا (1331-1332)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مدرنیته سرمایه داری صنعت گرایی عشق امپریالیسم جامعه مصرفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 613 تعداد دانلود : 54
چگونگی تجربه ی واقعیت های اجتماعی توسط متفکران و نویسندگان به دلیل تأثیرات الهام بخش در آثار و درنتیجه بر اذهان و کنش مخاطبان از حیطه های قابل تأمل مطالعات فرهنگی است. این دست بررسی ها درخصوص زنان در ایران کمتر موضوعیت داشته و نتوانسته به عنوان موضوعی میان رشته ای، رهاوردهای پژوهشی خود را در قالب دانش علمی به بوته نقد و نظر بگذارد و ضمن ایجاد انباشتگی دانش بومی درباره زنان، زمینه های مطالعاتی جدیدی بگشاید. این مقاله با دستمایه قراردادن مؤلفه های مدرنیته از منظر جامعه شناسی، به مطالعه تجربه سیمین دانشور در مقام نویسنده ای اندیشمند و استاد دانشگاه، از زندگی در جهان غرب می پردازد. بدین منظور پس از برشمردن ویژگی های جامعه شناختی مدرنیته از مباحث نظری به ویژه گیدنز، نامه های انتشاریافته دانشور به همسرش، آل احمد، از سفر به آمریکا به شیوه تحلیل محتوای کیفی بررسی می شود. یافته ها نشان می دهد نامه ها هم گویای مؤلفه های مادی مدرنیته اعم از ابزارها و اماکن فرهنگی، اجتماعی، ارتباطی و به طور خاص شهرنشینی و هم حاوی مؤلفه های غیرمادی و به ویژه فرهنگی شامل ارزش های انسان گرایی، فردگرایی، برابرگرایی، علم گرایی و پیشرفت باوری است. یافته های پژوهش در امتزاج این دو مقوله بندی اصلی است که دانشور با نگاهی نقادانه، جامعه ی مدرن را کاوش و ارزیابی می کند و به معرفی ابعادی چون سرمایه داری، جامعه ی مصرفی، صنعت گرایی و عشق می پردازد. همچنین باید گفت رویکرد زنانه ی او در کشاندن حاشیه به متن و توجه به جزئیات در افشای ماهیت امپریالیستی غرب و ارائه روایتی پسااستعمارگرایانه بارز است.
۱۹.

نقش های اجتماعی مرجح زنان در آغاز پهلوی دوم؛ کاووشی جامعه شناختی در ماهنامه زبان زنان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مادری همسری دوشیزگی نقش اجتماعی وطن پرستی آموزش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 937 تعداد دانلود : 799
با توجه به کمبود منابع تاریخی در حوزه زنان و جنسیت، مطبوعات زنان متونی بسیار ارزشمند و آیینه ای از وضعیت عمومی، احوالات، دغدغه ها و مطالبات آنان در مقاطع زمانی در تاریخ معاصر ایران به شمار می روند. به منظور بررسی جایگاه اجتماعی، انتظارات اجباری و ایجابی نقش و نیز صفات نقشی زنان- به عنوان مقوله هایی جامعه شناختی در مطبوعات زنان در دوران مدرن شدن ایران- پژوهش حاضر به مطالعه ماهنامه مشهور و باسابقه زبان زنان در مقطع زمانی 1324-1321، مصادف با آغاز دوره پهلوی دوم پرداخته است. هرچند فراوانی برخی متغیرها به روش کمّی احصا شده، اما روش اصلی پژوهش، تحلیل محتوای کیفی بوده است. نتایج نشان می دهد باوجود گرایش های تجددخواهانه اصحاب نشریه، پایگاه اجتماعی زن، تنها در عرصه خصوصی تعریف شده است. مادری، همسری و دوشیزگی هر یک با انتظارات اجباری و صفات نقشی معین مورد تأکید نشریه بوده و درعین حال مادری و همسری به عنوان نقش های اصلی زنان ترجیح داده شده اند. به علاوه در آن مقطع، عهده داری نقش های سه گانه مذبور ایجاب می کرد تا با توجه به شرایط اجتماعی سیاسی کشور، زنان انتظاراتی چون فراگیری سواد و کسب مهارت در راستای وطن پرستی و به منظور تربیت مردان لایق و حافظ وطن را برآورند.
۲۰.

مطالعه جنسیتی باورهای عامیانه در عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جنسیت قاجار باور عامیانه نقش فرزندآوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 695 تعداد دانلود : 153
مطالعه کردوکارهای کنشگران بخشی از تاریخ اجتماعی ایران است که کمتر مورد مداقه قرار گرفته، حال آنکه می تواند اطلاعات ارزشمندی درباره سبک زندگی، فرهنگ جنسیتی و کنش های روزمره زنان و مردان فراهم آورده و از این طریق با هدف تولید دانش بومی برای مطالعات جنسیت و مطالعات زنان، دستاوردهای روشمندی درپی داشته باشد. در این راستا پژوهش حاضر به مطالعه کتابخانه ای و تحلیل نظری یافته های تاریخی از منظر مطالعات جنسیت بعنوان موضوعی کمتر بررسی شده، پرداخته است. روش پژوهش تحلیل سند بوده و بالغ بر سی متن انتشاریافته را مورد بررسی قرار داده است. نتایج تحلیل گرایش به باورهای عامه در عصر قاجار با رویکردی کارکردگرایانه و بر حسب احراز جایگاه نقشی، نشان از تمایز جنسیتی گرایش به این باورها در عصر قاجار دارد. بطوریکه زنان در امتداد کردوکارهای مرتبط با جایگاه نقشی خود در اموری چون نازایی، زایمان، مراقبت از نوزاد، جلب مهر و محبت و حفاظت در برابر موجودات خیالی و مردان در اموری چون رونق کسب و کار، افزایش محصول، فراوانی آب چاه، حفاظت گرایشات خود را به باورهای عامیانه در قالب کنش بروز می دادند. همچنین تمایز جنسیتی بین کارگزاران باورهای عامیانه و چگونگی کاربرد و استعمال این باورها نیز مشهود است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان