درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۱٬۵۴۱ تا ۱۱٬۵۶۰ مورد از کل ۷۳٬۴۵۳ مورد.
۱۱۵۴۱.

کاربست «روش تحلیل» در دفاع شیخ صدوق از «حدیث ولایت و حدیث منزلت»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 65 - 90

کلید واژه ها: روش تحلیلی شیخ صدوق حدیث منزلت حدیث ولایت امامت ولایت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۹ تعداد دانلود : ۲۷۷
در حال حاضر چیستی و چگونگی به کاربندی «روش تحلیلی» به عنوان یکی از روش های تحقیق، برای فراگیران و نوپژوهان رشته های الهیات و معارف قرآن و حدیث دغدغه ای جدی است؛ حال آن که این روش از دیرباز در متون و دانش های کلام، فلسفه و فقه مورد استفاده بوده است. در مقاله پیش رو برای توضیح و شناساندن این مفهوم (تحلیل) از دو شیوه تعریف مفهومی (بحث نظری در باب چیستی روش تحلیلی) و تعریف بالاشاره (ارجاع مستقیم یا نشان دادن نمونه های عینی از تحلیل در متون حدیثی) بهره بُرده شده است. در «روش تحلیلی» که متکی بر فعالیت و خلاقیت ذهنی پژوهشگر است، تلاش می شود تا مدعایِ کلی یک گزاره تجزیه شده و احتمالات مختلف درباره معنای دقیق هر جُزء و به تَبَع آن معنای کلی و راستین مدعای کلی گزاره تعیین شود. برای نمونه و رعایت حال مخاطبان [دانش پژوهان معارف دینی]، متنی از شیخ صدوق انتخاب شده است. صدوق که بیشتر به عنوان یک مُحدِّث شناسانده می شود، در دفاع از آموزه امامت و ولایت علی (علیه السلام) به عنوان یک اندیشه-ورز و متکلِّم امامی حضور یافته و با استفاده از روش تحلیلی در تفسیر دو حدیث «ولایت و منزلت» در کتاب معانی الاخبار می کوشد تا مضمون اصلی این دو حدیث را که همان ولایت امیرالمؤمنین علی علیه السلام است، اثبات نماید.
۱۱۵۴۲.

جایگاه و حوزه تفکّر انسان در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 161 - 182

کلید واژه ها: قرآن کریم انسان تفکر جهان خلقت احکام الهی تحولات تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۹ تعداد دانلود : ۲۹۶
یکی از مسائل اساسی در باب فکر، جایگاه آن در وجود آدمی و به عبارت دیگر یافتن نسبت میان اندیشه و هستی انسان است. در منابع و معارف اسلامی و به ویژه شیعی از عقل به عنوان محبوب ترین مخلوق الهی و رسول باطنی یاد و اساس شخصیت آدمی و وجه تمایز او با سایر موجودات تلقی شده و از طرفی پر رنگ ترین نقش قرآن کریم در شکل دهی به نظام فکری بشر، ارائه موضوع است؛ یعنی قرآن اساسی ترین حوزه هایی را که اندیشیدن و کاوش در آنها، روشن کننده راه هدایت و تحول آفرین در زندگی فردی و اجتماعی انسان تلقی می-شود، به بهترین شکل معرفی نموده است، حوزه هایی مانند جهان خلقت، احکام الهی و تحولات تاریخی. این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی ضمن تبیین نقش و جایگاه تفکر در ساختار وجود آدمی از منظر قرآن کریم، به واکاوی مهم ترین و اساسی ترین حوزه ها و موضوعات پیشنهادی این منبع وحیانی برای اندیشه آدمی و پیشبرد جامعه بشری می پردازد.
۱۱۵۴۳.

بررسی متشابهات در قرآن و شبهات معناشناختی آن از منظر ابن تیمیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال پانزدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۵۷ 57-70

