درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۷۰۱ تا ۷۲۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۷۰۱.

شناسایی ترکیبات شیمیایی النگوهای شیشه ای به دست آمده از محوطه کرانه ای بندر کنگ قدیم و پَسکرانه ای شمد دیده بان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهه باستان سنجی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۴۰۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) ۱۹۱-۱۶۵

کلید واژه ها: النگوهای شیشه ای ترکیبات عنصری میکروپیکسی خلیج فارس بندر کنگ شمد دیده بان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۰ تعداد دانلود : ۱۲۶
در این طرح پژوهشی، 39 نمونه از مصنوعات شیشه ای به دست آمده در محوطه های باستانی بندر کنگ قدیم و شمد دیده بان در ساحل بخش شمالی و پسکرانه ای خلیج فارس که قدمت آن ها به قرون میانی و متأخر دوران اسلامی برمی گردد، برای مطالعه و اندازه گیری ترکیبات عنصری انتخاب شده اند. این مصنوعات شیشه ای شامل سی نمونه النگوی شیشه ای سیاه رنگ، چهار نمونه ظروف شیشه ای با رنگ های سبز، آبی، قهوه ای و سفید، و پنج نمونه نیز از پسماندها و باقیمانده مواد اولیه تولید شیشه است. هدف اساسی در این پژوهش شناسایی ترکیبات شیمیایی و بررسی مواد اولیه استفاده شده در ساخت النگوهای شیشه ای دو محوطه بندر کنگ و شمد دیده بان در سواحل خلیج فارس و میانه دوره اسلامی است. نتایج این پژوهش نشان می دهد تمام شیشه های آنالیزشده از این دو محوطه، در گروه شیشه های سیلیکا-سودا-آهک طبقه بندی می شوند و بر اساس درصد وزنی اکسید منیزیم و اکسید پتاسیم اندازه گیری شده در این نمونه ها که بیشتر از 5/2 درصد است، در ساخت آن ها از خاکستر گیاهان به عنوان گدازآور و منبع اصلی تأمین سودا استفاده شده است. همچنین نتایج ترکیبات عنصری نشان می دهد که نوع گدازآور استفاده شده در ظروف آنالیزشده و النگوها با یکدیگر متفاوت است. ازطرف دیگر، بررسی نتایج آنالیز عنصری نشان می دهد سیلیس استفاده شده در النگوهای دو محوطه نیز کاملاً با یکدیگر متفاوت اند و از منابع متفاوتی تأمین شده اند.
۷۰۲.

Exploring the Southeast Frontier of the Urartian Kingdom. The Qara Zia-eddin-Survey: An Archaeological Prospection of Anaqizly Tappeh

نویسنده:
منبع: Journal of Archaeology and Archaeometry, Volume ۱, Issue ۱, June ۲۰۲۲ 25 - 56

کلید واژه ها: Urartu NW-Iran Bastam landscape archaeology geomagnetic prospection Iron Age III

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵ تعداد دانلود : ۱۶۹
The Qara Zia-eddin plain is considered a prime example of land use in Southeastern Urartu in the Khoy region of West Azerbaijan. Since 2016, archaeological investigations have been carried out in the Bastam hinterland through the Iranian-Austrian cooperation with the aim of investigating the interaction of settlements with local hilltop fortresses and the use of landscape use in the time of the Urartian Kingdom. The starting point of the project work was in the south of the Qara Zia-eddin plain, with the special focus on the range of hills near the village of Chors. The Urartian fortified settlement of Anaqizly Tappeh was explored using both geomagnetic and archaeological surveys.
۷۰۳.

Assigning the Geographical Location of Toranjeh Historical City Based on Written Sources and Archaeological Researches

نویسنده:
منبع: Journal of Archaeology and Archaeometry, Volume ۱, Issue ۱, June ۲۰۲۲ 71 - 83

کلید واژه ها: Tabaristan Early Islamic Centuries Toranjeh Historical City Abol-Hasan-Kola village Written Sources

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۸ تعداد دانلود : ۱۲۴
According to historical and geographical sources, Totanjeh has been one of the important cities of Tabaristan in the early Islamic centuries. This city had a military function in the Abbasid period. In historical sources, Toranjeh has been recognized as Borji, Toranji, Torji, Tariji, Toranjir, and Tazhir which is located in the lowland zone between Mamatir (Babol) in South, Mileh (Southeast of Amol) in West and Sari in the East. The noteworthy political and military aspects have focused on the localization of Toranjeh city in early and medieval Islamic periods by historical sources and archaeological findings. On the base of documentary evidence, it can be given that the cultural sequence of the city of Toranjeh is divided into three phases. The formation of the Espahbodan Tabarestan reign, the development phase, and finally the collapse of the Samanid rule in the Mazandaran Marashyan period. The authors in the framework of a program of archaeological research surveyed Abolhasan kola-i- Babol located in the province of Mazandaran. The findings and review of archaeological and historical evidence suggest that the studied area (the village of Abolhasan kola-i- Babol) is the probable location of the city of Toranjeh.
۷۰۴.

The Impact of Climate Changes on the Life Style of Hunter Communities in Bastak Region, Hormozgan Province (Case Study: Rock Paintings of Eshkaft-e-Ahou)

نویسنده:
منبع: Journal of Archaeology and Archaeometry, Volume ۱, Issue ۱, June ۲۰۲۲ 85 - 108

کلید واژه ها: Pictographs Rock art Eshkaft-e Ahou Bastak hunter communities

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵ تعداد دانلود : ۱۱۰
The rock paintings of Iran are extremely significant and after five decades of research on them, nearly twenty different regions have been identified in different parts of the Iranian plateau. Each of these regions has its own unique local style. One of the most important areas is the “Eshkaft-e-Ahou” site, which has been identified for nearly two decades, but unfortunately, no research has been conducted on it. This research, using field and library methods, describes and compares the motifs of this site, and at the end, after investigating the climatic texture of the region, the authors have tried to reconstruct the life style of the creators of the paintings. This area is located in a very impassable region and in the highest area of the Gav-Bast Mountains. In order to reach the site, one must ascent a long distance with a steep slope of the mountain. Due to the characteristics of the motifs of this place and the potential for shelter, it is possible to determine that a small population of hunters have used this place. This rocky shelter is considered a very inappropriate place in contrast to today’s concepts of settlement definitions.
۷۰۵.

بازخوانی نقش آیت الله سید عبدالله بهبهانی در تحصن مشروطه خواهان در سفارت انگلیس (بررسی دیدگاه امام خمینی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متین سال بیست و چهارم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۹۶ 1 - 25

کلید واژه ها: امام خمینی تحصن سفارت انگلیس سید عبدالله بهبهانی کسروی مشروطیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶ تعداد دانلود : ۱۴۳
یکی از موضوعات بحث برانگیز در تاریخ نهضت مشروطیت، تحصن تعدادی حدود بیست هزار نفر از مردم تهران در سفارت دولت انگلستان است. این حادثه که در ماه های جمادی الاول و جمادی الثانی سال 1324 (ژوئیه و اوت 1906 / تیر و مرداد 1285) رخ داد حدود یک ماه به طول انجامید و با فرمان مشروطیت مظفرالدین شاه خاتمه یافت. در مورد تصمیم گیرندگان و مشوقان تحصن در سفارت انگلیس اتفاق نظر وجود ندارد. در این رابطه نقش آیت الله سید عبدالله بهبهانی یکی از سران روحانی و رهبران مشروطه از موضوعات مهم و قابل بررسی است. در این مقاله به بررسی نقش بهبهانی در تحصن سفارت انگلیس پرداخته شده و دیدگاه های موافقان و مخالفان نقش او موردتوجه و نقد قرارگرفته است. ازجمله مخالفان نقش او در تحصن سفارت انگلیس، احمد کسروی است که رأی او مورد تأکید امام خمینی قرارگرفته است. پس از مطالعه منابع متعدد پیرامون این رخداد و بیان دیدگاه های مورخان و پژوهشگران متقدم و متأخر، نتیجه بررسی حاکی است که در بدو امر توصیه بهبهانی صرفاً به تعداد معدودی از تجار با هدف حفظ جان و امنیت آنان بوده است و به معنی مجوز تحصن عده کثیری از مردم در سفارت تلقی نمی شود. بااین حال، این توصیه ابعاد گسترده تری یافت که اگرچه ممکن است منظور نظر بهبهانی نبوده؛ اما اطرافیان و خواص بیت او در این رابطه نقش و تأثیر داشتند.
۷۰۶.

سرنخ هایی از شماری خانه اشرافی، چند آتشکده و دو سه بنای حکومتی دوره تاریخی در استان کرمانشاه؛ براساسِ تحلیل پایه های سنگی، پایه ستون ها و ساقه ستون های نویافته(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ایران باستان دوره ۱ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ 81 - 134

کلید واژه ها: پایه سنگی پایه ستون آتشکده تالار ستوندار ایوان ستوندار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳ تعداد دانلود : ۲۳
این مقاله به شماری پایه سنگی متعلق به دوره تاریخی می پردازد که طی یکی دو دهه اخیر و در نتیجه بررسی ها، کاوش ها و کشفیات اتفاقی در استان کرمانشاه به دست آمده اند. ما در این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد مقایسه ای تلاش می کنیم ضمن معرفی این پایه های سنگی، تا حد امکان قدمت آنها را تخمین زده و با استناد به موقعیت جغرافیایی و بستر باستان شناختیِ برخی از آنها ارزیابی هایی از کارکرد آنها داشته باشیم. در نهایت تلاش می کنیم به این پرسش پاسخ دهیم که آیا همه پایه های سنگی به دست آمده از منطقه کرمانشاه پایه های ستون و مربوط به بناهای ستوندار بوده اند یا به احتمال کارکرد دیگری غیر از پایه ستون داشته اند؟ هر چند به دلیل عدم انتشار نتایج بررسی ها در بخش عمده ای از منطقه و عدم انجام کاوش در اغلبِ محوطه های دارای پایه های سنگی، جایگاه و نقش این محوطه ها در مدل های استقراری منطقه قابل درک نیست و ماهیت بناها و بستر باستان شناختی یافته های سنگی بر ما پوشیده است، اما به احتمال پایه ستون های مورد بررسی در این پژوهش، سرنخی از بناهای مختلف از کاخ های حکومتی گرفته تا خانه های اشرافی در اختیار ما قرار می دهند. در مقابل به استناد یافته های چهارتاقی میل میله گه و آتشکده پلنگ گرد و همچنین با استناد به پایه های سنگی کشف شده در آتشکده سرخ کُتل می توان پذیرفت که حداقل برخی از این پایه های سنگی نقش پایه ستون نداشته و مربوط به بناهای ستوندار نیستد، بلکه به احتمال برخی از آنها در فضای مرکزی محوطه های مقدس چون آتشکده های زرتشتی کاربرد داشته اند. قطعاً درک این موضوع بدون توجه به بافت باستان شناختی این یافته ها دشوار خواهد بود، اما باید اشاره کرد پایه های سنگی خارج از بافت های باستان شناختی را لزوماً نباید پایه ستون هایی فرض کرد که بار سقف را تحمل می کرده اند. با این حال معترفیم که اگر برخی از این پایه های سنگی در بستر باستان شناختی چون آتشکده ها به دست نمی آمدند، نمی توانستیم تفکیکی میان کاربری آنها به عنوان پایه های سنگی با کاربری ویژه در نیایشگاه ها با پایه ستون های متداول معماری داشته باشیم.
۷۰۷.

تحلیل و واکاوی تأثیرپذیری اعراب از آداب و رسوم ایرانی (مطالعه موردی: تفریح، خوراک و پوشاک)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال چهاردهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۵۴) 57 - 74

کلید واژه ها: خوراک پوشاک تفریح اعراب اشاعه فرهنگ ایرانیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۵ تعداد دانلود : ۲۲۸
ایران با پیشینه فرهنگی و تمدنی غنی، همیشه با فرهنگ ها تعامل داشته و تأثیر بسزایی بر سرزمین ها، فرهنگ ها و تمدن های دیگر گذاشته است. در همین راستا آداب و سنن ایرانی به شیوه های گوناگون بر فرهنگ، سنن و آداب اعراب تأثیرگذار بوده است. بنابراین این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی، مبتنی بر داده های کتابخانه ای و براساس مفهوم اشاعه فرهنگی ویلهم اشمیت، در پی یافتن پاسخی به این سؤال است که چگونه اعراب، آداب ایرانی را اقتباس و تحت تأثیر آداب و سنن ایرانی به ویژه در حوزه تفریح و سرگرمی، خوراک و پوشاک قرار گرفتند؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد غنای فرهنگ ایرانی، مجاورت جغرافیایی، مراوده دیوانی و گاهی جنگ باعث می شود اعراب به طور عام و خلفا به طور خاص مواردی ازجمله، تفریح، خوراک و پوشاک را از آداب و سنن ایرانیان اقتباس کنند. این اشاعه فرهنگی که همراه با ارتباط و تمایل بود، به تدریج باعث می شد که آداب و سنن جدید جایگزین آداب و سنن قدیمی تر شود و ممکن بود عناصر مفید فرهنگ وام گیرنده نیز از بین برود و فرهنگ اقتباس کننده، قوت فرهنگ غالب را اقتباس و ضعف خود را اصلاح کند.
۷۰۸.

خوانش پدیدارشناختی رنگ های یک نگاره از کتاب سمک عیار دوره آل اینجو با تکیه بر آراء نجم الدین کبری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال ۲۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۱ 687 - 715

کلید واژه ها: پدیدارشناسی رنگ نجم الدین کبری هانری کربن نگارگری سمک عیار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۸ تعداد دانلود : ۱۷۷
گذر از پدیدار رنگ به معنا، فرایندی است که از دیرباز تاکنون نزد متفکران متعدد با سویه های فکری متفاوت همواره مطرح بوده است. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش شکل گرفت که، در یک مثلث معنایی متشکل از مخاطب، مؤلف و اثر هنری، صرف نظر از قصد مؤلف و وجه بیانگری اثر، اگر مخاطبی به شیخ نجم الدین کبری در مورد تجلیات انوار رنگی آگاه باشد در مواجهه با یک اثر هنری چگونه آن اثر را خوانش می کند؟ ازاین رو با بهره گیری از روش پدیدارشناسی هرمنوتیک هانری کربن به تحلیل آراء شیخ نجم الدین کبری دراین باره پرداخته شد و با ماحصل این بررسی و روشی توصیفی و تحلیلی رنگ های یک اثر هنری را مورد نقد یا خوانش مخاطب محور قرار داد و درنهایت به این نتیجه رهنمون شد که هنگامی که یک اثر هنری بر مبنای آراء نجم کبری مورد قضاوت قرار می گیرد، می توان از مشاهده محض گذشت و به نوعی شهود شخصی دست یافت که در مورد نمونه مطالعاتی این نوشتار، نتیجه شهود بدین قرار بود که نگاره موردمطالعه به واسطه ترکیب بندی بندی عمودی و رنگ بندی دو ساحتی اش تبیینی از تعین انوار رنگی ای است که نجم کبری از آن سخن می گوید.
۷۰۹.

نقش راه های ارتباطی سیستان و قندهار در مناسبات ایران و هند در دوره صفوی (بر اساس نقشه گیوم دولیل فرانسوی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۰ 342 - 369

کلید واژه ها: ایران هند صفوی سیستان قندهار راه ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۲ تعداد دانلود : ۱۵۲
ارتباطات ایران و هند در دوره صفوی به واسطه تحولات داخلی، منطقه ای و جهانی از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. این ارتباطات هم از مسیر دریا و هم از مسیرهای زمینی برقرار بود. ازآنجاکه ایالت سیستان در دوره صفوی در همسایگی هند قرار داشت و ایالت قندهار نیز یک ایالت مرزی محسوب می شد، یکی از مسیرهای ارتباطی ایران و هند در دوره صفوی، راه های سیستان و قندهار بود. اهمیت ارتباطی راه های این مسیر به حدی بود که از نگاه نقشه نگاران اروپایی در آن زمان نیز غافل نمانده است. یکی از نقشه های جالب توجه در خصوص ترسیم راه های ایران در دوره صفوی، نقشه گیوم دولیل Guillaume Delisle)) فرانسوی است. با توجه به اهمیت ارتباطات ایران و هند در دوره صفوی و ترسیم راه های ارتباطی ایران و هند در نقشه گیوم دولیل، این سؤال مطرح است که راه های ترسیم شده سیستان و قندهار در نقشه گیوم دولیل، چه نقشی در مناسبات ایران و هند داشتند؟ یافته های این تحقیق نشانگر آن است که با استفاده از رباط ها و کاروانسراها تمهیدات امنیتی و امکاناتی راه های سیستان و قندهار فراهم شده بود و بخش عمده ای از مناسبات سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی ایران و هند از مسیر ارتباطی این راه ها انجام می گرفت. هدف این نوشتار معرفی راه های ترسیم شده سیستان و قندهار در نقشه گیوم دولیل و تبیین نقش ارتباطی این راه ها در مناسبات ایران و هند در دوره صفوی است که به روش تاریخی با توصیف و تحلیل داده های جمع آوری شده، به انجام رسیده است.
۷۱۰.

بازاندیشی روایت طبری از جنبش زنگیان؛ روایت شناسی نبرد صاحب الزنج و الموفق بالله عباسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ششم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 74 - 90

کلید واژه ها: جنبش زنگیان صاحب الزنج الموفق بالله روایت شناسی نظم گفتمانی قرن سوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۹ تعداد دانلود : ۱۳۲
نقش برسازنده ی روایت های تاریخی در صورت بندی هویت مسلمانان، مورخان را به طرح اندازی ایدئولوژیک از رویدادهای تاریخ اسلام واداشته است. جنبش زنگیان یکی از این رویدادها است که نه تنها موضوع روایت پردازی ایدئولوژیک مورخان مسلمان قرار گرفت، بلکه به منزله عنصری نابهنجار از فضای گفتمانی جهان اسلام طرد شد. نگارنده با عنایت به آسیبی که این طرد کنندگی روایی در فهم ما از ماهیت تاریخ نگاری اسلامی دارد، درصدد بازاندیشی روایت طبری از جنبش زنگیان برآمد و به طرح این پرسش پرداخت که مؤلفه ها و چشم اندازهای کلامی طبری چه نقشی در صورت بندی روایت او از نبرد صاحب الزنج و الموفق بالله عباسی داشت؟ روایت شناسی و بازشناسی نظم گفتمانی قرن سوم راهبرد مقاله جهت پاسخ بدین پرسش است. کاربست روش مزبور ما را بدین نتیجه رهنمون می کند که تضعیف خلافت عباسی، تسلط ترکان بر مناسبات قدرت، کشمکش های مذهبی و اجتماعی و شکل گیری حکومت های گریز از مرکز مهم ترین مؤلفه های نظم گفتمانی قرن سوم بود که طبری را ملزم کرد تا با استناد به زاویه دیدی سنت گرایانه، خلافت عباسی را محور وحدت و بازگشت به گذشته طلایی اسلام معرفی نماید. بدین ترتیب چشم انداز سنت گرایانه طبری و کاربست تکنیک هایی همچون راوی مدخله گر، حذف دستاوردهای زنگیان، برجسته سازی دستاوردهای موفق، توصیف مستقیم و ارزش داورانه شخصیت صاحب الزنج وشخصیت پردازی غیرمستقیم و مثبت از الموفق، زمینه تلقی جنبش زنگیان به منزله رویدادی نابهنجار در فضای گفتمانی جهان اسلام را فراهم کرد.
۷۱۱.

ارزشیابی مستمر و ایجاد فرصت های یادگیری در بهبود آموزش تاریخ

نویسنده:
منبع: پژوهش در آموزش تاریخ دوره سوم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۲) 1 - 16

کلید واژه ها: ارزشیابی مستمر فرصت های یادگیری آموزش تاریخ آزمون علم تاریخ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۴ تعداد دانلود : ۹۹
درس تاریخ در زمره مهم ترین دروس در نظام آموزشی ایران و بسیاری از کشورهای محسوب می شود؛ چرا که تاریخ هر سرزمینی بخشی از هویت و شناسنامه ملی آن ها می باشد. ارزشیابی، یکی از ارکان اساسی در فرایند تعلیم و تربیت می باشد. در آموزش تاریخ نیز ارزشیابی تأثیر اساسی دارد و می توان در ارزشیابی آن از آزمون های شفاهی و کتبی بیشتر استفاد کرد. ارزشیابی از آموزش تاریخ با مشکلات و مسائلی مواجه هست، از جمله حجم زیاد مطالب کتاب و ارزشیابی عمدتاً بر سنجش محفوظات ذهنی و طراحی آزمو ن های حافظه محور تمرکز دارد. از طرف دیگر، ارزشیابی میزان موفقیت هدف ها را نشان می دهد و به طور مستمر و مداوم برنامه های آموزشی را می سنجد، بنابراین اگر برنامه های آموزشی و درسی و فرایند یاددهی - یادگیری دائماً در حال ارزشیابی نباشند، آموزش حالت پویایی خود را از دست می دهد و حالت ایستا به خود می گیرد. معایب و محاسن آن مشخص نمی شود و چنین موقعیتی با روح آموزش و پرورش سازگار نیست. توجه به این نکته بسیار مهم است که امروزه زمان وادار کردن دانش آموزان به درس خواندن از طریق ایجاد ترس از امتحان و نمره های تک رقمی و ... گذشته است. در حالی که ضرورت دارد معلم در کلاس و حتی خارج از کلاس بر اساس طراحی و تفکر قبلی خود، فرصت هایی برای یادگیری ایجاد کند. در جستار حاضر به اهمیت کارکردهای روش های گوناگون ارزشیابی مستمر و چالش ها و فرصت های آن در آموزش تاریخ از جنبه های مختلف پرداخته شده است
۷۱۲.

مناسبات علمی ایران دوره ایلخانی با دیگر ملل و مناطق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱ 267 - 297

کلید واژه ها: ایران مغول ایلخانی مناسبات علمی علوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۷ تعداد دانلود : ۱۸۰
 در دوران ایلخانان (736-654 ه. ق)، با توجه به گستردگی قلمرو مغول و همچنین تسامح و تساهل فکری و مذهبی آنان، فضای مناسبی جهت تردد عالمان و اندیشمندان سرزمین های مختلف در ایران به وجود آمد که در سایه آن مناسبات علمی گسترده ای بین قلمرو ایلخانی و دیگر کانون های تمدنی جهان آن عصر برقرار شد. در این فضا، حمایت همه جانبه متولیان علم و آموزش در ایران به همراه روحیه دانش پژوهی، رحله طالبان علم، رفت وآمد گسترده دانشمندان ایران و دیگر سرزمین ها را رقم زد. این روابط دوسویه، در احیای فعالیت های علمی در ایران و مبادله میراث و یافته های علمی این سرزمین با ملل مختلف از شرق دور تا دنیای غرب نقش بسزایی داشته است و باید آن را از نتایج مثبت و قابل ملاحظه حکومت ایلخانان در بعد علمی و فرهنگی در ایران قلمداد کرد. در این مقاله، با رویکرد توصیفی – تحلیلی، ضمن شرح مبادلات علمی بین دانشمندان قلمرو ایلخانی با اندیشمندان دیگر کشورهای جهان، علل و عوامل زمینه ساز برای پیدایش این مناسبات موردبررسی قرار خواهند گرفت.
۷۱۳.

بررسی سیاست های نظامی و تدابیر جنگی دولت موحدون در دوره ابویوسف منصور(580- 595ه /1184- 1198م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ششم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 1 - 14

کلید واژه ها: موحدون ابویوسف منصور مغرب اسلامی سیاست های نظامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۰ تعداد دانلود : ۱۲۶
یکی از دولت های تاثیرگذار بربر در مغرب اسلامی موحدون بودند که موفق شدند پس از تثبیت قدرت در قرن ششم هجری بر مغرب و اندلس حاکمیت یابند. شکوفایی نظام سیاسی و استمرار اقتدار موحدون، در دوران تثبیت قدرت طی فرایندی از برنامه ریزی، توسعه و تدابیری شکل گرفت که ابویوسف منصور(580- 595ه /1184- 1198م) نقش مهمی در آن ایفا نمود. او برای اداره این سرزمین با مدیریت و ساماندهی تشکیلات اداری و دیوانی، توجه به صنعت و نوآوری در امور نظامی، فعالیت بسیار و هوش فوق العاده ای از خود نشان داد. براین اساس آنچه از منظر این پژوهش اهمیت دارد؛ تغییرات سیاست های نظامی موحدون در دوره ابویوسف منصور و بررسی تاکتیک ها و تدابیر جنگی در این دوره است. این پژوهش با رویکردی توصیفی- تحلیلی و با تاکید بر منابع این دوره تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد که سیاستهای نظامی موحدون در دوران ابویوسف منصور و پس از استقرار قدرت سیاسی، دچار چه تحولاتی گشت؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که از آنجا که دولت موحدون در دوران خلافت منصور با مدعیان داخلی و مشکلات خارجی مواجه گشت، براین اساس خلیفه منصور موفق شد با اتخاذ تدابیر نظامی و سیاست های مناسب ابتدا مدعیان داخلی را سرکوب و سپس با دشمنان خارجی مقابله و دولت موحدون را به اوج قدرت برساند. 
۷۱۴.

بررسی زمینه های تاریخی قطع روابط دیپلماتیک الجزایر و مغرب و پیامدهای آن

نویسنده: مترجم:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال دهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۸ 48-67

کلید واژه ها: الجزایر مغرب صحرای غربی جبهه پولیساریو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۱۸۱
در 24 آگوست 2021 م، الجزایر ضمن حفظ روابط کنسولی، روابط دیپلماتیک خود را با کشور مغرب قطع کرد. این مرحله در شرایط افزایش ظاهری تنش در ماه های اخیر صورت می گیرد. در نتیجه ترکیب تعدادی از عوامل و تحولات بین المللی، که برخی از آنها بر اساس اختلافات تاریخی و مرزی است و برخی دیگر مربوط به تحولات منطقه ای و بین المللی است. در این بین تحلیل گران به نقش کشورهای فرامنطقه ای همچون رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی در تحریک گسل های حساس در زمینه الجزایر و مغرب اشاره می کنند. این مقاله به بررسی پیشینه تاریخی روابط الجزایر و مغرب، دلایل قطع روابط دیپلماتیک آنها، واکنش های بین المللی و پیامدهای منطقه ای آن می پردازد. تحلیل گران به طور پیوسته پرسش هایی درباره روابط دو کشور الجزایر و مغرب مطرح می کنند و سپس به دنبال تحلیل و ارائه راهکارهایی برای برون رفت از این تنش هستند. چه عواملی بر روابط مغرب و الجزایر تأثیر می گذارد؟ و چگونه روابط این دو کشور بر مسائل مختلف منطقه مغرب الاقصی یا اصطلاحاً مغرب عربی و به ویژه موضوع صحرا تأثیر می گذارد؟ آیا چشم انداز حل و فصل اختلافات مغرب و الجزایر کلید حل مشکل مزمن صحرا خواهد شد؟ و اگر در آینده دستیابی به موفقیت در روابط بین رباط و الجزیره بعید باشد؛ آیا این احتمال ادامه وضعیت کنونی خواهد بود که شبیه یک جنگ سرد کنترل شده است؟
۷۱۵.

رواداری سوداگرانه؛ بررسی تأثیر روحیه تاجرمآبانه سغدی ها در انتشار دین های گوناگون در آسیای میانه و چین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۲ بهار ۱۴۰۱ شماره ۵۳ (پیاپی ۱۴۳) 129 - 149

کلید واژه ها: دین بودا دین مانی سغد آسیای میانه مزدیسنا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۵ تعداد دانلود : ۱۷۵
با رونق گرفتن جاده ابریشم، از سده نخست میلادی، سغدی ها که سرزمینشان در آسیای میانه بر سر راه این جاده تجاری قرار داشت، به تجارت رو آوردند و قومی سوداگر شدند که برای تجارت به سرزمین های دیگر سفر می کردند. سغدی ها که پیش از آن دین مزدیسنا را پذیرفته بودند، از طریق تجارت با مردمان دیگر، با دین ها و عقاید گوناگونی چون دین مانی، بودا، مزدک و مسیحیت نسطوری آشنا شدند. برخی از سغدی ها به آن دین ها گرویدند و مبلغ آن دین ها شدند. از دیگر سو، جدا از اینکه سغدی ها در سرزمین شان با دین های گوناگونی برخورد داشتند و کوشش می کردند که اصول عقاید آنها را دریابند، مصالح تجاری و سیاسی شان سبب شد تا در قلمرو آنها این دین ها آزادانه در کنار یکدیگر و بدون هیچ مناقشه مذهبی تبلیغ و ترویج شوند، پدیده ای که می توان از آن با عنوان «رواداری سوداگرانه» یاد کرد. در این مقاله با بهره گیری از منابع باستانی، پژوهش های نوین و همچنین کاوش های باستان شناسی وجوه گوناگون این رواداری سوداگرانه بررسی شد. این پدیده در هیچ دوره تاریخی و جغرافیایی دیگری تا دوران معاصر که ملت های گوناگون با دین های متفاوت در کنار یکدیگر زیسته اند، دیده نشده است و به نتایج بدیعی چون «ایجاد یگانگی میان دین ها» در سغد در میانه سده های ششم تا هشتم میلادی انجامید، بر اساس این تفکر سغدی ها کوشیدند تا میان دین های گوناگونی که در قلمرو خود یا مهاجرنشین هایشان رواج داشت، سازگاری ایجاد کنند.
۷۱۶.

بررسی اندیشه صلح پارسی هخامنشیان بر مبنای اهداف فرهنگ و آموزش صلحِ یونسکو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 287-311

کلید واژه ها: هخامنشیان صلح پارسی فرهنگ صلح آموزش صلح صلح یونسکو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۸ تعداد دانلود : ۱۶۹
هخامنشیان (330-550 ق.م) گستره وسیعی را در اختیار داشتند که متشکل از اقوامی با آیین ها، زبان و فرهنگ های گوناگون بود. اداره آنها نیازمند به کار گیری اندیشه ای خاص بود. اندیشه ای که هخامنشیان بر مبنای آن ملل تابعه خود را اداره می کردند به نام صلح پارسی شناخته شده که ابعاد گوناگونی دارد. در جهان امروز نیز بحث صلح و همزیستی مسالمت آمیز اقوام گوناگون موضوعی است که سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) در غالب فرهنگ صلح بر آن تمرکز دارد و در تلاش است مولفاتی را تعریف کند که بر مبنای آن ها جهان در صلح قرار بگیرد. هدف از انجام این پژوهش بررسی تطبیقی فرهنگ صلح در دوره هخامنشی بر مبنای اهداف امروزی یونسکو است و به دنبال پاسخ گویی به این سوال است که فرهنگ صلح براساس تعریف امروزی فرهنگ و آموزش صلح در یونسکو تا چه میزان در دوران هخامنشی نمود یافته است؟ نتایج حاکی از آن است که برقراری اندیشه صلح پارسی منجر به شکل گیری فضایی مسالمت آمیز شد که تا حد بسیاری مبتنی بر اهداف امروزی یونسکو است. مقاله حاضر گردآوری داده ها را از طریق مطالعات کتابخانه ای به سرانجام رسانده و نتایج را از طریق تحلیل توصیف تاریخی ارائه می کند.
۷۱۷.

تأثیر گرایش به مؤلفه های تمدن غرب در مواجهه روشنفکران دوره قاجاربا پیشینه ی فرهنگی ایران اسلامی(مطالعه ی موردی آرا فتحعلی آخوندزاده، میرزا آقاخان کرمانی و میرزا عبدالرحیم طالبوف)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۰ 451 - 471

کلید واژه ها: پیشینه فرهنگی ایران تمدن غرب فتحعلی آخوندزاده میرزا آقاخان کرمانی میرزا عبدالرحیم طالبوف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۹ تعداد دانلود : ۲۲۴
مواجهه با تمدن جدید غرب، تأثیرات به سزایی در تحولات فکری و فرهنگی جامعه ایران و نیز آرا و دیدگاه های روشنفکران دوره ی قاجار داشته است که رویکرد منفی یا کم انگاری روشنفکران این دوره نسبت به پیشینه علمی و فرهنگی ایران دوره اسلامی را می توان از جمله مهم ترین این تأثیرات برشمرد. نفی و یا تضعیف هویت فرهنگی یکی از پیامدهای این رویکرد به شمار می آید و همین موضوع، اهمیت پرداختن به چگونگی تأثیرگذاری غرب در این زمینه را فزونی می بخشد. این نوشتار بر آن است تا با روش توصیفی و تحلیلی و با استناد به آثار مکتوب برجای مانده از روشنفکرانی هم چون آخوند زاده، کرمانی و طالبوف به این پرسش پاسخ دهد که مواجهه با غرب به چه شیوه ای توانسته است بر نوع نگاه روشنفکران این دوره تأثیری منفی نسبت به پیشینه علمی و فرهنگی ایران دوره اسلامی داشته باشد. یافته های پژوهش حاضر بیانگر آن است که شناخت نادرست و ناقص روشنفکران نسبت به اصل تمدن غرب از سویی و تأثیرپذیری ایشان از برخی مبانی فکری و فرهنگی آن مانند علم جدید، آرا مستشرقین غربی و باستان گرایی از سویی دیگر، مهم ترین تأثیرات را در شکل دهی به نگرش منفی آنان داشته اند.
۷۱۸.

نسبت تعالی ارزش ها و عدالت اقتصادی در عصر نبوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال سیزدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۶ ۲۶-۷

کلید واژه ها: نسبت عدالت اقتصادی ارزش اعتلای ارزش ها عصر نبوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۳ تعداد دانلود : ۱۵۵
این مقاله با رویکرد توصیفی و تحلیلی، تأثیر ارزش های معنوی را بر جریان عدالت اقتصادی و نیز نقش شکل گیری عدالت اقتصادی را در اعتلای ارزش ها به عنوانِ بخشی از وضعیت فرهنگی تاریخ عصر نبوی مورد تحقیق قرار می دهد. برای تحلیل، از مفهوم ارزش در دانش روانشناسیِ اخلاق بهره گرفته شده و چینش مطالب با استفاده از مبحث عوامل انگیزشی در این دانش، رقم خورده است. ضمن آنکه پیش فرض کلامیِ روشنی داشته و اطلاعات با در نظر گرفتنِ نقش هدایت گری رسول الله (ص) در تقویت باور و امید نسبت به هدایت تشریعی الهی، طرح گردیده اند. نتیجه چنین شد که ابتدا عدالت اقتصادی در عصر نبوی با واسطه ایجاد ارزش های معنوی در اثر تبلور باور نسبت به هدایت تشریعی الهی رخ داده و از سوی دیگر، این توان را داشت که مجدداً با تقویت باور فوق و تقویت بنیان حاکمیت توحیدی، زمینه ساز اعتلای ارزش ها گردد.
۷۱۹.

سیاست دینی و مذهبی حکومتگران افغانی در هند: لودیان (932-855ق)، سوریان (963-947ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال چهاردهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۵۲ ۲۰۱-۱۷۷

کلید واژه ها: سیاست دینی و مذهبی افغانان هند لودیان سوریان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۳ تعداد دانلود : ۲۲۳
سلسله های افغان تبار لودیان (855-932ق) و سوریان (947-963ق) در سده های نهم و دهم قمری بر دهلی و بخش هایی از شبه قاره هند فرمان راندند. هند در دوره حکومت این سلسله ها همچون دیگر دوره ها به لحاظ دینی و مذهبی بسیار متنوع و متکثر بود و اداره آن برای سلاطین افغانی چندان آسان نبود. علاوه بر آن، مسلمانان هند نیز متعلق به گروه ها و فرقه های مختلف مذهبی بودند و این گروه ها گاه اقتدار حاکمان لودی و سوری را به چالش می کشیدند. این حکومتگران باید با هندوان نیز که اکثریت جامعه را تشکیل می دادند، به گونه ای رفتار می کردند که زمینه نارضایی گسترده و بروز شورش آنها را فراهم نسازند. نگارندگان مقاله حاضر برآن اند تا با رویکرد توصیفی-تحلیلی به بررسی سیاست دینی و مذهبی سلاطین لودی و سوری بپردازند و به این پرسش پاسخ دهند که حکومتگران افغانی نسبت به مسلمانان اهل سنت، شیعیان، صوفیان، مهدویه و هندوان چه سیاستی در پیش گرفته بودند؟ بنا بر یافته های این پژوهش، سیاست حکومتگران افغانی در قبال گروه های مختلف دینی و مذهبی، بیش از آنکه با دین و مذهب این گروه ها مرتبط باشد، در گرو منافع سیاسی و مصالح قومی شاهان و طبقه حاکم بود. بدین ترتیب، حامیان و طرفداران حکومت فارغ از دین و مذهب، از تساهل و تسامح شاهان بهره مند می شدند، ولی مخالفان مورد بی مهری و آزار و اذیت قرار می گرفتند.
۷۲۰.

بررسی استنادات قرآنیِ وقایع تاریخی و شیوه های کاربرد آن در تاریخ طبری (از بعثت تا سال 40 هجری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال شانزدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۳۷ 7 - 29

کلید واژه ها: استنادهای قرآنی تاریخ طبری تاریخ نگاری بعثت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۵ تعداد دانلود : ۱۷۸
از دلایل اهمیت تاریخی قرآن را می توان موضوع نزول تدریجی آیات و پیوند آن با حوادث مختلف تاریخی که بعدها شأن نزول آیات نامیده شد، دانست. به همین دلیل تاریخ نگاری مسلمانان در ابتدا پیوندهای زیادی با آیات قرآنی داشت، به این صورت که مورخ سعی می کرد در گزارش رویدادها، از آیات قرآنی استفاده کند. طبری از مورخانی است که در نگارش تاریخ بسیار از آیات قرآن بهره برده است؛ چنانکه می توان گفت استنادات قرآنی از خصیصه های بارز تاریخ طبری است. این پژوهش به شیوه توصیفی - تحلیلی ابتدا میزان استنادات قرآنی از بعثت تا سال 40 هجری در تاریخ طبری را بررسی کرده و سپس به این پرسش پاسخ داده که استنادات قرآنی چه کاربردی در تاریخ طبری داشته است؟ بررسی ها نشان می دهد طبری در وقایع تاریخی از بعثت تا سال 40 هجری به 250 آیه از سوره های مختلف قرآن بدون ذکر نام و شماره سوره و آیه استناد کرده است. بیشترین کاربرد استنادات قرآنی در تاریخ طبری باهدف تأیید و تقویت خبر صحیح، تبیین و توضیح، ابطال یا تصحیح خبر، تکریم یا تحقیر اشخاص، هشدار و انذار و اشاره به نکات اخلاقی انجام شده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان