آموزش فنون وقرائت وتجوید قرآن کریم
آرشیو
چکیده
متن
سعادتمندان مکتب قرآن! تاکنون 14 برنامه‌ی آموزشی در ارتباط با فراگیری فنون قرائت و تجوید قرآن کریم به محضر شما خوبان ارائه شده است. در این شماره پانزدهمین مبحث آموزشی با عنوان [ احکام اشباع هاء ضمیر] به شما خوانندگان گرانقدر تقدیم می گردد.
مفاهیم کلیدی :
هاء ضمیر؛
اشباع (قواعد و احکام) ، اشباع هاء ضمیر مضموم، اشباع هاء ضمیر مکسور موارد استثنای هاء ضمیر.
هاء ضمیر: حرف (ـه) (ه) چنانچه در آخر کلمه باشد دارای احکامی است که به شرح آن می پردازیم(هاء ضمیر)(1) به معنی (اُو) می باشد و به آخر کلمات اضافه می شود. (هاء ضمیر) گاهی اشباع می شود.
هاء ضمیر (کنایه) مانند :
لَهُ : برای او
به : به او
فیه : در او
اشباع :
اشباع در لغت به معنای سیر کردن و در اصطلاح عبارت است از تبدیل صدای کوتاه به صدای کشیده یا حرف مدّی.
احکام و قواعد اشباع :
مواردی که حرکت (هاء ضمیر) اشباع می شود عبارتند از :
قاعده اول :
هرگاه دوطرف (هاء ضمیر) متحرک باشد، اشباع انجام می شود.
(قاعده اول) اشباع هاء ضمیر :
فَلَهُ اَجرٌ : اشباع می کنیم : فَلَهُو اَجْرٌ
ختامُهُ مشْکٌ : اشباع می‌کنیم : ختامُهُو مشکٌ
إنَّهُ لَقُرآنٌ : اشباع می‌کنیم : إنَّهُولَقُرآنٌ
قاعده دوم :
هرگاه (هاء ضمیر) مکسور باشد در اشباع با یاء مدّی خوانده می شود.
(قاعده دوم) اشباع هاء ضمیر با یاء مدّی :
به إلّا : اشباع می‌کنیم : بهی إلّا
رَسُوله وَ : اشباع می‌کنیم : رَسوُلهی وَ
فی جَوْفه وَ ما : اشباع می‌کنیم : فی جَوفهی وَ ما
در مواردی که (هاء ضمیر) مضموم باشد اشباع صورت نمی گیرد مانند (یَرْضَهُ لَکُمْ) سوره زمر آیه 7
موارد استثناء (هاء ضمیر) :
در قاعده اول مشخص و معلوم شد که اگر دو طرف (هاء ضمیر) متحرک باشد اشباع انجام می شود. حال، چنانچه یک طرف (هاءضمیر) ساکن باشد یا دو طرف آن ساکن باشد. اشباع صورت نمی گیرد.
موارد استثناء که اشباع صورت نمی گیرد :
منْهُ إلّا (بدون اشباع) زیرا قبل از هاء ضمیر ساکن است.
لَهُ المُلـْکُ (بدون اشباع) زیرا باعد از هاء ضمیر ساکن است.
منْهُ اسْمُه (بدون اشباع) زیرا دو طرف هاء ضمیر ساکن است.
حکم هاء ضمیر در نزد صدای کشیده :
اگر قبل از هاء ضمیر صدای کشیده (اـ و ـ ی)باشد اشباع انجام نمی‌شود مانند :
اتاهُ : بدون اشباع
اجتباهُ : بدون اشباع
خُذوُهُ : بدون اشباع
فَغُلّوُهُ : بدون اشباع
صَلّوُهُ : بدون اشباع
احکام (فیه):
یکی از موارد استثناء در بحث (هاء ضمیر) کلمه (فیه) است.
(فیه) در همه قرآن بدون اشباع خوانده می شود. مگر در سوره فرقان آیه 69 که (فیه) با اشباع خوانده می شود :
وَ یَخْلُدْ فیه مُهانا : اشباع می شود : وَ یَخْلُدْ فیهی مُهانا
احکام (هذه)
در کلمه (هذه) چنانچه دو طرف هاء متحرک باشد اشباع انجام می گیرد و اگر ساکن بود و یا حروف کشیده بود اشباع صورت نمی گیرد مانند :
هذه نَاقَة الله : اشباع می کنیم : هَذهی نَاقة الله.
هَذه بضاعَتُنا : اشباع می کنیم : هَذهی بضاعَتُنا
احکام (هاء غیر ضمیر)
تاکنون احکام و قواعد (هاء ضمیر) ارائه شد، امّا حرکت (هاء غیر ضمیر) در کلماتی که (هاء) در آنها جزو حروف اصلی کلمه و به معنی (او) نیست هیچ اشباعی صورت نمی گیرد :
مانند : ( اللهُ ـ الهٍ ـ تَنْتَه- یَنْتَهِ ـ نَفْقَهُ فَواکهُ ) اشباع صورت نمی گیرد(2).
________________________
1) ضمیر مفرد مذکر
2) احکام تجوید.
مفاهیم کلیدی :
هاء ضمیر؛
اشباع (قواعد و احکام) ، اشباع هاء ضمیر مضموم، اشباع هاء ضمیر مکسور موارد استثنای هاء ضمیر.
هاء ضمیر: حرف (ـه) (ه) چنانچه در آخر کلمه باشد دارای احکامی است که به شرح آن می پردازیم(هاء ضمیر)(1) به معنی (اُو) می باشد و به آخر کلمات اضافه می شود. (هاء ضمیر) گاهی اشباع می شود.
هاء ضمیر (کنایه) مانند :
لَهُ : برای او
به : به او
فیه : در او
اشباع :
اشباع در لغت به معنای سیر کردن و در اصطلاح عبارت است از تبدیل صدای کوتاه به صدای کشیده یا حرف مدّی.
احکام و قواعد اشباع :
مواردی که حرکت (هاء ضمیر) اشباع می شود عبارتند از :
قاعده اول :
هرگاه دوطرف (هاء ضمیر) متحرک باشد، اشباع انجام می شود.
(قاعده اول) اشباع هاء ضمیر :
فَلَهُ اَجرٌ : اشباع می کنیم : فَلَهُو اَجْرٌ
ختامُهُ مشْکٌ : اشباع می‌کنیم : ختامُهُو مشکٌ
إنَّهُ لَقُرآنٌ : اشباع می‌کنیم : إنَّهُولَقُرآنٌ
قاعده دوم :
هرگاه (هاء ضمیر) مکسور باشد در اشباع با یاء مدّی خوانده می شود.
(قاعده دوم) اشباع هاء ضمیر با یاء مدّی :
به إلّا : اشباع می‌کنیم : بهی إلّا
رَسُوله وَ : اشباع می‌کنیم : رَسوُلهی وَ
فی جَوْفه وَ ما : اشباع می‌کنیم : فی جَوفهی وَ ما
در مواردی که (هاء ضمیر) مضموم باشد اشباع صورت نمی گیرد مانند (یَرْضَهُ لَکُمْ) سوره زمر آیه 7
موارد استثناء (هاء ضمیر) :
در قاعده اول مشخص و معلوم شد که اگر دو طرف (هاء ضمیر) متحرک باشد اشباع انجام می شود. حال، چنانچه یک طرف (هاءضمیر) ساکن باشد یا دو طرف آن ساکن باشد. اشباع صورت نمی گیرد.
موارد استثناء که اشباع صورت نمی گیرد :
منْهُ إلّا (بدون اشباع) زیرا قبل از هاء ضمیر ساکن است.
لَهُ المُلـْکُ (بدون اشباع) زیرا باعد از هاء ضمیر ساکن است.
منْهُ اسْمُه (بدون اشباع) زیرا دو طرف هاء ضمیر ساکن است.
حکم هاء ضمیر در نزد صدای کشیده :
اگر قبل از هاء ضمیر صدای کشیده (اـ و ـ ی)باشد اشباع انجام نمی‌شود مانند :
اتاهُ : بدون اشباع
اجتباهُ : بدون اشباع
خُذوُهُ : بدون اشباع
فَغُلّوُهُ : بدون اشباع
صَلّوُهُ : بدون اشباع
احکام (فیه):
یکی از موارد استثناء در بحث (هاء ضمیر) کلمه (فیه) است.
(فیه) در همه قرآن بدون اشباع خوانده می شود. مگر در سوره فرقان آیه 69 که (فیه) با اشباع خوانده می شود :
وَ یَخْلُدْ فیه مُهانا : اشباع می شود : وَ یَخْلُدْ فیهی مُهانا
احکام (هذه)
در کلمه (هذه) چنانچه دو طرف هاء متحرک باشد اشباع انجام می گیرد و اگر ساکن بود و یا حروف کشیده بود اشباع صورت نمی گیرد مانند :
هذه نَاقَة الله : اشباع می کنیم : هَذهی نَاقة الله.
هَذه بضاعَتُنا : اشباع می کنیم : هَذهی بضاعَتُنا
احکام (هاء غیر ضمیر)
تاکنون احکام و قواعد (هاء ضمیر) ارائه شد، امّا حرکت (هاء غیر ضمیر) در کلماتی که (هاء) در آنها جزو حروف اصلی کلمه و به معنی (او) نیست هیچ اشباعی صورت نمی گیرد :
مانند : ( اللهُ ـ الهٍ ـ تَنْتَه- یَنْتَهِ ـ نَفْقَهُ فَواکهُ ) اشباع صورت نمی گیرد(2).
________________________
1) ضمیر مفرد مذکر
2) احکام تجوید.
تبلیغات
