محمدجواد اسکندرلو

محمدجواد اسکندرلو

مدرک تحصیلی:  استادیار جامعة المصطفی العالمیه

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۵ مورد.
۱.

تفسیر تطبیقی آیه 54 سوره مائده(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آیه ۵۴ مائده تفسیر کلامی تفسیر تطبیقی یاوران حضرت مهدی (عج)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 524 تعداد دانلود : 408
آیه پنجاه و چهارم سوره مائده که به آیه ارتداد نامبردار است، از مهم ترین و چالش برانگیزترین آیات میان مفسران فریقین است. درباره تفسیر و تعیین مصداق «قوم» در آیه «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَه ...»، مفسران اهل سنت غالباً ابوبکر، ابوموسی اشعری و انصار را معرفی کرده و مفسران شیعه، علی×، سلمان فارسی و یارانش و حضرت مهدی# و پیروانش را مصداق آیه شریفه دانسته اند. در مقاله پیش روی، دلایل هر یک از مفسران مذکور با روش توصیفی تحلیلی مورد نقد و بررسی قرار گرفته و در پایان، حضرت مهدی# و یارانش به عنوان مصداق أتمّ و أکمل آیه، قول مختار و نظریه برتر شناخته شده است. البته از آنجا که این قول از باب تطبیق است، شامل تمام مؤمنان و رزمندگانی که تا زمان ظهور آن حضرت، پدید آیند و واجد اوصاف مذکور در آیه باشند، نیز می شود. واژگان کلیدی
۲.

درآمدی بر برخی از مهم ترین روش های قرآن پژوهیِ مستشرقان (با تأکید بر حوزه ایالات متحده آمریکا)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن روش نقد تاریخی روش پدیدارشناسی روش تطبیق و مقایسه روش های قرآن پژوهی مستشرقان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 737 تعداد دانلود : 840
بررسی روش های مورد استفاده قرآن پژوهان غیر مسلمان یا به اصطلاح مستشرقانِ قرآن پژوه، از جدیدترین موضوعات درخور توجه در مطالعات قرآنی است. در این تحقیق تلاش شده تا برخی از مهم ترین روش های قرآن پژوهی مستشرقان، هرچند به صورت مختصر، کشف، تبیین و تحلیل شود. روش های قرآن پژوهی مستشرقان، ضمن تأثیرپذیری از پارادایم های فکری علمیِ رایج در غرب و نقد کتاب مقدس، متنوع است که مهم ترین آن ها، یعنی روش نقد متنی و روش نقد ادبی، از زیر روش های نقد تاریخی به معنای عام آن، روش نقد پدیدارشناسانه و روش نقد تطبیقی مدّنظر این تحقیق است. برونداد آن نیز این بوده که این روش ها غالباً همان نگاه عهدینی را بدون توجه به تفاوت های ماهوی و زمینه ای قرآنِ وحیانی با متون عهدینِ تحریف شده، به قرآن کریم داشته اند و قرآن را به مثابه متنی بشری تلقی کرده و روش های سازگار با جهان بینی مادی و خاصِ متون بشری را بر آن تحمیل کرده اند.
۳.

تحلیل آسیب شناختی حدیث «عشره مبشره»(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: حدیث عشره مبشره تحلیل سندی تحلیل محتوایی حدیث جعلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 327 تعداد دانلود : 82
حدیث «عشره مبشره» تنها در مصادر روایی اهل سنّت مطرح شده است. سنیان به این حدیث به عنوان برهانی روشن و متین جهت اثبات حقانیت عشره مبشره و عاری بودن آنان از هرگونه لغزش استناد می کنند. بنابراین، پژوهش در این زمینه به منظور کشف حقیقت، از اهمیت فراوانی برخوردار است. نگارنده در پژوهش پیشِ رو با روش توصیفی و تحلیلی به نقد و بررسی سندی و محتوایی حدیث پرداخته و در پنج محور اساسی بحث کرده است که عبارت اند از: اثبات مضطرب بودن این حدیث، نزاع و درگیری در میان برخی از عشره مبشره، شهرت متأخر حدیث، فقدان شاخصه های بهشتی بودن در اکثریت آنان و تبیین سوء سابقه و عملکرد ناروای آنان و بر اساس مباحث عنوان شده، ضعف و مخدوش بودن سند حدیث، اضطراب متن آن و سرانجام، جعلی بودن حدیث یادشده اثبات گردیده است.
۴.

بررسی اتهام برده گیری به منظور شهوت رانی بر پیامبر (ص)در کتاب نقد قرآن

کلید واژه ها: بردگی برده گیری متهم ساختن پیامبر (ص) به شهوت رانی سها و نقد قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 238 تعداد دانلود : 261
دکتر سها در کتاب نقد قرآن شبهات و اتهامات زیادی بر رسول خداJ وارد نمودهاست؛ برای مثال وی اسارت و بردهگیری زنان در صدر اسلام را به منظور شهوترانی دانسته و مدعی شده که عمل کرد پیامبرJ بسان برخی از پادشاهان بوده که زنان و دختران را میربوده و در بین لشکریان خود تقسیم میکردهاست. این عمل ضمن تنزّل دادن آنان در حدّ کالا، موجب تجاوز جنسی قرار گرفتن آنها نیز میشدهاست. پاسخ دهی به این گونه شبهات از ضروریات پژوهشی هر عصر و دورانی است که در این مقاله از سه منظر تفسیری، تاریخی و فقهی، با روش توصیفی-تحلیلی و بدون برخورداری از پیشینه اختصاصی، با ارائه تبیین روشنی از مفهوم و معنای بردگی، بیان اسباب و اهداف بردهگیری، تبیین فرایند بردهگیری و مکانیسم آزاد سازی بردگان و بیان شرایط بهرهگیری از کنیزان، به اتهامات وارده پاسخهایی داده شدهاست؛ در این پژوهش بدین نتیجه دست یافتیم که برخلاف شبهات و اتهامات وارد شده، بردهگیری به معنای سلب نمودن آزادی عمل از دشمنان دین و محاربان جامعه اسلامی، کشاندن آنان به درون جامعه اسلامی، وادار نمودن آنان را به زندگی در زیّ بردگی است تا تربیت دینی بیابند و بهتدریج آزاد گردند؛ سبب بردگی غالب شدن در جنگ است و هدف از آن صیانت از کیان جامعه اسلامی میباشد؛ بهرهگیری از کنیزان از طریق ملکیت، ازدواج و تحلیل است و مشروط به استبراء میشود.
۵.

معناشناسی تاریخی واژگان قرآنی: تحلیلی بر انواع دگردیسی و تأثیر آن بر فرآیند تفسیر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: معناشناسی دگردیسی دگرگونی واژگان اثم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 417 تعداد دانلود : 127
قرآن کریم به عنوان تنها متن وحیانی بدون تغییر، حقیقت را در قالب واقعیت با هدف فهم، به اجمال بیان داشته است و عقل انسان به عنوان مهم ترین حجت فهم، درگیر کاوش در کشف لایه های معنایی آن شده است. واقعیت قرآن در قالب زبان بشری تحقق یافته است و خالق آن بر اساس حکمت مطلق خود، از تمام فضای زبانِ انتخاب شده بشری در جهت انتقال مفاهیم استفاده نموده است. لذا مهم ترین مبنای فهم دقیق، بررسی و درک دقیق لفظ است. در دوران معاصر تحقیقات وسیعی با رویکردهای نشانه شناسانه در دو حوزه معناشناسی و کاربردشناسی انجام شده است. یکی از زیرمجموعه های معناشناسی، معناشناسی تاریخی واژگان است. بررسی تغییرات معنایی واژگان در گذر زمان با توجه به ویژگی های زبان بشری از مفاهیمی است که مفاهیم واژگان را تحت تأثیر قرار می دهد. دگرگونی های فرهنگی در بستر زمان و ایجاد انقلاب ها، تغییر مفاهیم در بستر تاریخ، باعث دگردیسی معناشناختی واژگان می شود.
۶.

تحلیل نشانه شناختی «النبی الامی» بر اساس مدل «امبرتو اکو»(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: پیامبر امّی نشانه شناسی درس ناخوانده پیامبر غیریهودی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 475 تعداد دانلود : 650
در سال های اخیر با رواج رویکرد نشانه شناسی در مطالعات قرآنی، شاهد اکتشاف دقیق معنایی لایه های متن هستیم. معنای واژه «النبی الاُمّی» از دیرباز محل بحث عالمان مسلمان و غیرمسلمان بوده است و هرکس در اثبات نظر خود کوشیده است. این مقاله با استفاده از دانش نشانه شناسی، به عنوان دانشی روشمند و بر اساس مدل «امبرتو اکو» در فهم متن، این واژه را از منظر میدان پایه، میدان های معنایی همنشین، مقابل، کاربردشناسی متن، بافت متنی و میدان های بینامتنیت تفسیری در چند مرحله تجزیه و تحلیل نموده و ضمن تأکید بر نوآوری روش تحلیل این واژه، بدون تاثیرپذیری از مطالعات محققان پیشین، به این نتیجه رسیده است که در مقام منطوق و ظاهر، مغایر با درک متداول، این واژه به معنی «پیامبر غیریهودی»، یعنی پیامبری که از بنی اسرائیل نیست می باشد. معنای «اهل مکه»، در مقام مفهوم و در طول معنای منطوق قابل پذیرش، اما معنای «درس ناخوانده بودن» از این واژه برداشت نمی شود.
۷.

جستاری در معناشناسی و گستره «خلق عظیم» در قرآن کریم

کلید واژه ها: خلق اخلاق خلق عظیم قرآن و عبودیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 249 تعداد دانلود : 535
«خلق عظیم»، عنوانی است که تنها در حق پیامبر اسلام (ص) در آیه4 سوره نجم آمده است. از دیر باز، در میان عالمان دینی و قرآن پژوهان، اقوال مختلفی پیرامون عنوان مذکور ذکر شده است. مواردی، همچون: دین اسلام، قرآن، آداب قرآنی، اخلاق اجتماعی، مطلق اخلاق، صبر بر حق و سعه بذل در آن، ادب عظیم، دارای مکارم اخلاقی و ... از جمله آنها به شمار می آید. در این میان، یافته های توجه به اصول و قواعد تفسیری، نشانگر این است که تفسیر مطلق اخلاقی از «خلق عظیم»، در مقایسه با موارد دیگر، همچون دین و قرآن و ادب عظیم صحیحتر به نظر می رسد لکن تفسیر نو و دقیقتر از همه، احتمال اراده اخلاق فردی آن حضرت (غیر قابل توصیف) و مقام «عبودیت» است که حقیقت وجودی ایشان را برای اخذ پیام های الهی به نمایش می گذارد. در این نوشتار، سعی شده است با شیوه تحلیلی و توصیفی از طریق اقامه ادله مختلف، ادعای فوق طرح و تثبیت گردد.
۸.

بازتاب روایت های کتاب مقدس در قرآن از دیدگاه آنجلیکا نویورت: واکاوی به صورت مطالعه موردی داستان حضرت موسی علیه السلام(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آنجلیکا نویورت قرآن کتاب مقدس بازتاب باستان متأخر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 704 تعداد دانلود : 115
رابطة میان قرآن و کتاب مقدس، از جمله موضوعاتی است که همواره مورد توجه مستشرقان و قرآن پژوهان بوده است. در این میان آنجلیکا نویورت در این باره دیدگاهی متفاوت از اسلاف خود مطرح ساخته است. از دیدگاه نویورت، روایت های کتاب مقدس در قرآن به صورت های گوناگونی بازتاب و نمود داشته که تمام این نمودها ناشی از وجود فضای معرفتی ای است که قرآن در آن نازل شده است. نویورت این فضای معرفتی را دورة باستان متأخر نامیده که بسیاری از معارف الهیاتی و دینی عهد باستان را به میراث برده است و قرآن به عنوان مجموعه ای شفاهی و پویا با این سنت ها در ارتباط و تعامل بوده و به گفت وگو و مناظره با آنها پرداخته است. داستان موسی علیه السلام از جمله مواردی است که نویورت به بررسی آن پرداخته و سعی در تبیین دیدگاهش به صورت مطالعات موردی دارد. این مقاله سعی بر آن دارد دیدگاه نویورت را بررسی و در ضمنِ داستان حضرت موسی علیه السلام آن را واکاود. بازتاب روایت های کتاب مقدس بدون تأثیرپذیری قرآن از این کتاب، دیدگاهی است که از بررسی پژوهش های نویورت قابل دستیابی است.
۹.

عوامل و راهکارهای معنادار سازی زندگی از نگاه احادیث اسلامی

کلید واژه ها: زندگی معنادار سازی راهکارهای فکری و بینشی راهکار های ایمانی گرایشی راهکارهای رفتاری عوامل فرهنگی- اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 724 تعداد دانلود : 377
پرسش از معناداری حیات انسان و راهکارهای نیل به آن، در حقیقت ریشه در مراتب وجود آدمی دارد و با تار و پود اسرار و پیچیدگی وجود آدمی درهم تنیده است. بر اساس سنّت نبوی و احادیث اسلامی در این پژوهش اثبات می گردد که زندگی حقیقی برای انسان در پرتو «زنده بودن قلب و دل او» حاصل می گردد و کافران محکوم به مرگ و هلاکت اند.با توجه به روایات اسلامی به منظور احیاء قلب آدمی، عوامل و راهکارهای معنادار سازی زندگی قابل استنباط و ارائه می باشد.عوامل و راهکارهای مذکور یا فردی هستند و یا اجتماعی، عوامل فردی به سه شاخه ی فکری-بینشی از قبیل خداشناسی، تصحیح بینش در مورد مرگ، ایده ی صبر و شکیبایی، عوامل ایمانی – گرایشی، مانند ایمان به خدا، توکّل، دعا، عوامل رفتاری همچون عمل صالح، عدم بستگی به دنیا، رعایت اصل تدریجی و عوامل فرهنگی-اجتماعی مانند مثبت اندیشی و خویش بینی نسبت به دیگران، گذشت از خطاهای دیگران، گشاده رویی و وحدت کلمه تقسیم می شوند.در این میان آنچه که به زندگی معنا و مفهوم می بخشد و شور و نشاط لازم برای پاک سازی «زمین» و به سامان رساندن «زمینه» برای احیای ارزش های اصلی خداجویانه می شود، پدیده ی «انتظار» است.بر پایه ی این انتظار مقدس و بر اساس تحقق بخشیدن به راهکارهای مذکور می توان به زندگی معنادار و حیات طیبه و اصل گردید.
۱۰.

بررسی مصداق انحصاری السابقون الاوّلون در آیه 100 سوره توبه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آیه 100 توبه السابقون الاولون انصار و مهاجرین فضیلت انحصاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 274 تعداد دانلود : 294
درباره آیه » وَالسَّابِقُونَ الأَوݧݩݩݧَّلُون » تفاسیر مختلفی از سوی مفسران فریقین ارائه شده است. این مقاله بر آن است تا اثبات کند که آیه فوق در باب امامت و ولایت می تواند به عنوان بیانگر فضیلت انحصاری اهل بیت ^ مطرح گردد. برای اثبات چنین مطلبی در مقاله حاضر، پس از مفهوم شناسی اصلی ترین واژگان مذکور در آیه، ابتدا به آن دسته از روایات منقول از فریقین استناد شده است که علی بن ابی طالب × را به عنوان نخستین پیشگام در اسلام و ایمان معرفی کرده اند. آنگاه براساس پاره ای از قرائن و شواهد لفظی و سیاق آیه مذکور، از قبیل عاطفه بودن «واو» در « وَالسَّابِقُونَ الأَوݧݧݩَّلُونَ »، تبعیضیه بودن «من» در عبارت « مِنَ الْمُهَاجِرِینَ »، عاطفه دانستن «واو» در « و الأَنصَارِ » و مکسور بودن إعراب حرف آخر « الأَنصَارِ » و تبیین وجه تقدیم جمله « رَضِیَ اللّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُواْ عَنْهُ » بر عبارت « وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی تَحْتَهَا الأَنْهَارُ »، ادّعا و فرضیه فضیلت انحصاری اهل بیت ^ در آیه 100 سوره توبه، اثبات گردیده است.
۱۱.

حج از نگاه مستشرقان (با تأکید بر دائره المعارف قرآن لایدن)(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: حج قرآن و حج مستشرقان و حج جرالد هاوتینگ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 268 تعداد دانلود : 176
بررسی آموزه های اساسی و بنیادین قرآنی  اسلامی از دیرباز مورد اهتمام پژوهشگران غیرمسلمان یا به تعبیر دیگر، مستشرقان بوده است. یکی از جدید ترین و مهم ترین آثار آنها در این زمینه «دائره المعارف قرآن لایدن» و یکی از  موضوع های اساسی قرآنی  اسلامی، بحث «حج» است. غالب مقالات مربوط به حج در این اثر، مربوط به خاورشناس انگلیسی، «جرالد هاوتینگ» است. وی تبیین مناسک حج و اماکن مربوط به این عمل را بنوعی با بحث خاستگاه قرآن و اسلام مرتبط ساخته است. اینکه این تبیین ها و برداشت های وی از موضوع حج، بر چه مبانی و پیش فرض هایی بنا گردیده، درخور نقد و بررسی است. به نظر می رسد مبانی نظری وی مبنی بر عدم وحیانیت قرآن، منشأ طبیعی داشتنِ دین و تطور و تکامل طبیعی دین توحیدی اسلام، منتج به برداشت های خلافِ نگاه اصیل اسلامی از ناحیه او شده است.با توصیف، تحلیل و بررسی آرا و ادعاهای «هاوتینگ» روشن می شود که به رغم وجود برخی نکات مثبت در تحقیقات وی، دیدگاه او در باب حج اسلامی، در بسیاری موارد صحیح نبوده و قابل نقد است. داشتن پیش فرضِ عدم وحیانیت قرآن، مبنای نظری تقدم بت پرستی بر یکتاپرستی، تطور و تکامل طبیعی دین در جوامع، در نتیجه، تشکیک در تطابق اشارات قرآنی به مناسک حج با اماکن و مناسک حج امروزی مسلمانان، پندار ناسازگاری آیات حج و... را می توان از موارد قابل نقد در موضوع حج برشمرد.
۱۲.

بررسی دیدگاه یُنبُل در ارتباط با اسناد حدیث(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: استشراق ینبل سند حدیث تواتر حجیت راویان روات حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 668 تعداد دانلود : 895
«گوتیر یُنبُل Gautier H. A. Juynboll (d. 2010)» شخصیت مهمی در عرصه مطالعات حدیثی مستشرقان غربی است که آثار مشهوری در ارتباط با حدیث پژوهی دارد. وی در ارتباط با احادیث دیدگاه های ویژه ای دارد؛ از جمله اینکه بنابر شواهدی، تاریخ ایجاد و آغاز توسعه اسناد را در قرن دوم و همزمان با فتنه ابن زبیر می داند، در حالی که این برداشت صحیح نبوده و مقصود از «فتنه» در تعابیر تاریخی فتنه قتل عثمان در نیمه اول قرن اول است. ینبل اعتبار احادیث متواتر را نیز زیر سؤال برده و معتقد است نظریه تواتر قبل از قرن هفتم مطرح نبود. ضمناً تواتر لفظی را تنها نظریه ای می داند که هرگز مصداق خارجی نداشته است. دلیل دیگری که برای اثبات عدم اعتبار حدیث بدان استناد می کند، نظریه «حلقه مشترک» است. این نظریه برای اولین بار توسط «شاخت» مطرح گردید و یُنبُل به وسیله آن سعی می کند انتساب حدیث به پیامبر(ص) و حتی صحابه را رد کند. البته با بررسی دلایل و مثال هایی که بدان تمسک می کند، ضعف نتیجه گیری وی روشن می شود. در این نوشتار به بازشناسی دیدگاه های وی درباره اسناد حدیث و ارزیابی آنها پرداخته شده است.
۱۳.

بررسی تفسیری آیه «فَانْکِحُوا مَا طَابَ لَکُمْ مِنَ النِّسَاءِ»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تناسب آیه 3 نساء آیه نکاح مصونیت از تحریف

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن انسان و جامعه در قرآن انسان در قرآن
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر
تعداد بازدید : 318 تعداد دانلود : 314
یکی از مهم ترین مباحث قرآنی، کشف تناسب حقیقی و معنوی میان عبارات هر آیه از قرآن کریم است. برخی چنین تناسبی را میان صدر و ذیل آیه سوم سوره نساء «... فَانْکِحُوا مَا طَابَ لَکُمْ مِنَ النِّسَاءِ ...» انکار نموده اند و از این رهگذر شبهه تحریف به کاستی را مطرح ساخته اند. به سخن دیگر از آنجا که نتوانسته اند میان عبارات این آیه، نظم و پیوند معنوی برقرار کنند چاره ای جز ادعای وقوع تحریف در اینجا نیافته اند. در این مقاله، به این شبهه بر اساس تفاسیر قرآنی و منابع اسلامی پاسخ داده شده و در نتیجه حکمت الهی و تناسب و انسجام معنوی و منطقی در آیه مربوطه به اثبات رسیده است.
۱۴.

انسجام مضمونی آیات و سوره های قرآن؛ رهیافتی برای فهم بهتر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: روایات تفسیری نقد سند نقد متن اسرائیلیات مفسران شیعه تفسیر المیزان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 565 تعداد دانلود : 579
از رهیافت های مهم در برخی تفاسیر متقدم و متأخر، انسجام مضمونی قرآن است. این مقاله ضمن معرفی معیارهای انسجام مضمونی، این نکته را بررسی میکندکه هریک از آنها تا چه میزان و با چه اسلوبی، پیوستگی محتوایی قرآن را تحلیل میکنند. گرچه برخی نظریه های وحدت مضمونی از نوعی ابهام و ناهماهنگی رنج میبرند و دچار پیش داوری و در مظان تفسیر به رأیاند؛ اما این رهیافت با دفاع از معناداری ترتیب فعلی قرآن، توقیفی بودن آیات سوره ها، تأکید به روش تفسیر قرآن به قرآن و نیز به کارگیری بجا و باقاعده معیارهای انسجام مضمونی، گویای امکان توسعه و سازگاری درونی معانی قرآن و وحدت مضمونی آن است، ازاین رو میتواند رهیافتی برای فهم بهتر قرآن و ناظر به غرض تفسیر به کار گرفته شود.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان