عرفان ادبی

ابوحفص حدّاد نیشابوری از بزرگ ترین صوفیان خراسان در قرن سوّم است. شرح حالی مستقل یا تألیف و تصنیفی از او در دست نیست و تنها بر اساس سخنان و حکایت های پراکنده ای که در متون صوفیه به وی منسوب شده و در منابع مشهور تصوّف غالباً با تفاوت هایی تکرار شده است، می توان شخصیت و گوشه هایی از اندیشه وی را شناخت. بسیاری از بزرگان تصوّف با او صحبت داشته اند و با ارجمندی از وی یاد کرده اند. در منابع اولیه و مشهور تصوّف، به فارسی و عربی، او را از بزرگان تصوّف خراسان و از پیشروان ملامتیه شمرده اند. در این مقاله، با ردیابی آنچه مربوط به زندگانی، سخنان و حکایت های منسوب به ابوحفص حدّاد نیشابوری است، افکار و اندیشه های وی بازسازی، نقد و بررسی شده و بر اساس آنچه در منابع در معرفی ابوحفص ذکر شده، پیوند او با ملامتیه نشان داده شده است.

۱۰۴.

مدخلی بر رمزشناسی غزلهای مولانا

نویسنده: تقی پورنامداریان رحمان مشتاق مهر

منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز ۱۳۷۹ شماره ۱۷۴

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۴۵ تعداد دانلود : ۱۵۴۳

مولانا همه اشعار خود را بعد از آشنایی با شمس سروده است. غزلیات را بعد از نخستین روزهای آشنایی تا آخرین شب زندگی و مثنوی را در ده پانزده سال آخر عمر و در اوج سالهای پختگی و کمال روحی و معنوی.اگر چه این هر دو کتاب در تبیین و توضیح جهان بینی و دیدگاههای عرفانی و اخلاقی خاص مولانا و حسب حال وسر دلدادگی اوست، مثنوی از وضوح و دقت و صراحت بیشتری برخوردار است؛ چرا که حاصل تفکر و تامل و هوشیاری است. بعضی از ابیات مثنوی که می توان آنها را غزلهای مثنوی نامید و اغلب ابیات غزلیات و ترجیعات، به لحاظ حال سراینده در موقع پدید آوردن غزلها و ماهیت و نفس مسایل و مباحث مطرح شده در آن ابهام بیشتری دارند تا جایی که فهم مقصود او را با دشواری همراه می سازند. برای درک این ابهامها، خواننده باید به حالات روحی و تجارب عرفانی و هیجانهای عاشقانه شاعر نزدیک شود و با او همدلی کند و مشکلات متن را که غالبا به بیان رمزی آن مربوط می شود به ابیات صریحتر و آثار دیگر او عرضه کند تا به کمک آنها، ابهام غزلیات را تا حد ممکن بر طرف سازد.

۱۰۵.

هفت شهر عشق، تجلی عشق در غزلیات عطار

نویسنده: فرنگیس پرویزی

منبع: فرهنگ ۱۳۷۴ شماره ۱۶

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۳۳ تعداد دانلود : ۱۰۴۶

۱۰۶.

تجلی آیینه در ادبیات عرفانی ایران

نویسنده: قدمعلی سرامی

منبع: ادیان و عرفان سال ششم تابستان ۱۳۸۹ شماره ۲۴

کلید واژه ها: وحدت وجود تجلی آیینه جهان چون آیینه حق

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی عرفان ادبی

تعداد بازدید : ۲۰۱۵ تعداد دانلود : ۳۳۵۶

از نگاه عارفان بزرگ ایران زمین، جهان، در تمام تجلیات پیدا و پنهان خود، هیچ جز آیینه حق تعالی نمی تواند بود. اینان به هر چه می نگرند و به هر چه اندیشه می کنند او را می بینند و او را فرا یاد می آورند. به باور آنان، خداوند به ما دو چشم داده است تا هم او را در بی سیمایی وحدانی او مشاهده توانیم کرد و هم در مجالی کثرات توانیم دید. در نگاه آنان، عوالم غیب و شهادت، صغیر و کبیر و .... همه حقیقت او را باز می نمایند و جزء و کل، آیینه وجود ذیجود اویند. آری: عالم آیینه راز است، چه پیدا چه نهان تاب اندیشه نداری به نگاهی دریاب

۱۰۷.

گلستان حقیقت«2»

نویسنده: سید محمد راستگو

منبع: بشارت ۱۳۷۸ شماره ۱۵

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۱۴

۱۰۸.

بابا فغانی و مکتب وقوع

نویسنده: حسن ذوالفقاری

منبع: کیهان اندیشه ۱۳۶۹ شماره ۳۳

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۸۷ تعداد دانلود : ۱۱۰۳

۱۰۹.

سیر و سلوک در دیوان لسان الغیب حافظ شیرازی در ره منزل جانان

نویسنده: زینب سیدمیرزایی

منبع: نامه جامعه ۱۳۸۴ شماره ۱۷

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۸۸

۱۱۰.

اصحاب طریقت

نویسنده: حسن ایرجی

منبع: بشارت ۱۳۸۴ شماره ۵۱

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۸۳

۱۱۱.

بررسی و تحلیل اصطلاحات عرفانی در خمسه نظامی

نویسنده: کریم شاکر

منبع: ادیان و عرفان سال پنجم پاییز ۱۳۸۷ شماره ۱۷

کلید واژه ها: عرفان توحید اخلاص غیب عشق نظامی زهد دل

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۷۲ تعداد دانلود : ۸۶۴

حکیم نظامی گنجوی شاعر بلند آوازه قرن ششم هجری در اشعار خود بویژه منظومه مخرن الاسرار از اصطلاحات دانش های مختلف استفاده نموده، که یکی از آن ها، اصطلاحات عرفانی می باشد. بنابراین در این مقاله سعی کردیم ،اولاً به اندیشه های عرفانی نظامی بپردازیم، سپس تعدادی از اصطلاحات عرفانی موجود در خمسه را مورد بحث و بررسی قرار دهیم. با تـوجه بـه این که اصطلاحات خـمسه از ذهـن شاعری بزرگ و اندیشه ورز تراویده، می توان تصور نمود که اساساً این اصطلاحات با ساختار آدمی و ساختار وجودی او مرتبط است. می دانیم که آدمی چیزی جز دو ساحت جسم و روح نیست. بنابراین می توان بخشی از اندیشه نظامی را که در این اصطلاحات جلوه پیدا کرده ،به این دو ساحت وجودی منتسب نمود. بدین معنا که اصطلاحات طبی به جسم او باز می گردد و اصطلاحات دیگر مانند اصطلاحات عرفانی به گوشه ای از روح و روان او مربوط می شود.

۱۱۲.

نظری بر دیوان حافظ چاپ دکتر قاسم غنی و قزوینی چاپ دکتر خانلری

نویسنده: نذیر احمد

منبع: تحقیقات اسلامی ۱۳۷۰ شماره ۱

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی عرفان ادبی

تعداد بازدید : ۱۹۶۹ تعداد دانلود : ۱۰۳۹

۱۱۳.

مهدویت در شعر حافظ

نویسنده: زهرا سادات حسینی

منبع: مبلغان ۱۳۸۴ شماره ۷۰

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۵۸ تعداد دانلود : ۹۴۷

۱۱۴.

شاملو و عالم معنا

نویسنده: محمد بقائی ماکان

منبع: ادیان و عرفان سال سوم بهار ۱۳۸۵ شماره ۷

کلید واژه ها: عرفان نفس اعتقادات دینی عشق موعود معنویت جاودانگی بندگی خویشتن عالم معنی ابدیت اگزیستانسیالیسم الهی دایره قسمت

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۴۴ تعداد دانلود : ۸۷۸

احمدشاملو(ا.بامداد)1304-1379،شاعر،مترجم،محقق ومدیرمجلات ادبی اغلب به عنوان شخصیتی ماده گرا (ماتریالیست)باتفکرات دهری مطرح شده که نه تنها میانه ای با معنویت وعرفان سنتی،مجردات وحقایق معنوی ندارد، بلکه آنها را به هزل می گیرد.درحالی که این گمانی غلط وبه دور از واقعیت است وغالب موضوعات ومضامین آثارش در قالب مصطلحات مابعدالطبیعی ومفاهیم مرتبط با عالم معناست وبه شدت به مفاهیم مجرد تعلق خاطردارد.دراین مقاله به عرفان و معنویت درآثارشاملو پرداخته شده ونشان داده می شود که او خدا، روح، نفس،جان،معاد ودوزخ را اموری یقینی می داند.نگارنده ادعا دارد که بار معنایی واصطلاحی واژگان دینی ومعنوی اوبه مراتب ژرفتر،صادقانه تر وافزونتر از شاعران هم دوره اونظیر اخوان،رحمانی،نادرپور،توللی،سپهری ودیگران است.

۱۱۵.

تجلی قرآن در شعر و ادب فارسی:گلستان حقیقت

نویسنده: سید محمد راستگو

منبع: بشارت ۱۳۷۸ شماره ۱۴

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۰۲

۱۱۶.

تجلّی نظریه وحدت وجود در اشعار عمان سامانی با نگاهی به آرای شمس تبریزی و مولوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد خدادادی محمدکاظم کهدویی

منبع: مطالعات عرفانی پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۱۶

کلید واژه ها: وحدت وجود مولوی شمس تبریزی امام حسین (ع) عمان سامانی گنجینه اسرار

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۹۸ تعداد دانلود : ۲۲۳۷

نظریه وحدت وجود را می توان محوری ترین مفهوم در عرفان اسلامی نامید و به درستی می توان گفت که سایر مفاهیم حول این محور اصلی در گردش اند و برای اعتلای این مفهوم به کار می روند. در این پژوهش، نظریات وحدت وجودی عمان سامانی، در قالبی طبقه بندی شده و منظم به تصویر کشیده شده و در هر بخش با نظریات سایر عرفا به خصوص آرای شمس الدین محمد تبریزی و مولانا جلال الدین محمد مولوی مقایسه شده است. همچنین در این مقاله، در یک طبقه بندی منظم، آرای عمان سامانی در باب وحدت وجود در چهار بخش مورد بررسی قرار گرفته و به تفصیل در مورد هر باب بحث شده است: نخست یگانگی عاشق و معشوق؛ دوم، یگانگی جان اولیا؛ سوم، یگانگی اولیا و خداوند(مقام فنا) و چهارم، وحدت جان اولیا در طول زمان. علاوه بر طبقه بندی و سنجش نظریات وحدت وجودی عمان سامانی، به بررسی آبشخور و سرچشمه این نظریات در احادیث و روایات مأثوره از ائمه نیز پرداخته و نمونه هایی از این تأثیر ارائه شده است.

۱۱۷.

ویژگی های عقل در دیوان شاه نعمت الله ولی

نویسنده: بهرام بهرامی

منبع: ادیان و عرفان سال دوم زمستان ۱۳۸۴ شماره ۶

کلید واژه ها: عرفان تصوف عقل اشعار شاه نعمت الله حقارت عقل

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۸۲ تعداد دانلود : ۸۶۸

شاه نعمت الله ولی که درسال 731هـ .ق در شهر حلب به دنیا آمده ودرسال 832هـ .ق یا به نقل دیگر 834 هـ .ق درکرمان وفات نموده ودرماهان به خاک سپرده شده ،عارفی شاعربود که درسبک های مختلف شعری طبع آزمایی کرده است ودردیوان اشعار خود ظرایف ونکات عرفانی را آموزش داده است.یکی از ویژگی های اندیشه وشعر او دیدگاهی است که نسبت به عقل داشته ومانند دیگر عرفا آن رابه دو نوع تقسیم نموده است.عقل کلی را نایب خدا دانسته ومدح گفته،ولی عقل جزئی یا عقل معاش را تحقیر کرده است که دراین مقاله به هشتادوشش ویژگی وصفتی که برای عقل جزئی وسودنگرذکرنموده، پرداخته شده است.

۱۱۸.

تاریخ اولیه داستان لیلی و مجنون در ادبیات عرب

نویسنده: ایگناتی کراچکوفسکی مترجم: احمد شفیعی ها

منبع: معارف ۱۳۶۸ شماره ۱۶ و ۱۷

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی عرفان ادبی

تعداد بازدید : ۱۸۷۵ تعداد دانلود : ۹۲۹

۱۱۹.

سودای سبب سوزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: خلیل حدیدی محمدعلی موسی زاده

منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز ۱۳۸۷ شماره ۲۰۴

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۷۶ تعداد دانلود : ۱۰۹۱

۱۲۰.

جوانب عرفانی در زندگی و شعر شیخ بهایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: منوچهر جوکار

منبع: مطالعات عرفانی پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۱۶

کلید واژه ها: عرفان اسلامی عشق شعر فارسی زهد رندی شیخ بهایی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۸۰ تعداد دانلود : ۱۹۶۹

در گذشته تاریخی ایران، کمتر دانشمند بزرگی را می توان سراغ گرفت که در پرتو دریافت های علمی و انگیزش های صادقانه درونی خویش، به عرفان گرایش نداشته باشد؛ بهاءالدین محمد عاملی(شیخ بهایی) فقیه و حکیم و مفسّر و محدث و شاعر قرن دهم هجری از این جمله است. صفویه خود از تصوف به قدرت رسیدند، و کسانی چون شیخ بهایی و گروهی دیگر از عالمان عصر، گرایش های عمیق زاهدانه و عارفانه داشتند. هرچند شاعری شیخ بهایی در کنار دانش های وسیع او از رشته های گوناگون، چندان به چشم نمی آید، اما بی گمان شأن عرفانی او بیشتر از هر چیز و هرجا در شاعری اش نمود یافته و این مسئله تا حدودی به سابقه تاریخی شعر و عرفان ایرانی مربوط است. شیخ بهایی در عین برخورداری از اعتبار و احترام رشک برانگیز در دربار صفوی و استادی در بسیاری از دانش های زمان و نیز در کنار مقامات عالی مذهبی، منش و گرایش های عمیق عرفانی داشته و به خوبی توانسته این همه را با هم جمع کند. عرفان او گرچه مستقل و مولّد نیست، عموماً عاشقانه و رندانه و معطوف به نقد و تخطئه صوفیان ناصاف و بزرگداشت عاشقان و عارفان صافی دل است. در مقاله حاضر، گرایش ها و اندیشه های عرفانی بهایی، بیشتر از منظر شعرهای فارسی او که عمدتاً مشتمل بر غزل و رباعی و مثنوی است، معرفی و بررسی شده است.

درخت حوزه‌های تخصصی