فهرست مقالات تاریخی
حوزه های تخصصی:
فیلتر های جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۱۱۹ مورد.
تازه های پژوهش در حوزه انقلاب اسلامی
منبع:
زمانه ۱۳۸۷ شماره ۷۷
حوزه های تخصصی:
سی سال از پیروزی انقلاب اسلامی ایران می گذرد و این انقلاب همچنان استوار در برابر تهدیدات دشمنان ایستاده و در حوزه های مختلف علمی، صنعتی، اقتصادی و... به پیشرفت های بسیاری دست یافته است.به دلیل سرعت پیروزی در انقلاب و وحدت مردم ایران در برابر رژیم پهلوی، جهانیان، به ویژه سیاستمداران و نظریه پردازان انقلاب، نتوانستد وقوع این انقلاب را پیش بینی کنند و مدت ها پس از پیروزی آن همچنان مبهوت بودند و توانایی درک و تحلیل این رویداد را نداشتند، اما حال پس از گذشت سه دهه از این رویداد بزرگ و مهم، که نه تنها ایران، بلکه تاحدی جهان را نیز دگرگون ساخته است، نویسندگان بی شماری کوشیده اند در آثار خود این انقلاب و زمینه ها، علل و پیامدهای آن را بررسی کنند. با توجه به اهمیت این موضوع، یکی از محققان نشریه، با مطالعه و بررسی تعداد متنابعی از کتاب های لاتین درباره انقلاب اسلامی و انتخاب دوازده اثر از میان این کتاب ها، کوشیده است آنها را به طور مختصر معرفی و در اختیار شما خوانندگان محترم قرار دهد.
در دگرگون سازی های دین
منبع:
زمانه ۱۳۸۶ شماره ۶۵
حوزه های تخصصی:
اگر نخواهیم یا نتوانیم در مباحث عمیق فلسفی درباره تغییر و ثبات غوطه ور شویم و آن را بی تاثیر در حال و روز واقعی خود بدانیم، در مورد باب شدن بحث دگرگونی در جامعه شناسی نوین و ایجاد شاخه ای به نام «جامعه شناسی دگرگونی» چه خواهیم گفت؟ آیا این عنوان صریحاً به ما نمی گوید که «تغییر» واقعیت ملموسی از حیات اجتماعی شماست که اگر آن را نشناسید، حیات اجتماعی تان آسیب خواهد دید؟حداقل ما ایرانیان عصر حاضر دگرگونی های فراوانی را در طی سی سال اخیر شاهد بوده ایم که حیات اجتماعی ما را در بر گرفته است و انکارشدنی نیست؛ اما ریشه این دگرگونی ها عموماً و عمیقاً دین و مسائل دینی بوده است. پس آیا نباید گفت که ادیان و مکاتب دینی در مباحث جامعه شناسی تغییر، فصل معین و مهمی را به وجود آورده و خواهد آورد؟مقاله زیر قصد پاسخ گفتن به میزان قدرت دگرگون سازی دین به ویژه در کوران حوادث انقلاب اسلامی ایران را دارد.
نظریه های ناتوان
منبع:
زمانه ۱۳۸۶ شماره ۶۵
حوزه های تخصصی:
وقتی که دشمنان انقلاب اسلامی ما خود می گفتند که «با بحران برنامه ریزی مواجه شدند» و کسینجر می گفت که امام خمینی(ره) «گویی از جای دیگری الهام می گرفت» نشان آشکاری بر متفاوت بودن جنس انقلاب و ناملموس بودن ابعاد عمیق روحی و فرهنگی آن بود. اما به راستی چرا نظریه های علوم سیاسی و اجتماعی از درک ماهیت انقلاب اسلامی ناتوان بوده و هستند؟ آیا جز این است که شناخت و درک انقلاب اسلامی نیازمند معارف و دیدگاه های دیگری، خارج از چهارچوب های مادی و ارزیابی های دنیوی است.در مقاله زیر از ضعف و ناتوانی اندیشه ها و اندیشه پردازان غربی در تحلیل ماهیت انقلاب اسلامی پرده گشایی شده است
فرهنگ ناموران معاصر
منبع:
زمانه ۱۳۸۳ شماره ۱۸ و ۱۹
حوزه های تخصصی:
آناتومی تاریخنگاری معاصر(گفتگو با عباس سلیمی نمین)
منبع:
زمانه ۱۳۸۴ شماره ۴۱ و ۴۲
حوزه های تخصصی:
دیگر فرصتی نیست و اگر کمی بیش از این تعلل شود، شاید حتی فکر جبران را هم باید از سر به در کنیم. موضوع بر سر تاریخنگاری است و چون ایرانی و مدعی تمدنی چندهزارساله هستیم، مسلما روشمند شدن علمی تاریخنگاری بیش از هر ملت و کشور دیگر باید برای ما حائز اهمیت باشد؛ چراکه ایران، به عنوان چهارراه تاریخی تمدنها و فلات متصل کننده شرق و غرب، بخش عمده موجودیت و تداوم خود را همواره مرهون برخورداری از یک هویت تاریخی پایدار بوده است. اما اکنون درحالی شاهد به هم ریختگی، نامقصودی، اهمال و تحریف در تاریخ خود هستیم که شاید بیش ازهرزمان دیگر مورد هجمه همه جانبه دشمنان قرار گرفته ایم و مهمترآنکه دشمنان ما این بار هویت تاریخی ما را آگاهانه و حسابگرانه هدف قرار داده اند و به نظر می رسد نخستین گام برای مبارزه، درک درست تاریخ و هویت تاریخی خودمان است.برهمین اساس موضوع گفت وگوی این شماره مجله به نقد تاریخنگاری معاصر اختصاص داده شده و برای این منظور به سراغ عباس سلیمی نمین، یکی از صاحب نظران این حوزه مطالعاتی رفتیم تا برخی مسائل این موضوع را مورد بحث و بازکاوی قرار دهیم. عباس سلیمی نمین، متولد 1333، فارغ التحصیل مهندسی کامپیوتر از انگلیس، مدیرمسئول نشریات و روزنامه های مختلف از ابتدای انقلاب و اکنون چهارسال است که دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران را مدیریت می کند.
درآمدی بر شکل گیری انقلاب اسلامی
حوزه های تخصصی:
چهارچوب مفهومی یا ابعاد نظریه پژوهشی درباره انقلاب می تواند در حوزه ای بسیار گسترده و وسیع مطرح شود، اما در این مقاله درصدد طرح چهارچوب مفهومی گسترده و وسیع انقلاب نیستیم، بلکه به طور مختصر عواملی که باعث شکل گیری انقلاب اسلامی شده است مورد بررسی قرار می گیرد. به این دلیل تنها تا حدودی به بررسی تئوریهای مربوط به انقلاب ایران و علت بروز آن می پردازیم. در این زمینه به ویژگیها و استراتژی انقلاب و نقطه مقابل آن یعنی رژیم شاهنشاهی، نقش امام خمینی و عملکرد شاه، وابستگی رژیم به غرب و... می پردازیم. البته مطالعه حاضر صرفاً توصیفی است و نیازمند ابعاد نظری به مفهوم رایج در پژوهشهای اجتماعی نیست و این مطلب نیز جهت تشحیذ ذهن و ورود مناسبترآن به بحث ارائه شده است.
امام خمینی و سازمان مجاهدین خلق
حوزه های تخصصی:
مهندس لطف الله میثمی در سال 1342 به مدت 7 ماه به جرم فعالیت سیاسی و همکاری با نهضت آزادی ایران در زندان شاه به سر می برد. پس از آزادی به جمع بنیانگذاران سازمان مجاهدین خلق ایران پیوست. وی خاطرات این دوره را در دوجلد به نامهای از نهضت آزادی تا مجاهدین و آنها که رفتند به چاپ رسانید. میثمی در این دو کتاب تلاش کرده فضاهای سیاس و مبارزاتی دهه های 1330 تا 1350 را به تصویر بکشاند و مساول ناگفته سازمان را برملا سازد.
نگارشهای سیاه و سفید !
