درخت حوزه‌های تخصصی

یکی از چالش های بنیادی نظام آموزش عالی در ایران، همخوانی ضعیف آن با نیازهای بومی جامعه است. از پیامدهای این وضعیت، فاصله یا شکاف میان پژوهش های دانشگاهی، به ویژه پایان نامه ها، با نیازهای جامعه است. این شکاف را می توان به روشنی در عدم استفاده از یافته ها و نتایج پژوهش ها در زمینه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و مانند آنها مشاهده کرد. در طول چند دهه اخیر که آموزش عالی در ایران رو به گسترش بوده است، انتقادها و واکنش های بسیاری در این مورد از سوی اندیشمندان از یکسو و نیز کارفرمایان صنایع و اقتصاد از سوی دیگر مطرح شده است. گسترش کمی دانشگاه ها و افزایش پذیرش دانشجو در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری باعث شده است تا ظرفیت و توانایی استادان، بیشتر صرف آموزش گردد. در مقابل، عرصه پژوهش شاهد دوباره کاری های بسیار بوده است که دلیل عمده آن، عدم توانایی دانشجویان و یا استادان راهنما در یافتن مساله پژوهش در حوزه های موضوعی مورد نیاز جامعه است. بارها شاهد آن بوده ایم که دانشجویان دچار نوعی سرگشتگی در یافتن مساله مناسب برای تحقیق بوده اند و نتوانسته اند موردی را بیابند که ارزش کاربردی برای پژوهش داشته باشد. دکتر محمدحسین دیانی در سرمقاله خود در فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی به این نکته مهم اشاره دارد که جامعه دانشگاهی به جای توانایی در «مساله یابی»، دچار «مساله سازی» شده است.1 دلیل این امر را می توان دور شدن برنامه های درسی از نیازهای بومی و رویکرد نظام آموزشی به نیازهای بومی دانست که خود متاثر از عوامل گوناگون است. نکته قابل تامل آنکه، بیشتر دانشجویان، پس از فراغت از تحصیل و جذب بازار کار شدن، به ندرت دست اندرکار استفاده از دستاوردهای پایان نامه خود در محیط کاری می شوند. این وضعیت نیز یک انقطاع میان نظام آموزش عالی، پژوهش و جامعه به شمار می رود.

هدف: سواد اطلاعاتی250 نفر کتابدار شاغل با تحصیلات کتابداری و غیرکتابداری در سازمان اسناد و کتابخانه ملی سنجیده شده است. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش پیمایشی- تحلیلی براساس پرسشنامه محقق ساخته انجام شده است. یافته ها: مهارت های کتابداران (اعم از فارغ التحصیلان کتابداری و غیرکتابداری) کتابخانه ملی در راهبردهای جست وجوی اطلاعات در حد مطلوب است، اما از نظر درک درست نیاز اطلاعاتی مطلوب نیست. میزان انطباق مهارت های سواد اطلاعاتی آنان با استانداردها کمتر از حد مطلوب است. همچنین مهارت سواد کتابداران در تمامی استانداردها (به جز استاندارد 4) در حد مطلوب است. در استاندارد چهارم مهارت های سواد اطلاعاتی کتابداران با مشکل بیشتری مواجه هستند. درمجموع باتوجه به درصد پاسخ از گزینه های درست سؤالات سواد اطلاعاتی، پاسخ دهندگانی که در رشته کتابداری تحصیل کرده اند در مقابلِ افراد رشته غیرکتابداری، موفقیت نسبی در پاسخ گویی به گزینه های درست داشته اند. نتیجه گیری: باتوجه به نتایج حاصله، ضرورت دارد به ارتقاء سواد اطلاعاتی دردوره کارشناسی توجه بیشتری شده و به برگزاری کارگاه های سواداطلاعاتی، کلاس های آموزشی ضمن خدمت، آموزش زبان انگلیسی برای تقویت مهارت سواد اطلاعاتی بیشتر تأکید شود.

Jorge E. Hirsch در سال 2005 میلادی، شاخصی را با عنوان h index ابداع کرده است که به وسیلة آن، بازده علمی دانشمندان و محققان، با عدد نشان داده میشود. در این مقاله، تعریف h index همراه با مثالی از بانک اطلاعاتی Scopus، برای درک بهتر تعریف، ارائه شده است. در بخشی از این مقاله، سه بانک اطلاعاتی Google Scholar، Scopus و ISI Web of Science به عنوان منابعی که برای دستیابی به h index میتوان در آنها جستجو کرد، معرفی شده اند. در بخش دیگری از این مقاله مراحل دستیابی به h index که به طور خودکار در بانک اطلاعاتی Scopus محاسبه میشود، با مثال، ارائه شده است. در پایان مقاله، چگونگی محاسبة h index، به طور دستی، و با یک مثال بیان گردیده است

