تاریخ اسلام و سیره

نمایش ۴۲۱ تا ۴۴۰ مورد از کل ۷٬۵۳۴ مورد.

۴۲۱.

منطق خون در قیام امام حسین (ع) با نگاهی بر شهادت حضرت علی اصغر (ع)

نویسنده: محمد رنجبرحسینی فاطمه فرحزادی

منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال سوم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۰ 7-25

کلید واژه ها: امام حسین (ع) حضرت علی اکبر (ع) حضرت علی اصغر (ع) منطق خون عاشورا

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)

تعداد بازدید : ۹۷۷ تعداد دانلود : ۵۲۰

از جمله ویژگی های شاخص قیام امام حسین (ع)، خونین شدن این قیام با خون مطهر شهیدان، به ویژه حضرت علی اصغر (ع) است. بر اساس نقل مقاتل و کتاب های تاریخی و مفاد زیارت نامه ها، امام حسین (ع) در روز عاشورا خون زخم و جراحت خویش را به آسمان پاشید و صورت مبارکش را با آن رنگین کرد. همچنین خون علی اکبر (ع) و علی اصغر (ع) را نیز به هنگام شهادت به آسمان پاشید و قطره ای از آن خون ها به زمین بازنگشت. بر این خونین کردن صحنه شهادتِ بهترین عزیزان از سوی امام حسین (ع)، به ویژه علی اصغر (ع) منطق و اهدافی حاکم است. نوشتار پیش رو با روش توصیفی _ تحلیلی و شیوه کتابخانه ای، به کشف این منطق خون می پردازد.

۴۲۲.

مکاتبات امام علی (ع) با کارگزارانِ مصر

نویسنده: حبیب شرفی صفا

منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۶ 47 - 59

کلید واژه ها: قیس بن سعد مالک اشتر نخعی محمد بن ابی بکر مصر عهدنامه مالک اشتر

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره

تعداد بازدید : ۴۲۸ تعداد دانلود : ۳۰۹

مصر به سبب موقعیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در حکومت امام علی7 از اهمیت بسزائی برخوردار بوده است. این منطقه از یک سو با شام در تسلط معاویه و از سوی دیگر، با متصرفات تازه فتح شده مسلمانان در شمال آفریقا هم مرز بود. ناآرامی های مصر می توانست در هر دو سوی آن اثرات منفی داشته باشد. به همین رو حضرت اولاً قابل اعتمادترین فرماندهان خود یعنی قیس بن سعد، محمد بن ابی بکر و مالک اشتر نخعی را به آنجا اعزام کرد؛ و ثانیاً در ضمن مکاتبات متعدد همواره توصیه های لازم در زمینه حکومت داری را به آنها ابلاغ می کرد. در این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با مطالعه نامه ها و مکاتبات حضرت با کارگزاران خود در مصر، چرایی و مضامین این مکاتبات مورد بررسی قرار گرفته و نشان داده شد که افزون بر اهمیت سیاسی مصر، گسترش اسلام در مناطق تازه فتح شده در شمال آفریقا نیز برای حضرت از اهمیت بالایی برخوردار بوده است.

۴۲۳.

مصداق وصی در متون و روایات اهل سنت (با تأکید بر سخنان پیامبر (ص) و صحابه)

نویسنده: اصغر قائدان فاطمه معتمد لنگرودی

منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۶ 7 - 27

کلید واژه ها: امامت امام علی (ع) جانشینی پیامبر خلافت نص وصایت

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره

تعداد بازدید : ۷۷۵ تعداد دانلود : ۳۵۷

وصایت از اصطلاحات مهم در اندیشه سیاسی تشیع است. بنا بر نظر شیعیان رسول خدا6 جانشین خود را، از طریق وصایت انتخاب کرده اند. این نظر بر خلاف اندیشه سیاسی اهل سنت است که بسیاری از آنان معتقدند پیامبر6 مطلقاً کسی را وصی قرار نداد؛ برخی هم معتقدند روایات ناظر بر این که علی7 وصی رسول خدا6 است همگی جعلی و ساختگی اند؛ برخی نیز روایات منقول بر وصایت امام علی7 را ناظر به وصایت در اموال آن پیامبر9 می دانند. مسئله اصلی این پژوهش بررسی معنا، مفهوم و کاربرد وصایت در اندیشه اهل سنت است؟ بر این اساس با بررسی متون روایی و تاریخی اهل سنت نشان داده شد کاربست اصطلاح وصی برای امام علی7 به مفهوم سیاسی و جانشینی در کلام رسول خدا6 و صحابه در متون روایی اهل سنت تا قرن سیزدهم اشتهاری عام و تام داشته و در حقیقت به همین معنای مورد نظر شیعه به کار رفته است.

۴۲۴.

بانوی زهد و فضیلت؛ لیلا، مادر حضرت علی اکبر (ع)

نویسنده: زهرا زحمتکش زهرا سمایی

منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال سوم بهار ۱۳۹۷ شماره ۹

کلید واژه ها: کربلا لیلا (ع) مادر حضرت علی اکبر (ع) همسر امام حسین (ع)

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۶۰۶۶ تعداد دانلود : ۲۴۲۴

لیلا دختر ابومرّة بن عروة بن مسعود ثقفی و میمونه دختر ابوسفیان، مادر حضرت علی اکبر (ع) و همسر امام حسین (ع) بود. وی یکی از مادران شایسته و برجسته تاریخ اسلام است که در تربیت فرزند برومند امام حسین (ع) حضرت علی اکبر، نقشی بسزا داشت. حضرت علی اکبر (ع) جوانی است که وجود مبارکش در حماسه شکوهمند کربلا با رشادت های قابل تحسینش، لرزه بر قلب سپاه ظلم و ستم می انداخت. لیلا از خاندانی بزرگ و با شرافت بود. جدّش عروه یکی از دو مرد بزرگ و صاحب مقام در نزد قریش به شمار می رفت و جایگاهش چنان بود که اذعان می داشتند چرا قرآن بر کسی مثل او نازل نشده است؟! در این نوشتار، شخصیّت والای لیلا، با اصل و نسبش معرفی شده و جایگاه شخصیّتی ایشان در منظر بزرگان و اهل بیت بیان گردیده است. همچنین مسئله حضور ایشان در کربلا مورد کاوش و بررسی قرار می گیرد. شیوه مورد استفاده برای انجام این پژوهش، روش تحقیق تاریخی توصیفی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای بوده است.

۴۲۵.

از حریم کعبه تا حرم کربلا؛ واکاوی مبانی تاریخی رثای شهریار بر امام حسین(ع)

نویسنده: اکبر ساجدی میر محسن عرفانی راد جواد نعمتی

منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال سوم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۲ 53 - 76

کلید واژه ها: ادبیات مرثیه شهریار سیر امام حسین از مدینه و مکه تا کربلا

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)

تعداد بازدید : ۶۰۰ تعداد دانلود : ۳۷۲

ادبیات مرثیه، از مهم ترین منابع تحقیق و پژوهش در معارف حسینی است. زبان هنر در هر قالبی که درآید، ماندگاری و اثربخشی آن را مضاعف می کند. زبان شعر به سبب ویژگی های احساسی، حماسی و ادبی سهم بیشتری را در بیان ابعاد حماسه حسینی داشته است. در بین شعرای معاصر، شهریار نیز خود را از این جرگه خارج ندانسته و با آفرینش چند قطعه مرثیه ادبی، ارادت خود را به سرور و سالار شهیدان نشان داده است. نوشتار حاضر ضمن معرفی کوتاهی از این شاعر بلندآوازه تبریزی، یکی از مرثیه های معروف او را موضوع تحقیق خود قرار داده و کوشیده است مبانی تاریخی این مرثیه را واکاود. شهریار در مرثیه مزبور سیر تاریخی حضرت را از مدینه و مکه تا کربلا به زیبایی تمام به تصویر کشیده و تسلط خود را بر مبانی تاریخی و اعتقادی اصیل شیعه نشان داده است.

۴۲۶.

نقش سیاسی _ نظامی کنشگران قبیله خزاعه در دوره پیامبر (ص) و امام علی (ع)

نویسنده: اصغر منتظرالقائم زهرا حسین هاشمی فرشته بوسعیدی

منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۷ 65 - 80

کلید واژه ها: امام علی خزاعه تاریخ تشیع سلیمان بن صرد خزاعی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره

تعداد بازدید : ۴۳۰ تعداد دانلود : ۳۰۱

قبیله خُزاعه از شاخه های معروف قبیله اَزْد است. ازد از قبایل بزرگ یمنی و قحطانی است که در صدر اسلام شاخه های بسیاری داشت. از این میان قبیله خزاعه در زمان حیات رسول الله مسلمان شدند و در تحولات سیاسی، نظامی و اجتماعی قرن نخست هجری حضور مؤثری داشتند. حضور این قبیله به ویژه در دوره امام علی(ع) پر رنگ تر شده بود. سلیمان بن صرد، عمرو بن حمق و بریده بن حصیب از صحابی پیامبر(ص) و از نخبگان سیاسی قبیله خزاعه بودند که در وقایع صدر اسلام نقش آفرینی کردند. سوال اصلی این پژوهش این است که قبیله خزاعه و نخبگان سیاسی مذهبی آن چه نقشی در تحولات دوران پیامبر(ص) و امام علی(ع) داشتند؟ در این مقاله با بررسی منابع تاریخی نشان داده شد که رجال قبیله خزاعه در دوره حیات رسول الله به ویژه در فتح مکه و روایت واقعه غدیر نقش داشته و در همراهی با امام علی (ع) در جهت گسترش اسلام و تشیع گام های مؤثری برداشته اند.

۴۲۷.

آثار توحیدباوری در قیام امام حسین(ع)

نویسنده: محمد رنجبرحسینی سعیده خلیلی فیروزکوهی

منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال سوم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۱۱ 7-16

کلید واژه ها: امام حسین (ع) توحیدباوری تسلیم توکل رضا عبادت

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)

تعداد بازدید : ۸۱۲ تعداد دانلود : ۵۲۶

اعتقاد به وحدانیت حق تعالی به عنوان اصلی ترین و بنیادی ترین عقیده در دیدگاه امام حسین(ع)، سبب می شود قیام عاشورا نه تنها جنبشی سیاسی _ اجتماعی، بلکه قیامی اعتقادی با محوریت توحید تلقی گردد. باور توحیدی امام حسین(ع) در خطابه ها، مکاتبات و رفتار ایشان از ابتدای شکل گیری قیام از مدینه تا کربلا منعکس شده است. این باور توحیدی دارای آثار و نتایجی آشکاری در قیام آن حضرت است. نوشتار حاضر با روش تحلیلی _ توصیفی و شیوه کتابخانه ای به بررسی آثار و نتایج توحیدباوری در قیام امام حسین(ع) می پردازد.

۴۲۸.

بررسی و تحلیل آموزه های عرفانی دعای عرفه امام حسین(ع)

نویسنده: علی حاجی خانی سید محمدباقر عبادی مرضیه رحمانی فیروزجایی لیلا مرادی

منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال سوم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۱۱ 97-134

کلید واژه ها: آموزه های عرفانی دعای عرفه امام حسین (ع) سیر و سلوک عرفان عملی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)

تعداد بازدید : ۱۳۲۲ تعداد دانلود : ۷۶۰

عرفان و آموزه های عرفانی، یکی از راه های تکامل انسان و معرفت خداوند و رسیدن به ساحت ملکوتی اوست. از آن جا که کسب آموزه های عرفانی باید از راه صحیح به دست آید تا بتوان به درستی و خلوص آن اعتماد پیدا کرد، برای شناخت وسایل و مراحل این سیر و سلوک عرفانی ضروری است به کتاب و سنت و صاحبان معرفت الهی یعنی معصومان: مراجعه شود. امام حسین(ع) در دعای عرفه، مراحل سیر و سلوک إلی الله را به خوبی در قالب دعا بیان فرموده است که می توان با تحلیل آن، به آموزه هایی هدایت بخش دست یافت. این جستار درصدد است با روش توصیفی _ تحلیلی و بهره گیری از منابع مختلف لغوی و تفسیری و شروح مربوط به ادعیه، مهم ترین آموزه های عرفانی دعای عرفه را استخراج و تبیین نماید و به این نتیجه دست یافته است که در دعای عرفه، به آموزه های عرفانی عملی خاصی مانند توبه، فقر، رضا، ایمان، یقین، توکل، اخلاص و معرفت و توحید می توان دست یافت که هر یک باید در مرحله ای خاص طی شود تا به مرحله بعدی برسد؛ یعنی میان این آموزه ها ترتیب، تقدم و تأخر وجود دارد.

۴۲۹.

واکاوی تاریخ ولادت و سن شریف علی اکبر (ع) در منابع تاریخی

نویسنده: سید مسعود عمرانی

منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال سوم بهار ۱۳۹۷ شماره ۹

کلید واژه ها: سن غلام امام سجاد (ع) علی اکبر (ع) تاریخ ولادت زادروز

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)

تعداد بازدید : ۱۷۸۰ تعداد دانلود : ۱۲۵۲

حضرت علی اکبر (ع) از برجسته ترین شهدای صحنه کربلاست که جایگاه او در فرهنگ محرّم و سوگواری امام حسین (ع) اهمیتی والا دارد و در جامعه اسلامی به عنوان بهترین الگو برای جوانان معرفی شده است؛ با این حال، تاریخ ولادت و سن مبارکش در هاله ای از ابهام باقی مانده است. نوشتار حاضر می کوشد با پژوهش در منابع تاریخی، تصویری به نسبت روشن از مدت زندگانی ایشان ارائه کند. موضوعاتی دیگری از قبیل مشخص شدن بزرگ ترین فرزند امام حسین، درک زمان امیرمؤمنان علی (ع) و مصداق شناسی علی اکبر (ع) در فقرات زیارت نامه ها، بر این پژوهش مترتب است.

۴۳۰.

حضرت علی اکبر (ع) الگوی کامل در تربیت دینی جوانان

نویسنده: فاطمه سادات علوی علی آبادی

منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال سوم بهار ۱۳۹۷ شماره ۹

کلید واژه ها: جوانان تربیت دینی الگوی تربیتی علی بن الحسین (ع) ولایت مداری علی اکبر (ع)

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۹۷۶ تعداد دانلود : ۲۱۵۰

هنگامی که امام حسین (ع) در قیام بر ضد یزید تصمیم گرفت مدینه را به سوی مکه ترک کند، در نامه ای به بنی هاشم، انتهای راه را «شهادت» تصویر کرد. علی بن الحسین (علی اکبر) با عِلم به فرجام این راه بی بازگشت، امام خود را در این سفر همراهی و همیاری نمود. این نوشتار به روش توصیفی _ تحلیلی، در پی بررسی نقش الگویی حضرت علی اکبر (ع) در تربیت دینی جوانان است. بنیاد فرضیه پژوهش آن است که الگوپذیری از علی اکبر، در «تربیت دینی» جوانان تأثیری بسزا داشته و دارد. یافته های پژوهش حاکی که نام و یاد علی اکبر، الگوی ولایت مداری برای جوانان ایرانی و موجب تقویت امنیت نظام جمهوری اسلامی ایران و تحکیم جایگاه «ولایت فقیه» در جامعه اسلامی است.

۴۳۱.

بازتاب شهادت حضرت علی اصغر (ع) در تاریخ نگاری عاشورا (با تکیه بر منابع عصر حاضر)

نویسنده: سینا میرشاهی

منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال سوم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۰ 51-68

کلید واژه ها: حضرت علی اصغر شهادت تاریخ نگاری عاشورا عصر حاضر

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)

تعداد بازدید : ۱۴۶۴ تعداد دانلود : ۴۶۷

مهم ترین هدف تاریخ نگاری عاشورا در طول قرون متمادی، گسترش فرهنگ ایثار و شهادت طلبی بوده است. به بیان دیگر، تاریخ نگاری عاشورا حامل جریان ایثار و شهادت طلبی است. این سبک از تاریخ نگاری با اشاره به نحوه شهادت امام حسین (ع) و فرزندان و یاران امام، بیشترین نقش را در آگاه سازی این واقعه داشته است. یکی از گزارش های مهم در تاریخ نگاری عاشورا، چگونگی شهادت حضرت علی اصغر (ع) است. شهادت مظلومانه طفلی شیرخوار به دست دشمن در تاریخ نگاری عاشورا، از غم بارترین اتفاقات واقعه عاشورا به شمار می رود . بازتاب شهادت حضرت علی اصغر (ع) در تاریخ نگاری عاشورا از دیرباز، عمق فاجعه عاشورا در میان مسلمانان و غیرمسلمانان را نشان داده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که مورخان شیعه و حتی اهل سنت شهادت حضرت علی اصغر (ع) را یکی از تکان دهنده ترین اقدامات برای سرکوب واقعه عاشورا به تصویر کشیده اند و حتی در دوره حاضر، این واقعه در تاریخ نگاری جدید عاشورا انعکاس فراوانی داشته است. این آثار با خوانشی علمی و مستند و مستدل به شهادت حضرت علی اصغر (ع) پرداخته اند که یکی از نتایج آن در عصر حاضر، به برگزاری آیین هایی برای بزرگداشت طفلان حاضر در واقعه کربلا از جمله حضرت علی اصغر (ع) انجامیده است. با توجه به مطالب فوق، این پژوهش با دیدی توصیفی و تحلیلی به انعکاس شهادت حضرت علی اصغر (ع) در تاریخ نگاری عاشورا در عصر حاضر می پردازد. از این رو پژوهش پیش رو به این پرسش پاسخ می دهد که چرا شهادت حضرت علی اصغر (ع) قرن ها مورد توجه طیفی وسیع از نویسندگان و شاعران قرار داشته است؟

۴۳۲.

انس بن حارث کاهلی، صحابی حاضر در لشکر امام حسین(ع)

نویسنده: سید ضیاءالدین علیانسب سکینه علیمحمدی ینگجه

منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال سوم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۲ 41 - 52

کلید واژه ها: صحابه انس بن حارث شهدای کربلا شهدای غیر هاشمی عاشورا

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)

تعداد بازدید : ۱۱۴۷ تعداد دانلود : ۴۹۷

نوشتار حاضر یکی از صحابیان شرکت کننده در لشکر امام حسین(ع) را مورد بررسی قرار داده است. انَس بنٍ حارث کاهلی در روز عاشورا حضور داشت و به این ندای امام حسین(ع) پاسخ داده است. از پیامبر(ص) در حالی که امام حسین(ع) در دامن رسول خدا6 نشسته بود، شنیده بود: «این فرزندم در سرزمین عراق به شهادت خواهد رسید. آگاه باشید هرکه او را دید باید او را یاری کند» وی که در کوفه زندگی می کرد، به گفته برخی در مکه و به گفته برخی دیگر شبانه در کربلا به امام(ع) پیوست. امام حسین(ع) به وی نوید هدایت و امنیت داد. او را با خود همراه ساخت و در رکاب امام حسین(ع) کشته شد. پس از کارزاری سخت و کشتن چهارده یا هجده تن از سپاهیان دشمن به درجه رفیع شهادت نایل آمد و مقبره وی در بارگاه دسته جمعی شهدا پایین پای امام حسین(ع) واقع است.

۴۳۳.

بررسی روایی و عقلانی ازدواج رسول خدا (ص) با زینب بنت جحش

نویسنده: غلامحسین زرگری نژاد

منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۶ 97 - 116

کلید واژه ها: تعدد زوجات زنان پیامبر (ص) زیدبن حارثه زینب بنت جحش

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره

تعداد بازدید : ۶۳۹۳ تعداد دانلود : ۸۰۸

تعدد زوجات پیامبر6 از موضوعات مورد مناقشه در سیره پژوهی است. در این میان ازدواج رسول خدا6 با زینب دختر جحش پرمناقشه ترین آنهاست. زینب ابتدا همسر زید بن حارثه غلام و پسرخوانده پیامبر6 بود و پس از جدا شدن از وی با رسول خدا6 ازدواج کرد. با توجه به ظاهر روایات تاریخی رسول خدا6 با دیدن یکباره زینب به او متمایل شده و زید نیز به دلیل علاقه پیامبر6 به او از زینب جدا شد. این نوع نگاه موجب بدفهمی و گاهی توهین به پیامبر6 شده است. به همین رو در این پژوهش با بررسی روایات تاریخی و تحلیل عقلانی آنها نشان داده شد که بسیاری از روایات تاریخی مربوط به این ازدواج ساختگی اند. زینب دختر عمه پیامبر6 در مسیر هجرت به مدنیه با حضرت همراه بوده است و بدون شک پیامبر6 بارها او را دیده بود. ازدواج زینب با یک غلام و جدایی از او سبب شده بود تا او در نگاه جامعه عرب مورد تحقیر قرار گیرد و ازدواج پیامبر6با زینب موجب شد تا شرافت و آرامش را به او بازگردد.

۴۳۴.

جلوه های ادب پایداری در تعزیه حضرت ابوالفضل(ع)

نویسنده: میثم خلیلی جواد فرامرزی رسول صالح پور

منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال سوم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۱۱ 65-84

کلید واژه ها: ادب پایداری تعزیه حضرت ابوالفضل (ع)

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)

تعداد بازدید : ۴۶۲ تعداد دانلود : ۳۷۲

نمایش نامه تعزیه از ماندگارترین مراسم های مذهبی ایران است که در آن ضمن سرودن اشعاری، به مدح و سوگواری اهل بیت: پرداخته می شود. از جمله شخصیت های برجسته حاضر در کربلا که جان خویش را در راه حمایت از امام حسین(ع) فدا کرد، حضرت ابوالفضل(ع) است. از تعزیه های مشهور و ماندگار، تعزیه منتسب به حضرت ابوالفضل العباس(ع) است. با توجه به محبوبیت تعزیه و نقش پررنگ آن در اعتقادات مذهبی شیعیان ایران، پرداختن به ابعاد مختلف این نمایش مذهبی از جمله جلوه های ایستادگی، پایداری، فرمانبرداری و مقاومت موضوعی ضروری و الگوسازی برای آیندگان به شمار می رود. این پژوهش با روش توصیفی _ تحلیلی، جلوه های ادب مقاومت و پایداری را در تعزیه حضرت ابوالفضل(ع) مورد بررسی و تحلیل قرار می دهد.

۴۳۵.

بررسی نقش حضرت علی اکبر (ع) در حادثه کربلا با تأکید بر حقانیت قیام

نویسنده: محسن حیدرنیا زهرا گرامی

منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال سوم بهار ۱۳۹۷ شماره ۹

کلید واژه ها: حق کربلا امام حسین (ع) علی اکبر (ع)

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۰۲۶ تعداد دانلود : ۲۰۰۰

در این مقاله ضمن بررسی شخصیت حضرت علی اکبر (ع) به تبیین نقش برجسته ایشان در حادثه بزرگ کربلا بر مدار موضوع حق، پرداخته شده است. اگرچه علی اکبر (ع) فرزند ارشدِ امام حسین (ع) از نقش مهمی در جای جای این حادثه برخوردار است، اما گویی دغدغه اصلی او حق طلبی است. او، وقتی خود و خانواده ارجمند و دوستان خود را در آستانه مرگ حتمی می بیند، تنها با طرح یک سؤال عمیق، متفکرانه و هوشمندانه از قهرمان اصلی کربلا یعنی پدر و امامش، حسین، همه نقش اساسی خود را به عنوان یک جوان حق جو به نمایش می گذارد و آن سؤال مهم و بنیادین این است که «ای پدر، آیا ما برحقیم؟» نویسنده مقاله بر این باور است که فهم کلمه حق می تواند کلید و رمز شناخت شخصیت حضرت علی اکبر و بلکه شناخت دیگر شخصیت های این حادثه عظیم باشد.

۴۳۶.

نقش شیخ بهایی در گسترش علوم اسلامی

نویسنده: علی اکبر زمانی نژاد

منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۵ 79 - 95

کلید واژه ها: شیخ بهایی صفویه عالمان شیعی علوم اسلامی آثار و تألیفات

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره

تعداد بازدید : ۶۳۸ تعداد دانلود : ۳۳۷

نقش عالمان و دانشمندان، در پیدایی و پایایی مذاهب و آیین ها بر همگان آشکار است. نوشتار پیش رو ، با توجه به جایگاه ویژه ی دوران صفوی در تاریخ تشیع ،در صدد تبیین نقش شیخ بهایی در گسترش علوم اسلامی است. نوشتار حاضر در سه محور: صاحب فنون بودن شیخ بهایی در بیشتر علوم مرسوم در دوران خویش، فراوانی تألیفات و نوشته های ایشان و تأثیر افکار و آثار ایشان بر دیگر عالمان و آثار برجای مانده از ایشان می باشد. بر اساس یافته های این نوشتار، تنوع موضوعاتی که شیخ بهایی در آنها به خلق آثار پرداخته، توانسته توجه گروه های مختلف از عالمان را به خود جلب کرده و زمینه های تأثیر گذاری را در دوره های بعدی فراهم کند.

۴۳۷.

بررسی شکست ساسانیان در جنگ ذوقار با تکیه بر نظریه های جامعهشناسی جنگ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم حسن پور هفشجانی احمد کامرانی فر سهیلا ترابی فارسانی

منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال نهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۳۴)

کلید واژه ها: اعراب ساسانیان خسروپرویز جنگ ذوقار ایاس بن قبیصه

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۳۱۷ تعداد دانلود : ۱۶۳۸

جامعه شناسی جنگ با نگاهی موشکافانه، جنگ و عوامل ﺗﺄثیرگذار بر آن را بررسی می کند. این بررسی خود را در سطح علت ها و عوامل ﺗﺄثیرگذار بر آغاز جنگ، پدیدﮤ جنگ و پیامدهای آن نمایان می کند. سقوط ساسانیان در جنگ ذوقار، در شکست های بعدی آنها نقش مهمی داشت؛ بنابراین، بررسی جامعه شناختی این شکست و شکست های بعدی ایران از اعراب که به سقوط ساسانیان منجر شد، اهمیت چشمگیری می یابد. استراتژیی که اعراب در این جنگ و در فرصت اندک برای شکست سپاه قدرتمند ایران به کار بردند، منطبق بر وضع حساس ارتش های ضعیفی بود که در جنگ های نامتقارن در مقابل ارتش های قدرتمند قرار می گیرند. تاکتیک هایی که اعراب به کار بردند، در راستای استراتژی عملیات روانی بود و ضرﺑﮥ هولناکی بر سپاه ایران وارد کرد و ایرانیان را به عقب نشینی مجبور کرد. در این پژوهش، نشان داده می شود که چگونه ایرانیان باوجود داشتن امپراتوری وسیع و منابع و ارتش حرفه ای، در جنگی نابرابر در برابر نیرویی فاقد تجهیزات شکست خورد. این پژوهش با رویکردی جامعه شناسی، به دنبال بررسی جنگ های ایران و اعراب است و از نظر هدف، جز پژوهش های نظری ست و به لحاظ ماهیت و روش کار، در ردیف پژوهش های تاریخی قرار می گیرد و به روش توصیفی تحلیلی به نگارش در آمده است.

۴۳۸.

تبیین اعلام جغرافیایی مسیر کاروان حسینی با تأکید بر کتاب ارشاد شیخ مفید(ره)

نویسنده: حسن فضل اردشیر اسدبیگی محمود دامغانی

منبع: پژوهشنامه معارف حسینی (آیت بوستان سابق) سال دوم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۷

کلید واژه ها: امام حسین (ع) اعلام جغرافیایی کتاب ارشاد شیخ مفید (ره)

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۱۶ تعداد دانلود : ۱۱۴۹

موضوع مقاله حاضر تبیین منازل مسیر کاروان امام حسین(ع) در کتاب الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد دانشمند بزرگ شیعه، محمدبن محمدبن نعمان ملقب به شیخ مفید (ف. 413 ق) است و هدف نویسنده بر آن بوده که با پژوهش در متون کهن تاریخی و جغرافیایی سده های پیشین و سود جستن از منابع جدید، سیمایی از جغرافیای تاریخی این مناطق ارائه دهد. چراکه تاکنون پژوهشگران و نویسندگان، تنها به بیان توضیحی کوتاه و مختصر دربارهٔ این جایگاه ها، و آن هم در پانوشت کتاب ها، بسنده کرده اند. این پژوهش از منظری دیگر به رخداد مهم سال 61 هجری یعنی قیام و شهادت امام حسین(ع) و یاران می نگرد و می تواند در بازشناسی وقایع عاشورا در مسیر کاروان حسینی به پژوهش گران یاری نماید. گرچه تعدادی از این منازل همچون گذشته، شهر یا روستایی با اهمیت و پر رونق محسوب می شوند امّا برخی از آن ها با گذر زمان، از نقشه جغرافیایی حذف شده اند.

۴۳۹.

تأملاتی در همگرایی و واگرایی با اهل کتاب در قرآن و سیره رسول خدا(ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: اصغر قائدان فاطمه معتمد لنگرودی

منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال نهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳۵

کلید واژه ها: مسیحیت همگرایی یهود زرتشت اهل کتاب واگرایی صابئین رسول خدا (ص)

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۸۱ تعداد دانلود : ۱۰۴۵

منطقه حجاز از دیرباز مهد حضور ادیان الهی بود و با ظهوراسلام، این دین می بایست دعوت خود را به طور همه جانبه گسترش می داد. براین اساس بدیهی بود که دعوت جدید با دشواری هایی روبه رو شود. یکی از این دشواری ها وجود پیروان سایر ادیان در شبه جزیره بود. از این رو با نزول آیاتی در خصوص اهل کتاب، رفتار پیامبر(ص) در برابر اهل کتاب روشن شد. در این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی در پی پاسخگویی به این مسئله ایم که برخورد اسلام در قالب قرآن و سنت نبوی با اهل کتاب چگونه بوده است؟ و اینکه آیا این برخوردها با همه اهل کتاب همگرا بوده است یا واگرا؛ و تحت چه شرایطی همگرایی به واگرایی تغییر جهت می داده است؟ فرض مقاله آن است که در سایه آموزه های الهی و برخورد کریمانه پیامبر(ص)، مادامی که اهل کتاب رفتارهای واگرایانه از خود نشان نمی دادند، همچون شهروندان مسلمان آزادانه می زیستند. در این میان تفاوت روشنی بین رفتارهای متقابل مسیحیان و یهودیان وجود داشته و رفتار یهودیان عمدتاً واگرایانه بوده است.

۴۴۰.

اعتبار سنجی روایات تفسیری ناظر بر عقوبت حضرت یوسف(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی اکبرنژاد امین ذوالفقاری فر

منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال چهاردهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۳۴)

کلید واژه ها: روایات تفسیری یوسف (ع) نقد سندی تحلیل محتوایی اعتبار سنجی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۴۶ تعداد دانلود : ۱۴۱۰

«أحسن القصص» قرآن کریم، حضرت یوسف(ع) را به عنوان یک الگوی عملیِ حقیقت و کمال و یک شاخص برجسته ی جهان آدمیّت و تمالک نفسانیّت به جهانیان معرّفی نموده است. متأسفانه یکی از واقعیت های تلخ تاریخی، وجود روایات ساختگی فراوان در تفاسیر نقلی ذیل برخی آیات این سوره می باشد. در این پژوهش، روایات موجود ذیل آیه ی 42 سوره مذکور که منشأ اختلاف نظر در میان مفسران و مترجمان گشته اند، مورد ارزیابی سندی و محتوایی قرار گرفته است. رهیافت اصلی این پژوهش که به روش کتابخانه ای صورت گرفته این است که، از مجموع هفت روایات اصلی موجود در منابع شیعی، از نظر سندی تنها یک روایت از میان آن ها آن هم با ملاحظاتی می توان گفت موثق است ولی بقیه ضعیف بوده و قابل استناد نیستند. از حیث محتوا نیز، همه ی آنها علاوه بر مغایرتی که در متنشان وجود دارد، با نصّ مقدس قرآن کریم و با سیاق آیات سوره، مخالفت آشکار دارند همچنین با موازین عقلی و اعتقادی سازگار نیستند؛ چرا که مقام عصمت این پیامبر بزرگ را که به نیکویی مورد ستایش قرآن است، مخدوش می گردانند. نسبت نسیان شیطانی به انبیاء الهی، نسبتی ناروا و نامقبول بوده که به وضوح نشان از دستبرد جاعلان حدیث و خرافه پردازان در این قصه ی نیکوی قرآنی دارد.

درخت حوزه‌های تخصصی