درخت حوزه‌های تخصصی

هر گونه تلاش جامعه شناسانه برای تعیین این مسأله که آیا اسلام مانع پیشرفت سرمایه داری صنعتی شده است یا نه‘ باید در متن تحلیلی جامعتر و وسیع تر از مشخصات کلی اجتماعی‘ سیاسی و اقتصادی تمدن اسلامی انجام می گیرد. این مساله گسترده جامعه شناسی تطبیقی‘ به نوبه خود‘ نمی تواند از انزاع دیرینه بر سر شباهت ها و تفاوت های تکامل تاریخی عالم اسلام جهان و مسیحیت مجزا گردد. بدینسان‘ مطالعاتی که برای بررسی روابط میان نهادهای اسلامی و رفتار اقتصادی‘ از مسائل نسبتاً محدودی چون فعالیتهای کارفرمائی بهره جسته اند‘ تنها جنبه های معینی از رویارویی تاریخی و جامع میان فرهنگ های اسلامی و مسیحی را مورد مطالعه قرار داده اند. مفاهیم سیاسی و دانشگاهی موجود درباره واقعیت اجتماعی اسلام بدنبال قرنها کشمکش نظامی و اقتصادی برای تسلط بر خطوط تجاری جهانی شکل گرفته است. به علاوه نمونه ها و معیارهای شاخصی که برای درک ساختارهای اسلامی مورد استفاده قرار گرفته اند‘ از متن کشمکش های سیاسی اروپا در اوان پیدایش حکومت های مطلقه در قرن هفدهم و دموکراسی پارلمانی در قرن نوزدهم سربرآورده اند. این ملاحظات صرفاً نشان دهنده این واقعیت است که هرگونه ارزیابی از بحث هائی که بر سر رابطه اسلام و کاپیتالیسم صورت گرفته می بایست بطور همزمان کنکاشی در جامعه شناسی شناخت باشد.

فرزند آوری و افزایش رشد جمعیت یکی از مقوله های مهمی است که مورد تأکید عالمان ربانی و متخصصان جمعیت قرارگرفته است و آن را یکی از ضروری ترین و مهمترین مولفه های قدرت جمهوری اسلامی به حساب می آورند. قرآن کریم نیز به این امر مهم در آیات متعددی اشاره و آن را تأیید کرده است. روش پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی است که در نظر دارد از منظر قرآن کریم فرزندآوری را تحلیل نماید. هدف از پژوهش تبیین اهمیت فرزندآوری به ویژه در عصر حاضر و اثبات ممدوح بودن فرزندآوری در همه زمان ها را دارد. از نتایج پژوهش حاضر این است که 24 آیه قرآن در 6 دسته موضوعی به صورت مستقیم و غیر مستقیم به فرزندآوری و ممدوح بودن آن در همه برهه های زمان اشاره کرده است. نگارنده بر این باور است که فرزندآوری همواره ممدوح و هیچ موقع مذموم نبوده و نخواهد بود.

در ایران، کارآفرینی پدیده ای بسیار نو و تحقیقات در این زمینه خصوصا کارآفرینی زنان، بسیار محدود است. علی رغم این که در سال های اخیر تمایل زنان ایرانی به داشتن مشارکت اقتصادی و اجتماعی و خصوصاً تحصیلات عالی افزایش یافته است، استفاده بهینه از مشارکت آنان در امور اقتصادی جامعه میسر نشده است. یافتن منابع مالی مناسب، دسترسی به اطلاعات، ایجاد تعادل بین کار و خانواده و جلب اعتماد دیگران از مواردی است که در اکثر تحقیقات کارآفرینی به عنوان موانع و مشکلات زنان در راه اندازی کسب و کار مشاهده می شود. به منظور دریافت شناخت کلی از زنان کارآفرین تحصیل کرده دانشگاهی و کسب و کارهای آنان و شناسایی عوامل مؤثر بر راه اندازی موفق کسب و کارهای کارآفرینانه توسط آنان، تحقیقی وسیع و ملی در جامعه زنان کارآفرین تحصیل کرده دانشگاهی با استفاده از پرسشنامه ای که بدین منظور طراحی و با نظرات خبرگان کارآفرینی و انجام پیش آزمون، اصلاح گردید، انجام شد. این مقاله فقط قسمتی از نتایج این تحقیق که در رابطه با ویژگی های کسب و کارهای زنان و موانع و مشکلات آنان در راه اندازی کسب و کار است، را بیان می کند. این نتایج نشان می دهد علی رغم این که یک سوم کسب و کارهای زنان در زمینه خدمات آموزشی، تحقیق و مشاوره فعال هستند، حدود نیمی از آن ها در زمینه تولید صنعتی و خدمات مرتبط از قبیل حمل و نقل، بسته بندی و تبلیغات فعالیت دارند. همچنین مهم ترین مشکلات زنان کارآفرین تحصیل کرده دانشگاهی را وجود قوانین دست و پاگیر، بوروکراسی اداری، اخذ مجوزها و تامین منابع مالی تشکیل می دهند و مواردی از قبیل تضاد نقش ها، مدیریت کسب و کار و وجود تبعیض ها که از مسائل جنسیتی ناشی می گردند و در ادبیات تحقیق از آن ها به عنوان مشکلات اساسی کسب و کار زنان نام برده شده است، مانع جدی زنان کارآفرین تحصیل کرده دانشگاهی ایران محسوب نمی شوند.