مقدمه: کتابخانه های علوم پزشکی به مثابه قلب تپنده نظام سلامت کشور، عهده دار انتقال اطلاعات مناسب و به هنگام به شریان های جامعه هستند. بنابراین در حوزه مدیریت بحران های طبیعی مانند زلزله و سیل و ...، حائز نقش محوری و اساسی هستند؛ لذا بایستی در رویارویی با چنین بحران هایی بتوانند مقتدارانه عمل کنند. در این راستا، مطالعه حاضر، واکنش کتابخانه ها در برابر بحران بلایای طبیعی و میزان آشنایی پرسنل کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی را با مباحث مدیریت بحران بررسی کرده است. روش بررسی: این پژوهش از نوع کاربردی و با روش پیمایشی- تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش گروهی متشکل از 130 نفر از کتابداران کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی تابعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مستقر در شهر تهران در نیمه اول سال 91خورشیدی، بود. ابزار گردآوری داده ها در این مطالعه پرسشنامه ای محقق ساخته بود که روایی آن با نظر کارشناسان رشته کتابداری و علوم اطلاع رسانی تایید شد. پایایی آن با استفاده از نرم افزار SPSS، نسخه 19 بررسی شد که مقدار آلفای کرونباخ آن برابر 81/0، که نشانگر پایایی مطلوب است حاصل شد. به منظور تحلیل دادها (درصد، میانگین، واریانس و نمودارها) از آزمون های آماری (به دلیل وجود دومتغیر کیفی) ، آزمون دوطرفه Freidman (چون متغیرها رتبه ای هستند) و آزمون دوجمله ای(برای تشخیص تاثیر یا عدم تاثیر متغیری در پدیده معین) استفاده شد. یافته ها: در میزان آشنایی مدیران با مباحث مدیریت بحران، مورد توجه قرار گرفتن کتابخانه ها در برنامه ریزی راهبردی با میانگین 7/4 در حد زیاد و تلاش برای تهیه منابعی در خصوص مدیریت بحران برای کتابخانه با میانگین 51/2 در حد کم ارزیابی شد. در مرحله اول، مقاوم سازی ساختمان کتابخانه با میانگین 78/15 در حد خیلی زیاد، تهیه و تنظیم نقشه های محل های بحران زا و بحران زدا با میانگین 83/10 در حد کم ارزیابی شده است. در مرحله دوم؛ تنظیم قرارددادهای تفاهم با سایر ارگان ها (مثل، آتش نشانی و نیروی انتظامی)، با میانگین 87/14 در حد زیاد، انتشار اطلاعات عمومی مربوط به شرایط اضطراری با میانگین 07/11 در حدکم برآورد شده است.در مرحله سوم تهیه نسخههای پشتیبان از فایلهای مهم در کتابخانه با میانگین 73/16 در حد خیلی زیاد و ایجاد مرکزی به نام اتاق بحران با میانگین 47/11 در حد کم ارزیابی شده است. در نهایت در مرحله چهارم ارتقا صلاحیتهای حرفهای مورد نیاز کتابداران کتابخانه ها با میانگین 67/14 در حد زیاد و استفاده از نیروهای داوطلب مردمی در بازسازی کتابخانه با میانگین 64/9 در حد خیلی کم توسط پاسخگویان ارزیابی شده است. نتیجه گیری: کتابخانه ها به عنوان مراکز اطلاع رسانی در جامعه در عصر جدید کارکردهای متمایزی می پذیرند. آشنایی مدیران و کارکنان کتابخانه ها با مباحث مدیریت بحران، می تواند کتابخانه را در ارائه خدمات هرچه مفیدتر در زمان وقوع بلایای طبیعی، یاری دهد. در این میان استفاده از ابزارهای فناوری اطلاعات مانند شبکه های اجتماعی، خدمات پست الکترونیکی، پزشکی ازراه دور با همکاری کتابداران پزشکی و انتشار آن لاین تصاویر حوادث طبیعی از طریق کتابخانه؛ کتابخانه را در راستای این مهم توانمندتر خواهد ساخت.

هدف اصلی این پژوهش بررسی میزان و عوامل مؤثر بر رضایت مندی استفاده کنندگان از خدمات پیوسته ی واحدهای اطلاع رسانی کتابخانه های مرکزی دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه تهران می باشد. برای تعیین میزان رضایت مندی و عوامل مؤثر بر آن از عواملی همچون سرعت دریافت اطلاعات، روزآمد بودن اطلاعات، تعداد پیشینه های بازیابی شده، تعداد دفعات استفاده از پایگاه های اطلاعاتی، مرتبط بودن اطلاعات دریافتی، آشنایی با نحوه ی جستجو در پایگاه های اطلاعاتی و راهنمایی و جستجو توسط کتابدار استفاده شده است. پژوهش حاضر با استفاده از روش پیمایشی توصیفی انجام گرفته شده است و اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه گردآوری شده است. براساس نتایج حاصله از تجزیه و تحلیل یافته ها، بیشتر پاسخگویان سرعت دریافت اطلاعات، روزآمد بودن اطلاعات، تعداد پیشینه های بازیابی شده، مرتبط بودن اطلاعات دریافتی، آشنایی با نحوه ی جستجو در پایگاه های اطلاعاتی و تعداد دفعات استفاده از پایگاه های اطلاعاتی را در رضایت مندی خود مؤثر دانسته اند. همچنین بیشتر پاسخگویان تمایل داشته اند که خود عمل جستجو را انجام دهند. در پایان پیشنهادهایی جهت بهتر شدن خدمات پیوسته این واحدهای اطلاع رسانی و نیز پیشنهادهایی برای پژوهش های آینده ارائه شده است.