درخت حوزه‌های تخصصی

نویسنده در این مقاله به بررسی برخی جنبه‌های مهجوریت و متروک ماندن قرآن می‌پردازد، از جمله: بعد ظاهری و معنوی و باور. آن گاه جنبه‌های دیگر را پی می‌گیرد: دوری از اهداف قرآن، تحمیل نگرش‌ها، فراهم نیاوردن شرایط فهم آیات و عدم رجوع علمی و عملی به امامان.

تاریخ تفسیر قرآن در یک قرن اخیر با نهضت­های اجتماعی به ویژه نهضت­های اصلاح دینی که چون رستخیز فکری سراسر اقالیم اسلامی را درنوردیده؛ درهم تنیده شده، به طوری که بدون توجه و ارجاع به نهضت­های اصلاحی نمی­توان تفسیر را در چارچوب تاریخی­اش ملاحظه کرد. نهضت­های اصلاح گرایانه­ی دینی کما بیش از یک قرن پیش در شرق اسلامی آغاز گشته و از سرزمینی تا سرزمین دیگر در عین تشابه، تفاوت­هایی در اصول داشته است یعنی علاوه بر داشتن علل مشترک، در هر منطقه آثار و سیر و آغاز و تداوم متنوعی داشته است و یکپارچه و یکباره و منسجم با انگاره­های ثابت و واحد نبوده است. خصوصیت اصلی رنسانسی که به صورت­های مختلف و با مضمون واحد یا مشابه در سراسر عالم اسلام سر بر آورده، این بوده است که اسلام را نه یک عقیده مهجور و ایمان قلبی، بلکه یک نظام کامل عیار دینی و دنیوی و اخلاقی و سیاسی و عبادی و اجتماعی می­دیده­اند یعنی یک فرهنگ بالنده نه یک دین راکد که درحاشیه اجتماع به راه خود برود، و محور اساسی این تفکر، قرآن کریم بوده است. عامل دیگر اندیشه­ی اصلاح در نزد شخصیت­هایی چون سیدجمال تا محمدعبده وسیدقطب تاعلاّمه اقبال، و آیة­الله طالقانی، تا شهید مطهری و شهید صدر و درخشانترین خورشید آنان حضرت امام خمینی1، اعتقاد به باز بودن باب اجتهاد بوده است.

نظر عموم مسلمانان از دیر باز بر آن است که قران به زبان قریش نازل شده است زبان همه اشعار وخطبه های جاهلی نیز زبان قریش بوده است عموم خاورشناسان باتوجه به زبانشناسی تاریخی این اصل را نپذیرفته اند البته می دانیم که اینجا مراد از زبان قریش نسبت به زبان دیگر قبایل زبانی مستقل و کاملا متفاوت نیست بلکه مراد اختلاف در آواشناسی در برخی کلمات و برخی ساختارها است نه همه آنها اینک پژوهشها نشان داده است که بسیاری از دانشمندان و نیز برخی از قرائن نظریه قریشی بودن زبان قران را تایید نکرده اند فهرست نسبتا جامعی از روایات را نقل کرده سپس به مقایسه و بررسی و نقد آنها می پردازیم