درخت حوزه‌های تخصصی

سرمایه گذاری سازمان ها در زمینه فن آوری اطلاعات از دهه گذشته به طرز قابل توجهی افزایش یافته است. در این میان کتابخانه ها نیز از آثار فن اوری اطلاعات بی نصیب نمانده اند، به طوری که استفاده از فن آوری اطلاعات در کتابخانه ها – به ویژه کتابخانه های دانشگاهی و تحقیقاتی – سبب ارتقاء کارکرد کتابخانه ها و قابلیت خدمت رسانی آنها میگردد. اما تحقیقات گوناگون، بازدهی این سرمایه گذاریها و میزان نیل به اهداف سازمانی با استفاده از آنها را نامطلوب ارزیابی کرده اند. در نتیجه شناسایی عواملی که بر کاربرد فن آوری اطلاعات تاثیر دارند، و سپس برنامه ریزی برای کنترل آنها، میتوان به جهت دهی مناسب سرمایه گذاریها در این زمینه کمک کند. مجموعه ای از این عامل که با بررسی متون به دست می آید عبارت است از : عوامل فرهنگی، عوامل سازمانی، عوامل فنی (تکنولوژیکی)، و عوامل فردی

با رواج روزافزون تأثیر رایانه در مسائل روزمره، جهان با سرعت فزاینده ای به دنیای الکترونیک و دیجیتال تبدیل میشود. کتاب و چاپ و نشر نیز از این راه باز نمانده اند و ظهور نشر الکترونیک این صنعت را دستخوش تحولی عظیم کرده است. کتاب الکترونیکی، پدیده ای کاملاً تازه در این بین است و میرود تا نظام آموزش و اطلاع رسانی را با دگرگونیهایی اساسی مواجه سازد. در همین راستا، سؤالهایی از قبیل «کتابهای الکترونیک چه نوع کتابهایی هستند؟ چه محاسنی دارند؟ انواع آنها از چه قرار است؟ آیا جای کتابهای کاغذی را خواهندگرفت؟ و سرانجام چگونه و با چه نرم افزارهایی میتوان اقدام به تهیه کتابهای الکترونیکی نمود؟» مطرح میباشند. هدف این مقاله، پاسخ به سؤالهای فوق میباشد. برای رسیدن به هدف مذکور، از روش مطالعات کتابخانه ای و جستجوهای اینترنتی استفاده شده است. نتایج نشان میدهد درباره مفهوم کتابهای الکترونیکی توافق کلی وجود ندارد و سه دیدگاه در این زمینه مطرح است. از جمله مزایای کتابهای الکترونیکی میتوان به دسترسی از راه دور، سهولت انتقال در عین یکپارچگی مطالب، انسجام مطالب و تنوع کاربرد، تبادل بنیادین مطالب با یکدیگر، پشتیبانی از امکانات مالتی مدیا و سهولت کار و اجرا اشاره نمود. در زمینه روشهای رایج برای ساخت کتاب الکترونیکی، عرضه مطالب در قالب PDF و کتابهای الکترونیکی قالب EXE یا خوداجرا از روشهای معمول و پرمخاطب به شمار میرود.

با پیشرفت سریع فناوری های پردازشی و ذخیره سازی و موفقیت اینترنت، منابع رایانشی، ارزان تر، قوی تر و در دسترس تر از قبل شده اند. این روندِ فناوری تحقق یک مدل محاسباتی جدید به نام رایانش ابری را قادر ساخته است. اخیرا سازمان های دولتی شروع به بکارگیری معماری، بسترها و برنامه های رایانش ابری جهت تحویل خدمات و برآورده ساختن نیازهای زیرمجموعه خودکرده اند.با وجود مزایا و فرصت های بسیار فناوری رایانش ابری،ریسک های متعددی وجود دارند که سازمان های دولتی باید قبل از مهاجرت به سمت محیط ابری آنها را بشناسند. هدف از انجام این پژوهش، شناسایی و رتبه بندی عوامل ریسک رایانش ابری در سازمان های دولتی با استفاده از دیدگاه خبرگان فناوری اطلاعات می باشد. ابتدا با مرور مقاله های کلیدی، لیست جامعی از ریسک ها استخراج و در دو دسته محسوس و غیرمحسوس طبقه بندی شدند. سپس از 6 نفر از خبرگان در خصوص این ریسک ها و تقسیم بندی شان، مصاحبه به عمل آمد و 10 ریسک شناسایی شد. پس از آن، با نظرسنجی از 52 خبره و با کمک فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی این ریسک ها رتبه بندی گردیدند. نتایج نشان می دهد که خبرگان ریسک های نامحسوس را به عنوان مهم ترین ریسک ها در بکارگیری رایانش ابری در سازمان های دولتی شناسایی کرده اند. در این میان ریسک «محرمانگی داده» رتبه نخست را بدست آورده است.

در این مقاله، ابتدا انواع مفاهیم دسترسی و موانع آن و سپس مدیریت دسترسی به اطلاعات و عملکرد آن به اختصار شرح داده شده است. پس از آن مفهوم سازی دسترسی به اطلاعات در متون دانشگاهی و الزامات این مفاهیم مورد بررسی قرار گرفته، تقویتکننده ها و بازدارنده های دسترسی به اطلاعات معرفی و سپس مدلی ترکیبی از عناصر دخیل در فرآیند دسترسی به اطلاعات ارائه گردیده است. در پایان نیز مروری گذرا به ظهور فن آوری اطلاعات و تبعات آن بر دسترسی به اطلاعات آمده است.

این پژوهش با مرور و بررسی منابع مختلف، مسئولیتها، نقشها و مهارتهای مورد نیاز کتابداران سیستمها را برای مدیریت فناوریهای نوین کتابخانه ای آشکار میسازد، همچنین دوره های آموزشی رسمی و تخصصی کتابداری سیستمها و نیازهای آموزشی مهم این گروه از کتابداران را جهت انجام وظایف محوله شرح میدهد. سپس در مورد شغل سیستمها به بحث و بررسی پرداخته و در نهایت افرادی را که دارای ویژگیهای مورد نظر جهت تصدی این شغل هستند، معرفی مینماید.

امروزه تعداد زیادی از سازمان ها جهت بهبود فرایندهای مدیریت خدمات فناوری اطلاعات خود از کتابخانه زیرساخت فناوری اطلاعات استفاده می نمایند که دربرگیرنده تجارب موفق در زمینه پیاده سازی مدیریت خدمات فناوی اطلاعات می باشد. اگرچه بسیاری از سازمان ها به استقرار و استفاده از کتابخانه زیرساخت فناوری اطلاعات روی آورده اند، اما همه آن ها در پیاده سازی آن موفق نبوده اند. هدف این پژوهش شناسایی عوامل حیاتی موفقیت اجرای کتابخانه زیرساخت فناوری اطلاعات نسخه سوم در سازمان ها با استفاده از یک رویکرد ترکیبی می باشد. بدین منظور، در ابتدا با مرور پژوهش های گذشته، 12 عامل حیاتی موفقیت شناسایی گردیده و سپس از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته با خبرگان این حوزه، 10 عامل جدید که در ادبیات موضوع مورد اغفال واقع شده اند، استخراج گردید. در ادامه با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی به شناسایی و تأیید عوامل مکنون پرداخته شده است. بر مبنای نتایج حاصل از آن، عوامل سازمانی، انسانی، مدیریتپروژه، مدیریتی و فرایندی به عنوان گروه های اصلی عوامل حیاتی موفقیت اجرای کتابخانه زیرساخت فناوری اطلاعات نسخه سوم در ایران شناسایی شده اند.

در این پژوهش مباحث جهانی شدن، نقش آموزشهای مبتنی بر فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی و تأثیر آنها بر آموزش عالی ایران بویژه آموزش از راه دور به روش کیفی بررسی شده است. منابعی که به این بررسی یاری رسانده اند، عبارتند از: نوشته های مرتبط به سه حوزة : جهانی شدن در پرتو فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی، ضرورتهای تغییر در نظامهای آموزش عالی برای دسترسی همگان به این نوع آموزش و شرایط فعلی آموزش عالی در ایران. افزون بر منابع مکتوب، دیدگاههای چندین پژوهشگر این حوزه و نیز دیدگاه های کلیة اعضای هیئت علمی شاغل در دانشگاه های پیام نور، اعضای هیئت علمی مؤسسه هایی که از رویکرد آموزش باز و آموزش از راه دور استفاده میکنند و نیز پژوهشگران شاغل در مؤسسه های تحقیقاتی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در این بررسی لحاظ شده است. در ادامه، چکیده مباحث که دستاوردهای کلی این پژوهش تلقی می شود، به جامعه علمی فعال در این حوزه تقدیم میشود