فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۰٬۲۰۱ تا ۱۰٬۲۲۰ مورد از کل ۱۳٬۱۵۸ مورد.
۱۰۲۰۱.

ریشه شناسی واژه قرآنی «عَزَّر» و نقش آن در ارزیابی ترجمه های قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ترجمه های قرآنی عَزر مفردات قرآنی زبان های سامی ریشه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۲ تعداد دانلود : ۳۰۶
واژه قرآنی "عَزَّر" سه بار در قرآن به کار رفته است. لغویان عرب و مفسران مسلمان واژه را از ریشه "ع-ز-ر" دانسته اند و معانی مختلفی برای آن بر شمرده اند. مترجمان قرآن نیز نظر به اقوال لغوی، آراء تفسیری و همچنین بافت آیات، هریک در برابر واژه معادلی نهاده اند. گرچه به نظر می رسد معادل های پیشنهادی مترجمان پیش از هر چیز مبتنی بر بافت آیات بوده است و همین امر، کار را برای ایشان دشوار کرده است. با این همه انتخاب برابرنهاده ای مناسب برای واژه و رهایی از تردید و تحیری که پیشینیان ما طی سده ها گرفتار آن بوده اند جز با تأمل دوباره درباب خاستگاه واژه و ریشه شناسی آن امکان پذیر نیست. براین اساس در مقاله حاضر به جستجوی واژه و ریشه یابی آن در زبانهای سامی پرداخته ایم. نشان داده ایم که سه ریشه "ع-ز-ر"، "ع-ذ-ر" و "ع-د-ر" در زبانهای عربی، عبری، سریانی و آرامی معنایی نزدیک به هم دارند و مفهوم بنیادین میان این سه ریشه "احاطه کردن و در میان گرفتن" است و مفهوم مشترک واژه در قرآن و متون مقدس یهودی-مسیحی همانا "حمایت کردن" است که خود برخاسته از معنای بنیادین پیش گفته و نوعی استعاره مفهومی است.
۱۰۲۰۲.

ارتباط معنایی تقوا و ریب در آیه 2 سوره بقره(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تلائم هدایتگری قرآن هدایت پذیری ریب تقوی هدایت شک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۳ تعداد دانلود : ۱۲۷
فحص و تدقیق در مباحث علم زبان شناسی به خصوص معنی شناسی، ابعاد گوناگون یک متن را گشوده و در معنایابی و مفهوم سازی ترکیبات قرآنی، نقش محوری و اساسی را ایفا می کند. در بیان مفسران از آیات ابتدایی سوره بقره چنین فهمیده می شود که قرآن در هدایت و یا در لاریب بودن، صاحب جایگاه والایی است، اما براساس این مقال درک همنشینی ریب و تقوی در ترکیب آیه توجه عمیقی می طلبد چه اینکه چرا خداوند هدایت را به شرط تقوا، متناظر راه نداشتن شک در قرآن بیان می کند؟ روش استفاده شده در این مقال توصیفی- تحلیلی است. حاصل آنکه اخلاق و تقوای الهی شرط لازم بهره مندی از هدایت قرآن است که این عقیده با الهام از تفسیر آیه شریفه (ذلِکَ الْکِتَابُ لاَ رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِلْمُتَّقِینَ ) به دست آمده است. «ریب» شک ساده نیست تا از طریق آگاهی زدوده شود. انسان مریب از حقیقت امر آگاه است و راه هدایت الهی را کتمان و انکار می کند. پس آنان را باید به پرهیزگاری و ترس از خدا فراخواند. از این رو هدایت گری کتاب وحی تنها برای متقین است. وجه تازگی مقاله تفاوت نگاه آن به نسبت تفاسیر است؛ مفسران به لاریب بودن قرآن و هدایت گری آن تنها برای متقیان اشاره داشته اند، اما در نسبت تقوی و ریب سکوت کرده اند. نتیجه پژوهش این است که انسان متقی به جهت نداشتن «ریب» مشمول هدایت گری قرآن است. 
۱۰۲۰۳.

مفهوم شناسی تربیتی هم نشینی برخی از اسمای الهی در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اسمای الهی هم نشینی اسما حکمت های تربیتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۱ تعداد دانلود : ۴۴۳
تأمل در مفهوم اسمای الهی و اوصاف پروردگار از مباحث درخور توجه در حوزة تربیت اسلامی است. خداوند در قرآن همواره از خود با اسمای حسنی یاد کرده و طبعاً معرفت به این اسما باب جدیدی از تجلی جلوه های ازلی حق تعالی را در برابر انسان می گشاید. در اهمیت بحث از صفات و اسمای الهی همین بس که از دیرباز عالمان مسلمان از عارفان و فیلسوفان گرفته تا مفسران و متکلمان به این موضوع توجه ویژه ای کرده و آثاری را رقم زده اند. تأمل در آیات وحیانی قرآن حاکی از گونه های متفاوت کاربرد اسمای الله است؛ از جملة این ساختارها هم نشینی و تأثیر و تأثر اسمای الهی در یک دیگر است. امروزه بررسی واژگان و عبارت قرآنی از منظر معناشناختی و به شیوه های متعارف و به کاررفته بین معناشناسان برجسته مانند ایزوتسویکی از محورهای مهم در حوزة تحقیقات قرآن شناسی محسوب می شود؛ و بر این اساس این مقاله پژوهش و جستاری است به روش توصیفی و تحلیلی دربارة برخی اسما و صفات الهی و دریافت حکمت های تربیتی نهفته در چینش این اسما که به صورت دوگانه یا چندگانه در قرآن آمده است. توجه به چنین محورهایی به ویژه ما را در فهم و به کارگیری مؤلفه های مهم در فرایند تربیت انسان، در جایگاه جانشین خدا روی زمین، یاری خواهد کرد.
۱۰۲۰۵.

قرآن و الگوهای شهروندی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن الگوهای شهروندی شهروند فراگیر سیاسی شهروند همگون گرای فرهنگی شهروند ارتباطی و چندلایه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۱ تعداد دانلود : ۲۹۲
الگوی شهروندی در دیدگاه اسلامی با الگوی شهروندی رایج در دنیای غرب، به رغم شباهت ها، تفاوت های بسیاری دارد و این نوع تفاوت ها به نوع جهان بینی های متفاوت آن ها برمی گردد. در حقیقت، الگوهای شهروندی خاص جوامع غربی را نمی توان بر آموزه های الهی منطبق دانست؛ چراکه مباحث مربوط به هویت در هر یک از الگوهای شهروندی، متفاوت از دیگری است. بر همین اساس، بررسی ویژگی های هر یک از الگوهای شهروندی لازم و ضروری می نماید که با بررسی هویت و هنجارها در هر الگو، مشخص می شود که ساختارهای هنجاری و فکری به اندازه ساختارهای مادّی اهمیت دارند. ضمن آنکه پژوهش حاضر با الگو گرفتن از کتاب شهروندی و سیاست نوفضیلت گرا ، الگوهای شهروندی را در سه دسته شهروندی فراگیر سیاسی، همگون گرای فرهنگی و ارتباطی چندلایه تقسیم می کند و کوششی برای بررسی امکان و امتناع آن ها بر اساس الگوی شهروندی قرآن و بیان هم زبانی ها و ناهم زبانی ها میان آن ها است که نویسندگان برآنند الگوی شهروندی قرآن را باید به مثابه یک کُل ارائه نمود.
۱۰۲۰۶.

عوامل مٶثر بر هنجارسازی فرهنگی از دیدگاه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن کریم فرهنگ ارزش هنجار فرهنگ سازی هنجارسازی اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۰ تعداد دانلود : ۴۹۱
بخش زیادی از بنیادهای فرهنگی در هر جامعه خرد و کلان، شامل ارزش ها و هنجارهایی است که جهت دهی به نگرش ها، ذهنیت ها و رفتارها را در میان آن ها شکل می دهد. فرهنگ اصیل و آرمانی اسلام که در قرآن کریم متجلی شده است، توجه ویژه ای به بیان هنجارها و ارزش های متعالی برای سعادت در حیات فردی و اجتماعی انسان داشته است. از این دیدگاه، جامعه آرمانی اسلام آن اجتماعی است که بتواند زمینه تحقق هر چه بیشتر این ارزش ها و هنجارها را در میان مسلمانان فراهم آورد و از این طریق، سعادت زندگی دنیوی و اخروی آن ها را تضمین نماید. استقرار ارزش ها و هنجارهای مطلوب دینی در جامعه مسلمانان، وابسته به مجموعه ای از عوامل است که عدم توجهِ به موقع و مناسب به آن ها نه تنها در تحقق فرهنگ دینی اخلال ایجاد می کند، بلکه موجب تسهیل در ورود و پذیرش ارزش ها و الگوهایی می شود که بسا تعارض جدی با ارزش ها و هنجارهای مورد نظر اسلام داشته باشد. این مقاله تلاش دارد به عوامل اصلی که از دیدگاه قرآن، موجب ایجاد و گسترش فرهنگ و هنجارهای مطلوب و مورد نظر شریعت اسلام و در نتیجه هنجارمند شدن جامعه مسلمانان می شود، بپردازد. این عوامل شامل سه دسته اصلیِ هنجارفرستان، خودِ هنجار و مخاطبان هنجاری (گروه هدف) می باشد که ضمن معرفی اجمالی، به ویژگی های اثربخشی هر کدام مبتنی بر آیات و اشاره های قرآنی خواهیم پرداخت.
۱۰۲۰۷.

معیارهاى انتخاب محتواى آموزشى از منظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن آموزش معیار محتوا برنامه درسى کتب درسى متعلم

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن اخلاق و تربیت در قرآن
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی اخلاق کاربردی اخلاق دینی
تعداد بازدید : ۵۴۰ تعداد دانلود : ۳۶۶
محتواى آموزشى یکى از عناصر اصلى برنامه هاى درسى محسوب مى شود که لازم است بر اساس مجموعه اى از معیارهاى مناسب و از منابع قابل اطمینانى انتخاب و استخراج گردد. ازاین رو، استخراج معیارهاى انتخاب محتواى آموزشى از قرآن کریم، به عنوان مطمئن ترین و پایدارترین منبع الهى در امر انتخاب محتوا، یکى از مهم ترین و ضرورى ترین مسائلى است که لازم است در جهت آن گام هایى برداشته شود. ازاین رو، هدف این پژوهش، «شناسایى معیارهاى انتخاب محتواى آموزشى از منظر قرآن کریم» است. به منظور وصول به هدف فوق، از روش توصیفى تحلیلى و از منابع اسنادى استفاده گردیده است. نتایج پژوهش حاکى از آن است که در امر انتخاب محتواى آموزشى مى توان معیارهاى بى شمارى را از قرآن کریم استخراج نمود. در این پژوهش به هشت معیار پرداخته شده است. این معیارها عبارتند از: هدایت کنندگى، تدبربرانگیزى، خلاقیت پرورى،انگیزه بخشى، توجه به ابعاد مختلف وجود انسان، فعال سازى و مشارکت فعال مخاطب در متن، کاربرد در زندگى و خودآموزى.
۱۰۲۰۸.

بررسی شبهات مربوط به تفسیر آیات 31 تا 35 سوره ص با تأکید بر تبارشناسی و دیرینه شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: سوره ص حضرت سلیمان (ع) شبهات تفسیری تبارشناسی دیرینه شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۰ تعداد دانلود : ۱۰۷
شبهات مربوط به تفسیر قضای نماز، آزمایش، حرص و بخل در حکومت درباره حضرت سلیمان× در تفسیر آیات 31 تا 35 سوره ص و روایت تفسیری مربوط به آنها، با توجّه به مبانی عامّ و خاصّ به ترتیب مربوط به تمام پیامبران و مختصّ سلیمان× مانند: عصمت، نبوّت و حکمت به روش گردآوری کتابخانه ای داده ها و شیوه تحلیلی توصیفی پردازش آنها قابل پاسخ است. از سوی دیگر تبارشناسی به معنای منشأیابی شبهات و دیرینه شناسی به عنوان بررسی تاریخی یک دانش یا مسئله با نگاه غیر پیوسته نسبت به جریان خطّی تاریخ و تأکید بر نگاه اجتماعی و جامعه شناختی، مشخص می سازد که پیجویی منشأ این شبهات به سبب ویژگی هایی چون: دنیاطلبی و اصالت دادن به حسّ و تجربه و انعکاس آن در تمایل به بت پرستی، وجود جریان های انحرافی عقیدتی و نیز انگیزه سیاسی ناشی از درگیری های پس از حضرت سلیمان× به یهود می رسد. علل استمرار شبهات مذکور در روایات تفسیری از لحاظ دیرینه شناختی، وجود یهودیان مخفی در صدر اسلام، تمایل قدرت حاکم پس از پیامبر| به رسمیت بخشیدن به اهل کتاب تازه مسلمان به عنوان منبع شناخت اسلام است.
۱۰۲۰۹.

تعلیقات ابن عتائقى بر تفسیر على بن ابراهیم قمى (کمال الدین عبدالرحمان، ابنعتائقی ( قرن هشتم))

تصحیح گر:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۰ تعداد دانلود : ۳۸۸
ابن عتائقى حلّى (متوفى 786 هجرى)، از دانشمندان قرن هشتم حِلّه و صاحب آثار فراوانى است که بیشتر آنها تاکنون چاپ نشده است. یکى از آثار چاپ نشده او خلاصه اى است که از تفسیر علىّبن ابراهیم قمى (دانشمند شیعى قرن چهارم هجرى) فراهم آورده و نزدیک به یکصد و پنجاه مورد تعلیقه بر این تلخیص افزوده است. در این گفتار، چندین تعلیقه ابن عتائقى در مباحث قرآنى، ادبى و لغوى، رجالى و تاریخى تفسیر قمى، براساس دو نسخه خطى از کتاب ابن عتائقى آمده است.
۱۰۲۱۱.

کارکردشناسی تکرارِ قصه های قرآن با تأکید بر همبستگی آیات سوره ها در هدف (مطالعه موردی قصه قوم ثمود)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: داستان های قرآن قوم ثمود اهداف سوره ها تکرار قصه ها در قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۹ تعداد دانلود : ۴۱۹
در باره چرایی تکرار قصه های قرآن دیدگاه های متعددی مانند اعجاز بیانی، تکمیل تصاویر و صحنه های یک داستان، تأکید با هدف اثرگذاری بیشتر و جذب مخاطب با پرداخت های گوناگونِ یک داستان بیان شده است. این دیدگاه ها دچار چالش اند. تأمل در موضوع یا موضوعات اصلی سوره ها، به ویژه فضای اجتماعی و روانی نزول آنها، سیاق آیات و مقایسه پرداخت های گوناگون یک قصه در سوره های مختلف نشان می دهد که هدف اصلی از تکرارِ متفاوت قصه ها، به کارگیری آنها متناسب با هدف سوره هاست. یکی از این گونه قصه ها، داستان قوم ثمود است. این قصه در 21 سوره آمده که دو سوره مدنی و بقیه مکی هستند. این قصه در بازه های زمانی متفاوت و ناظر به شرایط گوناگون پیامبر (ص)، مسلمانان و دشمنان اسلام نازل شده و هرکدام هدف جداگانه ای داشته اند. ازجمله می توان به این اهداف اشاره کرد: هشدار شدید به مشرکان، منافقان و تکذیب کنندگان آیات و آموزه های الهی در موقعیت های گوناگون، دلداری به پیامبر و مسلمانان در شرایط مختلف، طرح و تعلیم آموزه های مهم خداشناختی و معادشناختی، بیان سنت های الهی و پاسخ به مشرکان و دفاع از دعوت توحیدی. قصه ثمود و بخش های مختلف آن متناسب با این اهداف در سوره ها یاد و گزارش شده است.
۱۰۲۱۳.

تحلیل بر بازنمود «رب» در ترجمه های روسی قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ترجمه های روسی قرآن رب عثمانف زینالف کراچکوفسکی پروخووا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۹ تعداد دانلود : ۳۳۷
جایگاه «رب» در میان اسامی خداوند، بسیار محوری است، زیرا هم دچار چندمعنایی بوده و می تواند بر بسیاری از صفات الهی دلالت کند که این مسأله مترجم را دچار مباحث گزینشی خواهد نمود، و هم در مفهوم غیرالهی در برخی آیات قرآن مورداستفاده قرار گرفته است. این کاربرد در وجه غیرالهی در زبان هایی مانند روسی، مخاطبان بعضاً تازه مسلمان با پیش زمینه های غیرتوحیدی را دچار مسائل عقیدتی خواهد کرد. برهمین اساس، مسأله پژوهش چنین تعریف شده است: چالش های ترجمه واژه «رب» و راه حل آن چیست و آیا بازنمود صحیحی از این واژه در ترجمه های روسی قرآن کریم صورت گرفته است؟ پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به نحوه ترجمه این واژه پرداخته و رهاورد پژوهش آن بوده است که استفاده از سیاق در سه سطح، بهترین روش برای دستیابی به مفهوم این واژه و موارد مشابه آن در بحث چندمعنایی است که البته هیچیک از مترجمان روسی قرآن بدان توجه نداشته اند.
۱۰۲۱۴.

کارکردهای تطبیقی مبحث «حجیت اصول فقه» در تفسیر قرآن

کلید واژه ها: اصول فقه تفسیر مبحث حجیت سنت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۸ تعداد دانلود : ۲۵۸
اصول فقه و تفسیر قرآن مباحث مشترکی دارند که از تطبیق آنها می توان به معارف تازهای دست یافت. از آنجا که دانش اصول فقه نسبت به تفسیر نقش ابزاری و مقدماتی دارد، بررسی مباحث مشترک آنها می تواند در پویایی تفسیر قرآن اثرگذار باشد. یکی از بخش های دانش اصول، مبحث «حجیت» است که به بررسی اعتبار «ادله» می پردازد. هدف از این نوشتار که با روش توصیفی - تحلیلی و با رویکردی تطبیقی نگارش یافته، جستجو از نقش مباحث «حجیت» در تفسیر قرآن است، در این خصوص می توان گفت مباحث حجیت اصول فقه، در مبانی، روش ها، منابع و قواعد تفسیر نقش دارد و موجب اعتبار بخشی تفاسیر می شود. از جمله مباحثی که ذکر کاربردهای آن در این زمینه حائز اهمیت است، بحث در خصوص «حجیت ظواهر قرآن»، «حجیت سنت»، «حجیت قول لغوی»، «اجماع» و «عقل» است که به کنکاش تطبیقی در این خصوص خواهیم پرداخت.
۱۰۲۱۶.

بررسی تطبیقی علت تفرّق فرزندان حضرت یعقوب× در آیه 67 یوسف× از منظر مفسران فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آیه 67 یوسف تفسیر تطبیقی علت تفرق فرزندان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۸ تعداد دانلود : ۲۵۵
تضارب آراء مفسران، یکی از قراین دست یابی به مقاصد آیات الهی است. رفع اجمال و گزینش دیدگاه مختار در آیه 67 سوره یوسف×: «وَ قَالَ یَا بَنیَّ لا تَدْخُلُواْ مِن بَابٍ وَاحِدٍ وَ ادْخُلُواْ مِنْ أ َبْوَابٍ مُتَفَرِّقَه» به طریق تجمیع و تحلیل آراء مفسّران فریقین در این مقاله مدّ نظر است. پرسش اساسی پژوهش حاضر که به روش توصیفی، تحلیلی و نقلی نگارش یافته، جستجو از علت دستور یعقوب× به فرزندان، در خصوص تفرّق در ورود به مصر، از طریق درهای متفاوت است که در آیه 67 سوره یوسف× به اجمال واگذار شده است. دستاورد پژوهش، دست یابی به هشت و پنج دیدگاه، به ترتیب، از سوی مفسران شیعه و سنی است که در نهایت، این نتیجه به دست می آید: دیدگاهی که از کمترین مناقشه برخوردار است، علت تفرّق فرزندان برطرف کردن موانع وصول بنیامین به یوسف× است.
۱۰۲۱۷.

تبیین جهان شمولی امر به معروف و نهی از منکر بر پایه آیات قرآن

نویسنده:

کلید واژه ها: قرآن تفسیر جهان شمولی امر به معروف نهی از منکر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۷ تعداد دانلود : ۴۹۳
یکی از آموزه هایی که قرآن کریم مردم را به آن فراخوانده است امر به معروف و نهی از منکر است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با مراجعه به آراء مفسران قرآن در پی آن است که جهان شمولی امر به معروف و نهی از منکر و نیز آثارجهانی آن را مورد بررسی قرار دهد. سؤال اصلی پژوهش این است که آیا امر به معروف و نهی از منکر و آثار آن تنها شامل امت اسلامی می باشد یا در تمام ادیان جریان دارد.یافته های پژوهش حاضر نشان داد که این اصل، ریشه در فطرت انسان ها دارد و در میان اقوام گذشته و ادیان پیش از اسلام نیز وجود داشته است مانند: مذمت امت های گذشته، نفرین حضرت داود و عیسی (ع)، و مذمت قرآن نسبت به احبار و رهبان اهل کتاب، توصیه لقمان به فرزندش در عمل به این اصل.هم چنین اطلاق آیاتی که با خطاب «ای انسان» به این فریضه فراخوانده است جهان شمولی آن را نشان می دهد.عمل به این اصل و ترک آن برخی پیامدهایی فراگیر و جهان شمول دارد. به عنوان مثال: «تعالی جامعه»، «نجات از عذاب عمومی الاهی» و «نجات از خسران حتمی». همان طور که «دچار شدن به لعنت خدا و انبیاء»، «عذاب سخت جهنم» و «شریک بودن در جرم مجرمان»، ازجمله آثار عمومی ترک این واجب الاهی است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان