فروغ قوهستانی

تلویزیون، در جهان امروز، بر نگرش ، گرایش و رفتارهای انسان ها تأثیری غیرقابل انکار دارد. به علاوه، همه ما، باورها و ادراکاتی درباره میزان تأثیرپذیری خود و دیگران از تلویزیون داریم. یکی از نکات مهم درباره این ادراکات، این است که ما میزان تأثیرپذیری خودمان از تلویزیون را با میزان تأثیرپذیری دیگران از آن مقایسه می کنیم و در چنین مقایسه ای، معمولاً دیگران را بیش از خود، تحت تأثیر رسانه ها می پنداریم. هدف این تحقیق، بررسی میزان اثر سوم شخص، از منظر والدین دانش آموزان تهرانی، درباره برنامه های سیما است. در این تحقیق که به روش پیمایشی و با نمونه گیری خوشه ای از والدین دانش آموزان ساکن دو منطقه تهران (386نفر) انجام شد، این نتایج به دست آمد: نخست، اثر سوم شخص در جامعه آماری شهر تهران رخ می دهد و تفاوت های موجود بین این شهر و جوامع غربی، مانع پیدایش این اثر نیستند (اگرچه تفاوت هایی در اندازه اثر وجود دارد)؛ دوم، نحوه تأثیرپذیری از محتوا (مطلوبیت/ نامطلوبیت) بر پیدایش و اندازه اثر سوم شخص، اثرگذار است؛ سوم اینکه با افزایش فاصله اجتماعیِ ادراک شده بین خود و دیگری، اندازه اثر سوم شخص نیز افزایش می یابد؛ نکته چهارم اینکه، بین سوگیری خوش بینانه و اثر سوم شخص، رابطه ای معنادار برقرار نیست و پنجم اینکه، بین تمایلات رفتاری برای محدود کردن دسترسی به رسانه و اندازه اثر سوم شخص ادراکی، رابطه ای معنادار با قدرت متوسط برقرار است.

هنگامی که از یک رسانه استفاده می کنیم برای تاثیر آن رسانه برخودمان ودیگران، به مقایسه می پردازیم،اغلب مردم تصور می کنندرسانه های جمعی به اندازه ی قابل توجهی دیگران راتحت تاثیر قرار می دهد. در انجام چنین مقایسه ای ما معمولاً دیگران را بیش از خودمان تحت تأثیر رسانه ها ادراک می کنیم. هدف این تحقیق شناخت ادراک مخاطبان سیمای جمهوری اسلامی ایران از اندازه اثرسوم شخص از میزان درک برنامه های سیمای جمهوری اسلامی ایران است. این تحقیق با روش پیمایشی وبا نمونه گیری طبقه ای وتصادفی از دانشجویان دانشگاه های تهران(391نفر) انجام شد، مشخص گردید: در جامعه ایرانی نیز مانند جامعه غربی با پدیده «اثر سوم شخص» روبرو هستیم.این تحقیق نتایج پیشینه ها را تأییدمی کند و ازمیان متغیرهای تأثیرگذار برسوم شخص، متغیر مطلوب/ غیرمطلوب شاخص مهمی درتشابه دوجامعه محسوب می شود. در جامعه ایرانی، «اثر سوم شخص» در مورد محتواهای نامطلوب بزرگ تر از اندازه همین اثر در مورد محتواهای خنثی و مطلوب است. همچنین میزان فاصله اجتماعی ادراک شده نیز در میان بینندگان ایرانی بر اندازه «اثر سوم شخص» تأثیر می گذارد. بنابراین می توانیم نتیجه بگیریم که« اثر سوم شخص» پدیده ای است که تا سطح زیادی از عوامل شناختیِ مشترک در ذهن همه افراد بشر نشأت می گیرد و تا حد زیادی مستقل از مؤلفه های فرهنگی درجامعه عمل می کند.