درخت حوزه‌های تخصصی

دانشکده های دکومانتاسیون، کتابداری و مدیریت اطلاعات سنّت هایی را به ارث برده اند: کتابشناسی، دکومانتاسیون، کتابداری، ذخیره و بازیابی اطلاعات، پردازش اطلاعات، اطلاع سنجی ، ارتباطات، آرشیو، نظام های اطلاعاتی، نشر، و غیره. کار ما [کتابداران] با مدارک (شامل کتاب ها، پیشینه ها، داده ها، گفتارها، عناصر نمادین ) و نیز تولید، اشاعه و بهکارگیری دانش در جامعه مرتبط است. اگر در این باب بیندیشیم که چه کسی و چرا از مدارک استفاده میکند، دامنه [این حوزه] وسیع تر هم میشود. ما با مسائل بسیار پیچیده ای مواجه هستیم: درک و باور انسانی، فناوری اطلاعات، و سیاست های اجتماعی. مسائل عقلانی و مشکلات عملی مربوط به اهمیت و پیچیدگیهای اجتماع نیز از جملة این مسائل اند. فناوریهای جدید (نگارش، چاپ، رقومیکردن، ارتباطات راه دور) ابزار جدید و نه اهداف نو را شامل میشوند. ما میتوانیم و باید به موازات تغییراتی که فناوری موجب میگردد، دربارة هر چیزی بازاندیشی و بازآفرینی نماییم. توجه این دانشکده ها بر روی تعداد محدودی از دانشجویان متمرکز شده است. آموزش حرفه گرا باعث سلب علاقه نسبت به ماهیت این حوزه میگردد. یک برنامة حرفه گرای مطلوب برمبنای درآمیختگی بیشتر با تولید، اشاعه و استفادة از دانش شکل میگیرد. روش دانش اندوزانه، عالمانه و انتقادی آن است که مبتنی بر فنون رسمی (الگوریتم ها) و علوم اجتماعی ( مردم شناسی فرهنگی ، جامعه شناسی تحلیل خط مشی ) و نیز علوم انسانی (علم بیان ، معناشناسی ، معرفت شناسی ) باشد. اهمیت ما به واسطة اهمیت مشکلات و ارتباط آموزش، پژوهش، و نیز خدمات عمومی ما در مواجهه با آن مشکلات است.

هدف: هدف پژوهش، شناسایی میزان آشنایی و استفاده کتابداران کتابخانه های دانشگاهی ایران از فناوریهای وب2 و شناسایی مهمترین عوامل بازدارنده بر بکارگیری فناوریهای وب2 در کتابخانه های دانشگاهی ایران است. روش: پژوهش از نوع کاربردی است که به روش پیمایشی و با رویکرد توصیفی و ارزیابانه انجام شد. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته بود که با استفاده از روش کتابخانه به بررسی این عوامل در قالب سه دسته کلی (عوامل مربوط به کتابداران، کاربران و عوامل زیرساختی و فرهنگی) پرداخت. روایی و پایایی پرسشنامه با استفاده از روش اعتبار محتوا و آلفای کرونباخ (88%) تأیید شد. جامعه پژوهش کتابداران کتابخانه های مرکزی دانشگاههای کشور بودند. یافته ها: میزان آشنایی و استفاده کتابداران از فناوریهای وب2 کم است. بیشترین میزان آشنایی کتابداران از فناوریهای وب2 مربوط به فناوری وبلاگ و کمترین میزان آشنایی مربوط به فناوری فهرستنویسی اجتماعی بود. ابزار ویکی و سایت های برچسب گذاری و نشانه گذاری اجتماعی به ترتیب بیشترین و کمترین فناوری وب2 مورد استفاده بوداز میان عوامل مورد بررسی بیشترین تأثیر مربوط به عوامل مرتبط با کاربران و کمترین تأثیر مربوط به عوامل مرتبط با کتابدارن بود. استفاده از فناوریهای وب2 در کتابخانه های دانشگاهی ضرورت زیادی دارد و بیشترین ضرورت مربوط به فناوری آر.اس.اس با میانگین 95/1 است.

