فیلتر های جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۶۰۱ تا ۱٬۶۲۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
حوزه های تخصصی:
شعر امام خمینی همچون سایر مکتوبات و سخنرانی هایشان می تواند به شناخت بیشتر ما از افکار، عقاید و احساسات ایشان کمک کند. اشعار ایشان با وجود قالب عمده عرفانی، بی تأثیر از تحولات و اوضاع سیاسی و اجتماعی نبوده است. هدف این مقاله آن است که با روش توصیفی تحلیلی، بازتاب مسائل سیاسی و اجتماعی را در اشعار امام خمینی مورد بررسی قرار دهد. جنبه های ضد استعماری و استبدادستیزانه شخصیت امام در جوانی و نیز مواضعشان درباره وضعیت حوزه علمیه قم و نقش آیت الله حائری در اعتلای آن، ازجمله یافته های این تحقیق است. در ادامه، اشعار ایشان درباره جمهوری اسلامی و سبک کلی امیدوارانه و نشاط آفرین ایشان معرفی شده است. البته مواضع امام درباره آل سعود و تأثیر قیام پانزده خرداد در شعر ایشان نیز از موارد جالب توجه این مقاله است. بازتاب احساسات و روابط خانوادگی، و نیز نقد امام خمینی به فلسفه و مسلک صوفیگری و درویشی از موضوعات مربوط به اجتماعیات در شعر ایشان محسوب میشود.
بررسی تأثیر تغییرات جغرافیایی بر تحولات نظامی ایران عصر غزنوی-سلجوقی با تکیه بر حوادث جوی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تاریخی جنگ سال پنجم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۸)
97 - 118
حوزه های تخصصی:
جغرافیا به عنوان بستر تحولات و تاریخ به عنوان زمان آن از دیرباز با هم تعامل دو سویه داشته و به عنوان مکملی در سیر تحولات تاریخی مطرح بوده اند. اگر جنگ را به عنوان یک عامل تعیین کننده در سیر تحولات بشری بدانیم، عامل جغرافیا بدان جهت که سهمی بسزا در سرنوشت جنگ ها داشته اند، شایسته توجه است. در همین راستا از مهم ترین عوامل تأثیرگذار جغرافیایی در نبردها، تغییرات جوی بوده است. تحولات جوی بر روی زمانِ وقوع، نوع سازماندهی قوا، فرآیند و از همه مهم تر بر نتیجه برخی از نبردها اثر می نهاد؛ بنابراین هرگونه پژوهشی بدون توجه به نقش جغرافیا در پیروزی ها و شکست ها ناکافی و نارسا خواهد بود. لذا پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش بنیادین است که حوادث جوی چه تأثیری بر تحولات نظامی ایران عصر غزنوی-سلجوقی داشته است؟ یافته های پژوهش حکایت از آن دارد که تأثیر حوادث جوی بر تحولات نظامی ایران و سرنوشت جنگ های عصر غزنوی و سلجوقی نقشی تعیین کننده داشته که از مهم ترین آنها می توان به مواردی چون: تأثیر آب وهوا بر کارکرد تسلیحات و قوای جنگی، نقش برف و سرما در تلفات نیروها و تغییر در سیاست جنگی، تأثیر گرمای هوا و تشنگی در تحلیل قوای سپاهیان، تأثیرات نظامی باران و سیل در زمین گیر شدن لشگریان و کارکرد پدیده های جوی در بازتولید خرافات و...اشاره کرد.
واکاوی اسنادی دوره سوم حکمرانی عبدالصمد میرزا در قزوین با محوریت الموت(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
ولایت قزوین از دیرباز ضمن برخورداری از موقعیت برجسته جغرافیایی و عواید سرشار مالی مورد توجه شاهزادگان قاجاری بوده؛ ازبین این شاهزادگان عبدالصمدمیرزا عزالدوله برادر ناصرالدین شاه در سه دوره به حکمرانی قزوین منصوب می شود؛ دوره اول که مصادف با نوجوانی او بود و دوره دوم که با کمبود نان و شورش مردم علیه وی به پایان می رسد و دوره سوم، که دغدغه اصلی پژوهش پیش روست به منازعاتی بین مردم الموت و عزالدوله منجر می گردد که تنها با رجوع به اسناد منتشر نشده این دوره قابل ردیابی است؛ بنابراین سئوال محوری پژوهش این چنین خواهد بود: عملکرد عزالدوله در دوره سوم حکمرانی در قزوین چه مصالح و منافع پیدا و پنهانی را تعقیب می کرده است؟ مدعای ما نیز براساس اسناد و منابع موجود این چنین نضج یافته است: نحوه انتصاب شاهزادگان، عواید بالقوه اقتصادی قزوین و الموت، تنگناهای اقتصادی عزالدوله در دوره سوم حکمرانی ودر نهایت رقابت با خوانین همجوار در چگونگی و چرایی عملکرد وی نقش اساسی داشته است.روش تحقیق در این مقاله روش توصیفی و تحلیلی بوده که با بهره مندی از اسناد منتشر نشده آن دوره و نیز آثار و منابع کتابخانه ای به سامان رسیده است.
سرعت سفر زمینی در روزگار شاهنشاهی اشکانی (از سده اول قبل از میلاد تا سده سوم میلادی)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
در اسناد تاریخی و روایات مورخان کلاسیک، درباره حرکت چاپارها، سپاهیان و کاروان ها در روزگار اشکانیان گزارش هایی دیده می شود که در آن ها زمان شروع حرکت یا پایان یا هر دو بیان شده یا این زمان قابل محاسبه است. از طرفی، برخی گزارش ها مانند سفرنامه ها و اسناد مشابه، مسافت میان نقاط مختلف شاهنشاهی اشکانی را در اختیار خواننده قرار داده است. این دو گونه اطلاعات -یعنی مدت زمان سفر و میزان مسافت- داده های لازم برای محاسبه سرعت حرکت چاپارها، سپاهیان و کاروان ها را در دسترس قرار می دهد. گردآوری این اطلاعات پراکنده و محاسبه سرعت سفر، در راستای پاسخ به این پرسش است که میزان سرعت سفر زمینی در روزگار شاهنشاهی اشکانی از سده اول قبل از میلاد تا سده سوم میلادی چقدر بوده است. در این میان، نادقیق بودن برخی داده ها و همچنین دشوار یا ناامن بودن بعضی راه ها، جای خطایی برای محاسبات جاری گذاشته است تا محاسبات در نهایت به صورت دامنه ای ارائه شود. با روش بررسی موردی و تطبیق محاسبات با سرعت هایی که پیش از آن ضبط شده، می توان نتیجه گیری کرد که دامنه سرعت حرکت چاپارها میان ۸۰ تا ۲۷۷ کیلومتر در شبانه روز، دامنه سرعت لشکرکشی ها بین ۱۰ تا ۴۰ کیلومتر در شبانه روز و بازه سرعت برای کاروان های تجاری ۴۰ تا ۶۰ کیلومتر در شبانه روز و برای هیئت های سیاسی ۱۰ تا ۱۵ کیلومتر در شبانه روز بوده است.
علل و پیامدهای قحطی کرمانشاهان در جنگ جهانی اول(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تاریخی جنگ سال پنجم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۶)
81 - 102
حوزه های تخصصی:
قحطی کرمانشاهان در خلال جنگ جهانی اول و در فاصله سال های (1338-1336ق/ 1919-1917م)، پیامد های مخرب و زیان باری در حوزه های اقتصادی و اجتماعی در این دیار بر جای نهاد. این پژوهش بر این فرض استوار است که جنگ جهانی اول در کرمانشاهان و اشغال این منطقه توسط نیروهای تحت کنترل دولت های روسیه، عثمانی و انگلیس آثار ویرانگری چون کمبود غله و بروز قحطی در پی داشت. این مهم به اتفاق خشک سالی، احتکار و رواج بیماری های واگیر دار جان بسیاری از اهالی کرمانشاهان را ستاند. پژوهش حاضر تلاش دارد با روش توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از اسناد منتشرنشده آرشیوی و منابع کتابخانه ای معتبر به این پرسش پاسخ دهد که چه عواملی در بروز قحطی و پیامدهای اجتماعی و اقتصادی مترتب بر آن در کرمانشاهان مؤثر بوده است؟ دستاورد پژوهش نشان داد که غیر از خشک سالی، حضور طولانی مدت نیرو های نظامی دولت های متحد و متفق در کرمانشاهان و غارت انبارهای غله مردمی و دولتی، چپاول دام ها و ویران کردن منازل، احتکار غله توسط عوامل داخلی و خارجی، ضعف ساختاری حکومت مرکزی و ناکارآمدی حکام محلی در مدیریت بحران، نقش بنیادینی در ایجاد قحطی و تداوم آن در این منطقه داشت.
صرف فعل در گویش رودانی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات ایرانی سال بیستم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۹
283 - 313
حوزه های تخصصی:
رودانی گویش مردم شهرستان رودان، از توابع استان هرمزگان است که دارای گونه های متعددی از جمله جغینی، پاکوهی، رودخانه ای، برنطینی، آبنمایی و خوراجی است. این گویش متعلق به مجموعه گویش های بشگردی است و یکی از گویش های ایرانی نوِ جنوب غربی به شمار می رود. این مقاله به بررسی صرف فعل در این گویش می پردازد. داده های پژوهش به شیوه میدانی، از طریق مصاحبه با گویشوران از گروه های مختلف سنی، تحصیلی و جنسیتی گردآوری شده است. در این پژوهش مقولات ماده فعل، تکواژهای تصریفی فعل، انواع فعل از نظر زمان، وجه، نمود و نوع ساختمانی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. براساس یافته های این پژوهش، مهم ترین ویژگی های صرف فعل، کاربرد گونه ای از ساخت کنایی (ارگاتیو) در ماضی های متعدی است. وجود نوعی مضارع درجریان که با استفاده از مصدر ساخته می شود از دیگر مختصات این گویش است. همچنین hasten «هستیدن» در این گویش هم در مضارع اخباری و هم در ماضی ساده صورت های واژه بستی و صورت های منفصل دارد.
واکاوی صید و فروش مروارید در خلیج فارس با تکیه بر متون جغرافیایی قرون سوم تا هشتم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
مروارید از جمله جواهرات ارزشمندی است که از دیرباز در خلیج فارس، صید و به اقصی نقاط جهان صادر می شد. مرغوبیت مروارید خلیج فارس موجب شد مشتریان زیادی در دنیا خواستار آن باشند. در پژوهش حاضر، تلاش می شود با استفاده از روش تاریخی و رویکرد توصیفی تحلیلی به این پرسش پاسخ داده شود که وضعیت صید و فروش مروارید در خلیج فارس در متون جغرافیایی قرن های سوم تا هشتم هجری چه بازتابی داشته است؟ در واقع، براساس آگاهی های متون یادشده، رونق و یا رکود آن، چگونه و بر پایه چه علت هایی بوده است؟ در این پژوهش، همچنین ماهیت و منشأ مروارید، نواحی و زمان صید، شیوه ها و ابزارهای صید و استخراج آن و نیز انواع، قیمت، فروش و تجارت مروارید در خلیج فارس در این برهه زمانی، واکاوی شده است. این منابع از تنوع شیوه ها و رونق صید و فروش مروارید در سواحل خلیج فارس خبر داده اند
خوانش تاریخی – تطبیقی پوشاک و آرایۀ نقوش انسانی سفال گلابه ای نیشابور(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
تاریخ و فرهنگ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۰۶
34 - 9
حوزه های تخصصی:
نقوش انسانی یکی از انواع آرایه های به کاررفته در سفال گلابه ای نیشابور در سده های نخست اسلامی است که به روش پدیدارشناسانه، به الگوهای "زنانه" و "مردانه" نام گذاری شده است. پژوهش حاضر پدیدارشناسی صرف را برای الگوبندی جنسی نقوش بسنده نمی داند و با هدف بازخوانی جنسیّت فیگورها، در صدد پاسخگویی به این مسائل است: بازخوانی تطبیقی- تاریخی اسلوب پوشاک نقوش انسانی سفال نیشابور، چگونه به تشخیص جنسیّت فیگورها کمک می کند؟ کارکرد غالب نقش مایه های ساسانی در سفال نیشابور تزئینی است یا نمادین؟ جامعه آماری پژوهش حاضر، 14 نقش است که از میان 50 نمونه، با تأکید بر الگوهای "مردانه" و "زنانه"، یا تحلیل شده در پژوهش های پیشین انتخاب شده است تا با منابع کتابخانه ای– اسنادی، در مطالعه ای تطبیقی- تاریخی، به ارزیابی دوباره جنسیّت الگوها بپردازد. بر اساس یافته های این پژوهش: اسلوب پوشاک نقوش انسانی سفال نیشابور با پوشاک درباریان وراء رود (ماوراءَالنّهر) و خراسان در دوره های نخست اسلامی همانند است. کارکرد غالب آرایه های ساسانی در سفال سامانی، تزئینی است. درنهایت، این مقاله برخی نقوش موسوم به "زنانه" را متعلق به جوانان پیراسته یا نوجوانان نابالغ درباری می داند.
بررسی ارزش های زیبا شناسی بر اساس رابطه ی صورت و معنا در دیوارنگاره های مذهبی عامیانه بناهای مذهبی عصر قاجار (نمونه موردی: بقاع متبرکه اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دوازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۲
۱۲۳-۱۵۴
حوزه های تخصصی:
بخشی از هنر عصر قاجار معطوف به هنرمندان مردمی است و آثار هنری آنان بیشتر در مکان های مذهبی همچون بقاع متبرکه فرصت ظهور داشته است. این پژوهش با هدف بررسی ارزش های زیبا شناسی دیوارنگاره های بناهای مذهبی این عصر بر اساس صورت و معنا می باشد. نگارندگان در پی پاسخ گویی بدین پرسش ها هستند: دیوارنگاره های بناهای مذهبی عصر قاجار دارای چه ویژگی های ساختاری و زیبا شناسی هستند؟ ارزش های زیبا شناسی چگونه در نقاشی عامیانه بقاع متبرکه ظهور پیدا کرده است؟ روش تحقیق بر مبنای ماهیت، توصیفی - تحلیلی است و شیوه ی گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی بوده است. نتایج حاصل از پژوهش، گویای آن است که ارزش های زیبا شناسی هنرهای عامه در جهت پیوند جامعه صریحا در اثر هنری ظهور نیافته است، بلکه در دل آن نهان شده است. یعنی آنکه این ارزش ها و باورهای مذهبی، کل فرایند عرضه اثر را احاطه کرده است و صراحتاً در محتوای اثر هنری قابل مشاهده است.
بانو فخرالدوله واسطه بین قاجاریه و پهلوی
منبع:
پژواک زنان در تاریخ سال اول تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴
121-133
حوزه های تخصصی:
فخرالدوله از نخستین زنان قاجار بود که از اندرونی به بیرون پا نهاد و به خوداگاهی همت گماشت، و رفته رفته به پهنه عمومی راه یافت و با تلاشی خستگی ناپذیر پیش رفت و شایستگی خود را در اداره خانواده، مشارکت در جامعه مدنی و مدیریت اقتصادی و کارآفرینی آشکار ساخت. سهم بزرگ او در فرآیند دگرسازی ایران، معادل در هم شکستن جمله زن برابر با ضعیفه است، آن هم در زمانی که زنان جامعه و حتی طبقه مرفه و اشراف، هیچ حضوری در اقتصاد و کارآفرینی نداشتند. او یکی از پیشگامان پایه های مدرنیته و بنیان بناهای خیریه در تهران بود که نام خود را در اقدامات نیکوکارانه جاودانه نموده است. این مقاله با رویکردی توصیفی به بررسی نقش اجتماعی، سیاسی و فرهنگی فخرالدوله در دوره معاصر پرداخته است.
تحلیل انتخابات دوره پنجم مجلس شورای ملی در اصفهان (با تکیه بر اسناد منتشرنشده مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
گنجینه اسناد سال ۳۱ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۲۱)
42 - 73
حوزه های تخصصی:
هدف: این پژوهش با تکیه بر اسناد، انتخابات دوره پنجم مجلس شورای ملی در حوزه انتخابیه اصفهان را بررسی می کند و با تبیین نقش گروه های ذی نفوذ سیاسی در مبارزات انتخاباتی، تحلیلی آماری از روند شمارش آرا و نتیجه نهایی انتخابات به دست می دهد. روش/ رویکرد پژوهش: تحقیق حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی و تلفیقی از دو روش کیفی و کمی مبتنی بر منابع اسنادی، مطبوعاتی و کتاب خانه ای انجام شده است. یافته ها و نتیجه گیری: انتخابات دوره پنجم مجلس شورای ملی در حوزه انتخابیه اصفهان بسیار رقابتی و تنگاتنگ بود. حضور رضاخان سردارسپه به عنوان داوطلب نمایندگی در چندین حوزه انتخابیه ازجمله در اصفهان -که بیشتر با هدف نمایش قدرت انجام می شد تا رسیدن به کرسی نمایندگی مجلس- به تنش سیاسی بین هواداران رضاخان و عوامل لشکر جنوب از یک سو و حلقه علمای اصفهان در سوی دیگر منجرشد. یافته های این تحقیق هم چنین مؤید نوعی تضاد تعیین کننده بین رأی توده های روستایی با جمعیت شهری است. رأی شهر اصفهان به کاندیداهای موردحمایت آقانورالله نجفی تمایل داشت و رأی روستاها -که در دست ملاکان بود- عمدتاً به سبد نامزدهای دیگری ریخته شد. درپایان، اگرچه نتیجه تجمیعی رأی شهر و توابع به شکست ائتلاف علما انجامید، ولی تحلیل نتایج این انتخابات نشان می دهد که روحانیون در صندوق شهر، نه تنها از سایر کاندیداها بلکه حتی از خود رضاخان نیز بیشتر رأی کسب کرده اند.
رویکرد اجتماعی فضل الله بن روزبهان خنجی در تاریخ نگاری رسمی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
خنجی از مورخان رسمی بود که علاوه بر گزارش احوال سلاطین، پرداختن به مسائل اجتماعی نیز در آثارش مشهود است؛ اما طرح این مسائل در آثار او ذیل تاریخ حکومت و آمیخته با نگرش های فقهی-حقوقی بود که وجه تمایز او نسبت به دیگر مورخان هم عصرش است. هدف این مقاله آن است که با روش توصیفی-تحلیلی برجسته ترین موضوعات اجتماعی مدنظر خنجی را تا حد امکان در سه اثر تاریخی اش – عالم آرای امینی، مهمان نامه بخارا و سلوک الملوک وا کاود.
سه رساله تاریخی درباره قسطنطنیه و ایاصوفیه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
گونه شناسی معماری آرامگاهی در دوره ی اشکانی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
گونه شناسی معماری آرامگاهی در دوره اشکانی فرزانه سبحانی [1] عباسعلی رضایی نیا [2] چکیده بر پایه مدارک باستان شناختی، در دور ه اشکانی تنوع مذهبی وجود داشت. پادشاهی اشکانی این امکان را فراهم کرده بود که در قلمرو وسیع اشکانی، اقوام گوناگون در اجرای مراسم و مناسک دینی خود آزادانه عمل کنند. در نتیجه با توجه به تنوع گروه های قومی و مذهبی، شیوه های مختلفی در احداث بناهای آرامگاهی ایجاد شد. ساخت آرامگاه به مثابه نوعی از معماری یادمانی، همواره توجه طبقه ممتاز جامعه را به خود معطوف می کرد. بناهای تدفینی بازتابی از قدرت متوفیان در ساختارهای سیاسی، اعتقادی، اقتصادی و اجتماعی جامعه بود. این گونه از بناها همواره مورد توجه، احترام و تقّدس مردم بود و از طریق پیوندی که با ریشه های هویتی جامعه داشت، شکل گیری و توسعه سنت های معماری آرامگاهی را در طول تاریخ موجب شد. هدف مقاله حاضر، شناخت سبک معماری بناهای آرامگاهی دوره اشکانی از لحاظ پلان، سازه و تزئینات، گونه شناسی معماری آرامگاهی این دوره و در نهایت، درک نوآوری و تداوم سنت های فرهنگی و هنری در ساخت بناهای آرامگاهی است. در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی بناهای آرامگاهی دوره اشکانی معرفی و طبقه بندی و سبک معماری آنها بررسی و گونه شناسی شده است. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که در گستره شاهنشاهی اشکانی تنوع چشمگیری در ساخت بناهای آرامگاهی دیده می شود و می توان آنها را براساس ویژگی های کالبدی به دو گونه دست کند (دخمه ای) و دست ساز (ساختمانی) تقسیم کرد. سبک معماری آرامگاه های دوره اشکانی نشان دهنده تداوم سنت های معماری آرامگاهی این دوره است. واژه های کلیدی : شاهنشاهی اشکانی، معماری آرامگاهی، گونه شناسی، سنت های معماری، بناهای یادمانی [1] . کارشناس ارشد باستان شناسی دانشگاه کاشان، farzaneh2004_1382@yahoo.com [2] . استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه کاشان rezaeinia@kashanu.ac.ir
عملکرد محاکم عدلیه دربندر بوشهر در دوره مشروطه، علل وعوامل ناکارآمدی آن(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تاریخ اسلام سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۵۰
192-149
حوزه های تخصصی:
با انقلاب مشروطیت و ایجاد تحول در نظام دادرسی، اجرای عدالت وبرقراری امنیت اجتماعی ازمهم ترین مطالبات سیاسی مردم بندر بوشهر بود. این منطقه در یکی از حساس ترین برش های تاریخی عصر قاجار، یعنی دوران گذار از جامعه سنتی به سمت مدرنیته، در زمینه حیات اجتماعی و سیاسی شاهد تحولات عمیقی بود. مقاله پیش رو درصدد است تا با رویکردی نسبتاً جامع بر مبنای مندرجات مطبوعات و نشریات، اسناد آرشیوی و کتب، با بهره مندی از روش تحقیق تاریخی مبتنی بر توصیف و تحلیل داده های تاریخی، علل ناکارآمدی محاکم عدلیه در بندر بوشهر را مورد بررسی تاریخی قرار دهد.این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که عدلیه بندر بوشهردر انقلاب مشروطه با چه موانعی مواجه بوده است؟ به نظر می رسد، عواملی هم چون، عدم تحول ساختارهای اجتماعی و سیاسی لازم در کشور، ناکارآمدی دولت در تامین مالی وگرداندن عدلیه ، فقدان قوانین منسجم ومدون نظام قضایی، دخالت و نفوذ قدرتهای محلی مانند فشارها و اغتشاشات ایلات ونفوذ سیاسی رعایای خارجی از موانع جدی فعالیت های عدلیه در بندر بوشهر بود.
نسبت سیالیت واکنشی- تجدیدی علم در قرآن و جهان علم سنتی در تمدن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
وضعیت شناسی امروزین ما از مقوله علم، خصوصا در راستای سیاست گذاری های علم، نیازمند نسبت سنجی علم شناسی قرآنی با علم شناسی ِجهان علم های تمدن اسلامی به عنوان تجربه تاریخی مان در علم است. نوشتار حاضر با تمرکز بر سیالیت واکنشی تجدیدی علم به عنوان گونه ای از سیالیت علم، کوشیده است تا میان قرآن و جهان علم سنتی به عنوان یکی از ماندگارترین جهان علم های ِتمدن اسلامی، این نسبت سنجی را سامان دهد. فرآیند کلی پژوهش شامل اکتشاف، پردازش، تطبیق و مقایسه است و منطق پردازش، ترکیبی از استقراء نمودهای مسلّم و کاوش های منطقی است. یافته های پژوهش، گویای آن است که جهان علم سنتی، در این گونه از سیالیت علم، با قرآن، واگرایی دارد. قرآن هردو گونه علم ِظرف پذیر و ظرف ناپذیر را به رسمیت شناخته و بر دوگانه ماهیت ثابت و سیال علم تاکید دارد. درحالی که در جهان علم سنتی، علم ِظرف پذیر به رسمیت شناخته نشده و همواره تلقی ثابتی از ماهیت علم بر آن احاطه داشته است.
تحلیل تاریخی ریشه های دشمنی امویان با حضرت حمزه (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
سخن تاریخ سال پانزدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۴
100 - 122
حوزه های تخصصی:
دشمنی امویان با حضرت حمزه(ع) چه در دوران قبل از حکومت و چه در دوران حکومت آنان، دارای علل و نمودهای گوناگونی بوده است. در دوران قبل از حکومت ایشان، علت عمده این دشمنی رقابت ها و دشمنی های تاریخی بین بنی امیه و بنی هاشم بود و همین مسأله در روابط بین امویان و حمزه(ع) نیز تاثیر گذاشته بود. نمود این مسأله نیز در کینه آنان نسبت به عموی گرامی رسول خدا(ص) نمایان می شد که درنحوه به شهادت رسیدن و شیوه برخورد با پیکر وی نمایان می شود. در دوران حاکمیت نیز علت اصلی دشمنی آنان با حمزه(ع)، نقش موثر ایشان در حمایت از رسول خدا(ص) و دین اسلام، بوده است. جلوه هایی از این دشمنی در تبلیغ بر ضد ایشان با جعل احادیث و برخورد ابوسفیان و فرزندش معاویه در برخورد با قبر حمزه(ع)، دیده می شود. نتیجه این پژوهش این است که امویان به دلیل نقش و جایگاه حمزه(ع)، به او دشمنی می ورزیدند تا به این وسیله مقام محبوب ترین شخص نزد پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) را تخفیف دهند. به همین خاطر هم بود که در کلام اهل بیت(ع)، مباهات به حمزه(ع) دیده می شود. از حیث روشی نیز روش پردازش داده ها در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی و نیز تحلیل محتوایی است.
حکومت مندی مدرن در اندیشه میرزا آقاخان کرمانی؛ بنیادها و بایسته ها(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات ایرانی سال بیستم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۰
387 - 420
حوزه های تخصصی:
با ورود تجدد به ایران بسیاری از روشنفکران پیشامشروطه به طرح ایده اصلاحات در جامعه ایران پرداختند. آن ها عقیده داشتند که جامعه باید از طریق تحول فکری به مدرنیته برسد. با تبیین علل عقب ماندگی ایران به دنبال چاره ای برای حل این مشکل پرداختند که در این راستا به تفاوت میان اصول و مبانی حکومت در غرب و ایران پی بردند. روشنفکران به دلیل آشنایی با مؤلفه های دولت مدرن به طرح اندیشه حکومت مندی مدرن روی آوردند. از جمله روشنفکران پیشامشروطه میرزا آقاخان کرمانی است که با نگاه به وضعیت اروپا و مقایسه آن با وضعیت ایران در این دوره به کنکاش در باب علل عقب ماندگی پرداخت. او با آگاهی یافتن از مؤلفه های حکومت مندی مدرن به انتقاد از وضعیت جامعه سنتی ایران پرداخت و سعی کرد تا با طرح ایده حکومت مدرن، آن را راهکار خروج ایران از عقب ماندگی نشان دهد. نوشتار حاضر بر مبنای روش توصیفی-تحلیلی و با اتکا به نظریه حکومت مندی میشل فوکو، به بررسی نحوه ادراک میرزا آقاخان کرمانی از ماهیت حکومت مدرن بر اساس تحلیل هفت رساله وی پرداخته است. دستاورد این پژوهش نشان می دهد که میرزا آقاخان کرمانی از مولفه های حکومت مدرن همچون قانون، دموکراسی، دولت ملی، تفکیک قوا، قرارداد اجتماعی، نهادهای آموزشی، حقوق بشر در غرب آگاهی داشته، اما نحوه درک او از این مولفه ها بر نوع نگرش او به علل عقب ماندگی ایران و نحوه گذار از حکومت سنتی و استبدادی به سمت حکومت مشروطه و مدرن تاثیرگذار بوده است.
شیوه های نبرد در دوره نادر شاه افشار(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۹
161 - 186
حوزه های تخصصی:
بهره گیری از شیوه های مختلف نبرد همواره یکی از راه های پیروزی بر رقیبان بوده و تأسیس سلسله های مختلف در طول تاریخ وابسته به توان نظامی و استفاده از تدابیر و ترفندهای نظامی مختلف بوده است. نادر شاه یکی از شخصیت های بی نظیر تاریخ جنگ در ایران بوده که با بهره گیری از شیوه های مختلف جنگی، توانست در بیشتر نبردهای داخلی و خارجی، پیروزی را از آن خود کرده و دست بیگانگان را از خاک ایران کوتاه کند. پژوهش حاضر با استفاده روش توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از منابع دست اول و پژوهش های جدید به دنبال پاسخ گویی به این پرسش است که نادر از زمان ظهور تا پایان دوره ی پادشاهی خود برای تسخیر مناطق مختلف و غلبه بر مخالفان داخلی و دشمنان خارجی از چه شیوه های جنگی ای برای پیروزی در نبردها استفاده کرده است؟ یافته های پژوهش بیانگر آن است که نادر برای سرکوبی و غلبه بر رقبای داخلی و دشمنان خارجی از شیوه هایی مانند فرستادن ایلچی به منظور رعب و وحشت و تسلیم دشمن، استفاده از سیستم جاسوسی، غافلگیر کردن دشمن، قلعه گیری با روش های مختلفی از جمله نقب زدن، تفرقه افکنی در میان نیروهای دشمن، شایعه پراکنی در مورد قتل فرماندهان، تهییج سپاه پیش از حمله و به هنگام جنگ، توجه به مستمری سپاه و استفاده مناسب از غنایم و جلب نظر امرا و بزرگان استفاده کرده است.
بازمانده آیین ها و جشن های دوران کهن در هورامان و کردستان(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
بازمانده آیین ها و جشن های دوران کهن در هورامان و کردستان نجم الدین گیلانی[1]، بهرام دلپاک[2] چکیده هورامان، یکی از مراکز مهمِ تمدنی ایران با پیشینه ای کهن از نظر تاریخی و فرهنگی است که بسیاری از جنبه های فرهنگی آن هنوز برای پژوهشگران ناشناخته باقی مانده است؛ جنبه هایی که در ناخودآگاه و ذهن مردم هستند. بسیاری از آیین ها و سنت های مردم کرد به عنوان یکی از اقوام اصیل ایرانی در فرهنگ و تاریخ ایران باستان ریشه دارد. آیین ها، سنت ها و جشن ها و به طور کلی اساطیر هر قومی، نمود دیرینگی فرهنگ و هویت آن قوم است. هدف از این پژوهش پرداختن به بازمانده آیین های باستانی در هورامان در سه محور جشن عروسی پیر شالیار؛ مراسم بوکه بارانه (عروسی باران) و رسم بیل دانه است. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی و بررسی میدانی می کوشد به این پرسش پاسخ دهد که بین آیین های رایج در هورامان با آیین های باستانی ایرانیان چه ارتباطی وجود دارد؟ نتایج حاکی از آن است که جشن پیرشالیار، نه یک مراسم عروسی به پاس بزرگداشت یک شخصیت مذهبی، بلکه بازمانده جشن سده است که بعدها رنگ و بوی اسلامی به خود گرفته است. مراسم و دعای بوکه بارانه با جشن پیروزی تیشتر بر دیو خشکسالی ارتباط دارد. رسم بیل دانه نیز با نمادها و عناصر موجود در آن، بازمانده جشن های روستایی کشاورزی ایرانیان باستان است. واژه های کلیدی: آئین ها، مردم کرد، پیرشالیار، هورامان، جشن سده، عروسی باران، بیل دانه [1]. استادیار گروه تاریخ، دانشگاه فردوسی مشهد (نویسنده مسئول) gilani@um.ac.ir [2]. کارشناس ارشد تاریخ عمومی، دانشگاه شهید بهشتی bahram.delpak60@gmail.com تاریخ دریافت : 11/12/1400-تاریخ تأیید 30/1/1401