تفکر و کودک

هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر اجرای برنامه «فلسفه برای کودکان» (P4C) در افزایش هوش هیجانی دانش آموزان دختر مقطع اول راهنمایی تهران است. نمونة این پژوهش شامل 30 دانش آموز دختر پایه اول راهنمایی مدرسه مدرسه شهدای آزادی منطقه دوازده شهر تهران بود. که به صورت تصادفی به دو گروه آزمایشی و کنترل تقسیم شدند. ابزار جمع آوری داده ها آزمون هوش هیجانی بار ـ اُن (Bar-On) بود. ضمناً برای بررسی فرضیه های پژوهش از طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل استفاده شده است. به منظور تحلیل داده ها، از مقایسه میانگین افتراقی (تفاوت نمره ها در پیش آزمون و پس آزمون) با استفاده از آزمون تی ـ استیودنت (T-Student) برای گروه های مستقل استفاده شد. با بررسی نتایج اجرای این برنامه افزایش معناداری در هوش هیجانی، مهارت های بین فردی و توانایی سازگار شدن مشاهده شد. اما در مهارت های درون فردی، مهارت های کنترل تنش ها و مهارت های کلی تغییر معنا داری مشاهده نشد.

آموزش تفکر به کودکان که فلسفه برای کودکان (P4C) نیز نامیده می شود یکی از برنامه های آموزشی است که مورد توجه بسیاری از دست اندرکاران تعلیم و تربیت کودک قرار گرفته است. در این برنامه آموزشی از داستان ها به منزله ابزار اصلی آموزش استفاده می شود زیرا عقیده بر این است که داستان ها می توانند مهارت های شناختی و توانایی پرسشگری را در کودک بالا ببرند و در نتیجه او را در ارزیابی استدلال ها، درک روابط علت و معلولی، کشف و تحلیل مفاهیم، و همچنین نتیجه گیری درست از رویدادها یاری کنند. به همین منظور، متیو لیپمن، که پایه گذار آموزش فلسفه برای کودکان است، داستان هایی را با هدف آموزش تفکر به کودکان نوشته است. مقاله حاضر، با تأیید برنامه آموزش فلسفه به کودکان، سعی دارد نشان دهد که استفاده از کتاب های ادبی کودکان در برنامه درسی یک ضرورت است و می تواند نقش بسزایی در پیشبرد تفکر کودکان داشته باشد. بنابراین باید به داستان های ادبی به منزله یک ابزار آموزشی نگاه کرد و داستان خوانی را جزء برنامه های اصلی کودکان در مدارس قرار داد تا کودکان بتوانند از طریق گفت و گو در مورد آن ها قدرت تفکر خود را بالا ببرند. نکته دیگر که باید به آن توجه کرد این است که استفاده از داستان راه تعامل بزرگسالان با کودکان را هموار می کند، و در عین افزایش قدرت تفکر، آن ها را با رفتار ها و مسائل اجتماعی آشنا می سازد.

تا پیش از پیدایش زبان شناسی شناختی، استعاره فقط یک ویژگیِ زبان ادبی و مخصوصاً شعر درنظر گرفته می شد که با دیگر صورت های زبانی رابطه اندکی داشت. اما مطالعات شناختی در زمینه استعاره این دیدگاه سنتی را تغییر داده است. در این پژوهش، پس از معرفی رویکرد شناختی به استعاره، به بررسی ده کتاب داستان از مجموعه داستان های منتشر شده برای گروه سنی کودکان و نوجوانان می پردازیم. هدف از این بررسی این است که بدانیم چه انواعی از استعاره (با توجه به نظریات لیکاف در سال های 1980 و 1992) در این کتاب ها به کار رفته اند و کدام یک از این انواع بیشتر به کار رفته و اساساً در این کتاب ها از استعاره برای تسهیل درک چه مفاهیم ذهنی استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که، از میان انواع استعاره هایی که لیکاف معرفی کرده است، شخصیت بخشی، که از جمله استعاره های هستی شناسانه است، بیش از دیگر انواع استعاره در این داستان ها به کار رفته است و نوع استعاره های به کاررفته در این کتاب ها در غالب موارد با مراحل رشد شناختی و تفکرکودک، که پیاژه بیان کرده سازگاری دارند، همچنین نتایج نشان می دهد که استعاره ها نقش مهمی دارند در این که کودکان و نوجوانان برخی مفاهیم را بیاموزند و برخی مفاهیم پیچیده و انتزاعی را بهتر درک کنند.

کودکان در بازی یا هنگام انجام تکلیف با خود صحبت می کنند (گفتار خودمحور). هدف پ ژوهش حاضر بررسی پدیده گفتار خودمحور در نمونه کودکان ایرانی بود. سؤالات پژوهش عبارت بودند از: آیا کودکان ایرانی در حین انجام تکلیف با خود صحبت می کنند؟ آیا رابطه ای بین گفتار خودمحور کودکان و عملکرد آن ها وجود دارد؟ آیا دشواری تکلیف نقشی در تولید گفتار خودمحور دارد؟ عملکرد 32 کودک پنج ساله در تکلیف برج لندن، که شامل موقعیت هایی آسان و دشوار است، مشاهده شد و صحبت های ضبط شده آن ها حین انجام تکلیف کدگذاری شد. نتایج تحقیق نشان داد که میزان گفتار اجتماعی بیش از گفتار خودمحور کودکان بود. میزان بیشتر گفتار خودمحور با عملکرد بهتر کودکان در تکلیف برج لندن همراه بود. نتایج مربوط به اثر دشواری یا آسانی تکلیف بر تولید گفتار خودمحور مطابق با فرضیه پژوهش نبود. اما شواهدی مبنی بر تأثیر دشواری متناسب تکلیف بر تولید گفتار خودمحور به دست آمد. ایجاد نگرشی مثبت در بین والدین و معلمان در مورد این رفتار کودکان و بهره گیری از آن در امور آموزشی از کاربردهای تلویحی نتایج پژوهش حاضر است.

در این تحقیق با استفاده از روش پژوهشی پیمایشی به بررسی راه کارهای پرورش خلاقیت در دانش آموزان دوره راهنمایی پرداخته شده است. جامعة آماری این تحقیق متشکل از دبیران و مدیران مقطع راهنمایی مدارس منطقة شش آموزش و پرورش تهران و کارشناسان تعلیم و تربیت این منطقه است که در یکی از رشته های علوم تربیتی تحصیل کرده اند. جهت اندازه گیری حجم نمونه از روش نمونه برداری تصادفی خوشه ای و جدول مورگان استفاده شده و ابزار سنجش این پژوهش پرسش نامه ای 51 سؤالی شامل 10 سؤال عمومی و 41 سؤال تخصصی بوده است. اطلاعات به دست آمده از پرسش نامه ها، از طریق پردازش و تحلیل عاملی شاخص های پژوهشی، توسط بسته نرم افزاریspss در رایانه در دو بخش توصیفی و تحلیلی مورد بررسی قرار گرفت. پنج عامل درخصوص راه کارهای پرورش خلاقیت به شرح ذیل استخراج شدند: 1. آموزش خودراهبری به دانش آموزان؛ 2. توجه به جنبه های عاطفی آموزش؛ 3. استقلال اجتماعی خانواده؛ 4. تقویت خودارزیابی در دانش آموزان؛ 5. تلاش خانواده برای دادن استقلال عمل به دانش آموزان؛

در این مقاله در ابتدا رویکردهای نسبی گرایی، شکاکیت، و جزم گرایی با استفاده از تمثیل «فیل در تاریکی» تبیین شده و سپس رویکرد چهارمی با عنوان «واقع گرایی حداقلی» مطرح شده است. مؤلف بر این عقیده است که نیچه علی رغم رد حقیقت در آثار ابتدایی خود، نهایتاً در شش اثر پایانی خود به «واقع گرایی حداقلی» رسید. در ادامه سعی شده است این رویکرد، ضمن دو مبحث «تاریخ جهان حقیقی» و «منظرگرایی»، با استفاده از آثار نیچه بیشتر تبیین شود. نتیجه آن که منظرگرایی نه تنها برابر با نسبی گرایی نیست، بلکه از اجزای اصلی رویکرد چهارم است که علی رغم پذیرش نظرگاه های مختلف در شناخت حقیقت و لزوم و ناگزیری از آن ها و بنابراین ضرورت تشکیل حلقه کندوکاو برای شناخت حقیقت، آن را معادل انکار حقیقت و مساوی نسبی گرایی نمی داند. در پایان، ضمن اطلاق مباحث مطرح شده بر موضوع فلسفه برای کودکان، نتیجه گرفته شده که حلقه کندوکاو نه تنها به نسبی گرایی نمی انجامد بلکه، با اعتقاد به نسبی گرایی، اصولاً حلقه کندوکاوی شکل نمی گیرد و اصل شکل گرفتن حلقه کندوکاو اولاً به معنای باور به وجود حقیقت و ثانیاً وجود و لزوم نظرگاه های مختلف در شناخت حقیقت است و این مورد اخیر لزوماً معادل نسبی گرایی نیست.

تحقق صلح در جوامع حاضر، بدون ترویج و نهادینه کردن آن، ناممکن است. نهادینه کردن صلح آموزش مداوم و بی وقفه می طلبد. برنامة آموزشی فلسفه برای کودکان (فبک) مدعی است که با روش خاص خود، یعنی حلقة کندوکاو فلسفی، می تواند در این راستا گامی مؤثر بردارد. در واقع، حلقة کندوکاو مدل کوچکی از جامعه است که معلم و دانش آموزان در آن اصول حاکم بر جامعة صلح آمیز را درعمل تمرین می کنند. در این پژوهش سعی کردیم، با تحلیل مؤلفه های برنامة فلسفه برای کودکان و نوجوانان و تشریح مؤلفه های پدیدة صلح و همچنین بررسی نتایج اجرای برنامة فبک در سطح جهان و ایران، نشان دهیم که چگونه این برنامه، با تقویت مهارت های فکری و رفتاری کودکان و نوجوانان، می تواند گفت وگو را به جای تنازع، و صلح را به جای جنگ بنشاند و آن ها را نهادینه کند