فرشاد آذرنیا

یکی از وظایف رسانه، بازنمایی رویدادهای مهم تاریخی است. در تاریخ معاصر کشور ما، جنگ ایران و عراق، از اتفاقات مهمی محسوب می شود که دستمایه تولید آثار بسیاری شده است. هدف این پژوهش، بازنمایی جنگ ایران و عراق در نمایشنامه های رادیویی دهه 60 و 90 است، در گام بعدی، بازنمایی این رویداد با توجه به گفتمان های موجود در این دو دهه، مورد مقایسه قرار می گیرد. روش پژوهش، تحلیل محتوای کیفی است. با توجه به لزوم مراجعه به آرشیو برای دریافت نمونه های موردنیاز، ابزار گردآوری اطلاعات، روش کتابخانه ای- اسنادی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که مفاهیم ارزشی جنگ، بیشترین بازنمایی را در نمایشنامه های رادیویی داشته، شیوه برخورد با مرگ، اشتیاق به شهادت بوده و هراسی از کشته شدن، در میان نیرو های ایرانی، وجود نداشته است. همچنین درمورد رنج های ناشی از جنگ، پرداخت زیادی صورت نگرفته و بازنمایی نیرو های عراقی، بیشتر به شکلی منفی انجام پذیرفته است. این یافته ها درمورد هر دو دهه 60 و 90 صدق می کند. براساس نتایج به دست آمده، بازنمایی جنگ ایران و عراق در نمایشنامه های رادیویی دهه 60 و 90، تغییر زیادی نداشته و یکسان بوده است، درحالی که فضای جامعه، تغییر کرده و لازم است سلایق مخاطب امروزی هم در نظر گرفته شود و ناگفته های جنگ در کنار مفاهیم ارزشی آن، مورد توجه قرار گیرد.

روایتگری صوتی، بیان روایت با استفاده از نشانه های غیر زبانی اصوات بوده و عنصری است که به نمایش رادیویی، جان می بخشد. هدف این پژوهش، درک چیستی روایتگری صوتی و چگونگی کاربرد آن در نمایش رادیویی است. روایتگری صوتی، به دلیل نزدیکی بیشتر به فرمِ بیانگر، از جهتی، موجب ارتقای سطح هنری آثار نمایشی و از جهت دیگر، موجب جهانی تر شدن آن می شود. در پژوهش حاضر، به روش نشانه شناسی و با بهره گیری از الگوی سفر قهرمان کریستوفر وگلر، پنج قطعه نمایشی «زندگی... و دیگر هیچ»، «فردای زمین»، «افسانه ایرج»، «آکوا آلتا» و «مرثیه»، تحلیل شده اند. این پژوهش، با دسته بندی رمزگان های موسیقی، افکت، سکوت، تدوین و حالاتِ ادای کلمات در نمایش های مذکور، به بررسی دلالت هر دال صوتی و رابطه همنشینی دال ها پرداخته است. یافته های تحقیق، حاکی از آن است که سامان دادن یک روایت کامل (بر مبنای الگوی روایی وگلر) بدون استفاده از کلام و تنها با روایتگری صوتی، امکان پذیر است. تدوین صدا در نمایش رادیویی می تواند کارکردهای روایی متعددی از جمله: فلش فوروارد، تغییر وضعیت و گذر زمان، داشته باشد. همچنین، موسیقی می تواند کارکردهایی روایی، نظیر: کنترل ریتم روایت، فضاسازی و شخصیت پردازی داشته باشد. از سکوت، می توان برای ایجاد تعلیق، کنترل ریتم ماجرا و پیش آماده سازی در یک نمایش رادیویی بهره برد. حالت هایی که هنگام ادای کلام بروز می کنند نیز، می توانند برای نمایش تحول شخصیت، پیشبرد ماجرا و تغییر زمان به کار روند. همچنین افکت، کارکردهایی روایی، مانند نمایش کنش ها در نمایش رادیویی دارد.