درخت حوزه‌های تخصصی

مقاله حاضر به بررسی نقش آرم در فرایند ارتباط با جامعه می پردازد . هدف آن شناخت عوامل تاثیر گذار در این امر است . این مقاله از دو گفتار اساسی شکل گرفته است ؛ 1- انواع کارکردهای تصویر ، با تمرکز بحث بر روی آرم 2- گونه های کاربردی آرم . این دو مقوله از هر لحاظ مربوط به هم و عوامل آنها متاثر و بر ساخته یک دیگرند . تا کنون نظریه های گوناگونی در باره « ارتباط » ارائه شده است ، اما نظریه « رومن یاکوبسن » در باره ارتباط کلامی ، سودمندترین و کاملترین بحث است که به سادگی می توان آن را در گستره نظام های نشانه شناسی غیر زبانی به کار گرفت ...

دوره قاجار یکی از دوره های درخشان معماری ایران است که در آن سردرها از جمله موضوعاتی است که به طور عمده برای تزیین بنا استفاده شده است. سردر یکی از عناصر معماری است که قابلیت بیان اعتقادات سازنده بنا را دارد. دوره قاجار، دوره نوآوری و تحولات جدید در هنر و معماری ایران است. از جمله این تحولات، رابطه فزاینده با غرب است که به دنبال آن تأثیرات مستقیم بر هنر و معماری، به ویژه تزیینات بناها دیده می شود. با توجه به ترکیب فرهنگ ایرانی و اروپایی، تحولات به وجود آمده در آن دوره، از نقوش نمادین برای تزیینات بناهای شیراز استفاده شده است. در این میان نقوش کاشی به کار رفته در دوره قاجار دارای مضامینی است که واجد ارزش های بصری فراوانی هستند و به لحاظ کاربردی رونق فراوان یافته اند. مفروض این پژوهش مطالعه نقوش سردر خانه های دوره قاجار در شیراز و جنبه نمادین آن است. محتوای پژوهش حاضر کیفی است و بر اساس روش شناسی تاریخی- تحلیلی و شیوه گرد آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای صورت گرفته است. هدف از این پژوهش مطالعه کاشی کاری بناهای شاخص دوره قاجار در شیراز و تحلیل و ویژگی های نقوش آن است. این مطالعه و تحلیل با رویکرد تاریخی است. سوال های این پژوهش: 1- نقوش سردر خانه های شیراز در دوره قاجار با چه مضامینی کار شده است؟ 2- نقوش سردر خانه ها دارای چه پیامی است؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که این نقوش از نظام های بصری در فرم تبعیت کرده و بسته به موضوع و موقعیت طرح، جهت تزیین سردر بناها به کار گرفته و در ترکیب بندی، جانمایی و مضمون نقش متفاوتی را داشته اند. تحلیل موضوعی در این کاشی ها نشان می دهد نقوش کاشی سردرها جنبه نمادین داشته است و به تفکیک موضوعی در آن پرداخته شده است. نقوش مورد استفاده در سردرهای منتخب شامل مضامینی از آثار تاریخی، اسطوره ای، سیاسی و مذهبی است که در آن ها آرایه هایی چون؛ گرفت و گیر، شیر و خورشید، فرشته بالدار و غیره به کار رفته است.

شعر و موسیقی کنفوسیوس سرشار از توجه به انسان دلی است، شعر و موسیقی که غم های بزرگ و شادی های بزرگ مردم را گزارش می دهد. و ابزار پرمعنایی است که فرد را با جامعه پیوند می دهد و اثری هماهنگ در حیات تربیتی وی دارد. همانگونه که افلاطون موسیقی را تلاشی برای هماهنگی روح فرد با جهان هستی می داند، کنفوسیوس نه تنها شعر و موسیقی را ابزاری سودمند می داند که در همه ابعاد وجود آدمی تاثیر می گذارد، بلکه هدف آن را رسیدن به انسان دلی که انسان را از هر گونه اضطراب و دلهره آزاد می سازد بیان می کند.” آنچه که در اندیشه های هنری کنفوسیوس قابل طرح می باشد این است که وی احساسات و نیازهای متعادل زنان و مردان را درک می کرد و در واقع نماینده تعادلی است که هم لذت طلبی مفرط و هم ریاضت کشیدن بی معنی را منع می نمود و به عنوان یک نابغه بزرگ، طریق اعتدال و گریز از بی سامانیِ درونی را برای انسان ها مطرح نمود. در واقع کنفوسیوس هرگونه افراط گرایی در شعر و موسیقی را منکر می شد و افراط گرایی را ابزاری برای فروپاشی انسان و جامعه می دانست به همین جهت است که وی تعادل و توازن فرد را که اساسی عقلانی داشته باشد می پسندید. و در غیر این صورت آن را بحرانی اسف انگیز برای بشریت می دانست. از سخنان اوست که:«نفرت دارم از موسیقی و شعری که اعصاب را به لرزش می آورد... و مرگ و نابودی به همراه دارد... آوخ! می خواهم تا پایان زندگی از اینجا بگریزم.»

با توجه به تفاسیر متفاوتی که در مورد «شهر و شهرسازی اسلامی» ارائه می شود، شناسایی ویژگیها و صفات «شهر اسلامی» یکی از ضروریات اولیه است. در این راستا شناخت مبانی و اصولی که منشاء این ویژگی ها و صفات هستند با اهمیت خاص خویش گام اول در این پژوهش می باشند. زیرا این مبانی و اصول هستند که بایستی بر هر آنچه که به صفت «اسلامی» متصف است تأثیر گذاشته و ویژگی های آنرا مشخص کنند. وجیزه حاضر سعی در معرفی برخی صفات شهر اسلامی دارد که اهم عناوین آن عبارتند از: شهر اسلامی ، شهر تجلی توحید: اصل توحید به عنوان صفت ممیزه اسلام با سایر مکاتب و ادیان تأثیری بنیادین بر شهر اسلامی دارد که این تأثیر را در زمینه های متفاوت می توان مشاهده کرد. شهر اسلامی ، شهر عبودیت و عبادت: عبودیت حضرت حق سبحانه و تعالی ، بعنوان هدف اصلی خلقت ، بایستی تأثیر مستقیمی بر شکل و سیمای شهر اسلامی داشته باشد. در این راستا ، فضاها و عناصر عبادی و روحانی ومعنوی نه تنها بر کالبد و سیمای شهر تسلط فیزیکی و روانی دارند بلکه عامل هویت شهر نیز هستند. شهر اسلامی ، شهر تقوی: مهمترین ویژگی تقوی در رابطه با شهر اسلامی عبارت از بین بردن و یا عدم ایجاد زمینه بروز گناه می باشد. شهر اسلامی ، شهر هدایت: شهر اسلامی بایستی به انحاء مختلف ساکنینش را به سمت ارزشهای اسلامی و هدفی که اساس خلقت انسان برآن استوار است هدایت نماید. شهر اسلامی: شهر ذکر و تفکر : انسان فطرتاً به بسیاری از اصول و ارزشها آگاه است که در روز الست پیمان به رعایت آنها بسته است. این اصول و ارزش ها نیازمند یادآوری و تذکر هستند، و شهر اسلامی به طرق گوناگون می تواند این تذکر دهی را انجام دهد. در جهت تکمیل نقش تذکردهی نیازمند ایجاد زمینه تفکر، بعنوان یکی دیگر از ارزشهای اسلامی هستیم که شهر اسلامی باید زمینه ساز آن باشد. شهر اسلامی ، شهر عدالت: عدل بعنوان بارزترین صفت فعل الهی ، از ویژگیهایی است که بایستی فعل انسان ( خلیفه الله) نیز به آن متصف باشد. با عنایت به تأکید تعالیم اسلامی در مورد رعایت عدل و الزام توجه به آن در همه ابعاد زندگی ، می توان تجلی آنرا در شهر اسلامی بعنوان یکی از مناسبترین و بهترین جایها دانست. شهر اسلامی ، شهر اصلاح: یکی از اساسی ترین وظایف انسان در زمین از اصلاح در زمین و اجتناب از فساد در آن می باشد، و شهر یکی از بهترین زمینه های رعایت این اصل و وظیفه انسانی است. شهر اسلامی، شهر شکر: با توجه به معنای شکر، شهر اسلامی با بکار بردن نعمات الهی در مکان مانسب خود ، نوعی خاص از تجلی شکر عملی را به نمایش می گذارد. شهر اسلامی، شهر عبرت: تعالیم اسلامی انسان را به عبرت گیری از گذشته فراخوانده است و لذاست که شهر اسلامی آیینه عبرت اعمال گذشتگان می باشد تا اهل خویش را به تکرار حسنات و اجتناب از سیئات ترغیب نماید. شهر اسلامی ، شهر امنیت: امنیت، از بسیاری جنبه ها مورد توجه تعالیم اسلامی است و لذا شهر اسلامی تجلی تأمین همه انواع امنیت و ایمنی برای شهروندان است. شهر اسلامی؟، شهر احسان: احسان انسان نسبت به همنوع آن تعالیم اسلامی نشأت می گیرد و ملحوظ داشتن آن بر سیما و کالبد شهر اثر گذاشته و شهر اسلامی را از شهرهای دیگران متمایز می نماید. شهر اسلامی ، شهر میانه: میانه روی بعنوان تجلی عینی تعادل در همه زمینه های معنوی و مادی حیات، صفتی است که در صورت رعایت ، می تواند در اتصاف شهری به صفت اسلامی نقشی ارزنده ایفا نماید. کلیدواژگان: اصلاح زمین ـ سیمای شهر ,شهر ,شهر اسلامی ,شهر مسلمین ,شهرسازی اسلامی ,فرهنگ ,محیط زندگی ,معنا ,وحدت

وجود آثار ارزشمند معماری گذشته ایران، نشان از ساخته شدن آن­ها به دست هنرمندانی است که از توانمندی های بالای هنری، فنی و فرهنگی برخوردار بوده اند؛ چنین توانمندی هایی به خودی خود نشان دهنده وجود دانش معماری مناسب در میان آن­هاست. بدیهی است که برخورداری از این توانمندها علی­رغم عدم وجود نظام آموزشی دانشگاهی در میان معماران سنتی، صرفاً از طریق تجربه­های شخصی و بدون بهره­گیری از آموزش های حرفه ای مناسب نمی­تواند صورت پذیرفته باشد. نظام آموزشی فعلی در ایران صرفاً با الگوبرداری از برخی سیستم های آموزشی غربی و برخی تغییرات در آن بنیان نهاده شده و با چشم­پوشی از تجربیات مثبت گذشته، خود را از استفاده از آنها محروم کرده است، بنابراین شناخت تجربه­هایی که پیشینیان برای پرورش معماران از آن بهره می بردند و تلفیق جنبه های مثبت آن با نظام های فعلی آموزشی، می تواند در ارتقای این نظام ها مفید واقع گردد. نگارنده این مقاله به دنبال پاسخ­گویی به این پرسش است که عناصر اصلی در شکل­دهی به آموزش معماران در معماری گذشته چه بوده است؟ پژوهش مورد نظر، نوعی پژوهش کیفی است که با استفاده از روش تئوری مفهوم­سازی بنیادی به مطالعه نظام سنتی آموزش معماری در ایران و بررسی مباحث و روش های آموزشی در آن پرداخته، و نظام آموزش سنتی معماری را بر اساس نظریه های آموزشی مبتنی بر نظریه های یادگیری مبتنی بر مغز با هدف شناخت ویژگی های مثبت در نظام آموزش سنتی معماری ارزیابی کرده است. یافته های پژوهش نشان می دهد، برخلاف آنچه غالباً تصور می شود، نظام سنتی آموزش معماری در ایران صرفاً شامل آموزش های عملی نبوده و آموزش مباحث نظری و مبانی فکری، بخش دیگری از آموخته های معماران را تشکیل می داد­ه­اند.

لودویگ ویتگنشتاین، فیلسوف پر آوازه¬ی قرن بیستم، معتقد است که «اثر هنری شیء است در حالیکه از وجه ابدی به آن نگریسته شود» و ویکتور شکلوفسکی، منتقد و نظریه¬پرداز ادبی، نیز هنر را راهی برای «آشنایی¬زدایی» از اشیاء و «نا آشنا» نمودن امور آشنا می¬دانست. معتقدم که میان این دو دیدگاه در خصوص هنر و اثر هنری، نسبت و تشابهی قابل توجه وجود دارد. تأکید ویتگنشتاین و شکلوفسکی بر هنر به قدرت آن در هموار نمودن راهی برای «خوانندگان» (به معنای وسیع کلمه) برمی¬گردد تا اشیاء را فی¬نفسه و خارج از زمینه¬ی معمول¬شان ادراک نمایند. همانطور که شکلوفسکی میگوید «هنر از طرق مختلف، اشیاء را از خودکاری ادراک رها می¬سازد»؛ در مقابل، اشیاء از منظر شیوه¬ی عادی نگریستن تقریباً اصلاً دیده نمی¬شوند یا «هیچ به حساب می¬آیند». در اثر هنری اما وجود اشیاء برجسته میشود. در این نوشتار می¬کوشم نشان دهم که دیدگاه¬های اولیه¬ی ویتگنشتاین در باب زیبایی¬شناسی در هماهنگی با نظریه¬ی فرمالیستی شکلوفسکی در خصوص هنر است.

پژوهش حاضر تلاش دارد ضمن بررسی تخصصی تعاریف و چگونگی پیدایش هنر تصویرسازی ، تفاوت های این رشته تخصصی هنر را با دیگر رشته ها و سیر تحول آن را در ابتدای تاریخ بیان نماید. تصویر سازی هنری است که در طول تاریخ تا عصر حاضر بیش از رشته های هنری دیگر گسترش یافته و کاربردهای گوناگونی پیدا کرده است. بررسی آثار تصویرسازی به جا مانده از دورترین اعصار تاریخ تاکنون به ویژه دوران پیش از تاریخ، ما را با وضعیت روان شناختی ، مسائل فرهنگی و اعتقادی و روابط اجتماعی جوامع بشری آشنا می سازد. وسعت دامنه تأثیرگذاری این رشته هنری بر مخاطبین از شروع زندگی انسان در غار تاکنون از ویژگی های بارز آن است. تأسیس مقطع کارشناسی ارشد در سه دهه گذشته در دانشگاه های معتبر جهان و نیز دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران ، اهمیت پژوهش در خصوص این رشته تخصصی را بیش از پیش مشخص می سازد.

ایجاد سایه در فضاهای باز و معابر خصوصاً در اقلیم های گرمسیری، یکی از عوامل مؤثر در تأمین احساس آسایش گرمایی است. ضرورت ایجاد سایه در دو سوم تا سه چهارم از ایام سال، موجب ایجاد نمونه های شاخص معماری سایه ساز در فرهنگ و معماری بومی این مناطق شده است. در راستای ابداع نمونه های معماری سایه ساز، با توجه به تغییرات اقلیمی هر محل و تغییر موقعیت خورشید در آسمان در روزها و ساعات مختلف سال، سئوالات زیر مطرح می شود: 1- چگونه می توان در اقلیم مورد نظر، مواقع نیاز به سایه را برای یک دوره یک ساله مشخص کرد؟ 2- چگونه می توان در این ایام سایه مورد نیاز را به گونه ای تأمین نمود که از آفتاب مطبوع مواقع سرد محروم نگردد؟ مقاله حاضر با توجه به بررسی شرایط اقلیمی یک محل، روش تعیین مواقع نیاز به سایه، روش طراحی سایبان مناسب برای فضاهای باز، و در نهایت نحوه ارزیابی عملکرد سایبان در طول یک سال را با استفاده از روش نقاب سایه الگی معرفی می کند. در خاتمه مزایای روش نقاب سایه الگی در لحاظ نمودن سایر شرایط مؤثر در طرح سایبان را شرح می دهد.

این مقاله از سویی با انگیزه توجه به طبیعت و قابلیتهای نهفته در آن و از سوی دیگر با توجه به جایگاه مهم خانه در شکلگیری کیفیت معنایی زندگی تلاش دارد : 1- جایگاه طبیعت در معنادهی و ایجاد حس تعلق به مکان را بررسی کند. 2- به بررسی عوامل و شرایط نتیجه بخشی حضور طبیعت بر تحقق تعلق مکانی در خانههای سنتی ایران بپردازد. در این راستا با توجه به ادبیات روانشناسی محیطی به بررسی مؤلفههای مؤثر در ادراک مکان پرداخته میشود. با بهرهمندی از شاخصهای مذکور نشان داده میشود که طبیعت و عناصر طبیعی با قابلیت فعالسازی تمامی حواس و پاسخگویی به فعالیتهای عملی و نیز به لحاظ وجود وجوه معنایی عاطفی در پیشینه ذهنی ادراکی انسان از متغیرهای مهم در ادراک و تعلق مکانی است. از آنجا که ادراک مکانی ماحصل تعامل انسان با عناصر درونمحیطی در بستر ساختار فضایی است، به ویژگیهای ساختاری خانههای سنتی، چگونگی حضور طبیعت و نگاه ذهنی معنایی ساکنین این خانهها پرداخته میشود. بررسی عینی تجربی نشان میدهد که در خانههای سنتی ایران به واسطه حضور مجموعهای از شرایط و زمینههای خاص به صورت 1- حضور متنوع و مستمر مجموعهای از عناصر طبیعی در تعاملات حسی و فعالیتی ساکنین 2- وجود ویژگیهای خاص در ساختار خانههای سنتی 3- وجود زمینهها و توصیههای مذهبی در نگاه به طبیعت، ادراک و تعلق ساکنین نسبت به طبیعت و نهایتاٌ نسبت به مکان خانه افزایش مییافته است.