کلید واژه ها: زبان قرآن زبان دین رازآلودگی وصف ناپذیری فهم ناپذیری تجهیل تعطیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۳ تعداد دانلود : ۴۸۴
آیه هفتم سوره آل عمران از «دسته بندی کلان آیات قرآن به محکمات و متشابهات و علم به تأویل آنها» سخن گفته که مدلول آن مورد مناقشه مفسران و متکلمان بوده است. برخی از ایشان در اثر تفسیری که از واژه «متشابه» داشته اند، زبان قرآن را در بخش متشابهات آن، فهم ناپذیر یا رازآلوده خوانده اند. پژوهش حاضر با روشی توصیفی تحلیلی به معناشناسی «متشابه» در آیه مذکور و بررسی دلالت آن بر فهم ناپذیری یا رازآلودگی زبان قرآن، از منظر ابن تیمیه و تأثیرپذیری وی از سلف از جمله احمد بن حنبل می پردازد. ابن تیمیه از چهره های سرشناس و تأثیرگذار جهان اسلام است. برخی از جریان های معاصر چون سلفی گری و وهابیت تحت تأثیر تفکرات او قرار دارند که این خود مهم ترین دلیل برای بازخوانی و بررسی مبانی فکری و علمی ایشان است. گردآوری و جمع بندی دیدگاه ابن تیمیه از منابع دسته اول و انسجام بخشی به آن در ساختاری نوین و نشان دادن تأثیرپذیری ابن تیمیه از احمد بن حنبل در دیدگاه خود از ویژگی های بارز این اثر می باشد. ابن تیمیه ضمن رد هرگونه رازآلودگی و وصف ناپذیری زبان قرآن در بخش متشابهات، دیدگاه های مذکور را برگرفته از عدم فهم صحیح واژه «متشابه» و خلط بین معانی «تأویل» می داند.
۱۱۵۴۴.

بررسی و نقد منابع معرفت از نظر صدرا و دکارت(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمت سال یازدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴۱ 7 - 26

کلید واژه ها: منابع معرفت صدرا دکارت فلسفه معرفت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷۸ تعداد دانلود : ۷۸۰
یکی از اساسی ترین مباحث مطرح شده در فلسفه معرفت، مسئله شناخت منابع معرفت است. منابع معرفت، سرچشمه های کسب شناخت برای نفس انسان است که نفس شناسا در مواجهه با آنها، با استفاده از ابزارهای ادراک، به کسب معرفت می پردازد. صدرالمتألهین و رنه دکارت دو تن از فیلسوفان برجسته تاریخ اندیشه و صاحب مکتب در دو جغرافیای مختلف فلسفی بوده اند که دیدگاه های خاص، ابتکاری و تأثیرگذار در این حوزه ارائه کرده اند. نگارندگان در مقاله حاضر، دیدگاه های این دو اندیشمند را به صورت موجز و کامل بیان کرده اند. صدرا عالم طبیعت، عالم مثال و عالم عقل را منابع اصلی معرفتی معرفی می کند. قلب و عقل انسانی نیز از نظرگاه صدرا، دو ابزار معرفتی هستند که در اثر ارتقا، توانایی نیل به جایگاه منبع معرفتی را دارند. دکارت نیز عقل، معارفِ به خودی خود صریح و بی نیاز از تأمّل، محسوسات، گفت وگو و کتاب را منابع معرفت دانسته، و وحی، الهام، علل اولیه و اصول حقیقی را جزء منابع معرفت ندانسته است. در ادامه به بررسی و نقد دیدگاه های این دو فیلسوف در خصوص این مباحث خواهیم پرداخت.
۱۱۵۴۶.

بررسی مردم شناختی تُربَت(خاک مقدس) از زاد تا مرگ مطالعه موردی تُربَت حضرت سیدالشهدا(ع)

نویسنده:
منبع: رهیافت فرهنگ دینی سال دوم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۸ 59 - 82

کلید واژه ها: تربت امام حسین (ع) خاک مقدس کربلا مناسک گذار نمادهای مذهبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۷ تعداد دانلود : ۱۷۶
این نوشتار نگاهی است به نقش تربت پاک حضرت سیدالشهدا امام حسین (ع) در زندگی روزمره و مناسک گذار از زاد تا مرگ؛ خاک مقدس که بدان تربت نیز می گویند به معنی مطلق خاک و به معنای خاص، خاکی است که از حوالی مرقد مطهر حضرت سیدالشهدا، امام حسین(ع) می آورند. هم چنین به هر خاک مقدس مطهری اطلاق می شود. اماکن مقدسه از آن روی مقدس اند که واقعه ای در آنها رخ داده، یا ممکن است رخ بدهد{مانند شهادت امام حسین(ع)}، ماهیت آنها وابسته به انجام شعایر و آیین هاست و به تبع آن اشیایی که به نوعی به آن مکان مقدس ارتباط می یابند و استفاده از آنها، مانند مهر و تسبیح و آب تربت که از خاک متبرک کربلا تهیه می شوند، این تبرک و تقدس و امید به آینده بهتر را نوید می دهند. بررسی حاضر با روش کتابخانه ای و مطالعه اسناد و کتب در خصوص مراسم گذار ( از زاد تا مرگ) به منظور جمع آوری اطلاعات در میان شیعیان انجام پذیرفته است. نتایج نشان می دهد که تربت امام حسین(ع) معنایی فراتر از آن چه در عالم واقع وجود دارد را با خود حمل می کند، و در مراسم و مناسک گذار( تولد، ازدواج و مرگ)، شفای بیماران و امید به بهبودی آنها، مصون و محفوظ ماندن از بلایا و... مورد استفاده قرار می گیرد و عاملی در بازتولید تقدس اماکن مذهبی در پهنه باورها و مناسک شیعی است.
۱۱۵۴۷.

شیخ احمد سرهندی و نقد نظریه وحدت وجود ابن عربی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: حکمت عرفانی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۶)

کلید واژه ها: وحدت وجود ابن عربی وحدت شهود سِرهندی عرفان اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۷ تعداد دانلود : ۲۷۹
وحدت وجود از اصلی ترین تعالیم تصوف و عرفان اسلامی است. از نگاه عارفان مسلمان، موجود حقیقی تنها حق تعالی است و مخلوقات، ظهورات آن موجود حقیقی اند. ابن عربی در سده هفتم هجری تبیین های دقیقی از این نظریه ارائه می کند. شیخ احمد سرهندی با دیدگاه ابن عربی مخالفت کرده است. انتقادات وی، به مسئله عینیت حق با اشیا و برداشت ناشی از آن تحت عنوان «همه اوست» و نیز به معیت و سریان حق در عالم و اتصاف حق به امور مذموم و پست است. در این مقاله پس از اشاره به احوال و آثار سرهندی و وضعیت زمانه وی، انتقاداتش درباره نظریه وحدت وجود را بررسی کرده ایم. در نهایت، برآنیم که سرهندی به واسطه پایبندی به مبانی علم کلام، به عمق معنای تمایز احاطی موجود در کلام ابن عربی مبنی بر تمایز حق از خلق پی نبرده و نظریه خلقت را جایگزین نظریه تجلی کرده و با باور به ضرورت تفکیک میان اعتقادات دین اسلام و مکتب ودانته هندوییسم، قائل به وحدت شهود شده است.
۱۱۵۴۸.

نقش ایمان در تعیین شأن اخلاقی انسان از نگاه آیات و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت کلامی سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۳) 153-166

کلید واژه ها: ایمان انسان کرامت شأن اخلاقی فسق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۸ تعداد دانلود : ۷۵۷
مسئلة شأن اخلاقی، از مباحث مهم فلسفة اخلاق است. با وجود اختلاف در جوانب گوناگون این مسئله، همة صاحب نظران بر این امر متفق اند که انسانْ واجد شأن اخلاقی است. مسئلة اصلی در این پژوهش، این است که با پذیرش تشکیکی بودن شأن اخلاقی، ایمان چه نقشی در تعیین سطح و درجة شأن اخلاقی انسان دارد. بنا بر آموزه های اسلامی، ایمان در تعیین مرتبة وجودی انسان نقش اساسی ایفا می کند. کسی که منکر خدا یا رسول یا قیامت است، از دیدگاه اسلام در مراتب نازلة وجودی قرار دارد. ایمانْ خود امری مشکک است که شدت و ضعف می پذیرد و ازآنجایی که مراتب انسانیت دایرمدار مراتب ایمان است، مراتب مختلف ایمان مراتب مختلفی از انسانیت را به دنبال دارد. این مراتب مختلف انسانی، مراتب تشکیکی شأن اخلاقی انسان را تشکیل می دهد که بر اساس آن وظایف فاعل های اخلاقی در برابر انسان تعیین می شود. براین اساس، بی ایمان از حداقل حقوق اخلاقی برخوردار است؛ ولی مؤمن حقوقی به مراتب بالاتر دارد و متناسب با مرتبة ایمانش شأن اخلاقی او نیز تغییر می کند. مؤمنی که ملکة پرهیزگاری در او استقرار یافته است و از گناه اجتناب می کند، نسبت به مؤمن فاسقی که چنین ملکه ای در او متجلی نشده است، از منزلت اخلاقی والاتری بهره مند است. روش گردآوری مطالب کتابخانه ای بوده و ارزیابی داده ها به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است.
۱۱۵۴۹.

حل معضل دوگانگی جسم/ ذهن در مدرنیته، با پرسش از وحدت وجود صدرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت معاصر سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۹)

کلید واژه ها: ملاصدرا وحدت وجود دوگانگی ماده/ معنا جسم/ ذهن عالم خیال قوة خیال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۰ تعداد دانلود : ۲۵۰
شکاف میان ذهن / جسم و معنا / ماده از معضلات فلسفه غرب است که در فلسفه یونان باستان شکل گرفته و تا فلسفه دوره روشنگری ادامه یافته است. متفکران پسامدرن معتقدند این دوگانگی و تضاد به وضوح در شئون مختلف تمدن مدرن خودنمایی می کند و دوگانگی من/ دیگری از همین جا نشأت گرفته است. از این رو باید به رفع این تضاد فلسفی میان ذهن / جسم، و معنا/ ماده اندیشید. در این مقاله پاسخ دوگانگی ذهن/ جسم در مبانی وحدت وجودی فلسفه صدرایی جستجو شده است. روش پژوهشگر در این مقاله تعاملی و گفتگویی است. وی تلاش می کند تا در یک فلسفه ورزی میان فرهنگی، با مراجعه به مبانی فلسفة صدرایی، راه حلی برای رفع معضل دوگانگی ماده/ معنا در فلسفة مدرن غربی جستجو کند. راه حل ملاصدرا به این معضل از دو جنبه استنتاج شده است؛ از جنبة وجود شناسانه، در رفع دوگانگی جسم / ذهن با وساطت عالم خیال ممکن است؛ از جنبة معرفت شناسانه، رفع دوگانگی جسم / ذهن با وساطت قوة خیال امکان پذیر است. همچنین ملاصدرا به وساطت نفس در برقراری وحدت میان جسم و ذهن پرداخته است.
۱۱۵۵۰.

جلوه های خمر در شعر مصطفی وهبی التل (مطالعه موردی (دیوان عشیات وادی الیابس)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره نهم بهار و تالستان ۱۳۹۸ شماره ۱۸ (پیاپی ۷۶) 89-114

کلید واژه ها: عرار خمریات عشیات وادی الیابس اغتنام فرصت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۸ تعداد دانلود : ۳۴۰
مصطفی وهبی التل متخلص به عرار، پرآوازه ترین شاعر، ادیب، روشنفکر و فرهیخته اردن است، در شعر وی مضامینی همچون عشق، شراب، مستی و هستی و نیستی، زندگی و مرگ، عیاشی و خوشگذرانی را می توان دید البته خمریات از مهمترین مضامینی است که در دیوان(عشیات وادی الیابس ) به صورت های گوناگونی به کار می رود تا جایی که او را در خمریات، همپایه أَبونواس، أَعشی وأَخطل می دانند، باده گساری، شراب و مستی از مهمترین موضوعاتی است که در دیوان وی به وضوح مشاهده می شود. این پژوهش به این نتیجه رسیده که خمریات این شاعر، با مضمون جلوه های خمری از جمله«عیاشی و خوشگذرانی، بی مبالاتی به دنیا و متعلقات آن، اضطراب و بیم از مرگ و اغتنام فرصت، بکار بردن می و انگور واقعی و درمان و دعوای بیماری» همراه و با روش پژوهشی توصیفی – تحلیلی بررسی شده است و به این سؤال پاسخ دهد که جلوه های خمر در شعر مصطفی وهبی التل چگونه به کار رفته است؟ و بر این فرض استوار است که؛ عیاشی و خوشگذرانی و در پی آن غنیمت شمردن فرصت ها، نتیجه تفکر او در مورد شراب است. این پژوهش در پی این هدف است که باده و خمر از مهمترین اغراض شعری شاعر است و حضور آن در شعر وی انکار ناپذیر است.
۱۱۵۵۱.

مطالعه تطبیقی تفسیر سوره فرقان از منظر آیت الله سبحانی و علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۰ ۶۷-۸۰

کلید واژه ها: سوره فرقان تفسیر تطبیقی سید محمدحسین طباطبایی جعفر سبحانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۳ تعداد دانلود : ۳۱۹
آیت الله سبحانی در کتاب «سیمای انسان کامل در قرآن» به تفسیر سوره فرقان پرداخته است. مقاله حاضر از طریق بررسی و مقایسه تطبیقی تفسیر این سوره از سوی آیت الله سبحانی با تفسیر علامه طباطبایی است. ازجمله وجوه اشتراک این دو تفسیر استفاده از آیات قرآن به عنوان مهم ترین مستند تفسیری، توجه به بحث ارتباط ساختاری آیات سوره، توجه به نقش سیاق در تفسیر آیات و تشخیص مکی بودن سوره فرقان است. همچنین موارد ذیل ازجمله وجوه افتراق این دو تفسیر به شمار می آید: استفاده بیشتر از آیات و روایات از نظر کمی، طرح مباحث عقلی، فلسفی و علوم تجربی روز در تبیین آیات، پرهیز از نقل اختلاف آراء تفسیری و نقد آنها، از ویژگی های تفسیر آیت الله سبحانی است و از سوی دیگر استفاده بیشتر از تبیین واژگان در تفسیر و توجه ویژه به أدبیات عرب و علوم بلاغی در تفسیر آیات از ویژگی های تفسیر علامه طباطبایی است.
۱۱۵۵۲.

پژوهشی در تفسیر آیت الله معرفت از مسئله «امکان رؤیت خدا» با تکیه بر رویکرد نشانه معناشناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۰ ۱۰۷-۱۱۶

کلید واژه ها: تفسیر کلامی رؤیت خدا آیت الله معرفت نشانه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۶ تعداد دانلود : ۳۱۴
مسئله امکان رؤیت خدا در قیامت، مورد اختلاف علمای امامیه، معتزله و اشاعره است. این امر به اختلاف در پذیرش وجوه معنایی مختلف «رؤیت خدا» باز می گردد. آیت الله معرفت با توجه به ضرورت بررسی این اختلاف ها، در کتاب های «التفسیر الأثری الجامع» و «التمهید» به بحث در این باره پرداخته و ضمن تحلیل متنی و سندی روایات مربوط، ادله اشاعره را پاسخ داده است. نوشتار حاضر، به جستجوی مولفه های رویکرد نشانه معناشناسی در تبیین مفهوم «رؤیت» در مناقشات آیت الله معرفت و پاسخ های ایشان به اشاعره پرداخته است. از مولفه هایی که ایشان در کاربست آن موفق بوده است، می توان به فعلیت بخشی به نص، دستیابی به مراد جدی واژگان، تشخیص صحیح مجاز از حقیقت، توجه به شأن متکلم، خروج از محسوسات که از شاخصه های معناشناسی هستند اشاره نمود. در این اثناء لغزشگاه های اشاعره در تفسیر و توجیهات آنان از «رؤیت خدا» نیز نمایان می شود.
۱۱۵۵۳.

سفالینه ها عناصری برای اجتماعی کردن عرفان صائب تبریزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات عرفانی پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۰ 5-18

کلید واژه ها: اصطلاحات عرفانی سبک هندی صائب تبریزی سفالینه ها نمادهای عرفانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۲ تعداد دانلود : ۲۴۶
عرفان در شعر سبک هندی نمودهای متفاوتی دارد؛ از طرفی عرفان بیدل دهلوی را داریم که عمیق و رازآمیز است و از طرفی عرفان صائب را که به درک و دریافت عامه مردم نزدیک شده است و جنبه اجتماعی دارد. صائب نیز همانند دیگر شاعران این سبک از مشهودات و محسوسات پدیده های عالم هستی برای بیان اندیشه های خود سود می برد و از هر عنصر مضمون سازی که به تقویت ساختار ادبی و بلاغی شعرش کمک کند، مدد می جوید. سفالینه ها از محسوسات قابل دسترس زندگی عامه مردم عصر صائب است. صائب با دست مایه قرار دادن انواع سفالینه ها و به یاری مشاهدات اجتماعی و تجربیات شخصی، آموزه های عرفانی را به مردم عادی کوچه و بازار ارائه و از این رهگذر به اجتماعی کردن عرفان در جامعه کمک کرده است. یافته های این تحقیق که از شیوه ساختارگرایی کمک گرفته است، نشان می دهد صائب با ایجاد ساختاری قابل معنی میان ظروف سفالی و مایعات و اصطلاحات عرفانی به اجتماعی کردن و در نتیجه فهم و درک عامه از عرفان کمک کرده است.
۱۱۵۵۴.

معناشناسی ماده (رسل) و واژه (رسول) بر مبنای روابط جانشینی در قرآن، روایات و عهدین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۷ 57 - 85

کلید واژه ها: معناشناسی قرآن کریم رسول نبی عهدین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۸ تعداد دانلود : ۹۳
یکی از مهم ترین حوزه های معنایی قرآن کریم و دومین اصل از اصول دین مبین اسلام نبوّت است. این حوزه در ماده (رسل) و پرکاربردترین واژه این حوزه یعنی «رسول» تجلّی می یابد و نقش مهمی در کتاب و سنّت ایفا می کند. از همین رو در پژوهش پیش رو که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است، ابتدا معانی گوناگون ماده (رسل) تحلیل و بررسی شد. سپس برای تبیین بهتر معنای واژه (رسول) طبق اصل جانشینی در معناشناسی، واژه مترادف آن یعنی (نبی) مورد بررسی قرار گرفت و در ادامه با مراجعه به تفاسیر و تقسیم بندی نظرات مفسران و ارائه جدول فراوانی یادکرد خداوند از پیامبران اولوالعزم با واژه های رسول و نبیّ، جایگاه ممتاز واژه (رسول) در قرآن کریم تبیین و تفاوت کارکردهای میان دو واژه روشن گردید. بر اساس یافته های این پژوهش و با بررسی معناشناسی تاریخی واژه «رسول» درکُتب آسمانی یهود و مسیح و مطالعه زبان های سریانی، عبری ویونانی، روشن شد که این واژه در زبان های کهن و ادیان الهی قبل از اسلام نیز با همان معنای «فرستاده و پیام رسان الهی» کاربرد داشته که این امر نشان از ریشه عمیق این کلمه در تاریخ و متون الهی و جایگاه والای آن در حوزه دین دارد.
۱۱۵۵۵.

راهکارهای اجتماعی پیشگیری از طلاق از منظر قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۵ 110 - 146

کلید واژه ها: قرآن طلاق جوامع اسلامی پیش گیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۴ تعداد دانلود : ۳۳۲
از منظر قرآن نهاده خانواده که هسته اصلی جامعه محسوب می گردد به دلیل نقشی که در سعادت و شقاوت جامعه و کمال انسان دارد، مورد توجه خاصی قرارگرفته است. آموزه های وحیانی تصریح دارند که ازدواج آرامش و آسایش جسم و جان، کامل شدن زن و مرد، صفا و صمیمت، تعاون و تعاضد و یکی شدن را به همراه دارد؛ درحالی که طلاق چیزی جز آثار و پیامدهای منفی برای فرد و جامعه ندارد. با این وجود در جوامع در حال توسعه طلاق به شدت در حال توسعه و گسترش بوده و زن و شوهر به راحتی از یکدیگر جدا می شوند.  با توجه اهمیت و ضرورت موضوع و عدم تحقیقات منسجم و نظام مند درباره آن، نگارندگان را بر آن داشت که با استفاده از روش مفهومی و مروری اطلاعات مورد نیاز را از اسناد و منابع موجود درباره طلاق و راهکاری های قرآنی پیش گیری از آن، با تکیه بر جوامع اسلامی جمع آوری نموده مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند. نتایج و یافته های پژوهش نشان می دهد که ازدواج از منظر کلام وحی یک پیوند مقدس بوده و فوایدی بسیاری را به همراه دارد؛ امّا طلاق منفورترین حلال الهی بوده که راهکارهای را جهت پیش گیری از وقوع آن ارائه نموده اند. برجسته ترین راهکارهای قرآنی عبارت اند از: مودّت، رحمت بین زوجین، شناخت حقوق متقابل، ایثار و فداکاری زوجین، داوری صلح جویانه، عدم دخالت اطرافیان، صبر و خویشتن داری، تأمین نیازهای جنسی، آگاهی از اهمیت و شرایط ازدواج، تعدیل کردن توقعات و پرهیز از ازدواج اجباری.
۱۱۵۵۶.

تحلیل تطبیقی عناصر هنری داستان طوفان نوح(ع) در سوره هود و سِفر پیدایش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۲ 63 - 80

کلید واژه ها: نشانه شناسی داستان طوفان نوح (ع) عناصر هنری تحلیل تطبیقی خرد سفر پیدایش سوره هود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۱ تعداد دانلود : ۲۷۶
شیواترین ابزار بیان و انتقال مفاهیم و انگاره های مدنظر، روایت و به تصویر کشیدن وقایع در قالب «قصه» است که اهداف متعددی را با خود به همراه دارد. داستان طوفان نوح(ع) یکی از داستان های مشترک در میان دو کتاب مقدس تورات و قرآن است. این پژوهش در راستای تحلیل عناصر داستان طوفان نوح(ع)، با روش تحلیل تطبیقی خرد، سامان یافته و با استفاده از روش های جزئی دانش نشانه شناختی، واکاوی شده است. تاکنون پژوهش مشابهی صورت نگرفته است. نتیجه به دست آمده نشان می دهد هرچند اشتراک هایی بین دو روایت در عناصری همچون بیان نزول عذاب به سبب نافرمانی، تبیین شخصیت نقش اصلی داستان، کوهستانی بودن مکان داستان، محوریت زمانی خطی و منسجم وجود دارد، درباره پیرنگ داستان، زاویه دید، شخصیت ها، کشمکش، گفت و گو و صحنه پردازی تفاوت های چشمگیری به چشم می خورد. نکته مهم دیگر اینکه روایت تورات از طوفان نوح(ع) با پرداختن بیش از حد به جزئیات زمانی و مکانی، بیشتر شبیه روایتی تاریخی است؛ اما روایت قرآن از ماجرای طوفان در ورای بیان داستان، بیشتر اهداف هدایتی و انذاری و عبرت انگیز را دنبال می کند که این موضوع سبب جذابیت و اثرگذاری بیشتر روایت قرآنی شده است
۱۱۵۵۷.

رویکرد تاریخی نگری محمد عابد جابری در فهم قرآن؛ لوازم و دلالت ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال پنجاه و یکم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰۳ 113-134

کلید واژه ها: جابری فهم قرآن تفسیر تاریخی نگری بافت عصر نزول ترتیب نزول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۹ تعداد دانلود : ۴۵۰
محمد عابد جابری شخصیت نومعتزلی معاصر است که تأکید بر فهم قرآن با ارائه تفسیری نو و مناسب حال زمانه از قرآن در عین استفاده از روش های درون سنتی دارد. وی با استفاده از دستاوردهای جدید و توجه به زمینه های اجتماعی به متن قرآن پرداخته و و می کوشد تا فهم معاصر از قرآن را با نگرشی تاریخی به فهم زمان نزول قرآن پیوند دهد. در این پژوهش، دیدگاه جابری از منظر تاریخی نگری به قرآن مورد بررسی قرار گرفته و به تناسب از بافت عصر نزول و ترتیب نزول قرآن سخن به میان رفته است. جابری با تمایز مسئله تاریخی نگری خود قرآن و نقش تاریخی نگری در فهم آیات، از طریق اعتماد به بررسی فضا و ترتیب نزول به دنبال شناخت مخاطب آیات و درک اهداف بیان قرآن است تا نوعی روش شناسی را برای عصری کردن تفسیر، به معنای فهم همزمان قرآن معاصر با خود، و قرآن معاصر با ما فراهم سازد.
۱۱۵۵۸.

آنچه فرگشت تبیین نمی کند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت کلامی سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۳) 183-

کلید واژه ها: فرگشت آغاز حیات فرضیة گایا جهش فنوتیپ آگاهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۹ تعداد دانلود : ۵۸۹
فرگشت یکی از نظریات علمی است که بیش از همه، به داروین انتساب دارد. بعد از داروین و به طور خاص با پیشرفت علم ژنتیک، اصلاحیه و تکمله هایی بر این نظریه افزوده شد تا دیدگاه نئوداروینیسم پدید بیاید. این نظریه، درصدد است که چگونگی پیدایش ارگانیسم های پیچیده را تبیین کند. اینکه نمی توان تبیین فرگشتی را مردود دانست، نباید موجب این گمان شود که این نظریه همه چیز را دربارة پیدایش ارگانیسم های پیچیده تبیین می کند. این مقاله، بر آن است تا با بررسی جدیدترین دستاوردهای علمی به همراه تحلیل عقلانی داده ها، نشان دهد جنبه های بسیاری از حیات هوشمند وجود دارد که با نظریة فرگشت تبیین نمی شود. ازاین رو برای این امور باید سراغ تبیین های دیگر رفت. این مقاله نشان می دهد که دست کم پنج مسئله در باب حیات هوشمند وجود دارد که تبیین فرگشتی پاسخگوی آن نیست. برخی از جوانبی که در این تحقیق بررسی می شود کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است.
۱۱۵۵۹.

نقش روابط بین فردی و سرمایه ی روان شناختی در ایجاد امنیت روانی براساس تحلیل محتوای کیفی نامه های امام علی به کارگزاران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۰)

کلید واژه ها: امنیت روانی روابط بین فردی سرمایه ی روان شناختی تحلیل محتوای کیفی نامه های امام علی به کارگزاران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۰ تعداد دانلود : ۲۹۸
پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش روابط بین فردی و سرمایه روان شناختی در ایجاد امنیت روانی انجام شده است. این پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی و کاربست نرم افزارMAXQDA به ﺗﺒییﻦ اﻫﻤیﺖ و ﺟﺎیﮕﺎه امنیت روانی در نامه های امام علی به کارگزاران پرداخته است. انتخاب نامه ها از میان کلام حضرت به عنوان داده های پژوهش از این روست که نامه ها اسنادی ثبت شده اند و از قابلیت اعتماد بالایی در تاریخ نگاری برخوردارند به ویژه اینکه بعد از انتخاب آن ها به عنوان جامعه آماری بر اساس صحت سند، قدمت آن و .. اعتباریابی شده اند. این نامه ها در نرم افزارMAXQDA کدگذاری شده و بر اساس اشتراکات موجود در بین آن ها تحت عنوان مقوله های مختلف تقسیم بندی شده اند. بر اساس فراوانی مضامین مقوله امنیت بخشی و مقایسه آن با دیگر مقوله ها جایگاه امنیت بخشی در کلام حضرت مشخص گردیده است.حضرت در ایجاد و حفظ امنیت روانی کارگزاران از روابط بین فردی موثر، بیشتر بهره برده اند تا سرمایه روان شناختی. ایشان در روابط بین فردی بیشتر از حوزه های مهارتی موثر بر آن بهره برده اند تا عوامل موثر بر آن. از میان مهارت ها و عوامل موثر بر روابط بین فردی، برقراری اعتماد در روابط بین فردی و احترام گذاشتن، هرکدام با اختصاص 50 درصد از مضامین به خود، بیشترین اهمیت را در مبانی نظری حضرت به خود اختصاص داده اند و در میان مولفه های سرمایه ی روان شناختی، حضرت بیشترین اهمیت را در تقویت خودکارآمدی کارگزاران دانسته اند؛ چراکه این مولفه 63.33 درصد از مضامین را به خود اختصاص داده است.
۱۱۵۶۰.

تبیین معجزه و دعا در چهارچوب تعابیر کپنهاگی و بوهمی از مکانیک کوانتومی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادیان و عرفان سال ۵۲ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 283 - 306

کلید واژه ها: معجزه دعا تئوری کوانتومی تعبیر کپنهاگی تعبیر بوهمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۷۹ تعداد دانلود : ۴۷۹
با مفروض گرفتن امکان وقوع معجزه، استجابت دعا و اعمال خارق عادت دیگر، این پرسش اساسی مطرح می شود که چگونه می توان این قبیل وقایع را به نحو طبیعی تبیین کرد؟ به بیان دیگر، چگونه می توان تصرف و مداخله مستقیم خداوند در انجام چنین اموری را تبیین کرد؟ پاسخ های مختلفی از سوی فلاسفه، متکلمان و اندیشمندان علوم تجربی به پرسش های بالا داده شده است. هدف پژوهش حاضر تبیین نحوه تصرف خداوند در معجزات و دعا با بهره جستن از تئوری کوانتومی است. ادعای این پژوهش این است که می توان نحوه تأثیرگذاری و تصرف خداوند در افعال بسیار خاص مانند معجزه و دعا را در چهارچوب تعابیر کپنهاگی و بوهمی از نظریه کوانتومی تبیین کرد، به این صورت که در چهارچوب تعبیر کپنهاگی و با پذیرفتن نقش آگاهی به عنوانِ رمباننده توابع موج، فعل خداوند در طبیعت از طریق آگاهی کوانتومی غیرموضعی انجام می گیرد و می تواند آن ها را در جهت مطلوب تغییر دهد. همچنین، خداوند در چهارچوب تعبیر بوهمی، از طریق کنترل متغیرهای پنهان که متغیرهای سطح زیرکوانتومی هستند و با تغییر آرایش این متغیرها در سطح نظم مستتر، تغییر موردنظر را در سطح کوانتومی و سپس در سطح ماکروسکوپی طبیعت به وجود می آورد. مهم ترین نتیجه پژوهش این است که هر دو تعبیر کپنهاگی و بوهمی که رایج ترین تعابیر مکانیک کوانتومی هستند، می توانند تبیینی قانع کننده از نحوه تأثیرگذاری خداوند در طبیعت در افعال خاصی مانند معجزه و دعا ارائه دهند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان