درخت حوزه‌های تخصصی

ایران شاهراه تمدن های باستانی و مهد فرهنگ های قبل تاریخ، هزاران راز نهفته در خود پنهان کرده است. در این میان، سنگ نگاره ها از نو یافته ترین هنرهای ایران هستند که در نقاط مختلف ایران پراکنده اند و هریک نشان و کلامی از دنیای باستان دارند. در این پژوهش، سنگ نگاره های اسبقته (هسبخته) را انتخاب و بررسی کردیم. این آثار که در روستای شواز استان یزد قرار دارند، ازلحاظ قدمت و تنوع نقوش قابل بررسی هستند و نوع بینش و آداب زندگی انسان در آن دوران را نشان می دهند. این مقاله را با روش توصیفی- تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای، مشاهده و مصاحبه انجام دادیم. با بررسی انواع نقوش حکاکی شده در این منطقه، با نمادهای باروری و زایش (بز کوهی و قوچ)، نمادهای مهرپرستی (چلیپا و حلقه مهر)، نماد جهت نما و نقوش حیوانی، انسانی و گیاهی مواجه می شویم که قدمت زیاد سکونت در این منطقه و اعتقادات و آیین های اولیه ساکنان را نشان می دهند.

این مقاله در راستای تکمیل مباحث مربوط به مقاله ای تحت عنوان ""فرهنگ اصطلاحات حفاظت کتاب و کتابخانه""تدوین شده است؛ همچنین نویسنده به منظور انسجام مقاله ی مذکور، از ترجمه غیر مستقیم و تکمیل کننده مطالب کتاب""Glossary on Paper Conservation"" بهره گرفته است. در محتوای کتاب فوق، مؤلف اصطلاحاتی کاملاً تخصصی و حرفه ای در زمینه حفاظت و صحافی کتاب را در قالب تعریف واژگان، از زبان انگلیسی به سه زبان آلمانی ، چینی و کره ای طرح نموده است. در این مقاله سعی شده است که با نگرشی جامع از سایر منابع مرتبط و معتبر، در جریان تفهیم و تکمیل مفاهیم و مطالب آن، در قالب یک راهنما برای حفاظتگران کاغذ و کتاب نیز گامی هرچه مؤثرتر برداشته شود. در این فرهنگ لغات کوچک، بیش از 200 اصطلاح فنی و تخصصی در رابطه با حفاظت و مرمت کاغذ و کتاب،از سه نقطه نظر :ساختار تشکیل دهنده کتاب و صحافی ،مواد و ابزار در صحافی کتاب و تکنیک های صحافی و حفاظت کتاب، مورد نظر قرار می گیرد. کلمات و اصطلاحات در این فرهنگ به صورت سلسله مفاهیم طبقه بندی شده نیز تدوین گردیده است.

دو اصل اولیه برای شناخت هر اثر تاریخی، شناخت سازنده اثر و تاریخ ساخت اثر است. هرچه اثر شاخص و منحصر به فرد باشد، ضرورت وجود اطلاعات اولیه بیشتر است. کلیسای وانک اصفهان یکی از مهم ترین بناهای دوره صفوی در ایران از نظر آرایه های معماری است. این بنا جزو اولین بناهایی است که با حجم بسیار گسترده دارای دیوارنگاره تصویری است که با تکنیک رنگ و روغن و هم نشینی هنر غرب و هنر ایرانِ دوره اسلامی در کنار هم اجرا شده و همچنین در تزئینات آن، حجم بالایی از تکنیک لایه چینی و طلاکاری استفاده شده است. از نکات مبهم در حوزه شناخت آرایه های معماری سقف گنبد این بنا، تاریخ اجرای آن و همچنین هنرمندان سازنده آن است. در هنگام مرمت آرایه های طلاکاری سقف گنبد کلیسای وانک، با کشف کتیبه ای به زبان ارمنی، این ابهامات رفع شده و برای اولین بار، تاریخ اجرای آرایه های سقف گنبد و همچنین سازندگان آن در این مقاله معرفی می شود.

در بسیاری از بناهای شهر تبریز از سنگ خاکستری رنگ با بافتی زبر استفاده شده که عمده آن ها بخصوص مواردی که در بخش های پایینی بناها از جمله ازاره های ساختمانی نصب شده اند دچار هوازدگی و آسیب هایی از قبیل تورق، تاول و پوسیدگی گشته اند که این آسیب ها در بناهای ثبت ملی همچون ازاره ساختمان شماره 2 مجموعه چرم سازی خسروی به واسطه شدت تخریب قابل توجه است؛ از این رو جهت شناخت علمی از فرآیند فوق مطالعات ساختارشناسی با آنالیزهای پتروگرافی، پراش پرتو ایکس و بررسی های خواص فیزیکی این سنگ ها از طریق آزمون های استاندارد درصد محتوای رطوبت طبیعی سنگ، جذب آب، تخلخل سنگ، کشش مویینگی و آزمون چشمی انجام شد، که نتایج نشان دهنده عیوب ذاتی سنگ های تراکیتی ازاره به واسطه ی حضور کانی های کائولینیت، کلسیت و هماتیت است که به ترتیب حضورشان در سنگ با وجود رطوبت، موجب تورم، انحلال و هوازدگی شیمیایی آن می شوند. از طرفی بالا رفتن تخلخل موجب افزایش درصد جذب آب سنگ ها می گردد که با توجه به وقوع چرخه های ذوب و انجماد موجود سبب هوازدگی مکانیکی و در نهایت تخریب ساختار سنگ های ازاره های مجموعه چرم خسروی شده است.

موزه هنر متروپولیتن نیویورک حاوی مجموعه بزرگ و نادری از تاریخ اسلام و ایران باستان است. در این بین، قالی ها نیز جزو آثار هنری اسلامی محسوب می شوند. از قالی های مهم این موزه می توان به معروف ترین قالی های پولونز یا لهستانی اشاره کرد. در این نوشتار به انگیزه شناخت برخی قالی های پولونز موجود در موزه هنر متروپولیتن نیویورک و همچنین گشایش زاویه ای نو در آسیب شناسی قالی ها در امر حفاظت و مرمت آن ها در موزه تلاش دارد. در گام نخست، مطالعات کتابخانه ای و جستجو در پایگاه های اینترنتی نشان داد که تاکنون در این خصوص بیشتر به توصیفات نقشه و رنگ آمیز آن پرداخته شده و از دید حفاظتی و مرمتی مورد بررسی واقع نشده است. در گام بعد، با تحلیل داده های دریافتی به طور مختصر این قالی ها معرفی شده و به بررسی و معرفی آسیب های فیزیکی 4 نمونه (دو جفت) از این قالی ها که در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می شوند پرداخته شده است. این قالی ها اثر هنرمندان اصفهان یا کاشان عصر صفوی است که از نخ های ابریشم، زرین و سیمین در بافت آن بر روی تارهای ابریشمی استفاده شده است. قالی های مورد بررسی دچار آسیب هایی از قبیل چند رنگی، ازبین رفتن قوس گره، پارگی، ساییدگی و فرسودگی لبه ها شدهاند.

بدون شک دردنیای ایران باستان ، مانی یکی ازمعروفترین مبلغان مذهبی به شمارمی رود . او که داعیه پیامبری داشت برای ارائه دین خود که درواقع تلفیقی ازمهمترین ادیان آن زمان بود ، بابهره گیری ازروشی نوین درتبلیغ دین جدیدش، تبدیل به یکی ازنام آورترین شخصیتهای دینی ایران باستان گردید.هوشمندی مانی وپیروانش دراستفاده آگاهانه ازهنرهای بصری وتجسمی که شاخص ترین آنها هنرنقاشی ونگارگری بود چنان اثروسیعی درانتشاراین آیین نوظهورداشت که به تدریج ازمرزهای سیاسی ایران فراتر رفت ونفوذ وتسلط آن برافکارآدمیان درشرق تا به چین ودرغرب تا اروپای شرقی کشیده شد.استفاده ابزاری و هوشمندانه مانویان دراستفاده ازهنرطراحی ونقاشی ، چنان اثرعمیق وقدرتمندی درتاریخ ایران باستان برجای گذاشت که نتایج آن تا قرنها بعدوحتی درعصرحاضر، به عنوان کاربرد تبلیغی هنردرعرصه های مختلف وازجمله درتزیین کتب که ازآن به عنوان کتاب آرایی یادمی شود ، به خوبی مشهوداست. تحقیق حاضربرآن است تابانگاهی به علم تبلیغات دردنیای معاصربه بررسی کاربردتبلیغی هنرنقاشی درترویج عقایدمانی بپردازد که ازجمله پیشگامان استفاده ازهنر به مثابه ابزارتبلیغاتی جهت ترویج ونشرعقایدخویش دردنیای باستان محسوب می گردد.روش تحقیق دراین پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده وبرمبنای گردآوری اطلاعات اسنادی واستفاده ازمنابع مکتوب صورت گرفته است

مجموعه حاجی خان وراوی مربوط به اواخر قاجار و شامل حمام و مسجد است. از جمله ویژگی های آن بهره-گیری از یک پلان مستطیل شکل و چیدمان فضایی بر اساس هندسه هشت ضلعی است که نمونه این گونه پلان را می توان در حمام های بستک، بندرعباس و لار مشاهده کرد. هدف اصلی این پژوهش معرفی و بررسی یک نمونه با ارزش تاریخی از مرحله شناخت ویژگی های آن تا مرمت و بازسازی بخش های آسیب دیده به منظور احیاء بنا است. مرمت بنا در سه مرحله از سال 1388 انجام شده است. ریختن زباله، آتش-سوزی عمدی حمام، رطوبت صعودی دیوارها و فرسایش اندودها از دلایل اصلی عوارض ایجاد شده در بنا است. اقدامات مرمتی انجام گرفته شامل: سبک سازی پشت بام، خشکه چینی با سنگ لاشه در کف بنا، استحکام بخشی بدنه ها و پوشش ها با سنگ و ملات گچ، پی گردی و بازسازی بدنه و سردر ورودی به طور کامل، اقدامات عایق کاری و اندود پشت بام و بدنه، حفر کانال دفع نم و اجرای تأسیسات برقی از کف و کف سازی نهایی فضاهای داخلی بر اساس طرح اولیه کف بوده است. از نکات قابل تأمل در مرمت بنا، اجرای اندودهاست که به دلیل عدم مطالعه، عدم تخصص کافی ناظرین و عدم توجه به میزان ترکیب، محل ساخت و زمان اجرای مصالح مورد استفاده در اندود ها منجر به فرسایش آن شده است.

چالش های پیش روی پایگاه های مجموعه جهانی که به فراخور آن اقدامات توأم با فکر و منطق را می طلبد، همواره یکی از پر دغدغه ترین فعالیت های مرتبط با این سایت ها است. قدرت برخورد با چالش های روزافزون این آثار که متأثر از زمان، تکنولوژی، اقتصاد و سیاست و غیره است، یکی از راهکارهای مدیریتی است که چالش های پیش رو را به فرصتی برای استفاده از آن ها تبدیل می کند. چالش هایی که در کالبد، معماری، سازه، منظر، اقتصاد، اجتماع و فرهنگ بههمراه بحران های طبیعی که مجموعه بازار تبریز را تهدید می کند، گستره-ای بزرگ از اقدامات و ضوابط که برگرفته از هنر و معماری و فرهنگ و رسوم است را می طلبد. اقداماتی با پیشینه چند صد ساله، تجسمی پویا از اندیشه ها، فرهنگ، آرمان های مجموعه بازار تبریز است که در گذر تاریخ پر فراز و نشیب آن و در رأس کار قرار گرفتن حکومت های مختلف و یا خود مردم با توجه بهعدم اعتماد متقابل بین بازاریان و حکومت ها، توانسته ارتباطی عمیق با افکار و اندیشه هایی که از حدود 8000 باب مغازه نشأت می گیرد، برقرار کند. این مقاله بر آن است تا با توجه به مشکلاتی که بازار با آن درگیر است و چالش-های پیش روی، اقدامات پایگاه میراث جهانی مجموعه بازار تاریخی تبریز را برای حل مشکلات موجود خود و نیز جلوگیری از آسیب های احتمالی شرح دهد.

هدف:این پژوهش به منظور مقایسه نتایج روش های آموزش هنر(نقاشی) در مدرسه مشارکتی به عنوان نمونه ای از روش آموزش انسان گرایی و مدرسه غیر انتفاعی پیشاهنگ به عنوان نمونه ای از روش آموزش رفتارگرایی (سنتی) در تهران صورت گرفته است. روش:پژوهش حاضر یک پژوهش توصیفی ازنوع علّی مقایسه ای با پس آزمون است. با روش نمونه گیری در دسترس کلیه دانش آموزان دو مدرسه فوق شامل کلاسهای اول تا پنجم درمجموع 129 نفرانتخاب شده اند.در پایان سال تحصیلی از کلیه دانش آموزان دو مدرسه پس آزمون (امتحان نقاشی) بعمل آمد. سپس برگه های نقاشی جمع آوری شده را بدون آگاهی داوران از روش آموزش آنها ، دراختیار سه نفر از اساتید نقاشی بعنوان داوران آثارهنری گذاشته و از آنان خواسته شد براساس ملاک های ارزیابی کیفیت نقاشی به هر نقاشی نمره ای ازصفر تا بیست اختصاص دهند.معدل سه نمره بدست آمده برای هر نقاشی بعنوان شاخص کیفیت نقاشی مورد تجزیه و تحلیل آماری قرارگرفت. یافته ها:نتایج حاصل از جداول و نمودارهای آماری حاکی از آن است که تفاوت محسوس و معنی داری بین روش آموزش انسان گرایانه و روش آموزش رفتارگرایانه (سنتی) وجود دارد بعبارت دیگر ، این نتایج نشان داد که روش انسان گرایانه تاثیر بیشتری نسبت به روش رفتارگرایانه در بهبود عملکرد نقاشی دانش آموزان داشته است. بحث و نتیجه گیری:تبیین یافته های پژوهش حاضر نیاز به تامل و تعمق بیشتری دارد اما چنین به نظر می رسد که اگر آموزشهای هنری با روش انسان گرایی را جایگزین روشهای متداول رفتارگرایی کنیم موجب بروز نشانه های مثبت آن در نگرش دانش آموزان به موضوعات هنری خواهد شد و همچنین افزایش خلاقیت دانش آموزان نه تنها در هنر بلکه در سایر جنبه های زندگی در حال وآینده را مهیا خواهد کرد.