رسیدن به این نتیجه که تلویزیون در ذات خود دروغ گوست، اغراق به نظر می رسد؛ اما این نتیجة قطعی است که در تلویزیون، به ویژه در برنامه های خبری، امکان سوگیری، تحریف، بازسازی، جعل واقعیت، جانب داری و غیره وجود دارد. این مقاله می کوشد با توجه به سه منبع معرفتی «پژوهش های انجام شده در حوزة ارتباطات و ژورنالیسم»، «آیین نامه ها و منشورهای اخلاقی بین المللی» و «پژوهش های فقهی حوزة خبر»، مؤلفه های تأمین کنندة صداقت در خبر را استخراج کند و در واقع مشخص سازد که چه شاخصه هایی باید در خبر وجود داشته باشد، تا خبر، صادقانه خوانده شود. یافته های این پژوهش نشان می دهد بر اساس اصول حرفه ای ژورنالیسم، منشورهای اخلاقی بین المللی، قواعد و دیدگاه های فقهی، تولیدات خبری سازمان صدا و سیما برای احراز صفت «صداقت» باید از مؤلفه های «بی طرفی»، «عینیت»، «انصاف»، «صحت» و «جامعیت» به منزلة شاخصه های تأمین کننده صداقت خبری برخوردار باشد.

شهر و شهرنشینی در آغاز سدة بیست ویکم، که عصر پست مدرن، عصر جهانی شدن، عصر پست متروپلیتن و... نام گرفته است، در معرض تحولات بنیادی کمّی و کیفی فراوانی قرار گرفته است. تمدن کنونی بیش ازپیش شهری شده و تحولات جمعیتی و لایه بندی های اجتماعی، پیامدهای ناگواری را بر پیکر هستی اجتماعی وارد آورده است. ابعاد سکونتگاه های شهری روزبه روز پیچیده تر و به تبع آن مخاطرات انسانی در زیست بوم های شهری متبلور شده است. درحقیقت امروزه، در شهرها با نوعی مغایرت زمان روبه رو هستیم که در آن: 1. خانه های بزرگتر داریم و خانواده های کوچکتر، راحتی بیشتر و زمان کمتر؛ 2. متخصص بیشتر و مشکلات بیشتر، داروی بیشتر و سلامتی کمتر؛ 3. بیشتر خرج می کنیم و کمتر داریم، بیشتر می خریم و کمتر لذت می بریم؛ 4. ساختمان بلند تر و طبع کوتاه تر داریم، بزرگراه های پهن تر و دیدگاه های باریک تر داریم؛ 5. بیشتر می نویسیم و کمتر یاد می گیریم، بیشتر برنامه ریزی می کنیم و کمتر اجرا؛ 6. فرصت بیشتر و تفریح کمتر داریم، تنوع غذایی بیشتر و تغذیة ناسالم تر داریم؛ 7. درآمد بیشتر و طلاق بیشتر داریم، منازل رؤیایی و خانواده های ازهم پاشیده تر داریم. این مقاله با رویکرد پاتولوژیک و روش تحلیلی، می کوشد واقعیت های اجتماعی و عمدتاً چندبعدی حاکم بر حیات شهرها، به ویژه شهرهای ایران در عصر پست متروپلیتن را تبیین کند. یافته های این پژوهش نشان می دهند که تحولات جمعیتی در دهه های اخیر و به تبع آن توپوگرافی اجتماعی ناهمگون شهری، مهاجرت، جدایی گزینی اجتماعی، حاشیه نشینی و نارسایی در ارائة خدمات، آسیب های اجتماعی و توجه نکردن به مقولة مهندسی اجتماعی از مهم ترین عوامل مخاطرات انسانی در شهر های کشور است.

هویت ملی یکی ازمولفه های بنیادین شکل گیری و بقاء جامعه است که می تواند مجموعه ای از گرایش ها و نگرش های مثبت را نسبت به عوامل، عناصر و الگوهای هویت بخش و یکپارچه ساز در سطح یک کشور، آن هم به عنوان یک واحد سیاسی فراهم آورد. تحقیقات متعدد نشان دهنده آن است که عوامل مختلفی در نگرش و احساس تعلق افراد به ویژه جوانان نسبت به هویت ملی خود مؤثرند که از آن جمله میتوان به مواردی چون: خانواده، همسالان، گروه های مرجع، جهانی شدن، اینترنت، ماهواره و. . .اشاره کرد. در این راستا با توجه به اینکه اینترنت گذشته از فواید آن همراه با مخاطرات و آسیب هایی است که فرد، جامعه و حکومت را مورد تهدید قرار می دهد در پژوهش حاضر بررسی رابطه میان الگوی استفاده ازاینترنت و هویت ملی در دستورکار قرار گرفته است.در این مقاله با استناد به نظریات کاستلز، هابرماس و وِلمن، سعی می کنیم رابطه میان الگوی استفاده از اینترنت و هویت ملی دانشجویان (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه آزاد اراک) را مورد مطالعه قرار دهیم. از این رو به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم که میان الگوهای متفاوت استفاده از اینترنت و هویت ملی دانشجویان چه رابطه ای وجود دارد؟ لازم به ذکر است روش تحقیق در مقاله حاضر، پیمایش و ابزار گردآوریِ اطلاعات، پرسشنامه استو با استفاده از شیوه نمونه گیری دو مرحله ای و با استفاده از نمونه گیری تصادفی و سپس نمونه گیری سهمیه ای متناسب،یک جمعیت نمونه 380 نفری از دانشجویان دانشگاه آزاد اراک مورد بررسی قرار گرفته است.

هدف مطالعه حاضر تحلیل آماری شاخص های نهادی حکمرانی (بر اساس تعریف بانک جهانی) و برخی از متغیرهای عملکرد بهداشتی، آموزشی، اجتماعی و اقتصادی توسعه طی دوره 1996- 2006 برای 35 کشور منتخب از آسیای جنوب شرقی، غرب آسیا، آمریکای لاتین و آفریقا است. به طور کلی نتایج مطالعه نشان می دهد بهبود شاخص های حکمرانی همچون شفافیت، پاسخگویی، مردم سالاری، آزادی بیان، ثبات سیاسی و فرایندهای انتخاباتی منظم، اثربخشی سیاست های کلان و خدمات عمومی، مقررات با کیفیت و تنظیم گری دقیق، حمایت از حقوق مالکیت فیزیکی و معنوی و همچنین کنترل فساد در کشورهای مورد بررسی می تواند اثرات معناداری بر ارتقاء شاخص های توسعه از قبیل درآمد سرانه بالاتر، امید به زندگی بالاتر، سطح بهداشت و سلامت بالاتر، گسترش فناوری اطلاعات در جامعه، آموزش عمومی و تخصصی مطلوبتر، نرخ باروری کمتر زنان، نرخ مرگ و میر کمتر کودکان، نرخ بیکاری پایین تر و افزایش رفاه اجتماعی داشته باشد.

سالمندان در ایران معاصر به دلیل تغییرات جمعیت شناختی بخش بزرگی از جامعة ایران به شمار می آیند. پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر بر احساس آسایش سالمندان انجام گرفته است. این پژوهش به شیوة پیمایشی با کمک پرسش نامه دربارة 400 نفر از سالمندان در شهر سبزوار صورت گرفت. براساس یافته های این پژوهش بین متغیرهای سن، جنس، سطح تحصیلات، وضعیت تأهل، درآمد، وضعیت مسکن، تسهیلات زندگی، اعتقادات مذهبی، تندرستی، شغل، عزت نفس و کیفیت زندگی با احساس آسایش سالمندان رابطه وجود دارد. بر اساس نتایج رگرسیون چندمتغیره از بین کل متغیرهای مستقل، متغیرهای عزت نفس، اعتقادات مذهبی، کیفیت زندگی و تسهیلات زندگی رابطة مستقیم با احساس آسایش داشتند و قادر بودند 51 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین کنند. متغیر عزت نفس بیشترین تأثیر مستقیم را بر احساس آسایش سالمندان داشت (60/0) و بیشترین تأثیر کل متعلق به متغیر تسهیلات زندگی (36/0) است که نشان می دهد هنوز نیازهای اولیة مادی سالمندان تأمین نشده است.

با توجه به اهمیت و نقش دفاع مقدس و سینمای منتسب به آن در ارائه تصویر «خود» و «دیگری» و تاثیر آن در بازسازی هویت ملی، تحقیق حاضر درصدد شناخت تصویر ارائه شده از دشمن و تحول آن در سه دهه اخیر است. برای دستیابی به این هدف، به بررسی مفهوم و نظریه های بازنمایی از دیدگاه ریچارد دایر و استوارت هال پرداخته شده است. در ادامه، دیدگاه های صاحب نظران تئوری هویت به عنوان مکمل نظریات هال، مطرح می شود. برای گردآوری و تحلیل متون از الگوهای کیت سلبی، ران کادوری و رولان بارت به صورت ترکیبی استفاده شده است. نتایج به دست آمده از این تحقیق، بیانگر این قضیه است که ابزارهای بازنمایی تصویر عراقی ها، به عنوان دیگری، طی سه دهه تغییرات قابل توجهی پیدا کرده است: در دهه 60، بیشتر از رمزگان کلامی، در دهه 70 بیشتر از رمزگان اجتماعی و در دهه 80، بیشتر از رمزگان فنی بهره گرفته شده است. همچنین، در دهه اول تصویر عراقی ها متکی بر اثرات هجوم عراقی ها، به صورت تصویر ذهنی از انسان هایی با مشخصاتی چون «بی رحم»، «خانه خراب»، «بی شرف» و متجاوز ارائه می شود. در دهه دوم با تصویر انسان های کودن، چاق با سیبل های کلفت و صدای زمخت روبه رو می شویم و در سومین دهه، این تصویر متحول شده و با انسان های مسلمان و برادر که با زور وارد جنگ شده اند، روبه رو هستیم. با بررسی و تحلیل فیلم ها آنچه در مواجهه با دیگری در تمام متون دیده شده است «استعاره مرز» برای مواجهه با عراقی هاست. در تمام فیلم های انتخابی از سینمای دفاع مقدس، بین خودی و غیرخودی، بین ایرانی ها و عراقی ها مرزی متصور است. در دهه اول، مرز عینی و واقعی است، در دهه دوم در حالتی گذار، با مرزهای شیشه ای و لرزان بین خودی و غیرخودی روبه رو هستیم و در نهایت در دوره سوم، مرزها کاملاً نمادین می شوند

نهاد به عنوان یکی از عناصر ساختی و یکی از بنیادهای اصیل و رکین نظام اجتماعی بخش قابل توجهی از ادبیات موجود علوم اجتماعی را به خود اختصاص داده است. این موجودیت اجتماعی تاریخی اگر چه تاکنون از منظرهای مختلف مورد بحث و بررسی و واکاویهای مفهوم شناختی و وجودشناختی قرار گرفته است اما با رویکرد درون دینی کمتربدان توجه شده است. این نوشتار درصدد است تا ضمن مرور ادبیات جامعه شناختی این حوزه به بازخوانی و کاوش تحلیلی مفهوم نهاد، فرایند شکل گیری و هویت یابی، عناصر و مولفه های تشکیل دهنده، ویژگیها و مختصات، ضرورت های ساختاری و کارکردی، گونه شناسی، آثار و نتایج، جلوه ها و مظاهر عینی، ارتباطات چندگانه نهادها با یکدیگرو با سایر عناصر محیطی؛ نیم نگاهی نیز به خطوط کلی اندیشه اسلامی در این خصوص و مفاهیم متناظر و دارای قرایت معنایی و مصداقی با این مفهوم، درچارچوب قرآن کریم بیافکند.

" در این مقاله سعى گردیده تفکر هرمنوتیکى هایدگر در شهرسازى مورد مطالعه قرار گیرد و با توجه به طرح مباحث فلسفى و شناختى که مطرح مى گردد، تا آن جا که امکان دارد به هدف نزدیک شویم. هرمنوتیک در لغت به معناى تاویل کتب مقدس است و فهم این کتب را در قالب پدیدارشناسى مورد بازبینى قرار مى دهد. «هرمنوتیک» علم یا نظریه تاویل است. ریشه واژه «هرمنوتیک» واژه یونانى hermenevein است به معناى تاویل کردن، به زبان خود ترجمه کردن، و به معناى روشن و قابل فهم کردن و شرح دادن. در اساطیر یونان، هرمس پیام هاى اغلب رمزى خدایان را براى میرایان تاویل مى کند. پس تعجب آور نیست که هرمنوتیک به عنوان یک روش، از تاویل متون مقدس مى آغازد و با فقه اللغه نزدیکى زیادى دارد. مجادلات جنبش اصلاح طلبى بر سر این حکم کلیساى کاتولیک که تنها این کلیسا صلاحیت تاویل کتاب مقدس را دارد، با پافشارى پروتستان ها برخودبسندگى متن مقدس و عزم جزم آن ها بر نشان دادن روشنى و وضوح بنیادین کتاب مقدس به نتیجه رسید. پیکره کلى نظریه و عمل حاصل از این مباحثات، هرمنوتیک را پى ریزى کرد. تنظیم تدریجى این موارد و تبدیل آن به یک روش شناسى براى تاویل متن، در اواخر سده نوزدهم شکل نظریه فلسفى عام ترى به خود گرفت که اگر نه در همه سویه هاى کوشش ها و فرهنگ بشرى، دست کم در بیش تر آن ها بر اهمیت قاطع تاویل تاکید مى کرد. هرمنوتیک به واسطه نیروى آثار اولیه مارتین هایدگر، صورت گسترده تر فلسفه عام فهم انسانى را به خود گرفت (احمدى، :1377 9). به همین سبب در این مقاله سعى خواهد شد با توجه به اهمیت موضوع و کاویدن در اعماق اندیشه هایدگر و با توجه به بضاعت علمى اندک نویسنده، تا آن جا که امکان دارد حق مطلب را ادا کرده باشیم. زیرا این بحث هم یک بحث فلسفى است و هم موضوعى است که در قالب تفکرات پسامدرنى (post modernism) تجلى مى یابد و از آن جا که نامبرده بحث هاى مختلفى نیز در باب ساختن و سکونت دارد، به نوعى در قالب اندیشه هاى شهرسازى به آن همت گماریم. هرچند خود هرمنوتیک داراى تاریخى قدیمى است و در مطالعه متون کهن مى توان به آن پى برد ـ به ویژه در کشورهایى که ریشه هاى عرفانى حیات فطرى وجود داشته است و در ایران نیز این نوع اندیشه را در تفکر عارفان بزرگ مى توان یافت ـ لیکن به معناى جدید آن بخثى است که نوین است و به نوعى پهلو به پهلوى مدرنیسم و علم گرایى محض مى زند و مى خواهد نسبى بودن امور را مورد توجه و مطالعه قرار دهد. "

سال 1393 به نام سال «اقتصاد و فرهنگ» اعلام گردید که بدون شک وجود مشکلات عدیده ای را در این حوزه نشان می دهد. لذا در راستای تحقق هدف راهبردی فوق، این مهم را بهانه ای برای انجام مطالعة حاضر قرار داده ایم. با توجه به اینکه مراکز آموزش عالی به عنوان اجتماع اندیشمندان و نخبگان می توانند در ایفای رسالت فرهنگی خود نقش مؤثری ایفا کنند، لذا واکاوی و تبییننیازهای فرهنگی اعضای هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان می تواند گامی در جهت تحقق این رسالت خطیر باشد که البته هدف اصلیپژوهش حاضر است. این پژوهش از نوعکاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی و پیمایشی است و در انجام آن از دو روش کیفی و کمی استفاده شده است. جامعة آماری بخش کیفی تمامی صاحب نظران تعلیم و تربیت در سطح کشور بود که به روش نمونه گیری هدفمند، انتخاب گردید. جامعة آماری بخش کمَی تمامی 181نفر مدرسین موظف و اعضای هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان در 6استان کشور بود که به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شد. داده های پژوهش از طریق مصاحبة نیمه ساختار یافته و پرسشنامه محقق ساخته گردآوری گردید. طبق نتایج پژوهش در بخش کیفی نیازهای آموزشی اعضای هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان در زمینة مسائل اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی عبارت اند از چهار حیطه: 1. فرهنگی، 2. اجتماعی، 3. اخلاقی و 4. سیاسی. یافته های پژوهش در بخش کمی نیز نشان داد که میزان نیاز اعضای هیئت علمی به آموزش در زمینة فرهنگی بیشتر از سطح متوسط است. همچنین مهم ترین نیاز اعضای هیئت علمی مربوط به گویة «آگاهی از نقش اساتید در ارتباط با حفظ، انتقال، اصلاح و بازآفرینی فرهنگ» بوده است.