فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۲۸۱ تا ۲٬۳۰۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۲۲۸۱.

منبع شناسی آثار تاریخی ابن حبیب بغدادی (متوفای۲۴۵)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ابن حبیب بغدادی تاریخ نگاری اسلامی المحبر المنمق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۴ تعداد دانلود : ۱۴۹
ابوجعفر محمد بن حبیب بغدادی (متوفای ۲۴۵) ادیب و مورخ سده سوم هجری است که در انساب، تاریخ، لغت و جمع آوری اشعار شاعران کوشیده است. اختصارنویسی، ذکر شماری از نام ها در موضوعات گوناگون بدون ذکر منبع از ویژگی های تاریخ نگاری او است. این پژوهش بر آن است تا دریابد که ابن حبیب در تدوین آثارش از چه منابعی بهره برده و چرا به ایجاز داده ها بسنده کرده است؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که ابن حبیب در تدوین المحبر و المنمق از تک نگاشت های مشایخ و هم عصرانش بهره برده؛ با این همه او صرفا نقل کننده آثار نبوده و در اصلاح روایات دیگران کوشیده و گاه نظراتی متفاوت عرضه کرده است. از این رو تألیفات او از نوآوری تهی نیست. از او آثار دیگری با عناوین اسماءُ المُغتالین مِن الاشراف فی الجاهلیهِ و الاسلام، مُختَلفُ القبائلِ و مُؤتَلِفُها، کُنَی الشُّعَراءِ و مَنْ غَلَبَتْ کُنْیَتُه عَلی اِسْمِهِ به جا مانده است.
۲۲۸۲.

گونه شناسی تحلیلی پیه سوزهای سفالی و مفرغیِ دورۀ تاریخی در ایران

نویسنده:

کلید واژه ها: دورۀ تاریخی ایران لوازم روشنایی پیه سوزهای سفالی پیه سوزهای مفرغی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۰ تعداد دانلود : ۵۱۳۷
یکی از نخستین انواع لوازم روشنایی به کاررفته در ایران «پیه سوزها» هستند. با این که معلوم نیست طرح اولیۀ این چراغ های باستانی در چه زمانی و چگونه شکل گرفته است، ساختار نهایی آن ها بسی پیش از آغاز دورۀ تاریخی ایجاد و تثبیت شده است. طی دورۀ تاریخی، هرچند ساختار اصلی این چراغ ها تغییری نکرده، فرم آن ها دست خوش تحولات متعددی شده است؛ بنابراین هدف اصلی این مقاله، طبقه بندی و گونه شناسی انواع چراغ های سفالی و مفرغی این دوره است. این مقاله قصد پاسخ به این پرسش ها را دارد؛ 1. طرح پیه سوزهای سفالی و مفرغی دورۀ تاریخی ایران چه تحولاتی را پشت سر گذاشته است؟ و 2. چه عواملی در ایجاد این تحولات مؤثر بوده اند؟ به نظر می رسد تغییرات ایجادشده در طرح پیه سوزهای سفالی این دوره عمدتاً تحت تأثیر شکل چراغ های سفالی غیربومی و تحولات صورت گرفته در طرح پیه سوزهای مفرغی نیز متأثر از پیشرفت های فناورانه بوده است. به منظور پاسخ گویی به پرسش های مطرح شده و تأیید فرضیه های مربوطه، در این مقاله از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی استفاده شده و داده های موردنیاز آن نیز ازطریق روش میدانی و کتابخانه ای جمع آوری شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که مهم ترین تحولات پیه سوزهای سفالی دورۀ تاریخی را می توان در پنج گونۀ اصلی و اساسی ترین تغییرات پیه سوزهای مفرغی این دوره را نیز می توان در سه گونۀ عمده شناسایی و دسته بندی کرد. همچنین نتایج تحقیق حاکی از آن است که در ایجاد گونه های مختلف پیه سوزهای سفالی و مفرغی عوامل متعددی تأثیرگذار بوده اند؛ به طورمثال، پیه سوزهای سفالی هم از چراغ های مفرغی ایرانی تأثیر گرفته اند و هم از پیه سوزهای سفالیِ یونانی و رومی. درمقابل، نقش عوامل درونی و پیشرفت های فناورانه در تحول طرح پیه سوزهای مفرغی بسیار بارز است.
۲۲۸۳.

فتوت، چهره اجتماعی تصوف در آذربایجان (از قرن پنجم تا پایان قرن هفتم ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آذربایجان مغول تصوف فتوت بابا اخیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۶ تعداد دانلود : ۲۵۷
سرزمین آذربایجان با جغرافیا و تاریخ خاص خود، سال های متمادی مرکز فرهنگی ایران بود. قبل از اسلام در این سرزمین، زمینه فکری رازورزانه ای وجود داشت که آثار و بقایای آن در دوره اسلامی به صورت عرفان و تصوف ظهور نمود و تا دوره ایلخانی تداوم یافت و بیشتر شد. این که بنا به شرایط سیاسی و اجتماعی آذربایجان از قرن پنچم تا هفتم ق کدام گرایش از تصوف، نمود بیشتری در این منطقه داشته، موضوعی قابل بررسی است. یافته ها حاکی از مستعجل بودنِ دولت های حاکم، آشفتگی سیاسی، عدم سامان دهی اوضاع از سوی عمال دیوانی و ظلم سرداران مغول در دوره موردپژوهش است که حاصل آن شکل گیری حرکت های مردمی و تصوّف متّصف به فتوّت جهت مقابله با بحران های سیاسی و اجتماعی مذکور در قالب گروه های اخیان و باباها بوده است. بر این اساس در نیمه دوّم قرن هفتم ق، تنه اصلی تصوّف آذربایجان را تصوفی شریعت محور و ظلم ستیز شکل داد که در درون خود به نوعی سهروردیه و کبرویه را تبلیغ می نمود و این ویژگی، در تصوّف هیچ یک از سرزمین های ایران دیده نمی شد. مقاله حاضر به روش توصیفی تحلیلی، مصادیق جریان فتوت را در آذربایجان تا پایان قرن هفتم ق واکاوی خواهد نمود.
۲۲۸۴.

بررسی شخصیت اردشیر بابکان در قالب نظریه کاریزماتیک ماکس وبر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اردشیر بابکان ساسانیان اشکانیان ماکس وبر کاریزما

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۲ تعداد دانلود : ۲۹۳
ساختار سیاسی حکومت اشکانیان، تنوع فرهنگی در جامعه اشکانی همراه با رویکرد دینی خاص شاهنشاهان اشکانی و تجاوزات پیاپی رومیان به مرزهای غربی قلمرو اشکانیان، بطورکلی شرایط بحرانی را در جامعه ایران قرن دوم و اوایل قرن سوم بوجود آورده بود در چنین شرایطی اردشیر بابکان از یک خاندان مذهبی در ایالت پارس، موفق شد اسباب سقوط حکومت اشکانیان را فراهم آورد و طی دو سال فعالیتهای سیاسی نظامی مستمر، قدرت سیاسی کشور را از خاندان اشک به خاندان ساسان منتقل نماید. توانایی اردشیر در انتقال قدرت از شاهنشاهان قانونی کشور به خاندان خویش که ناشی از درک صحیح او از شرایط بحرانی جامعه بود از یکسو و از سویی دیگر فائق آمدن بر بحرانها و نابسامانیهای سیاسی، نظامی، دینی و اجتماعی جامعه بواسطه داشتن برخی مشخصات و ویژگیهای شخصیتی و رفتاری وی، سبب می شود تا بتوان شخصیت و عملکرد اردشیر را در قالب نظریه رهبرکاریزماتیک ماکس وبر تبیین نمود. بدین ترتیب مسئله اصلی این پژوهش، تبیین شخصیت اردشیر بابکان در قالب نظریه کاریزماتیک ماکس وبر است. بررسی ها حاکی از آن است که علاوه بر ویژگی های شخصیتی و رفتاری اردشیر، شرایط اجتماعی و سیاسی جامعه، می توانسته زمینه ساز ظهور رهبری جدید با ایدئولوژی نو در کشور بوده باشد. یافته های این جستار بیانگر آن است که اردشیر اول ساسانی با تمامی ویژگیهای شخصیتی، با انجام برخی اقدامات و با توجه ویژه به دین زرتشتی و طرح گفتمان جدید اتحاد دین و دولت برای حل بحران های سیاسی و اجتماعی موجود در جامعه و در نهایت با کناره گیری از حکومت و انتخاب جانشینی شایسته می تواند به عنوان یک رهبر کاریزما مطرح شود. روش تحقیق در این مقاله با توجه به رویکرد جامعه شناختی آن، توصیف و تحلیل داده ها در چ ارچوب «ن ظریه کاریزما» و ش ناسایی اب عاد ش خصیت فردی، خاندانی، سیاسی و تاریخی اردشیر بابکان در قالب این نظریه است.
۲۲۸۶.

