رسانه های دیداری و شنیداری (رادیو تلویزیون سابق)

تلویزیون، در جهان امروز، بر نگرش ، گرایش و رفتارهای انسان ها تأثیری غیرقابل انکار دارد. به علاوه، همه ما، باورها و ادراکاتی درباره میزان تأثیرپذیری خود و دیگران از تلویزیون داریم. یکی از نکات مهم درباره این ادراکات، این است که ما میزان تأثیرپذیری خودمان از تلویزیون را با میزان تأثیرپذیری دیگران از آن مقایسه می کنیم و در چنین مقایسه ای، معمولاً دیگران را بیش از خود، تحت تأثیر رسانه ها می پنداریم. هدف این تحقیق، بررسی میزان اثر سوم شخص، از منظر والدین دانش آموزان تهرانی، درباره برنامه های سیما است. در این تحقیق که به روش پیمایشی و با نمونه گیری خوشه ای از والدین دانش آموزان ساکن دو منطقه تهران (386نفر) انجام شد، این نتایج به دست آمد: نخست، اثر سوم شخص در جامعه آماری شهر تهران رخ می دهد و تفاوت های موجود بین این شهر و جوامع غربی، مانع پیدایش این اثر نیستند (اگرچه تفاوت هایی در اندازه اثر وجود دارد)؛ دوم، نحوه تأثیرپذیری از محتوا (مطلوبیت/ نامطلوبیت) بر پیدایش و اندازه اثر سوم شخص، اثرگذار است؛ سوم اینکه با افزایش فاصله اجتماعیِ ادراک شده بین خود و دیگری، اندازه اثر سوم شخص نیز افزایش می یابد؛ نکته چهارم اینکه، بین سوگیری خوش بینانه و اثر سوم شخص، رابطه ای معنادار برقرار نیست و پنجم اینکه، بین تمایلات رفتاری برای محدود کردن دسترسی به رسانه و اندازه اثر سوم شخص ادراکی، رابطه ای معنادار با قدرت متوسط برقرار است.

هدف این مقاله، طراحی مدل سازمان کاریزماتیک برای سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، با توجه به شرایط علّی، عوامل زمینه ای و مداخله گرهای موجود است. این تحقیق با تمرکز بر مبانی نظری مدیریت کاریزماتیک سازمانی، درصدد است به این پرسش پاسخ دهد که چگونه یک سازمان رسانه ای می تواند چهره ای کاریزماتیک را از خود ارائه دهد که باعث تمایز سازمان شود؟ به این منظور، با استفاده از روش تحقیق کیفی و تکنیک داده کاوی سیستمی، با خبرگان، اساتید و مدیران ارشد سازمان صدا و سیما مصاحبه شد و با رویکرد نمونه گیری نظری، یعنی دستیابی به مفاهیم در مقوله های کلیدی، تأثیرات آنها و ایجاد تکرار داده ها ادامه یافت. در مجموع، 74 مفهوم در ارتباط با مقوله های داده کاوی سیستمی استخراج شد. براساس نتایج به دست آمده، اعتماد، شفافیت، نوآوری و سرمایه اجتماعی، نقشی محوری را در ارتباط با سایر مقولات و زیرمقولات بر عهده دارند. در این میان، سرمایه اجتماعی، دارای زیرمجموعه هایی مانند: فرهنگ سازمانی، احساس مسئولیت، تناسب شغلی، اعتمادسازی و تشکیل تیم های خودگردان است. عوامل و شرایط علّی مانند: ساختار سازمانی، ماهیت و مأموریت های سازمانی، اصلاح مفاهیم، طراحی اتاق فکر، تعهد مدیران، همگرایی و... از جمله عناصر کلیدی احصاشده بودند. رویکرد نظارتی قانون اساسی، نوع مداخله نهادهای دولتی، سلیقه گرایی، میزان محبوبیت در رده های داخلی و میان مخاطبان و ماهیت عمودی مدیریت، موانع تحقق مدل کاریزماتیک برای این سازمان رسانه ای هستند.

این مقاله با هدف بررسی نقش راوی برای رسیدن به قابل اعتمادترین روایت فردی از واقعیت در مستند رادیویی، به عنوان نزدیک ترین گونه رسانه ای به رویداد واقعی، نگاشته شده است. به این منظور، با تکیه بر سه نظریه روایت از پراپ، ژنت و بارت، هفت نمونه ساخته شده در سه شبکه رادیویی فرهنگ، صدای آشنا و ایران، به طور تصادفی انتخاب و با روش تحلیل روایت، بررسی شدند. براساس یافته ها، بهترین گونه روایت، که به برداشتی شفاف از واقعیت سوژه می انجامد، روایت انفجاری بر پایه نظریه ژنت و بارت است؛ زیرا با بیان تفسیرهای گوناگونِ وقایع و بازنمایی هم زمان پاره ای از اجزا در کالبد روایت، نشان می دهد عناصر مختلف، چه ارتباطی با هم دارند و هر کدام، چگونه در ساختار متن می گنجد یا گنجانده نمی شود.

هدف اصلی این تحقیق، شناخت نحوه بازنمایی فرهنگ مردم در شبکه های استانی است که با مطالعه موردی یکی از برنامه های شاخص رادیو اردبیل، صورت گرفته است. بدین منظور با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، 5 قسمت از برنامه عصرگاهی «سوزلر، صحبت لر» (سخن ها، صحبت ها) رادیو اردبیل، مقوله بندی و مفهوم پردازی شده است. نتایج نشان می دهد که در این برنامه، عناصر مختلف فرهنگ مردم، هم به عنوان میراث فرهنگی و هویت محلیِ جامعه هدف، برای مخاطبان محلی بازنمایی می شود و هم به عنوان یک راهبرد خلاقانه برای نقد اجتماعی و اشاعه سبک زندگی مطلوب، مورد بهره برداری قرار می گیرد. «اخلاق فردی و اجتماعی»، «احترام به طبیعت»، «عشق و مهرورزی» از مفاهیم غالب فرهنگ مردم هستند که در برنامه، بازنمایی شده اند. از سوی دیگر، ناهنجاری هایی همچون: عدم شایسته سالاری، عدم دوراندیشی، تنگ نظری، بی عدالتی، عدم مسئولیت پذیری و دوری از عقلانیت، از مواردی هستند که می توان آنها را ذیل نقد اجتماعی به واسطه فرهنگ مردم جای داد. به عبارت دیگر، در برنامه مطالعه شده، در قالب دیالوگی بین فرهنگ مردم و فرهنگ عمومی، هم ارزش ها و هنجارهای موجود در فرهنگ مردم، بازنمایی شده است و هم با نقد ناهنجاری های موجود در فرهنگ عمومی، جامعه پذیری و اشاعه سبک زندگی مطلوب، دنبال می شود. نتایج، نشان می دهند فرهنگ مردم دارای ظرفیت هایی گسترده است که شبکه های استانی، علاوه بر معرفی و اشاعه آنها به شیوه های خلاقانه و متنوع، می توانند از این ظرفیت ها برای نقادی، آموزش، سرگرم کردن مخاطبان و الگوسازی استفاده کنند.

برنامه ریزی جدول پخش یا چینش کنداکتور، یکی از مؤلفه های مهم جذب مخاطب است که سیمای جمهوری اسلامی ایران برای حضور موفق در عرصه رقابت رسانه ای، باید به آن توجهی ویژه داشته باشد. برای شناسایی و تبیین اصول و مؤلفه های مؤثر در طراحی جدول پخش شبکه های سیما، با استفاده از روش دلفی و بهره گیری از آرای 12 تن از صاحب نظران که به صورت هدفمند انتخاب شدند، در سه راند و براساس قاعده اشباع نظری، متغیرهای مورداجماع صاحب نظران، شناسایی شدند. توجه به جدول پخش رسانه های رقیب و همسو، الگوی اختصاصی و عمومی تماشا، چینش برنامه ها براساس مؤلفه پرایم تایم، استفاده از میخ های جدول پخش، مصلحت و نیاز مخاطبان، شخصی سازی چینش جدول پخش، در نظر گرفتن اهداف و مأموریت های شبکه، داشتن سناریو برای پخش و چیدمان جدول پخش، ایجاد انحصار و مرجعیت در حوزه موضوعی و تخصصی شبکه، حفظ ضرباهنگ و ریتم برنامه ها، لحاظ کردن فلات یادگیری، هم جواری و لحاظ کردن طیف تنش و آرامش در برنامه ها، برخی از مهم ترین متغیرهای مورداجماع کارشناسان بودند که در قالب چهار مقوله زمان بندی (13 گویه)، تناسب (17 گویه)، مخاطب (14 گویه) و سیاست گذاری و مدیریت (14 گویه) تفکیک شدند. بر این اساس، متغیرهای حوزه تناسب، بیشترین فراوانی را در میان مؤلفه های مؤثر در چینش جدول پخش، به خود اختصاص داد.

تعزیه، به عنوان یک آیین مذهبی آهنگین، به شیوه های مختلف، امکان استفاده از موسیقی را فراهم آورده است. در پژوهش های مربوط به موسیقیِ تعزیه، ساختار رویدادهای موسیقایی این آیین، اغلب، براساس مبانی نظری موسیقی کلاسیک ایرانی تحلیل شده اند. به کارگیری این رویکرد مطالعاتی، به دلیل نادیده گرفتن بسیاری از شیوه های استفاده از موسیقی در تعزیه، از جامعیت این پژوهش ها کاسته است؛ از این رو، انجام پژوهشی جامع در این زمینه، ضروری به نظر می رسد. هدف این تحقیق، شناسایی و معرفی شیوه های استفاده از موسیقی در تعزیه و چگونگی شکل گیری آنها است. استفاده از مفهوم کاربرد، از مفاهیم طرح شده در مطالعات قوم موسیقی شناختی، چهارچوب نظری این پژوهش را تشکیل می دهد. داده های این تحقیق، براساس پژوهش میدانی، به شیوه مشاهده مشارکتی در محل برگزاری مجالس تعزیه قودجان خوانسار، همچنین با استفاده از فایل های شنیداری- دیداری مجالس اجراشده در این مکان و منابع کتابخانه ای، گردآوری شده اند. این تحقیق، بنیادی و کیفی است و به روش توصیف و تحلیل محتوا انجام شده است. یافته ها، 10 مورد از موارد  کاربرد موسیقی متمایز در مجالس تعزیه قودجان را اثبات می کند. این ده مورد عبارت اند از: اعلام، خطابه، تشریفات، پیش خوانی، کار، خویشاوندی، نیایش، سوگ، نمایش و اختتامیه. 

یکی از وظایف رسانه، بازنمایی رویدادهای مهم تاریخی است. در تاریخ معاصر کشور ما، جنگ ایران و عراق، از اتفاقات مهمی محسوب می شود که دستمایه تولید آثار بسیاری شده است. هدف این پژوهش، بازنمایی جنگ ایران و عراق در نمایشنامه های رادیویی دهه 60 و 90 است، در گام بعدی، بازنمایی این رویداد با توجه به گفتمان های موجود در این دو دهه، مورد مقایسه قرار می گیرد. روش پژوهش، تحلیل محتوای کیفی است. با توجه به لزوم مراجعه به آرشیو برای دریافت نمونه های موردنیاز، ابزار گردآوری اطلاعات، روش کتابخانه ای- اسنادی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که مفاهیم ارزشی جنگ، بیشترین بازنمایی را در نمایشنامه های رادیویی داشته، شیوه برخورد با مرگ، اشتیاق به شهادت بوده و هراسی از کشته شدن، در میان نیرو های ایرانی، وجود نداشته است. همچنین درمورد رنج های ناشی از جنگ، پرداخت زیادی صورت نگرفته و بازنمایی نیرو های عراقی، بیشتر به شکلی منفی انجام پذیرفته است. این یافته ها درمورد هر دو دهه 60 و 90 صدق می کند. براساس نتایج به دست آمده، بازنمایی جنگ ایران و عراق در نمایشنامه های رادیویی دهه 60 و 90، تغییر زیادی نداشته و یکسان بوده است، درحالی که فضای جامعه، تغییر کرده و لازم است سلایق مخاطب امروزی هم در نظر گرفته شود و ناگفته های جنگ در کنار مفاهیم ارزشی آن، مورد توجه قرار گیرد.