هدف: هدف پژوهش حاضر، کشف و تعیین رفتار اطلاعیابی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه رازی کرمانشاه در محیط وب است. روش: روش تحقیق بهکار گرفته شده در بخش کمی، پیمایشی بوده و در بخش کیفی نظریهپردازی دادهبنیاد است. تحلیل دادهها با استفاده از ویرایش 11 نرم افزار اِس. پی. اِس. اِس در بخش تحقیق پیمایشی و در بخش کیفی با استفاده از نظریهپردازی دادهبنیاد متأثر از الگوی مهو و تیبو انجام شده است. یافتهها: پژوهش حاضر در خصوص میزان آشنایی دانشجویان با روشها و ابزارهای جستوجو، میزان آشنایی دانشجویان با انواع منابع وب، و رفتار اطلاعیابی دانشجویان رشتههای مختلف در سطوح جستوجو، دستیابی و پردازش به نتایج معنیداری دست یافت. همچنین دادههای حاصل از آزمون لون نشان داد که رفتار اطلاعیابی دانشجویان رشتههای فنی در سطح بالا و رشتههای کشاورزی و علوم انسانی در سطح پایین است. در بخش کیفی، نتایج نشان میدهد که الگوی اطلاعیابی مناسب دانشجویان دارای هشت مرحله است که سه مرحله شروع، پیگیری و مرور در سطح جستوجو، دو مرحله گزینش و بهروزرسانی در سطح دستیابی، و سه مرحله فایل کردن، آرشیو کردن و سازماندهی اطلاعات در سطح پردازش میباشد. اصالت/ ارزش: بر اساس تحقیقاتی از این دست می توان به پیش بینی نیازهای اطلاعاتی و تسهیل مسیرهای اصلی دسترسی کاربران به منابع پرداخت و به کاربران کمک کرد تا با اتلاف وقت کمتر و بهرهوری بیشتر به اطلاعات مورد نیاز خود دست یابند.

هدف: عناصر ابرداده ای دابلین کور و مجموعه ابرنشانه های زبان نشانه گذاری فرامتن موجود در رکوردهای حاصل از پایگاه های اطلاعاتی تخصصی پزشکی ایران و جهان مقایسه شده اند. روش/ رویکرد پژوهش: فیلدهای موجود در صفحات جست وجوی پایگاه های اطلاعاتی پزشکی Pubmed، Medline Ovid، MD Consult ، Medline Plus، Iranmedex و Pars Medline ایران و جهان، و سپس رکوردها مربوطه از لحاظ کاربرد عناصر ابرداده ای بررسی شدند. فیلدهای ابرداده ای موجود برای جست وجوی منابع اطلاعاتی در پایگاه های اطلاعاتی تخصصی پزشکی ایران و جهان، و نیز عناصر ابرداده ای به کاررفته در منابع موجود در پایگاه های اطلاعاتی تخصصی پزشکی ایران و جهان مقایسه شدند. از روش تحلیل محتوا برای بررسی عناصر ابرداده ای به کاررفته در رکوردهای بازیابی شده و همچنین از روش های آماری توصیفی و آزمون های همبستگی متغیرها برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. یافته ها: از عناصر ابرداده ای دابلین کور و ابرنشانه های زبان نشانه گذاری فرامتن در صفحات بازیابی شده بسیار کم است. همچنین اغلب ابرنشانه های مشاهده شده عناصری بودند که در طراحی پایگاه اطلاعاتی به کار رفته بودند و پایگاه اطلاعاتی در سازماندهی رکوردهای خود به این عناصر توجهی نداشته است. این امر در همه پایگاه های اطلاعاتی به جز پایگاه اطلاعاتی Medline Plus مشاهده شد و تنها در پایگاه اطلاعاتی Medline Plus عناصر ابرداده ای دابلین کور وجود داشت. این عناصر عبارتند از: عنوان، موضوع، ناشر، تاریخ، نوع، شناسگر، زبان، رابطه. همچنین، در مدارک بازیابی شده از پایگاه های اطلاعاتی پزشکی تخصصی همه ابرنشانه های زبان نشانه گذاری فرامتن به جز عنصر حق مؤلف به کار رفته بود. بیشترین میزان کاربرد این عناصر مربوط به عناصر عنوان، نوع منبع، توصیف، پدیدآور، روبوت و کلیدواژه است. بیشترین تعداد فیلد ابرداده ای مربوط به پایگاه اطلاعاتی Pubmed و کمترین تعداد مربوط به پایگاه اطلاعاتی Medline Plus بود. فرضیه پژوهش مبنی بر وجود ارتباط معنی دار بین عناصر ابرداده ای موجود در منابع اطلاعاتی و فیلدهای ابرداده ای موجود برای جست وجوی منابع اطلاعاتی در پایگاه های اطلاعاتی تخصصی پزشکی ایران و جهان، براساس آزمون مجذور کای تأیید شد. نتیجه گیری: فیلدها و عناصر ابرداده ای در پایگاه های اطلاعاتی پزشکی ایران و جهان بسیارکم و نامناسب به کار رفته اند؛ درحالی که هرچه فیلدها و عناصر ابرداده ای بیشترگسترش یابند، جست وجو و بازیابی رکوردهای دقیق تر با نیاز کاربران بیشتر امکان پذیر خواهد شد. در پایگاه های اطلاعاتی پزشکی ایران توجه کمتری به این عناصر در بازیابی اطلاعات شده است.

در این پژوهش، وضعیت تولیدات علمی اعضای هیئت علمی دانشکده های علوم انسانی و هنر و علوم اجتماعی دانشگاه های دولتی کشور نمایه شده در نمایه نامه های استنادی علوم اجتماعی و هنر و علوم انسانی پایگاه استنادی تامسون رویترز طی سال های 2000-2008 بررسی شده است. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. نتایج نشان داد که دانشگاه تهران با 73/38 درصد و پس از آن، دانشگاه شیراز با 65/15 درصد دارای بیشترین تعداد تولیدات علمی هستند درحالی که در سایر دانشگاه ها وضعیت تولیدات علمی چندان رضایت بخش نیست. مقاله با 42/76 درصد بیشترین قالب انتشاراتی و پس از آن، چکیده گردهمایی و نقد کتاب و مقاله همایش در رتبه های بعدی قرار دارند. 65/65 درصد از تولیدات علمی به صورت گروهی و 34/34 درصد از آنها به صورت انفرادی بوده است. سیر تحول تولیدات علمی در دانشگاه ها روند صعودی را در دوره زمانی بررسی شده نشان داد. تولیدات علمی اعضای هیئت علمی علوم انسانی و هنر و علوم اجتماعی دانشگاه های دولتی کشور در 167 عنوان مجله به چاپ رسیده است که از این میان، تعداد 135 عنوان (83/80 درصد) در گزارش های استنادی نشریات نمایه شده و از میان این تعداد، ضریب تأثیر 74 مجله از صفر تا یک (81/54 درصد) متغیر بوده و ضریب تأثیر 61 مجله دیگر (18/45 درصد) مقادیری بیشتر از یک داشته است.

در این نوشته، نویسنده یادآور می شود که یکی از دلایل پایین بودن عادت به کتاب خواندن و در نتیجه پایین بودن تیراژ کتاب در ایران و ضعف صنعت نشر یکی هم آن است که غالباً در نقدهای ادبی در کشور به اهمیتی که رمان های پرفروش، پاورقی ها و رمان های پلیسی در برانگیختنی نیاز به کتابخوانی ایفا می کنند، پی برده نشده و به این دست تولیدات نشر با تفرعن نگاه می شود.