منبع:
زمانه ۱۳۸۴ شماره ۴۱ و ۴۲
حوزه های تخصصی:
برخلاف تاریخنگاری که به شرط گذشت زمان و تاریخی شدن رویدادها اقدام به آن میسر می گردد، نقد تاریخنگاری و به عبارتی روشمندساختن اصول تاریخنگاری، یک پیش نیاز به شمار می آید. چنانچه این پیش نیاز تاکنون از سوی محافل علمی، پژوهشی و فرهنگی کشور مرتفع شده بود، شاید اکنون شاهد آسیبهای کمتری در روند تاریخنگاری انقلاب اسلامی بودیم و با معضلات موجود دست و پنجه نرم نمی کردیم. بااین همه گویی هنوز هم بسیاری از اشخاص حقیقی و حقوقی عرصه تاریخنگاری این مسائل را جدی نگرفته اند. مقاله زیر پژوهشی است آسیب شناسانه، دقیق و مفصل در مورد این فرایند فرهنگی که بدون شک اهمیت آن به هیچ وجه از فرایندهای اقتصادی، سیاسی و امنیتی کمتر نیست.
عوامل ارادی موثر بر رخداد انقلاب اسلامی در ایران
حوزه های تخصصی:
علل رخداد انقلاب اسلامی در ایران را می توان در دو دسته عمده ، یعنی علل ساختاری و علل ارادی مورد بررسی قرار داد . علل ساختاری را می توان عنوان علل دراز مدت و میان مدت و علل ارادی را علل کوتاه مدت و شتابزا نامید . در این مقاله تنها به بررسی عوامل ارادی مهم می پردازیم که منجر به رخداد انقلاب در ایران شد و در این ارتباط به عواملی همچون نقش امام خمینی به عنوان رهبر انقلاب ، نقش ایدئولوژی انقلاب و نقش بسیج مردمی در انقلاب اسلامی ایران اشاره خواهد شد .
دلالت ابطالی انقلاب ایران برای نظریه انقلاب اسکاکپول
حوزه های تخصصی:
اسکاکپول در مقام «نظریه آزمایی» با استفاده از تحلیل تاریخی ـ تطبیقی و به کارگیری روشهای استقرای حذفی توافق و اختلاف جان استوارت میل ضمن اثبات درستی تئوری خویش، مدعی شد که فرضیات نظری تئوری پردازان اصلی انقلاب (مارکس، گار، تیلی، اسملسر و جانسون) را رد نموده است. مقاله حاضر با به کارگیری همان منطق و روش شناسی به کار گرفته شده توسط اسکاکپول، یعنی دستگاه استقرای حذفی میل، مورد انقلاب اجتماعی ایران به موردهای قبلی مطالعه وی اضافه گردید تا مشخص شود حضور این مورد جدید ــ که موردی مناسب و مشمول قلمرو مضمونی تئوری اسکاکپول محسوب می شود ــ چه دلالت آزمونی برای تئوری انقلاب وی خواهد داشت.
کتابشناسی تاریخ معاصر ایران زمستان 1377
منبع:
تاریخ معاصر ۱۳۷۸ شماره ۹
حوزه های تخصصی:
تکنیکهای پیشینه نویسی
منبع:
زمانه ۱۳۸۴ شماره ۴۱ و ۴۲
حوزه های تخصصی:
بسیاری از علاقمندان تاریخ، از تعریف دقیق و حد و حدود دوره های تاریخی بی اطلاعند و همچنین ویژگیهای یک تاریخ نگاشته استاندارد را نمی دانند. اما در ارتباط با ایرانیان حادترین جنبه این مساله به ویژه درخصوص تاریخ معاصر جلوه می کند و اغلب معلوم نیست که تاریخ معاصر ایران معادل چه دوره ای است و شروع آن را باید از کجا و از چه زمانی دانست؛ چنانکه این مساله به بحثی مفصل و جدی تبدیل شده که پای بسیاری از موضوعات دیگر مرتبط با تاریخنگاری معاصر را نیز به میان کشیده است. مقاله حاضر در ارتباط با موضوع تاریخ معاصر ایران و نقد آن شکل گرفته است.
پرسشها و مسائل مهم در حوزه روش شناسی تاریخ نگاری انقلاب اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
پژوهش علمی در هر رشته ای نیازمند آشنایی با روشهای تحقیق در آن علم است. پیشرفت در هر علمی مستلزم تامل در مبانی معرفت شناختی و روش شناسی آن علم است و این تامل نیز پیش از هر چیز نیازمند مساله شناسی است. از این رو، در این مقاله تلاش می شود تا با نگاهی کوتاه به مقوله روش و روش شناسی به طرح پرسشهای اصلی در حوزه روش شناسی تاریخ نگاری انقلاب اسلامی همت گمارد تا ذهن و ضمیر اصحاب فکر و قلم را به چاره اندیشی و تفکر وادارد.
گزیده‌ای از منابع پیرامون استاد شهید مرتضی مطهری و گروهک فرقان
حوزه های تخصصی:
زمان پرشنونده
منبع:
زمانه ۱۳۸۳ شماره ۱۸ و ۱۹
حوزه های تخصصی:
فضای خاطره نویسی ها: گفت و گو با محمود جوانبخت و محسن کاظمی
منبع:
زمانه ۱۳۸۶ شماره ۶۴
حوزه های تخصصی:
وقوع انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی باعث ظهور رویکرد شفاهی در تاریخ نگاری معاصر ما گردید، اما برای رسیدن به استانداردی مورد قبول، چون و چراهای زیادی لازم است. دور شدن از ملاحظه کاری های سیاسی برای تاریخ نگاری انقلاب ممکن است توقعی بیش از حد به نظر آید، با این حال از ضرورت آن چیزی نخواهد کاست. همچنین در تدوین تاریخ شفاهی دوران دفاع مقدس، که سرشار از فداکاری و اخلاص و رشادت بوده است، باید از موانعی چون روزمرگی، پراکنده کاری، بی برنامه گی و کمبودهای سخت افزاری گذر نماییم تا بتوانیم حق مطلب را تا حدودی ادا کنیم. محسن کاظمی و محمود جوانبخت، دو تن از متخصصان عرصه خاطره نگاری جنگ و انقلاب، در گفت وگویی صریح و صمیمی، گفتنی های خود را با ماهنامه زمانه در میان گذاشته اند که متن آن را هم اینک پیشروی مبارکتان ملاحظه می فرمایید.
پشت پرده مکتوبات
منبع:
زمانه ۱۳۸۶ شماره ۶۴
حوزه های تخصصی:
گویی تاریخ شفاهی پدیده ای است که هم در اعماق تاریخ بشر سابقه دارد و حتی پیش از پیدایش خط و زبان، برای انتقال مفاهیم گوناگون به کار رفته و هم پس از هزاران سال تمدن و پیشرفت، دوباره سر بر آورده است تا اصالت خود را به رخ مورخان بکشد.پس از اختراع ضبط صوت، اولین مواد تاریخ شفاهی در دست مورخان معاصر قرار گرفت و سرانجام پس از فراز و فرودهای نظری فراوان به عنوان رشته دانشگاهی در عرصه تاریخ تثبیت شد.اما در ایران معاصر رویکرد متقن و بادوامی نسبت به این مقوله وجود نداشت و حتی پایه گذاران تاریخ نگاری معاصر ایران مانند اقبال آشتیانی نیز توجه چندانی به این گرایش تاریخ نگاری نشان ندادند. اما پیروزی انقلاب اسلامی ارزش خاطره های جمعی و فردی را به شدت بالا برد و تاریخ نگاری شفاهی ما ایرانیان تحت تاثیر بازتاب های این انقلاب رونق گرفت. به هرحال تاریخ نگاری در ایران معاصر، اعم از آنچه تحت تاثیر شرق شناسی قرار گرفته و آنچه تحت تاثیر مارکسیسم بود و حتی شیوه سنتی تاریخ نگاری، همیشه بر روش مونولوگ استوار بود که مزایا و کاستی های خود را دارد. شیوه تاریخ شفاهی که بر دیالوگ استوار می باشد در حقیقت بسیاری از کاستی های روش های دیگر را جبران می کند و فرصت باز شدن زوایای تاریک تاریخ را بیشتر فراهم می نماید. متن زیر حاصل نشست جمعی از صاحب نظران این مقوله است که مجله زمانه تقدیمتان می نماید.