درخت حوزه‌های تخصصی

اسلوب قسمت یکی از بهترین و روشنترین اسلوبها در اثبات و تبیین و تجزیه و تحلیل اشیاست . این اسلوب نه تنها در علوم ریاضی بلکه درهمه امور عالم و جمیع علوم و فنون جریان دارد . دستورزبان عربی(صرف و نحو) که از نظم منطقی بالایی برخوردار بوده‘ در اثبات و تبیین و تجزیه و تحلیل مسائل دستوری از این اسلوب بهره فراوان یافته است . گزارشی که در برابر است ‘ چگونگی جریان این اسلوب را در صرف و نحو عربی نشان میدهد و بیان می دارد که تقسیم اسم سه حرفی- مثلاً به اوزان دهگانه در علم صرف و اعراب به حرکتهای چهارگانه در علم نحو براساس کدام اسلوب علمی بوده است . وانگهی تا اسلوبها و منهجهای هر علمی شناخته نشود حقیقت مسائل آن علم کشف نگردد ‘ و از اینرو دانشمندان معاصر((منطق روش)) را نهاده اند تا پژوهندگان علوم راه و روش اثبات مسائل هر علمی را آنچنان که هست بکار برند و از نادرستی و کژی دور مانند.

متنبی نامدارترین شاعر عرب در337 ه با راه یافتن به دربار سیف الدوله پربارترین سالهای عمر خویش را سپری ساخته‘ دشمنان زیادی پیدا کرد. هنگامی که سعایت حاسدان علیه متنبی در سیف الدوله اثر کرد‘متنبی با سرودن قطعه ای ضمن ستایش از سیف الدوله ‘ ازبی مهری وی گلایه کرد و لیکن سیف الدوله به او اعتنایی نکرد. از این رو متنبی با حالتی پریشان از پیش سیف الدوله برفت و برای مدتی بازنگشت. در زمان غیبت‘قصیده عتابیة خویش را که در آن از کوتاهی سیف الدوله در حق خویش شکوه می کند انشاء نموده ‘ بر سیف الدوله وارد شد و در انجمنی از عرب در محضر وی بسرود . ابوفراس حمدانی برادرزادة سیف الدوله در آن مجلس پی در پی سرقت های متنبی را آشکار می ساخت ولیکن متنبی بی باکانه به سرودن ادامه میداد. سیف الدوله از این مناقشه پر خسته گشته‘ دواتی را بسوی متنبی پرتاب کرد ولیکن متنبی پردل تر گردیده‘گفت: ""اگر سخنان حسود شما را شاد میکند باکی نیست ‘زیرا وقتی شما به درد ما راضی باشید‘زخم ما را سوزی نیست""سیف الدوله از این بیت خوشش آمده ‘ اورا ببوسید و دوهزار دینار به وی جایزه داد.

ابوتمام که بزرگترین شاعر عرب عصر عباسی و دارای خصوصیات شعری منحصر به فرد و مبتکر مکتب فنی جدیدی در شعر عرب بود به سال219ه.ق به ایران سفر کردو قصد عبدالله بن طاهر امیر دولت طاهریان نمود. در این سفر درباره امیر و برخی از شخصیتهای خراسان اشعاری سرود‘و کلیه حوادث سالها219-223ه.ق ایران مانند قضایای مربوط به بابک و افشین و مازیار را در شعر خود آورده است. این سفر در شعر ابوتمام تحول شگرفی بوجود آورد.ناقدان برآنند که پس از سفر به خراسان شعر وی وارد مرحله جدیدی شده است که در آن‘ تفکر و عمق و پختگی بیشتری دیده میشود. شایان توجه است که نه فقط ابوتمام بلکه دیگر شعرای بزرگ عرب چون متنبی از قدما و جواهری از معاصرین‘ پس از سفر به ایران چنین تحولی در شعر آنان صورت گرفته است . مقاله حاضر برآنست که مهمترین حوادث ایران در شعر ابوتمام را بازگو کرده‘ مظاهر و علل تحول شعر او پس از سفر به خراسان را بررسی نماید.

واژه زهد در ادبیات عربی فراز و نشیب زیادی را پیموده و میتوان گفت قبل از اسلام نوعی زهد در میان برخی از شعرا یا خطبای جاهلی وجود داشته است. مهمترین آنان قسّ بن ساعدء ایادی-اکثم بن صفی و امیه ابن ابی الصلت می باشند. با ظهور اسلام در زهد تحولی عظیم پیدا شد‘آیات و روایات فراوانی از پیامبر(ص)ومعصومین(ع)وصحابه آنها وارد شده که هر کدام انگیزه ای برای پیدایش مکاتب مختلف کلامی و عرفانی و اخلاقی می باشد و هرکدام از این مکاتب نوعی زهد را که منبعث از دیدگاه خاص آنان بود و در تربیت جامعه اسلامی سخت مؤثر واقع شد‘ایجاد نمودند... آنچه در این مقاله اهمیت دارد‘اشاره ای است به زهد و موضوعات شعری و ذکر شعرا و نویسندگان در هر دوره‘ توجه به زهد عراقی و شعرای این خطه‘توجه به زهد اندلسی و شاعرانی که در آن سرزمین ظهورکردند و آثار بدیعی بجای گذاشتند‘ذکر چهره های مهمی از زهد عارفان چون منصور حلاج‘رابعه عدویه‘محی الدین بن عربی‘بکاربن داودالمروانی و فرق آنها با چهره های زهد غیرعرفانی چون ابوالعتاهیه‘صالح بن عبدالقدوس و دیگران که به نحوی در رشد بدنه ادب عربی تأثیر داشتند. همچنین تلبیس زهد مثبت و زهد منفی و فرق آن دو و اشره به برخی از موضوعات شعر زهد مانند یادمرگ-عبادت-اجتناب از محرمات و کسب مکارم اخلاقی ومقایسه این موضوعات با موضوعاتی که زهد عرفانی چون‘یقظه-توبه-انابه-ریاضت‘حزن-محبت-قبض و بسط و سکر و محو و فناءو بقاءومانند آن ارائه داده اند. در پایان مقاله موضوعات شعر زهد به طور مجمل همراه با ذکر شعرای آنها بررسی و تحقیق شده و درنتیجه گیری مقاله این نکته مهم مورد توجه قرار گرفته است که :ادب زهد میان شعرای عربی و غیر عرب نسبت به موضوعات دیگر از اهمیت کمتری برخوردار بوده در حالیکه با اندکی فحص و تحقیق میتوان نکات بدیعی را که در تربیت جامعه اسلامی اهمیت دارد استخراج کرد و پس از تسویه و آرایش در قالب زیباترین آثار ادبی-تربیتی به انسان سرخورده از مادی گری عرضه کرد.