۱.
کلید واژه ها:
عرفان وتصوف شهاب الدین ابوحفص عمرمحمدسهروردی بهاءالدین زکریای ملتانی سید صدرالدین راجو قتال شیخ رکن الدین ابوالفتح سهروردی شیخ عثمان میمندی
عرفان به معنایِ معرفت وباز شناختِ خود وخدا و واقف بودن به رموز زندگی وجهان بلکه حق دانستن هر چیز ورسیدن به کشف وشهود است. این فکر از بدو تولد با انسان همراه بوده است اما انسجام آن وقتی صورت گرفت که پیغامبران،مصلحان، رهبران، متفکران وامامان پیدا شدند. در تصوف وعرفان اسلامی اکثر صوفیان وعارفان سلسله آن را به پیامبر اسلام(ص)،حضرت علی(ع) وصحابه کرامِ پیغامبر(ص) می رساندند وسپس تابعین وتبع تابعین و زهاد وعُباد،تااینکه ابوهاشم کوفی،سفیان ثوری، معروف کرخی و دیگران پیدا می شوند. در سده ششم و هفتم شخصیت هایی چون شیخ الشیوخ شهاب الدین ابوحفص عمرمحمد سهروردی فرقه سهروردیه را تاسیس کرده که در این مقاله به زندگی وکوشش های بزرگانِ این سلسله وگسترش عرفان وتصوف اسلامی در شبه قاره پرداخته شده وهمچنین نظری انتقادی بر فرقه های تصوف وعرفان در شبه قاره ارایه گردیده است.
۲.
کلید واژه ها:
عرفان و تصوف پیوندهای خانوادگی زنان عارف صوفی بانوان نیابتِ روحانی
تردیدی نیست که عرصه عرفان و تصوف در ایران زمین،تنها حوزه ای است که به واقع در آن،تفاوتی میان زن ومرد نبوده است زیرا سفر عرفان،سفر روح است ،در حالی که این جسم است که تفاوت می آفریند.هرچند عواملِ بسیاری ودر راس آنها عشقِ باطنی زنانِ سرزمین ما، به والاترین مرتبه تکامل روحانی ومعنوی، در گرایش آنان به حیطه عرفان وتصوف دخیل بوده، بررسی سرگذشتنامه های صوفی بانوان و زنانِ عارف ایران زمین به روشنی نشانگر این نکته است که پیوندهای خانوادگی میان عرفا وصوفیه،نه فقط یکی از عوامل گرایش زنان ایران زمین به عرفان وتصوف بوده ،بلکه علاقه و تمایلِ دیگر زنان به این عرصه را نیز سبب شده است. پژوهشِ حاضربه بررسی موضوع یاد شده ونیز سرگذشتنامه جمعی از بانوان شجره طیبه عرفان می پردازد.
۴.
کلید واژه ها:
حکمت نظری صوفیه شعرتعلیمی حکمت رمزی
قرنهای 6و7و8 هجری دوره اوج شکوفایی شعرتعلیمی صوفیه است، بستر این نهضت فکری، نابسامانیهای اجتماعی ناشی ازتسلط اقوام غیر ایرانی و ایلغار طوایف ددمنش بیگانه به این سرزمین بود که منجر به کشتار وخرابی وتباهی وفساد ودر نتیجه یاس وحرمان درمیان آحاد مردم ایران زمین گردید. آنچه در این لحظه های حساس چون جان داروی نجات بخش، مردم را از سقوط رهائی بخشید، تراوشهای فکری معلمان حکمت واخلاق وعرفان وتصوف در ساختار کلام منظوم با محتوای پندو اندرز وهدایت واصلاح بود که جامعه ایرانی را با هویت معتبر خویش در برابر آن همه تباهی وسیاهی حراست نمود وآلام دردناک آنان را تسکین بخشید. دراین دوره با سه جلوه شعر تعلیمی صوفیه آشنا می شویم: حکمت عملی،حکمت نظری، حکمت رمزی، وتجلی این سه مقوله را به اقتضای فرصت در جام جم اوحدی، حدیقه سنائی، ومنطق الطیر عطار، بررسی می کنیم.
۶.
کلید واژه ها:
عرفان تصوف عقل اشعار شاه نعمت الله حقارت عقل
شاه نعمت الله ولی که درسال 731هـ .ق در شهر حلب به دنیا آمده ودرسال 832هـ .ق یا به نقل دیگر 834 هـ .ق درکرمان وفات نموده ودرماهان به خاک سپرده شده ،عارفی شاعربود که درسبک های مختلف شعری طبع آزمایی کرده است ودردیوان اشعار خود ظرایف ونکات عرفانی را آموزش داده است.یکی از ویژگی های اندیشه وشعر او دیدگاهی است که نسبت به عقل داشته ومانند دیگر عرفا آن رابه دو نوع تقسیم نموده است.عقل کلی را نایب خدا دانسته ومدح گفته،ولی عقل جزئی یا عقل معاش را تحقیر کرده است که دراین مقاله به هشتادوشش ویژگی وصفتی که برای عقل جزئی وسودنگرذکرنموده، پرداخته شده است.
۷.
کلید واژه ها:
عرفان سنت عقل مدرنیته کثرت گرایی سنت گرایی زیبایی تقلید اصالت انسان
در این مقاله به ارتباط عرفانِ مولانا با دیدگاه های سنت گرایانه و تجدد گرایانه و مدرنیته پرداخته شده و ادعا دارد که عرفان نردبان آسمان است اما چنین نیست که هیچ نسبتی با اندیشه های جدید و مدرن نداشته باشد؛ به ویژه درعرفان مولانا که پیامی نوین برای انسان دارد، ازنظر مبانیِ فکری نزدیکی های فراوانی با مدرنیته دیده می شود و بلکه از دیدگاهی با مبانی فراتجددگرایی یا پست مدرنیسم نیز هم اندیشی هایی دارد. مولانا علم گرایی و عقل گرایی به معنای کلی را تبلیغ می کند و از تقلید و تعصب بازمی دارد، به فلسفه عشق و زیبایی معتقد است و از کثرت گرایی، وحدت ادیان، تساهل و تسامح و احترام به مخالفان جانبداری می نماید.
۸.
کلید واژه ها:
نفس نفس اماره سگِ نفس نفس طامع
در مکتب عرفان اسلامی از بدو تالیف وپیدایش آثار عرفانی، همواره نکوهشِ نفس اماره مورد نظر شاعران ونویسندگان عارف بوده است، به گونه ای که در کمتر کتاب عرفانی است که نفس اماره از دیدگاه عرفان مورد نکوهش قرار نگرفته باشد. برای اطلاع بیشتر، در این مقاله مساله مورد بحث را از دیدگاه صوفیانِ صاحبدل وعارفان دلسوخته کامل بررسی می کنیم.
۹.
کلید واژه ها:
خدمت ذکر سهروردی فتوح فترت خانقاه سؤال جواب خلوت عزلت خرقه تجرد تاهل
شیخ شهاب الدین عمرسهروردی (632- 539 هـ .ق) مؤلف کتاب معروف: عوارف المعارف، به هیجده پرسش علمای خراسان:فترت و وقفت،خودپسندی، خلوت یا خدمت، خدمت وعزلت،عمل صحابه، خرقه پوشی، اشتغال به علم، تجرد وتاهل، جمع و فرد،همزیستی، سکونت در خانقاه، استفاده از فتوح، رد وقبول، تبدیل نیکی و بدی به یکدیگر،ذکر،شیخ حقیقی وتوجه به اموردنیوی،پاسخ گفته که متن عربی آن به کوشش زنده یاد دکتر احمد طاهری عراقی در مجله « مقالات وبررسی ها،شماره 50-49 ، سال 1369» به طبع رسیده است.