تعیین مؤلفه های مؤثر بر انتخاب تصاویر در آرشیوهای تصویری خبر در سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مجموعه سازی انتخاب تصاویر شبکه های خبری آرشیوهای تصویری خبر بازیابی بهینه اطلاعات سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۹ تعداد دانلود : ۳۴۲
هدف : تعیین مؤلفه های مؤثر بر انتخاب و بازیابی تصاویر در شبکه های خبری به منظور بازیابی سریع تر و دقیق تر تصاویر در آرشیوهای تصویری خبر در سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران. روش / رویکرد پژوهش : روش پژوهش اسنادی و کتاب خانه ای است و داده ها از منابع آرشیوی و کتاب خانه ای گردآوری و تحلیل شده اند. یافته ها و نتیجه گیری : برای پیشگیری از آلودگی و از دست رفتن تصویرهای خبری، آرشیو تصویری حتما باید خط مشی مدون داشته باشد وکارگروه گزینش تصاویر بر اساس همین خط مشی تشکیل شود و بر اساس معیارهای آن عمل کند. معیارهای مهم عبارتند از نیاز کاربران، ارزش محتوا، ارزش برنامه سازی بنیادی، ارزش برنامه سازی مجدد، و ارزش تاریخی. چون موضوع روزآمدی و پاسخگویی سریع آرشیوهای خبری بسیار اهمیت دارد، لازم است حداقل هر دو سال یکبار تصاویر گردآمده ارزیابی و در صورت نیاز وجین، جایگزین و روزآمد شود. نیاز سنجی و نظرسنجی مستمر ازکاربران سامانه نیز بسیار اهمیت دارد.
۲۲۸۷.

شبکه مفهومی توصیفگرهای اسناد شرعی در آرشیو ملی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شبکه مفهومی تحلیل محتوای کیفی بازنمون دانش اسناد شرعی آرشیو ملی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۹ تعداد دانلود : ۴۲۸
هدف: استخراج و ترسیم شبکه مفهومی اسناد شرعی موجود در آرشیو ملی ایران روش/ رویکرد پژوهش:. داده ها با با استفاده از سیاهه وارسی گردآوری شد. برای ماتریس سازی مفهوم-واژه از نرم افزار راوَرماتریس ، و برای استخراج، تحلیل و ترسیم مفاهیم از نرم افزار پروتژه 5 استفاده شد. یافته ها و نتیجه گیری: استفاده از تحلیل محتوای کیفی روش مناسب برای تعیین سلسله مراتبِ «فرارده-زیررده» در ساخت هستی شناسی اسناد شرعی است. برای مفهوم شناسی شبکه ای، روابط معنایی افقیِ واژگانی بین نمایه واژه ها و توصیفگرهای اسناد شرعی با استفاده از نرم افزار پروتژه 5 در قالب زبان های استاندارد اُ.دبلیو.اِل و آر.دی.اف پیاده سازی و ترسیم و شبکه مفهومی طراحی شد تا به عنوان ابزاری استاندارد برای ذخیره و بازیابی اطلاعات به کار گرفته شود.
۲۲۸۸.

سیمای امیرالمؤمنین علیه السلام در تاریخ نگاری عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: امیرالمؤمنین علیه السلام تاریخ نگاری صفویه مورخان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۰ تعداد دانلود : ۳۶۶
ظهور صفویان علاوه بر تحولات سیاسی، تحولات فرهنگی زیادی نیز در ایران پدید آورد. یکی از این دگرگونی ها در زمینه تاریخ نگاری اتفاق افتاد که نه به لحاظ ظاهری، بلکه از حیث محتوایی، سمت و سوی قلم تاریخ نگاران را تغییر داد. ترویج مذهب تشیع اثناعشری مهمترین موضوعی بود که مورخان دوره صفوی در آثارشان مدنظر قرار داده اند. در این بین، شخصیت امیرالمؤمنین علیه السلام به عنوان فردی که الگوی مشترک شیعیان و صوفیان بود، در تاریخ نگاری این عصر از جنبه های مختلفی مورد توجه واقع شده است. در این پژوهش تلاش بر این خواهد بود که با بررسی علل توجه تاریخ نگاران عصر صفوی و ابعاد مختلفی که در رابطه با حضرت علی علیه السلام در نوشته های خود مدنظر قرار دادند، سیمای کلی امیرالمؤمنین علیه السلام در تاریخ نگاری عصر صفوی به گونه ای منطقی و دور از احساسات شیعی ترسیم گردد. به نظر می رسد دلیل اصلی تمرکز تاریخ نگاران دوره صفوی بر انعکاس مطالب با موضوع اهل بیت علیهم السلام با محوریت امام اول شیعیان، باور قلبی تاریخ نگاران این دوره به مذهب تشیع اثناعشری و در وهله دوم، تمجید از پادشاهان صفوی به عنوان احیاءگران این مذهب در ایران بوده است. در این تحقیق با جمع آوری داده های کتابخانه ای و ارائه تحلیل هایی در رابطه با آنها، ضمن ارائه شواهدی در این خصوص، ابعاد مبهم قضیه را روشن تر سازد.
۲۲۸۹.

ضرورت های اجتماعی پیشرفت فناوری در ایران در سایه تقلید شاهان قاجار از مغرب زمین (مظفرالدین شاه)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فناوری جدید قاجار مظفرالدین شاه پیشرفت فناوری تاریخ اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۳ تعداد دانلود : ۳۲۶
پیشرفت فناوری در جوامع گوناگون مسیرهای متفاوتی را طی می کند. در ایران نیز در دوره های مختلف مسیرهای متفاوتی طی شده است. مظفرالدین شاه در سفرهایی که به فرنگ داشت، اجناس زیادی برای عقب نماندن مردم ایران از سایر ممالک با خود به ایران می آورد. اما سؤال این جاست که در حقیقت چه مراحلی طی می شده تا این پدیده ها در میان مردم رواج یابند؟ این مراحل چه ویژگی هایی داشتند؟ چه رابطه ای بین مراحل پذیرش پدیده های نوین در ایران در این دوران با آن چه در دنیا اتفاق می افتد وجود دارد؟ و در نهایت چه رابطه ای میان مراحل رواج و مؤلفه های پذیرش این فناوری ها وجود دارد؟ در این پژوهش به روش توصیفی، تطبیقی و تحلیل تاریخی به بررسی حضور سه فناوری تازه وارد در زمان مظفرالدین شاه (سینماتوگراف، اتومبیل و چرخ خیاطی) پرداخته شده است. نتایج نشان می دهد که هر سه فناوری در سه مرحله کلی دربار، اشراف و رواج در جامعه ایرانی حضور پیدا کرده اند و با توجه به مؤلفه های آگاهی، نیاز، سیستم قدرت، بیگانه ستیزی و وضعیت اقتصادی، ایران در آن زمان، نسبت به معیار جهانی با تأخیر بیش تری پدیده های نوین را پذیرفته است. روش های مقاومت در برابر پذیرش هم علاوه بر نفی ایدئولوژیک و نفی عقلانی، شامل اسطوره سازی و وحشت بوده است.
۲۲۹۰.

الگوهای نام گذاری زنان در ادبیات مکتب خانه ای عصر قاجار: پژوهشی در تاریخ اجتماعی ادبیات عامه در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نام گذاری زنان ادبیات مکتب خانه ای عصر قاجار ادبیات داستانی تاریخ اجتماعی ادبیات جنسیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۸ تعداد دانلود : ۴۷۲
روشها، الگوها و قواعد نامگذاری شخصیتهای داستانی به سبب نقشی که در نشان دادن منویات تولیدکنندگان داستانها دارند در مطالعات جدید نقد ادبی و نیز در مطالعات تاریخ اجتماعی زبان و ادبیات حایز اهمیت انگاشته شده اند. بررسی شیوه ها و مبناهای مختلف نامگذاری اشخاص در این گونه از ادبیات به ویژه در ادبیات عامه می تواند علاوه بر آشکارساختن ویژگیهای شخصیتی و فراهم ساختن امکانی برای بازشناسی جهان مطلوب پدیدآورندگان شان، بازتاب دهنده چارچوبهای فکری و فرهنگی اجتماعی ای باشد که این ادبیات در آنها تولید شده اند. در این مقاله با انتخاب مجموعه ای شامل هفتاد متن از داستانهای عامه رایج در ادبیات مکتب خانه ای عصر قاجاری (بر اساس روایت و تنظیم حسن ذوالفقاری و محبوبه حیدری) و تحلیل محتوای آنها در کنار بررسی آماری نامهای مورد استفاده در این داستانها و دسته بندی این نامها با استخراج مبناهایی که تولیدکنندگان این داستانها در ذهن داشته اند، و سپس بررسی تفاوتهای این مبناهای نامگذاری، برای شخصیتهای زن و شخصیتهای مرد در این داستانها، نشان داده شده است که الگوی متعارف و متداول نامگذاری زنان در ادبیات داستانی قاجاری، به عنوان یک شاخصه فرهنگی و اجتماعی برآمده از جهان زیسته قاجاری، به روشنی تابعی از متغیرِ جنسیت بوده است که این نیز به نوبه خود از جمله به میزان حضور زنان در اجتماع و نوع نگرش جامعه به آنان نیز ناظر بوده است.
۲۲۹۱.

عصیان زبردست خان چاپش لو در اواخر دوره قاجار در شمال خراسان: علل و پیامدها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: درگز (خراسان) زبردست خان چاپش لو شورش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۳ تعداد دانلود : ۷۹۸
هدف: علل داخلی و خارجی طغیان زبردست خان چاپش لو از خان های درگز را در سال های پایانی دهه 1290ش بررسی می کند و تبعات آن را از زوایای سیاسی، نظامی، اجتماعی و اقتصادی وامی کاود. روش/ رویکرد پژوهش: داده ها عمدتاً با تکیه بر اسناد مراکز آرشیوی، و منابع کتابخانه ای گردآوری شده است. یافته ها و نتیجه گیری: بی ثباتی سیاسی و فقدان حکومت مرکزی مقتدر و بافت فرهنگی و ساخت اجتماعی-اقتصادی منطقه درگز عوامل داخلی و تکاپوهای پنهانی انگلیسی ها و حمایت تلویحی شوروی عناصر خارجی طغیان بودند پیامدهای این شورش عبارت بود از چالش دیپلماتیک دولت ایران با شوروی برای استرداد زبردست خان، تشدیدِ ناامنی و وحشت زدگی اهالی منطقه و بروز شکاف اجتماعی و آسیب به اموال و عایدات دولتی و دارایی های خصوصی.
۲۲۹۲.

در نسبت طبیعیات قدیم و جدید و بررسی و نقد آرای برخی صاحبنظران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: حکمت نظری طبیعیات قدیم علوم طبیعی جدید میراث علمی تمدن اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۱ تعداد دانلود : ۲۳۲
طبیعیات دوره اسلامی از مواریث گرانسنگی است که به لحاظ اعتبار و تأثیر در دوران شکوفائی تمدن اسلامی و احتمال بهره گیری از بخش هایی از آن در دوران معاصر، شایسته توجه بیشتر است. در این مقاله ضمن اشاره به طبیعیات و شاخه های مختلف آن در تمدن اسلامی، جایگاه و موقعیت آن در میان علوم دوره اسلامی مشخص می شود. این مقاله مدعی است که به علت هجوم علوم جدید به ایران، سیطره بلامنازع آن در نهادهای علمی، بی توجهی صاحب نظران معاصر به مواریث علمی قدیم، و ضعف درک ترابط علوم طبیعی قدیم و جدید، منجر به برداشت های غیر علمی، قضاوت های ناقص، و گاه داوری های ناروا از طبیعیات دوره اسلامی شده است. در این مقاله، برای درک دقیق تر و داوری بهتر از علوم طبیعی دوره اسلامی در عصر حاضر، انقسام تازه ای از طبیعیات پیشنهاد می شود.
۲۲۹۳.

تحلیل ساختار روایت در خاطرات روزنگاشت قهرمان میرزا عین السلطنه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: خاطره نگاری عین السلطنه عصر قاجار روایت شناسی ساختار روایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۱ تعداد دانلود : ۲۲۷
قهرمان میرزا عین السلطنه، از نوادگان محمدشاه را می توان در زمره مهمترین افراد خاطره نگار عصر قاجاری دانست. او از یازده سالگی خاطره نویسی را شروع کرد و تا یک ماه پیش از فوت ادامه داد. توصیف دقیق بسیاری از جزئیات آن هم در یک دوره طولانی 65 ساله که از سال 1299 ق تا 1364ق (1323ش) را در برمی گیرد، وی را صاحب طولانی ترین خاطرات عصر قاجار، کرده و اثر وی را به عنوان دایرهالمعارفی ارزشمند از تاریخ ایران، از دوره ناصری تا اوایل سلطنت پهلوی دوم معرفی کرده است. این پژوهش با دارابودن رویکرد توصیفی تفسیری بر آن است تا ضمن توجه به ویژگی های خاطرات عصر قاجار، با در نظرگرفتن ویژگی روایت محوری خاطرات، ساختار روایی این اثر را مدنظر قرار دهد و ضمن بهره گیری از مفاهیم روایت شناسی و با در نظر داشتن این پرسش که ساختار روایی خاطرات عین السلطنه دارای چه خصوصیاتی است، خاطرات وی را از منظر ساختار روایی و عناصر سازنده روایت شاملِ طرح روایت ، شخصیت و شخصیت پردازی، گفت وگو، لحن، زاویه دید، صحنه و صحنه پردازی بررسی کند. دارابودن دید زاویه اول شخص، روایت تک خطی و مستحکم، جزء نگری و داشتن سبک ساده روایی از ویژگی های ساختار روایی این خاطرات است که به عنوان بخشی از داده های پژوهش می توان به آن اشاره کرد.
۲۲۹۴.

مطالعه تطبیقی تاریخ پیشدادیان در جامع التواریخ و مجمع التواریخ(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پ‍ی‍ش‍دادی‍ان تاریخ نگاری ایلخانی تاریخ طبری رشیدالدین حافظ ابرو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۸ تعداد دانلود : ۲۵۳
در میان تاریخ نامه های متعددی که در دوره ایلخانی، تاریخ پیشدادیان را روایت کرده اند، جامع التواریخ رشیدالدین ویژگی های منحصربه فردی دارد که در آثار پیشینیان دیده نمی شود. یک قرن پس از رشیدالدین، حافظ ابرو به تقلید از او مجمع التواریخ را با حجمی بسیار بزرگ تر تدوین کرد. این مقاله بر اساس مطالعه کتابخانه ای و به شیوه تفسیری تاریخی و نسخه شناختی به تطبیق این دو اثر با تمرکز بر بخش پیشدادیان می پردازد. این نوشتار به دنبال شناسایی منابع رشیدالدین و حافظ ابرو و نیز تحلیل و تطبیق ساختار این بخش از کتاب آن ها با یکدیگر و نیز تاریخ نامه های متقدم است. برای شناسایی منابع استفاده شده آنان، علاوه بر شاهنامه ، آثار دوازده مورخ از سده چهارم تا هشتم هجری قمری بررسی شد. یافته ها نشان می دهد که رشیدالدین از الگوی طبری پیروی کرده که تاریخ شاهان را در میانِ قصص پیغمبران روایت می کند، اما او نخستین مورخی است که کتابش را بر اساس چهار طبقه شاهان ایران به چهار «طبقه» فصل بندی کرده است. حافظ ابرو الگوی دیگری برگزیده که تواریخ پادشاهان و پیغمبران را به صورت تفکیک شده نقل می کند، ولی آن را با ساختار ابداع شده رشیدالدین درآمیخته و کتابش ساختاری نظام مندتر یافته است. در مقایسه با آثار متقدمان، ساختار جامع التواریخ و مجمع التواریخ به گونه ای است که اهمیت پادشاهان را بیشتر از پیامبران جلوه می دهد.
۲۲۹۵.

بازنمایی جنسیت در خاطره نگاری (مطالعه موردی:خاطرات زنان مبارز دوره پهلوی)

نویسنده:

کلید واژه ها: جنسیت خاطره نگاری زنان خود زندگی نامه نویسی هویت جنسیتی دوره پهلوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۵ تعداد دانلود : ۲۶۴
نقش آفرینی پررنگ زنان مبارز ایرانِ دوره ی پهلوی،در شکل گیری و تسریع جریانات منجر به انقلاب1357،جایگاه تاریخی ویژه ای را برای ایشان رقم زده است.آگاهی از این جایگاه برجسته،بدون شک در روی آوری بخشی از ایشان به ثبت تجربیات زیسته ی خویش،به شکل خاطره نگاری موثر بوده است.با پذیرش خاطره نگاری،به عنوان عرصه ای جهت بازنمایی هویت و روایت خویشتن،که جنسیت پایه و اساس آن است،در این پژوهش بر آنیم تا با رویکرد توصیفی-تحلیلی در چارچوب مفهومی مباحث مربوط به« هویت جنسیتی» در پی پاسخ به پرسش چگونگی بازنمایی«جنسیت» در روایت زنان مبارز تاریخ عصر پهلوی باشیم.حضور نه زن در گفتمان مبارزاتی چپ و سه تن در زیر مجموعه ی ایدئولوژی اسلامی و بازتاب هویت و دغدغه های جنسیتی در زیر مجموعه ی گفتمان های ذکر شده،به خوبی نشانگر سیطره ی گفتمان مبارزاتی و ایدئولوژی سازمانی برهویت جنسیتی زنانه، این خاطره نگاران است.
۲۲۹۶.

نقش ایل افشار در دولت صفوی تا پایان قرن دهم هجری (از شاه اسماعیل اول تا اوائل شاه عباس اول)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایل افشار دولت صفوی قدرت نظامی ایلات مناصب دولتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۵ تعداد دانلود : ۴۲۳
چکیده: ابتدای قرن دهم هجری مصادف با تأسیس دولت صفوی است. ایل افشار در تشکیل و استواری این دولت با تکیه بر ماهیت ایلی خود ایفاگر وظیفه ی مهمّی شد. این ایل در تثبیت دولت صفوی، منازعات خارجی و در سرکوب شورش های داخلی نقش چشمگیری داشت. در زمان شاه طهماسب اول و محمد خدابنده همان مناصب نظامی و حکمرانی ایالات را برای خود حفظ کردند. افشارها در زمان تغییرات در رأس هرم سلطنتی هم از دیگر طوایف عقب نماندند، به ویژه در دوره شاه عباس اول رضایت خاطر او را هم فراهم آوردند. گرچه در برخی کتاب ها و مقالات به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم، گاهی به اختصار و گاهی به منظور دیگری به مطالعاتی پرداخته اند و از بعضی متغیرهای موجود در این پژوهش استفاده شده است؛ اما اهمیت این پژوهش در آن است که می خواهد نقش ایل افشار را در تشکیل و تثبیت دولت صفوی به صورت مستقل، با استفاده از روش تحقیق تاریخی و شیوه ی جمع آوری داده ها از منابع دست اول، مورد مطالعه قرار دهد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که ایل افشار حول محور سلطنت به عملکرد نظامی خود ادامه دادند، در مقابل جایگاه آنان به عنوان حامی سلطنت، با گمارده شدن به مناصب اداری - سیاسی مورد عنایت قرار گرفت.
۲۲۹۷.

جایگاه حقوقی و اجتماعی زنان در گذار از دوران جاهلی به اموی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: زنان عصر جاهلی دوره اموی حقوق اجتماعی - اقتصادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۳ تعداد دانلود : ۱۵۳
بر پایه شواهد تاریخی، زنان در جامعه عرب پیشا اسلام یا عصر جاهلی، از همان جایگاه و حقوقی برخوردار بودند که دیگر زنان جوامع بدوی و عشیرتی روزگار کهن بهره مند بودند. هنگامی که پرتو اسلام بر جامعه عرب تابیدن گرفت، زمینه ارتقای منزلت اجتماعی زن فراهم شد، اما با برآمدن امویان، افکار جاهلی زنده شد و بار دیگر زنان از دیده جامعه مردسالار و سنتی، هدف تهدیدها و آسیبها قرار گرفتند. پژوهش حاضر با طرح این فرضیه که « احیای ارزشها و هنجارهای قومی و جاهلی در عهد امویان در تغییر وضعیت زنان از ایده آل اسلام به وضعیت مقرر عهد جاهلی موثر بوده است » بر سر آن است تا به شیوه مطالعات نظری و بر مبنای استناد به منابع معتبر تاریخی، چگونگی و چرائی احیای ارزشها و هنجارهای قومی و جاهلی در عهد امویان و تاثیر آن بر وضعیت زنان در تغییر از ایده آل اسلام به وضعیت عهد جاهلی را به بحث بکشاند. نتیجه تحقیق نشان می دهد،گرچه اسلام و دعوت پیامبر (ص)، امری فراتر از مسایل قومی و قبیله ای بود، اما در جامعه سنتگرای عرب، در چارچوب ارزش ها و قواعد قبیله ای فهم شد و مبنای عمل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی قرار گرفت و با روی کار آمدن بنی امیه تعصبات جاهلی عربی بیش از پیش جلوه نمود. بازگشت جاهلیت در تمامی ابعاد زندگی مسلمانان خاصه انحطاط منزلت زن در جامعه و خانواده در اثر اختلال در روند تعمیق فرهنگ اسلامی بعد از پیامبر (ص) از جمله پیامدهای آن بود.
۲۲۹۸.

مدیریت بحران مناطق جنگ زده در سلطنت شاه عباس اول صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شاه عباس اول مدیریت بحران معافیت مالیاتی مناطق جنگ زده صفوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۴ تعداد دانلود : ۲۳۵
در زمان سلطنت شاه محمد خدابنده، با ضعیف تر شدن حکومت مرکزی، همسایگان از شرق و غرب به مرزها و شهرهای قلمرو صفویان هجوم آوردند. شاه عباس نیز تا زمان تحکیم پایه های حکومتش مجبور به تحمل حضور ازبکان و عثمانی ها در بخش هایی از مملکتش بود. پس از آن، برای بیرون راندن اشغالگران و مقابله با تعدیات آن ها، در جنگ های بسیاری شرکت کرد؛ اما این جنگ ها برای زندگی ساکنان مناطق موردمناقشه، مصیبت بار بود. سؤال مطرح در پژوهش حاضر این است که شاه عباس اول چه راهکار هایی برای مدیریت بحران های ناشی از جنگ ها در پیش گرفت؟ روش تحقیق مقاله از نوع پژوهش تاریخی و روش انجام آن توصیفی تحلیلی است. دستاورد تحقیق حاکی از این است که معمولاً شاه عباس در آستانه وقوع جنگ ها، به کوچاندن اهالیِ درمعرضِ خطر به مناطق امن، محافظت از آن ها توسط دسته های نظامی و اجرای زمین سوخته اقدام کرده است. پس از وقوع و خاتمه جنگ ها نیز با به کار بستن معافیت های مالیاتی مانند مالوجهات و عوارض دیوانی در همان سال و سال بعد، جبران خسارت ها از سوی دیوان اعلی، تعیین حاکم برای تثبیت اوضاع اداری و رسیدگی به مناطق جنگ زده، حمایت های عاطفی و اجتماعی از کودکان یتیم و زنان شوهرمرده می کوشید وضعیت به وجودآمده را مدیریت کند.
۲۲۹۹.

تحلیل تاریخ اجتماعی آموزش و پرورش دوره پهلوی در آیینه «مدیر مدرسه»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جلال آل احمد نقد اجتماعی آموزش و پرورش غربزگی جایگاه معلم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۱ تعداد دانلود : ۳۷۰
جلال آل احمد ازجمله نویسندگان صاحب سبک و تأثیرگذار بر داستان نویسی ایران است. او با توجه به اشرافی که بر اوضاع زمان خود دارد، توانسته مسائل اجتماعی را که مردم با آن ها دست به گریبان بوده اند، تشخیص دهد و به خوبی در داستان های خود منعکس نماید. تعدّد آثار داستانی وی اعم از داستان کوتاه و رمان با موضوعات گوناگون و نگرش انتقادی نسبت به اوضاع اجتماعی جامعه و تضادها و تعارض ها در آن، سبب گردیده است که این آثار ازلحاظ بررسی جامعه شناختی بسیار غنی باشند؛ ازاین دست موضوعات، بحث از آموزش وپرورش، شرایط معلّمان و اوضاع اجتماعی آنان است که در آثار جلال بروز و ظهور یافته اند. این مقاله با روش توصیفی– تحلیلی به بررسی نگاه تاریخی– اجتماعی جلال به وضعیت معلمان و آموزش وپرورش در دوره پهلوی می پردازد و مسائلی چون رضایت شغلی، وضعیت درآمد، ارزش کار معلّمان نسبت به دیگر مشاغل، آداب مدرسه و معلّم، شیوه های آموزش، تشویق و تنبیه ها و... به خوبی و با رعایت بسیاری از جزئیات در داستان های او منعکس شده اند.
۲۳۰۰.

مساله مقوله بندی در مطالعات تاریخ اجتماعیِ زندگی روزانه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زندگی روزانه مقوله بندی مقوله اجتماعی روزنگری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۹ تعداد دانلود : ۴۱۹
تاریخ نگاری سنتی به اقتضای موضوعش که مطالعه زندگی مردان بزرگ و مناسبات قدرت و سیاست بود به طور مستقیم با مقوله های اجتماعی/ جمعیتی به عنوان یک مساله روش شناختی درگیر نبوده ولی پیدایش تاریخ اجتماعی نوین در دهه های اخیر و به ویژه رواج مطالعات زندگی روزانه در این حوزه، مقوله بندی را هم در سطح جمعیتی و هم در قبال مضامین مورد پژوهش در زندگی این جمعیتها، حایز اهمیت ساخت. مساله این پژوهش تبیین اهمیت روش شناختی مقوله بندی در مطالعات تاریخ اجتماعی، با بررسی و مقایسه مقوله بندیهای انتخاب شده در شماری از تحقیقات زندگی روزانه در غرب و ایران است. پرسش اصلی این پژوهش نیز این است که محققان تاریخ زندگی روزانه چگونه و با توجه یا تحت تاثیر چه عواملی مقوله های تحقیق خود را انتخاب کرده و سامان داده اند؛ همچنین آیا می توان برای تمام ادوار تاریخی با شرایط جغرافیای و فرهنگی متفاوت، شیوه مقوله بندی واحدی را ارایه داد؟ فرض بر این است که مورخان در این زمینه با اتکا به روش های هرمونتیکی و همچنین با در نظر گرفتن شرایط سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و تاریخی هر دوره و متغیرهای مورد بررسی شان، دست به مقوله بندی متناسب زده اند. در این بررسی با مقایسه مقوله بندیهای انتخاب شده در شماری از تحقیقات تاریخ زندگی روزانه در غرب و ایران، شیوه مقوله بندی و نیز منطق و ملاک معنادارسازی این مقوله بندیها را بازشناسی کرده ایم. در این پزوهش معلوم شده که حالت پژوهش و قصد مولف و مقتضیات و اولویتهای مقوله ای در زندگی واقعی روزانه در هر دوره از مهمترین عوامل تعیین کننده شیوه مقوله بندی در این مطالعات بوده اند

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان