درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ اسلام و سیره

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
تاریخ و سیره شناسی کلیات
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۸۱ تا ۲۰۰ مورد از کل ۷٬۵۳۴ مورد.
۱۸۱.

جستاری دررفتارشناسی متفاوت برخی از اصحاب امامیه با اهل بیت(ع) در چگونگی رفتار با مخالفان سیاسی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و سوم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۹۱) 59 - 86

کلید واژه ها: اهل بیت (ع) اصحاب ائمه (ع) رفتار سیاسی شیعیان تاریخ تشیع عصر حضور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۰ تعداد دانلود : ۹۷
یکی از مشکلات مهم امامان(ع) در عصر حضور، ظهور علویان تندرو و جدال و رقابت آنان با امامان شیعه بود؛ اختلافی که به انشعاب علویان به دو خاندان «حسنی» و «حسینی» و جدایی برخی از آنها از راه و رسم سیاسی و کلامی امامان شیعه(ع) و ظهور برخی فرقه های شیعی منجر شد. با وجود این، اختلاف در مواضع و اهداف سیاسی، تنها ویژه آن دسته از شیعیانی که به طور علنی راه خود را از امامان جدا و مخالفت علنی و عدم پذیرش امامت منصوص و مفترض الطاعه بودن آنها را اظهار کردند، نبود؛ بلکه در میان اصحاب خاص امامان و کسانی که در فرهنگ تشیع هیچ جریان خاص فرقه ای به نام آنان ثبت نشده نیز شواهدی بر اختلاف روش و منش سیاسی آنها با امامان در زمینه چگونگی رفتار با مخالفان سیاسی وجود دارد. نوشته پیش رو، با استناد به منابع تاریخی و رجالی و حدیثی، کوشیده است بر پایه ارائه مصادیقی از اختلاف روش و منش اصحاب شاخص امامان(ع)، به تبیین چرایی و چگونگی این تفاوت مواضع آنها با ائمه(ع) بپردازد و تأثیر آن را در تحلیل دانشوران شیعی از راه و رسم امامان(ع) نشان دهد.
۱۸۲.

نقد روایت سؤالات زندیق از امیرالمؤمنین(ع) در الإحتجاج طبرسی، در موضوع تحریف قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 197-226

کلید واژه ها: ابن بابویه الاحتجاج احمد بن علی طبرسی تحریف قرآن احادیث طوال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶ تعداد دانلود : ۱۱۰
احمد بن علی طبرسی (م۵۸۸ق)، در کتاب الاحتجاج، روایتی طولانی درباره سؤالات یک زندیق از امیرالمؤمنین(ع) در زمینه تناقضات ادعایی قرآن نقل کرده است. در میانِ پاسخ های منسوب به امیرالمؤمنین(ع) تحریف گسترده قرآن، شاملِ افتادگی بیش از یک سوم قرآن از میان آیه سوم سوره نساء و تحریف به زیاده مطرح شده است. پیش از طبرسی، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه (م۳۸۱ق) و محمد بن مسعود عیاشی، تحریری کوتاه تر از همین خبر را نقل کرده اند که در آن به تحریف قرآن اشاره نشده است. میرزا حسین نوری (م۱۳۲۰ق) علّت این تفاوت را تقطیع ابن بابویه دانسته است. در این مقاله با بررسی ساختار و متنِ سه تحریر طبرسی، ابن بابویه و عیاشی، این دیدگاه ردّ شده است. ساختار ناهمگون، اضطراب های متنی، واژگان و ادبیات متأخر، اشکالات کلامی و تاریخی و شواهد دیگر نشان می دهد که اضافاتِ تحریر طبرسی، حاصل جعل متأخّر است. علاوه بر این، بررسی متن و اِسنادِ تحریر کهن تر روایت، بیان گر پردازش آن در فضای عامی است.
۱۸۳.

مبانی تمدن ساز اندیشمندان شیعی در گذار تاریخی (خواجه نصیر و شهید مطهری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال سیزدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۹ ۶۸-۵۱

کلید واژه ها: مبانی تمدن ساز خواجه نصیرالدین طوسی شهید مرتضی مطهری مبنای اخلاقی مبنای سیاسی مبنای اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸ تعداد دانلود : ۶۱
این پژوهش درصدد است براساس تبیین و تعریف علامه جعفری از مفهوم تمدن، مبانی و مؤلفه های تمدن ساز را در دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی و شهید مطهری به عنوان دو متکلم برجسته شیعی با مشابهت های زمانه، بازشناسی کند. بازاندیشی عالمانه در مبانی اجتماعی اندیشه شیعه می تواند روح واقعی این مذهب را به گونه ای اصیل بازنمایی کند. علامه جعفری، تمدن را تشکل انسان ها با روابط عالی و اشتراک همه افراد و گروه های جامعه در پیشبرد اهداف مادی و معنوی آن در همه ابعاد ممکن می داند. بر این اساس سه مبنای اخلاقی (با مؤلفه های روابط عالی و اشتراک همه افراد) و سیاسی (با مؤلفه های تشکل انسان ها و پیشبرد اهداف) و اجتماعی (در قالب اهداف مادی و معنوی) برای تمدن وجود دارد. دستیابی به همبستگی اجتماعی در نتیجه رشد فضایل اخلاقی و برقراری عدالت اجتماعی با وجود حاکمان الهی و قوانین دینی امکان پذیر است. همبستگی و عدالت اجتماعی افراد جامعه را به سوی پیشبرد اهداف مادی و معنوی سوق می دهد. چنین فرآیندی سازنده تمدن متعالی است. نوشتار حاضر با روش عقلی-تحلیلی و با رویکرد اجتماعی به بررسی این موضوع با ابزار مطالعات کتابخانه ای می پردازد.
۱۸۴.

فلسفه علم تاریخ: تحلیل انتقادی کتاب درباره تاریخ هابسبام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۲ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۶ ۱۲۶-۱۰۷

کلید واژه ها: اریک جان ارنست هابسبام تاریخ اجتماعی درباره تاریخ فلسفه علم تاریخ ماتریالیسم تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹ تعداد دانلود : ۸۹
مطالعه فرانگرانه تاریخ به مثابه علم که از آن به فلسفه علم تاریخ یاد می شود، در دوره های اخیر مورد توجه بسیاری از مورخان فلسفی اندیش یا فیلسوفان تاریخ اندیش قرار گرفته و هر یک به گونه ای به آن نظر کرده اند. هابسبام یکی از مورخان اندیشمند معاصر است که در کتاب درباره تاریخ، موشکافانه به فلسفه علم تاریخ پرداخته است. اینکه تاریخ چیست، چه ویژگی هایی دارد، چگونه حاصل می شود، چه کارکردی دارد و در هندسه معرفتی بشر از چه جایگاهی برخوردار است، عمده مباحث این اثر است که نویسنده به خوبی از عهده آن بر آمده است، اما در عین حال می تواند در معرض نقدهایی قرار بگیرد. مقاله پیش رو می کوشد تا با نگاه انتقادی به کتاب، دیدگاه های هابسبام را به روش تحلیل عقلی تبیین و به این پرسش کانونی پاسخ دهد که تاریخنگری او از چه سطح و اعتباری بهره داشته و در هندسه معرفت تاریخی چه جایگاه و اهمیتی دارد؟ فرضیه مقاله آن است که او متأثر از دیدگاه مادیگرایی تاریخی است، با این حال او در رویکردی منصفانه به مقوله های مرتبط با تاریخ نظر کرده و به تحلیل آنها پرداخته است. به رغم اهمیتی که هابسبام و اثر او در حوزه مطالعات تاریخی دارد، اثری به فارسی درباره وی نوشته نشده، از این رو مقاله حاضر می تواند این خلأ را پر کرده، بستر مناسبی برای مطالعات بعدی فراهم سازد.
۱۸۵.

بازنمایی شخصیت حضرت حمزه(ع) در تفسیر آیات و روایات اصحاب

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 51 - 63

کلید واژه ها: حمزه سید الشهدا شخصیت شناسی حضرت حمزه اصحاب رسول خدا (ص) شأن نزول آیات درباره اصحاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹ تعداد دانلود : ۳۱
یکی از محورهای مهم مطالعات تاریخی، شخصیت شناسی افراد تاثیرگذار در دوره های مهم تاریخی است. یکی از  شخصیت های نادر و دارای اهمیت در تاریخ صدر اسلام، حضرت حمزه سید الشهدا(ع) است. ایشان قبل و بعد از بعثت رسول خدا(ص )، در شمار حامیان حضرت بود. یکی از راه های شناسایی این شخصیت، بررسی نقش و جایگاه او در حوادث مرتبط با تفسیر آیات و نیز نقل روایت های باقی مانده از اصحاب رسول خدا(ص) درباره ایشان است. سوال اصلی مقاله این است که تصویر شخصیت حضرت حمزه در تفسیر برخی آیات مرتبط با حوادث صدر اسلام و نیز روایات منقول از اصحاب چگونه است؟ این مقاله، پس از بررسی تفسیر بعضی آیات و مضمون برخی گزارش های اصحاب، حضرت حمزه(ع) را افتخار رسول خدا(ص) و دارای مقام رفیع در قیامت و در زمره سادات بهشت دانسته است که در جنگ بدر و احد دلاورانه جنگید. همچنین وی یکی از افراد مد نظر در تفسیر برخی آیات معرفی شده است. این ویژگی ها، در بازنمایی شخصیت حضرت حمزه(ع) موثر است و جایگاه او را در جامعه صدر اسلام نشان می دهد. 
۱۸۶.

تأثیر منازعات قدرت بر تغییر منابع مشروعیت عباسیان از آغاز حرکت سیاسی تا پایان حکومت عبدالله مأمون (218- 100 ه.ق)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و سوم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۹۲) 131 - 160

کلید واژه ها: عباسیان مشروعیت سیاسی منابع مشروعیت گروه های معارض در عصر اول عباسی وصایت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶ تعداد دانلود : ۸۳
عباسیان - دومین سلسله حکومت گر در تاریخ اسلام - از دوران شروع مبارزه سیاسی علیه امویان تا دوره های بعدی حیات سیاسی خود، همواره بر منابعی در اثبات مشروعیت سیاسی تکیه داشته اند. آنان در آغاز با اتّکا بر مشروعیت ناشی از پیوند نسبی با پیامبر(ص) توانستند امویان را برانداخته و حکومت را به دست آورند. این پژوهش بر آن است تا با گردآوری اطلاعات و داده های تاریخی به روش کتابخانه ای و واکاوی آن ها، نشان دهد چگونه تغییر در صف بندی سیاسی دشمنان عباسیان، باعث شد آنان با تغییر در منابع مورد اتّکایشان در مشروعیت سیاسی، روایی دولتشان را تثبیت و تبلیغ نمایند. همراهی ابتدایی آنان با نظریه مشروعیت شیعه و سپس زاویه گرفتن با آن در مواجهه با دشمنان نوپدید، نشان می دهد که عباسیان هدف غایی خود - حفظ قدرت - را برتر از هر اندیشه و انگیزه دیگر می دانستند. یافته های این پژوهش نشان می دهد تغییر در منابع مشروعیت، ارتباط مستقیمی با صف بندی های سیاسی دشمنان عباسیان تا پایان خلافت مأمون داشت؛ تا آنجا که می توان از منابع به کار گرفته شده توسط آن ها برای القای مشروعیت به آگاهی هایی درباره دشمنان سیاسی آنان دست یافت
۱۸۷.

نقش اجتماعی و فرهنگی زنان در جنگ صفین

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۴ 63 - 78

کلید واژه ها: خلافت امام علی (ع) زن در سیره علوی سیره نظامی امام علی (ع) صفین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۶ تعداد دانلود : ۱۷۹
حکومت امام علی(ع) یکی از دوره های ممتاز و برجسته تاریخ اسلام است. درآن دوره سه جنگ بزرگ داخلی از جمله جنگ صفین به رهبری معاویه علیه حکومت امام علی(ع) اتفاق افتاد. آن جنگ ها ناشی از کجروی های تاریخی جامعه بود. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش است که نقش اجتماعی و فرهنگی زنان در نبرد صفین چه بوده است؟ شواهد تاریخی گویای آن است که زنان مسلمان در عرصه های گوناگون این جنگ نقش پررنگی داشتند. جلوه فرهنگی این حضور بر سایر وجوه غلبه دارد. زنانی که دارای فصاحت و بلاغت بودند سعی کردند تا با سخنرانی و سروردن اشعار بلیغ در تحریک و تهییج مردان برای نبرد مؤثر باشند. همچنین از جنبه اجتماعی نیز زنان برای کمک به مردان خانواده و طایفه خود در آن نبرد حضور فعال داشتند.
۱۸۸.

راه کارهای پیامبر(ص) و امامان(ع) برای برون رفت همسران از تنش های زندگی زناشویی

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۴ 97 - 110

کلید واژه ها: اختلافات زناشویی در سیره پیشوایان (ع) زن در سیره پیشوایان زندگی مشترک در سیره معصومین (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۱۱۲
با توجه به جایگاه خانواده در اسلام و اهمیت حفظ بنیان های زندگی مشترک، شناخت راه کارهای پیامبر(ص) و امامان(ع) برای برون رفت همسران از تنش های زندگی زناشویی می تواند زمینه الگوگیری از سیره ایشان را فراهم سازد. برای پاسخ به این پرسش که آنها چه راه کارهایی برای چنین مشکلاتی داشتند؟ در این نوشتار ابتدا اختلافات خانوادگی آنها در منابع کهن تاریخی، حدیثی و تفسیری جمع آوری شد. سپس با ترکیب و تلفیق ماجراهای هم راستا، راه کار استفاده شده برای برون رفت از آن اختلافات مورد شناسایی قرار گرفت. در برخی موارد نیز چرایی بروز آن اختلافات بررسی شد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که رفع تنش و بازگرداندن پایداری به زندگی زوجین، برنامه محوری پیشوایان معصوم(ع) بود. آنها اغلب راه کارهایی مانند بخشش، میانجی گری، الگودهی عینی، حکمیّت و مهار رشک بری را برای برون رفت از چنین مشکلاتی استفاده می کردند. در سیره آن بزرگواران طلاق بدون داشتن دلیل منطقی مورد پذیرش نبود. آنها همواره بازگشت دوباره زوجین به زندگی مشترک و حفظ منافع فرزندان را مورد توجه قرار می دادند.
۱۸۹.

تجزیه سیاسی ماوراءالنهر در ادوار سه گانه ازبکی، تزاری و بلشویکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۴ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵۵ ۳۰-۵

کلید واژه ها: آسیای مرکزی ازبکان تجزیه سیاسی شوروی روسیه تزاری ماوراءالنهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶ تعداد دانلود : ۹۷
سرزمین ماوراءالنهر با وجود پیوستگی جغرافیایی - فرهنگی و سیاسی با ایران، پس از قرون میانه سرنوشت متفاوتی یافت. مهم ترین وجه تمایز آن دو، در یکپارچگی قدرت سیاسی در ایران و تکثّر حوزه های قدرت در ماوراءالنهر بود. این سرزمین در قرون گذشته بارها تمرکز سیاسی را تجربه کرده بود، اما قرن دهم قمری را باید نقطه پایان یکپارچگی سرزمینی آن بدانیم. از این زمان، در طول چهار قرن تجزیه سیاسی و سرزمینی به تدریج بسط یافت و در نهایت در گسترده ترین شکلش در دوران شوروی تثبیت و در قالب نزاع های داخلی به امروز نیز کشیده شد. مسئله اصلی نوشتار حاضر این است که علل تداوم و تثبیت تجزیه قدرت سیاسی در دوران جدید تاریخ این سرزمین چه بوده است؟ پاسخ آغازین ما این است که «غلبه ساختار سیاسی بدوی در میان ازبکان، نگرانی از واکنش قدرت های رقیب به تصرف یکپارچه منطقه در عهد تزاری، بیم شکل گیری هویت یگانه ملی و خروج از سلطه استعماری در این دوره و عهد شوروی، موجب تداوم تکثر سیاسی و حتی تمرکز ستیزی گردید».
۱۹۰.

قیام امام حسین(ع) و عاشورا در اندیشه و اشعار اقبال لاهوری

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 27 - 76

کلید واژه ها: اقبال لاهوری امام حسین (ع) نهضت عاشورا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۵ تعداد دانلود : ۱۴۸
عاشورای حسینی نهضتی جهانی است که توسطِ عزیزترین فرزند خاندان نبوت، امام حسین(ع) آغاز و به عنوان مکتب فکری نسل اندر نسل توسط آزادی خواهان حفظ شده است. یکی از طلایه داران نهضت عاشورای حسینی، مجاهد بیدارگر علامه اقبال لاهوری از اندیشمندان اهل سنت هند و پاکستان است. اقبال لاهوری دارای منظومه فلسفی و جهان بینی خاصی است، لذا اشاراتی کوتاه به خطوط کلی فلسفه و جهان بینی خود و نسبت آن با جایگاه و منزلت والای امام حسین(ع) و یارانشان کرده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و به صورت کتابخانه ای، جایگاه عاشورای حسینی را از دیدگاه اقبال لاهوری کاویده است. یافته های پژوهش جایگاه حماسه حسینی در منظومه فکری اقبال و تأثیرپذیری او از مزایای ارزشمند حماسه حسینی را نشان می دهد. از نظر اقبال بهترین نسخه علاج مسلمانانی که در انحطاط فکری، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی قرار گرفته اند، عاشورا است. در اندیشه کلان تمدنی اقبال، نهضت عاشورا می تواند به عنوان حلقه وصل ملت ها قرار بگیرد.
۱۹۱.

نقد دیدگاه مارتین لینگز درباره نقش امیرالمؤمنین علی (ع) در مهم ترین جنگ های عصر پیامبر اعظم(ص)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و سوم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۹۲) 7 - 36

کلید واژه ها: علی (ع) مارتین لینگز غزوات پیامبر شرق شناسی نقد تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۸۲
مارتین لینگز از معدود خاورپژوهانی است که از مسیحیت به اسلام گرویده است. یکی از مهم ترین آثار وی، کتابی است با عنوان محمد(ص) بر پایه کهن ترین منابع. وی در این کتاب به بررسی زندگی پیامبر اعظم(ص)پرداخته و گزارش نسبتاً جامعی در این زمینه ارائه داده است. این کتاب، شرح حال برخی صحابه مشهور و نقش و جایگاه آنان را نیز به تفصیل بیان کرده است. تأملات روش شناختی و محتوایی زیادی درباره کتاب مطرح است که یکی از آن ها، «نقش علی(ع)در مهم ترین جنگ های عصر نبوی» است. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیل تاریخی و بر اساس سنجه های روش تاریخی، به نقد و بررسی این بخش از کتاب پرداخته است. یافته های تحقیق نشان می دهد که مارتین لینگز با گزینش بدون منطقِ برخی گزارش ها، عدم توجه به همه شواهد و منابع موجود، نادیده گرفتن برخی گزارش ها و بزرگ نمایی گزارش های دیگر و سرانجام تحمیل پیش فرض های خود بر تاریخ، عملا از اصول و معیارهای پژوهش تاریخی فاصله گرفته و تقریری ناقص از نقش علی(ع) در این جنگ ها ارائه کرده است.
۱۹۲.

صحیحین (بخاری و مسلم) و اعتماد به روایات نواصب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 37-62

کلید واژه ها: عدالت راوی نصب صحیحین راویان ناصبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱ تعداد دانلود : ۹۵
از شرائط قطعی اعتبار حدیث نزد اهل سنت، عدالت راوی است، یکی از اموری که بر عدالت راوی خدشه وارد می نماید نصب و عناد با اهل بیت(ع) و در رأس آنها علی(ع) است؛ در میان اهل سنت، «صحیحین» از بالاترین اعتبار برخوردارند و روایاتشان، بدون نیاز به بررسی، پذیرفته می شود. سؤال این است که آیا این شرط از عدالت راوی – که موجب اطمینان از صحت روایت است - در این دو کتاب رعایت شده است؟ انصاف و تحقیق و حتی اعتراف برخی دانشمندان اهل سنت، حاکی از عدم وجود این شرط در راویان صحیحین است. از جمله اینکه آنها، به برخی از نواصب اعتماد کرده و در صحیحین از آنها نقل حدیث نموده اند که این امر می تواند پایه های اعتماد مطلق به آنها را سست نماید. پژوهش حاضر که بر روش توصیفی – تحلیلی استوار است به بررسی این امر مبادرت نموده و با تکیه بر منابع اهل سنت، به معرفی تعدادی از راویان ناصبی در روایات صحیحین پرداخته است.
۱۹۳.

فعالیت های حکم المستنصربالله (حک. 350- 366) در ارتقای جایگاه علمی اندلس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۲ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۴۷ ۵۶-۲۷

کلید واژه ها: اندلس تاریخ آموزش در اندلس تسامح و تساهل حکم المستنصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷ تعداد دانلود : ۴۳
حکم بن عبدالرحمن ملقب به المستنصربالله (حک. 350-366)، از خلفای امویِ اندلس است که به امور علمی توجه ویژه ای داشت. حکم که خود دانشمند بود، در حمایت از علم و دانش، جذب دانشمندان، تشویقِ آنان به رحله های علمی و تألیف آثار تلاش های بسیاری کرد. او همچنین به خرید کتاب، تجهیز و توسعه کتابخانه قصر اهتمام بسیار داشت. حکم با تسامح و تساهل نسبت به علمای مذاهب، نحله ها و ادیان موجب شد تا رونق علمی فزاینده ای در بین علما و مکاتب مختلف شکل گیرد. پرسش اصلی پژوهش این است که عملکرد حکم المستنصر در حمایت از علم و دانش چگونه بود و این حمایت ها چه اندازه بر رشد و ارتقاء علمی اندلس تأثیر گذاشت؟ این مقاله با استفاده از شیوه کتابخانه ای و به روش توصیفی-تحلیلی به بررسی تلاش های حکم در زمینه اعتلای علوم پرداخته و تأثیر این حمایت ها را در رشد و ارتقاء علمیِ اندلس نشان داده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که در نتیجه اقدامات حکم، اندلس از جایگاه والایی در عرصه علوم به ویژه شعر و ادبیات، فقه مالکی، انساب، حدیث و برخی علوم طبیعی برخوردار شد؛ تکاپوهای وسیعِ علمی به وجود آمد و آثار متعددی تألیف شد و همچنین مهم ترین و غنی ترین کتابخانه در غرب جهان اسلام در قرطبه شکل گرفت.
۱۹۴.

بازتاب واقعهکربلا در آثار داستانی راضیه تجار

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 93 - 114

کلید واژه ها: امام حسین (ع) راضیه تجّار واقعه کربلا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۰ تعداد دانلود : ۱۳۷
راضیه تجار از نویسندگان متعهدی است که در آثار داستانی خویش، به ترویج ارزش های دینی و مذهبی به ویژه فرهنگ شهادت و ایثار پرداخته است. او با پیوند میان واقعه کربلا و دفاع مقدس ایران در جنگ تحمیلی، ارادت خالصانه خود را به اهل بیت پیامبر(ص) به ویژه امام حسین(ع) ابراز داشته است. پژوهش حاضر با بررسی توصیفی و تحلیلی یازده اثر داستانی راضیه تجار نشان می دهد که بازتاب ارزش های دینی در آن آثار در هر دهه متناسب با شرایط اجتماعی و فرهنگی متفاوت است.
۱۹۵.

بررسی خلافت عمر بن عبدالعزیز با توجه به نظریه «مهدی امت»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال ۱۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۵۳) 21 38

کلید واژه ها: عمر بن عبدالعزیز مهدی امت سلیمان بن عبدالملک رجاء بن حیوه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۷ تعداد دانلود : ۱۱۳
به قدرت رسیدن عمربن عبدالعزیز یکی از ابهامات تاریخ است که مخفی کاری بنی امیه و تلاش تاریخ نگاران برای حفظ شأن خلفا غباری از کتمان بر روی نگاشته های مرتبط با این واقعه نشانده است. سلیمان بن عبدالملک در آخرین روزهای عمرش، در اقدامی عجیب و مبهم، با وجود وصیت عبد الملک برای واگذاری حکومت به برادرانش، ردای خلافت را بر دوش عموزاده اش عمر بن عبدالعزیز انداخت. بررسی ها نشان می دهد مصلحت اندیشان و علمای درباری با الهام از سخنان پیشینیان مبنی بر ظهور منجی هنگام فراگیر شدن ظلم کوشیدند با ارائه طرحی، از تنفر جامعه نسبت به آل امیه بکاهند و اسبابِ دوام قدرت آنان را فراهم آورند. بدین منظور عمر بن عبدالعزیز که در مقایسه با دیگر امویان از امتیاز خویشاوندی با خلیفه ثانی برخوردار و ارادتش را به فرزندان عبدالملک ثابت کرده بود، مکلف به اجرای نقش «مهدی امت» شد. او نیز به حسب رسالتش، برخلاف سیره متداول حکمرانان اموی عمل کرد. اما اندکی بعد، کاسه صبر فرزندان عبدالملک لبریز شد. در نتیجه، به موفقیت سطحی از این برنامه اکتفا نمودند و به حکومتی که تنها نقش حلقه اتصال خلافت از سلیمان به یزید را داشت، خاتمه دادند.
۱۹۶.

جایگاه زن در سیره امام علی(ع) با تأکید بر نهج البلاغه

نویسنده:
منبع: تاریخنامه اسلام سال ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۷) 9 - 31

کلید واژه ها: امام علی (ع) نهج البلاغه سیره جایگاه زن حقوق زن نقص عقل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۴۵ تعداد دانلود : ۲۶۹
برای درک جایگاه و منزلت زن در اسلام، باید به بررسی آن در اندیشه بزرگان دین پرداخت.این مقاله، به دنبال پاسخ به این سؤال است که زن در سیره امیرالمؤمنین (ع)، چه جایگاهی دارد.یکی از منابعی که از دیرباز در مباحث انتقادی درباره جایگاه و منزلت زن در نگرش دینی مورد استفاده قرار گرفته، کلام امیرالمؤمنین (ع) در نهج البلاغه است. برخی، با تمسک به ظاهر کلام حضرت در خطبه های 79 و 80 در خصوص نقص عقل، نقص ایمان و نقص سرمایه، و همچنین منع مشورت با زنان،کمال پذیری زن و وجود ارزش های والای انسانی او را انکار کرده و او را موجودی بی ارزش می دانند. عده ای دیگر، با تأکید بر منزلت و کرامت والای زن، کلام حضرت را منافی با منزلت و جایگاه حقیقی اش پنداشته اند.تحلیل جایگاه زن در نهج البلاغه و سیره حضرت، ثابت می کند که ایشان با وجود سنت جاهلیت، به شخصیت و مقام زن احترام بسیار گذاشته و او را مظهر جمال و عطوفت الهی معرفی کرده اند. در کلامی دیگر، زن را امانت الهی دانستهکه ارزشمند و قابل احترام است و باید آنچنان که شایسته امانت گذاری است، از او محافظت و نگهداری شود.
۱۹۷.

شخصیت شناسی حبیب بن مظاهر

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف حسینی سال هفتم بهار ۱۴۰۱ شماره ۲۵ 7 - 26

کلید واژه ها: امام حسین (ع) حبیب بن مظاهر بنی اسد عاشورا کربلا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۴ تعداد دانلود : ۲۲۲
حبیب بن مظاهر در شمار اصحاب پیامبر اکرم(ص)، امام علی، امام حسن و امام حسین(ع) بود. بعد از به حکومت رسیدن یزید (حک. ۶۰-۶۴)، حبیب به همراه دیگر رهبران شیعی کوفه از امام حسین(ع) دعوت کردند تا به کوفه بیاید. وی جزو اولین افرادی بود که با مسلم بن عقیل بیعت کرد و دیگران را نیز به بیعت با مسلم فراخواند. وقتی امام(ع) به کربلا رسید، حبیب به سبب اقدامات ابن زیاد، حاکم کوفه، مخفی شد و شبانه خود را از کوفه به کربلا رساند. حبیب بن مظاهر در دهم محرم سال 61 هجری در واقعه عاشورا به شهادت رسید.
۱۹۸.

نقد سندی روایات انسان سوزی در سیره ی امام علی(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 3-33

کلید واژه ها: امامعلی (ع) زنده سوزی جنازه سوزی ارتداد غالیان حدود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱ تعداد دانلود : ۱۳۲
بر اساس برخی از متون تاریخی-حدیثی، امام علی(ع) در چندین موضع درباره ی غالیان، مرتدان، زنادقه، و اجرای برخی حدود شرعی حکم به سوزاندن برخی افراد مجرم داده و گاهی خود شخصاً اقدام به این امر نموده است. منابع شیعی و سنی در برخی جزئیات، مضامین و مصادیق این روایات با هم اختلاف دارند. روایات انسان سوزی در سیره ی امام علی (ع) دو گونه ی «زنده سوزی» و «جنازه سوزی» را شامل می شود، ولی گونه ی «خفگی با دودِ آتش» را نیز به دلیل اختلاط و اضطراب متن روایاتِ انسان سوزی، باید مورد بررسی قرار داد. در پژوهش پیش رو، تلاش شده است تا تمامی روایات مزبور از منابع تاریخی-حدیثی استخراج شوند و مورد بررسی و تحلیل سندی قرار گیرند. بدین منظور، با استفاده از روش نقد رجال حدیث، همه ی آن روایات با طُرُق مختلفشان، نقل و سپس نقد خواهند شد.
۱۹۹.

اندیشه سیاسی محمد احمد خلف الله(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۲ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۶ ۶۶-۴۷

کلید واژه ها: اسلام اندیشه سیاسی دین و دولت محمد احمد خلف الله.ت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶ تعداد دانلود : ۷۶
محمد احمد خلف الله یکی از اندیشمندان معاصر مصری است که در قرن بیستم میلادی، یافته های ادبی و سیاسی خود از قرآن مجید را در محافل علمی و دانشگاهی مصر ارائه کرد. این پژوهش سعی دارد تا با واکاوی آثار سیاسی این متفکر و نقد و بررسی اندیشه سیاسی او در خصوص مفهوم اسلام، جایگاه دین و دولت را از دیدگاه او مورد مداقه قرار دهد. این پژوهش با روشی توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ گویی به این پرسش است که از دیدگاه خلف الله، اسلام به چه معناست و چه نوع رابطه ای میان دین و دولت وجود دارد؟ یافته های پژوهش حکایت از آن دارد که خلف الله، اسلام را به دو مفهوم، یکی به عنوان دین و دیگری به مانند یک قلمرو سیاسی و قومی تفسیر کرده و در آثار و نوشته های خود بر جدایی ساحت دین و دولت از یکدیگر تأکید کرده است.
۲۰۰.

مدرنیته و نفوذ معماری دفاعی سبک اروپایی در شهر ایرانی- اسلامی اردبیل در قرن 19 میلادی (مطالعه موردی: نارین قلعه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال ۵۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 399 - 420

کلید واژه ها: اردبیل باستیون معماری دفاعی نارین قلعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰ تعداد دانلود : ۸۱
مدرنیته و فناوری از گذشته تا کنون از عوامل موثر در تغییر فضاهای معماری و شهرسازی به شمار می آمده و زمینه ساز تغییراتی در هویت و سازمان فضایی و کالبدی سکونتگاه های انسانی بوده است. در این راستا، پژوهش حاضر درصدد است تا تاثیر مدرنیته و نفوذ معماری دفاعی سبک اروپایی با ساخت نارین قلعه در شهر اردبیل در قرن 19 میلادی را بررسی کند. هدف این پژوهش، تحلیل چرایی و چگونگی نفوذ معماری دفاعی سبک باستیونی در شهر اردبیل و بررسی پلان و ساختار معماری این قلعه در مقایسه با نمونه های مشابه است. پژوهش حاضر به لحاظ شیوه تحقیق، توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری داده ها، کتابخانه ای و بررسی های میدانیست. یافته های پژوهش نشان داده است که پلان و سبک معماری سکونتگاه های قلعه ای شمال غرب ایران در گذر زمان با ظهور فناوری های جدید نظامی متحول شده است؛ به گونه ای که بررسی پلان و عناصر کالبدی 300 مورد از سکونتگاه های قلعه ای این منطقه با استفاده از منابع تاریخی، بررسی های میدانی، عکس های هوایی و تصاویر ماهواره ای به شناسایی 8 قلعه در محدوده مورد مطالعه منتهی شد که در دوره قاجار تحت تاثیر نفود مدرنیته و فناوری سلاح گرم و برای تجهیز بهتر به توپ خانه، میدان دید بیشتر و حذف نقاط کور برج ها به سبک قلعه های باستیونی اروپا ساخته شده اند. در این میان، نارین قلعه اردبیل دارای سبک معماری منحصر به فردی بوده و نفوذ معماری دفاعی سبک اروپایی با ساخت این قلعه در شکل دهی به سیما و هویت شهر اردبیل و سازمان فضایی و کالبدی آن تاثیر بارزی داشته است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان