درخت حوزه‌های تخصصی

منطق، فلسفه و کلام اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
فلسفه اسلامی کلام منطق
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۱۴۱ تا ۲٬۱۶۰ مورد از کل ۱۷٬۸۸۲ مورد.
۲۱۴۱.

بازخوانی حقیقت تکامل انسان در قرآن بر اساس اندیشه های صدرالمتألهین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 171 - 184

کلید واژه ها: انسان تکامل حرکت قرآن کریم صدرالمتألهین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۹۴ تعداد دانلود : ۳۶۱
بررسی حقیقت انسان و چگونگی تکامل او از جمله مسائل مهم در قرآن کریم و فلسفه اسلامی است. ملاصدرا با توجه به نظریه حرکت جوهری و با تکیه بر آیاتی که به رجوع تدریجی و صیرورت انسان به سوی الله اشاره دارد، به تبیین تکامل انسان پرداخته است. در آیات قرآن کریم و حکمت متعالیه تکامل انسان در دو بعد روح و جسم امکان پذیر است. کمال جسمانی انسان رسیدن به مرحله تسویه و نفخ روح است، اما تکامل روح انسان از منظر قرآن و حکمت متعالیه به اسبابی همچون کمال عقل نظری و عملی، افاضات ربانی، محبت و عشق، یاد خدا، الهام گرفتن از ملائکه و مدد انسان کامل وابسته است. مقاله حاضر به روش توصیفی تحلیلی و با توجه به مبانی ملاصدرا، به تبیین اسباب و عوامل تکامل انسان پرداخته و در نهایت به این نتیجه می رسد که نهایت تکامل انسان در ورود به مقام عقل بالفعل و فنای فی الله از طریق حرکات ذاتی و تبدلات جوهری امکان پذیر است. مصداق بار یافتن به مراحل اعلای تکامل، امام و خلیفه الهی بر روی زمین است.
۲۱۴۲.

تحلیل فخر رازی در مورد کیفیت انتساب افعال ارادی انسان به خودش و خداوند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال چهاردهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۵۵ 119-132

کلید واژه ها: فاعلیت انسان فاعلیت خداوند افعال ارادی انسان فاعلیت حقیقی فاعلیت مجازی کسب امر بین الامرین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۷ تعداد دانلود : ۴۰۲
در مورد کیفیت انتساب افعال ارادی انسان به خودش و خداوند به گونه ای که مستلزم جبر یا تفویض نباشد، تبیین های متعددی مطرح است؛ یکی از آنها، تبیین فخر رازی است که در آن، افعال ارادی انسان، توأمان به خودش و خداوند منتسب شده است؛ به این صورت که افعال ارادی انسان به خودش منسوب است، چون قوامشان به قدرت و اراده اوست. آن افعال به خداوند نیز منسوب است؛ چون قدرت و اراده را در وی آفریده است. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی این تبیین، با روش تحلیلی به بررسی نشسته و به این نتیجه رسیده است که تبیین فوق، تقریر دیگری از نظریه کسب است و هرچند عدم استقلال انسان (نفی تفویض) را اثبات می کند اما فاعل و مؤثر بودن وی (نفی جبر) را نتیجه نمی دهد؛ زیرا فاعل بودن انسان از نظر فخر رازی به معنای خالق و مؤثر بودن نیست بلکه به معنای صدور فعل به دنبال اراده و قدرت اوست و این چیزی جز یک فاعلیت مجازی نیست.
۲۱۴۳.

ارائه الگوی روش های اصلاح و تغییر رفتارهای فردی و اجتماعی (بر مبنای فلسفه انتظار)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴۸ 165 - 188

کلید واژه ها: فلسفه انتظار اصلاح و تغییر رفتار رفتار فردی و اجتماعی نظریه داده بنیاد. مقدمه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۵ تعداد دانلود : ۴۴۰
این پژوهش با هدف ارائه الگوی روشهای اصلاح و تغییر رفتارهای فردی و اجتماعی با رویکرد فلسفی انتظار انجام شده است. براساس این روش، تلاش محققان بر آن بوده است تا با استفاده از روش نمونهگیری هدفمند متون چاپی (کتاب، مقالات و سایتها) حوزه مهدویت و نیز تعداد 6 نفر از صاحبنظران عرصه مهدویت را به عنوان مشارکتکنندگان اصلی پژوهش انتخاب کند. برای همین از دو ابزار اصلی گردآوری دادهها، مرور اسناد و مصاحبه استفاده شد. برای بهدست آوردن اعتبار و روایی دادهها از بازبینی مشارکتکنندگان و مرور متخصصان در پژوهش استفاده شد. دادهها به روش تحلیل محتوا بررسی شدند. با بررسی دادههای بهدستآمده در مرحله اول کدگذاری باز، 282 مفهوم به دست آمد. دادههای مرحله دوم کدگذاری باز، در قالب 112 مفهوم و 19 مقوله عمده طبقهبندی شدند. در مرحله کدگذاری محوری، 12 مقوله هستهای تعیین شدند. در مرحله کدگذاری انتخابی نیز 12 مقوله هستهای به سطح انتزاعی بالاتر ارتقاء داده شد. در نتیجه، این الگو نشان داد: اصلاح و تغییر رفتارهای فردی و اجتماعی در عصر انتظار، متضمن فهم شرایط علّی (معرفتی، عاطفی و رفتاری)، زمینهای و مداخلهای است که تحت راهبردهایی به نتایج قابل قبول منجر خواهد شد.
۲۱۴۴.

مطالعه تطبیقی استقلال مفهومی وجود رابط در ملاصدرا و اسپینوزا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های فلسفه اسلامی بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۲

کلید واژه ها: ملاصدرا اسپینوزا وحدت وجود جوهر وجود رابط اختلاف نوعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۸ تعداد دانلود : ۳۹۶
رابطه ذهن و خارج از مهم ترین مسائل فلسفه است، انحای وجود در خارج، منشأ تحقق حکایات و تصورات ذهنی است. در اندیشه ملاصدرا موجود فی نفسه محکی وجود محمولی است و موجودات رابط از استقلال تصوری و مفهومی بی بهره اند. اسپینوزا نیز تصور استقلالی از صفات و حالات را بدون لحاظ جوهر ممکن نمی داند. به نظر او، حالات استقلال مفهومی نداشته و حتی در مقام تحقق معرفت تصوری خویش نیز در پرتو جوهر لحاظ می شوند. در این مقاله با روشی تحلیلی، دیدگاه این دو فیلسوف را در این مسئله مورد مطالعه تطبیقی قرار داده، ضمن تبیین همگرایی و تشابه دیدگاه آن ها، اختلاف نوعی را به مثابه موضوعی مشترک در فلسفه تطبیقی معرفی نموده و نشان داده ایم که صدرا و اسپینوزا چگونه از رهگذر این تلقی به لوازم دیگر این نگرش رهنمون گردیده اند.
۲۱۴۵.

فضایل معرفتی، شرط لازم حقیقت جویی و سازنده هویت عقلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۹ 123 - 146

کلید واژه ها: فضایل معرفتی معرفت شناسی فضیلت هویت عقلی حقیقت جویی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۲ تعداد دانلود : ۵۶۰
در مقاله حاضر نقش فضایل معرفتی در شکل گیری هویت فکری و تأثیر آن در بهبود رفتارهای حقیقت جویی مان بررسی شده است. معرفت شناسی فضیلت به دلیل عامل محور بودن و تمرکزش بر منشِ شناختیِ فاعل، از معرفت شناسی تحلیلیِ باورمحورانه متمایز می شود و فضایل معرفتی را عامل سازنده هویت فاعل معرفتی و شرط رسیدن به حقیقت می داند. این مقاله از بین دو رویکرد اعتمادگرایی و مسئولیت گرایی فضیلت، بر رویکرد دوم متمرکز شده و با بهره گیری از فضایل نه گانه معرفتی - که جیسون بئِر مطرح کرده است - نشان می دهد چگونه انسانی با به کارگیری این فضایل و اجتناب از رذایل متناظر، به لحاظ معرفتی خوب و اندیشمند می شود و از این طریق، حقیقت را در حوزه های مختلف معرفتی کسب می کند. پس از توضیح این فضایل و نقش آن در دو حوزه مذکور براساس معرفت شناسی فضیلت، اهمیت این رابطه در دیدگاه ملاصدرا، به منزله نمونه ای از فلسفه اسلامی بررسی می شود و درنهایت پیشنهاد می شود به دلیل اهمیت فضایل معرفتی در بهبود رفتارهای حقیقت جویی، آموزش دهی و پرورش دهی این نوع فضایل می باید بخشی از محتوای درسی گفتاری و نوشتاری دانشگاه ها و مدارس باشد و اندیشه ورزی انتقادی صحیح در وجود افراد جامعه، نهادینه و تقویت شود.
۲۱۴۶.

بررسی کارآمدی نظریه طراحی هوشمند در چالش علم و دین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره هجدهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۶۹ 1 - 28

کلید واژه ها: طراحی هوشمند علم و دین فرگشت برهان نظم طبیعت گرایی روشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۲ تعداد دانلود : ۳۸۸
تعارض و نزاع میان علم و دین و بررسی آرا و دیدگاه های گوناگون این حوزه، چالش همیشگی فلسفه دین بوده است. یکی از مهم ترین مباحث این حوزه، تعارض میان نظریه فرگشت و اعتقاد به آفرینش موجودات بر مبنای ظاهر کتاب مقدس است. این چالش نظریه های گوناگونی را از انکار تام فرگشت تا پذیرش کامل آن در نظام فکری دینی در بر داشته است. یکی از این نظریه ها، « طراحی هوشمند»است که بیان می کند نظام پیچیده خلقت، حاصل طراحی مدبرانه طرّاح خردمندی است که به قلم صنع خود، نظام آفرینش را بر این اساس بنانهاده است. این نظریه با تمسک به مقدمات علمی چون «پیچیدگی کاهش ناپذیر» و «پیچیدگی معین شده» بی هدف بودن فرایند خلقت و نیز تصادفی بودن روند آفرینش را زیر سؤال برده و سعی دارد روش شناسی علمی رایج را به چالش کشانده و فرگشت را نظریه ای ناتمام و جهت دار در رواج اندیشه مادی گرایی معرفی نماید. این پژوهش درصدد بررسی جایگاه نظریه طراحی هوشمند در چالش علم و دین است و در پایان این نتیجه حاصل می شود که خود این نظریه با چالش هایی روبرو است و نمی توان آن را پاسخی مناسب در رابطه علم و دین تلقی کرد.
۲۱۴۸.

واقع گرایی در نظام معرفت اخلاقی علامه طباطبایی (ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت معاصر سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۲۶) 85-110

کلید واژه ها: علامه طباطبایی (ره) حسن و قبح وجوب اعتباریات احساس واقع گرایی اخلاقی واقع گرایی تعریف گرایانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۲ تعداد دانلود : ۵۲۵
علامه طباطبایی (ره) فیلسوفی کلاسیک بر ممشای حکمت متعالیه و مفسر بزرگ قرآن کریم است اما اندیشه ی وی در این دو حوزه محدود و متمرکز نشده و در حوزه های معرفتی دیگر نیز دارای اندیشه های بدیعی است. یکی از این حوزه ها فلسفه ی اخلاق است. بی تردید اصلی ترین بحث در فلسفه ی اخلاق به تقسیم بندی واقع گرایی و غیر واقع گرایی اخلاقی تعلق دارد. هدف از این پژوهش پردازش این مسأله است که علامه طباطبایی در کدام یک از این دسته بندی ها جای دارد و تبیین آن با کدام موضوعات فلسفی انجام می پذیرد؟ این مقاله که با روشی اسنادی _تحلیلی تألیف شده است، تلاش دارد با تحلیل و تبیین مساله ی «اعتباریات» و نگهداشت مساله ی «احساس» ذیل عنوان اعتباریات به این موضوع بپردازد. نتیجه ی پژوهش این است که علامه طباطبایی (ره) یک واقع گرای اخلاقیِ تعریف گرایانه است.
۲۱۴۹.

بررسی گستره شریعت از منظر دیدگاه های رایج در «مصالح و مفاسد واقعیه»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمت سال دهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۵ 85 - 106

کلید واژه ها: قلمرو شریعت تصویب تخطیه مصلحت تسهیل مصلحت سلوکیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۸ تعداد دانلود : ۳۷۶
رفتارهای برخاسته از عمل به شریعت از روی اجتهاد باشند یا از روی تقلید همواره با احتمال خطا و عدم مطابقت با لوح محفوظ مواجه اند. در همین نقطه است که گستره شریعت رخ می نماید و شمول یا عدم شمول آن بر این رفتارها نمایان می شود. در این تحقیق با غایت تبیین این گستره، دیدگاه های رایج در خصوص مصالح و مفاسد واقعیه با روش تحلیلی انتقادی مورد بررسی قرار می گیرد. در همین راستا، این نوشتار تأکید دارد هرچند تصویب اشعری و معتزلی می تواند به صورت چشمگیری این گستره را فراخ نماید، این دو دیدگاه با اشکالات ثبوتی عدیده ای مواجه اند. متقابلاً نظریه «مصلحت تسهیل» محقق نایینی به تضییق قلمرو شریعت می انجامد؛ از این رو در این نوشتار با تأکید بر دیدگاه شیخ انصاری مبنی بر «مصلحت سلوکیه» و ارایه تقریری نوین از آن، تلاش شده هم گستره شریعت به صورتی فراخ تصویر گردد و هم از ورود اشکالات دیدگاه تصویب جلوگیری شود
۲۱۵۰.

لوازم و نتایج وجودشناختی نظریه وجود رابط معلول ملاصدرا(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمت سال دهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۵ 205 - 228

کلید واژه ها: وجود رابط وحدت وجود تشأن تقدم بالحق تشکیک در ظهور وجود منبسط

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۰ تعداد دانلود : ۵۵۳
یکی از مهم ترین ابتکارات ملاصدرا در حوزه هستی شناسی، دیدگاه وجود رابط معلول است. نظریه وجود رابط معلول، از یک سو بر لوازمی استوار است که بدون آنها اثبات این دیدگاه ناممکن خواهد بود و از سوی دیگر، نتایج مهمی بر آن مترتب است که پذیرش آنها، اندیشه های فلسفی مقبول پیش از خود را با تحولات بنیادین مواجه می کند. پژوهش حاضر با هدف واکاوی و تبیین لوازم و نتایج وجودشناختی این نظریه صورت گرفته است. وحدت شخصی و کثرت شأنی وجود و ناممکن بودن علم حصولی و حضوری به معلول بما هو هو، از اهم لوازم دیدگاه وجود رابط معلول است. همچنین وحدت واقعیت، تشأن، تقدم بالحق، تشکیک در ظهور و وجود منبسط از مهم ترین نتایج دیدگاه وجود رابط معلول به شمار می رود
۲۱۵۱.

فضیلت گرایی اخلاقی در تفسیر متن مقدس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره هجدهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۶۷ 1 - 28

کلید واژه ها: اخلاق فضیلت اخلاق عرفانی امر قدسی متن مقدس روش شناسی فهم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۵ تعداد دانلود : ۳۷۳
در این مقاله طی یک روش تحلیلی- مقایسه ای، پس از تشریح معنا، دامنه و مصداق متون مقدس، ابتدا روش شناسی تفسیر و در ادامه رویکرد اخلاقی مطلوب در فرایند تفسیر این متون را معرفی می کنیم.نتیجه ی بحث این است که: الف) متن مقدس واجد سه وصف رازآمیزی، قدرتمندی و هیبت است؛ ب) بانظربه موفقیت تاریخی و تأثیر ایمانی متن مقدس، تعیین و تحدید مصداق برای آن امکان پذیر خواهد بود؛ ج) تفسیر متن مقدس از پیش فرض مؤمنانه ی خوانندگان خود آغاز شده و با طی دو مرحله ی نشانه ی ساختاری و بطون معنایی، تا لایه های پایان ناپذیری از معانی پیدا و پنهان اثر امتداد می یابد؛ د) اگر خواننده ی مؤمن به متن، بر مدار موازین اخلاق فضیلت سلوک کند، ضمن عبور از مرحله ی تبعیت محض از قواعد و سنت ها، بی واهمه از آثار هم نشینی خود با متن، نفس متعالی زیستن در جهان اثر مقدس را تجربه می کند که این تعالی با تعالیم عارفان، مشخصاً آموزه های ابن عربی درباب سلوک انسان، مقارن است.
۲۱۵۲.

تأملی بر نظریه ی انسجام صدق یانگ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره هجدهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۶۷ 29 - 52

کلید واژه ها: انسجام صدق یانگ اشکال تعیین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۴ تعداد دانلود : ۳۷۳
امروزه نظریه های بدیل مختلفی براینظریه ی دقیق حداقل گرایی و نیزنظریه ی مطابقتصدق مطرح اند که یکی از آن ها، نظریه ی انسجام صدق است. تقریر یانگ از نظریه ی انسجام صدق، مهم ترین تقریری است که در سال های اخیر از این نظریه ارائه و از آن دفاع شده است. وی با استدلالی جدید، به دفاع تمام قد از این نظریه برخاسته است و برای اشکال تعیین که از اصلیترین نقدهای صورت گرفته بر نظریه ی انسجام صدق است، راه حل بدیعی مطرح کرده است. این مقاله به تبیین، تحلیل و ارزیابی استدلال و دفاع او از این نظریه می پردازد. در این نوشتار پس از تبیین استدلال وی بر نظریه ی انسجام صدق، نشان داده ایم که این تقریر از این نظریه نیز ناتمام است. پس از تحلیل اشکال تعیین نیز خواهیم دید که پاسخ او به این اشکال، نمی تواند مقبول واقع شود.درنهایت به این نتیجه می رسیم که تقریر یانگ از نظریه ی انسجام صدق، با تمام بصیرت هایش، نیز نمی تواند تمام باشد.
۲۱۵۳.

بررسی زبان دینی از دیدگاه مک کلندان بر مبنای افعال گفتاری آستین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره هجدهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۶۹ 53 - 76

کلید واژه ها: نظریه بازی های زبانی نظریه کاربردی معنا افعال گفتاری جان آستین جیمز مک کلندان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۷ تعداد دانلود : ۳۶۳
معناداری زبان دین یکی از مسائل مهم فلسفه دین است که با طرح دیدگاه بازی های زبانی در اوایل قرن بیستم وارد مرحله ی نوینی شد. دیدگاه افعال گفتاریِ آستین، با تکیه بر دیدگاه ویتگنشتاین متأخر و با نگاه کارکردگرایانه، ماهیت زبان را ، فعل و کنش می داند و معنا را از رهگذر متن و بستر قابل فهم می داند. این صورتبندی از نظریه معنا، راه را برای معناداری غنی تر زبان دینی هموار می سازد. جیمز مک کلندان با بهره از این دیدگاه، معنا داری زبان دینی را دارای مؤلفه های عرفی، عاطفی و توصیفی معرفی کرده و هرکدام از آن ها را از شروط اصلی معناداری زبان می داند و با طرح این نظرگاه اهمیت وجوه و جوانب مختلف یک گفتار دینی را حفظ می کند. در این نوشتار با بررسی دیدگاه افعال گفتاری و نظریه ی مک کلندان، موفقیت این دیدگاه در زبان دینی را مورد ارزیابی قرار داده ایم.
۲۱۵۴.

مقایسه روش و غایتمندی تفسیر متن مقدس از نگاه هرمنوتیک عام و حکمت متعالیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های فلسفه اسلامی بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۲

کلید واژه ها: غایت تفسیر روش تفسیر هرمنوتیک عام هرمنوتیک خاص هرمنوتیک فلسفی حکمت متعالیه معناشناسی فهم متن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۶ تعداد دانلود : ۲۳۲
مقایسه روش تفسیر متن مقدس در دو مکتب مختلف، از آن جهت اهمیت دارد که هر یک به نوبه خود اثر شگرفی بر اندیشمندان زمان خود و پس از آن گذاشته است. با توجه به گسترش مباحث معرفت شناسی و تطبیقی میان اندیشمندان غربی و مسلمان، ضرورت بررسی روش و غایتمندی تفسیر متن مقدس را به صورت جزئی از دو دیدگاه غربی و اسلامی برگزیدیم، که در عین حال مقدمه ای باشد بر پاسخ به برخی شبهات اعتقادی و معرفتی از جمله نسبی بودن معرفت دینی و تفسیر به رأی. مراد از روش تفسیر متن مقدس، شیوه استفاده از ابزار و راه های مختلف برای تبیین معنای متن مقدس است و مراد از غایتِ تفسیر آن، هدفی است که مخاطب در کنکاش علمی برای تبیین معنای آن دنبال می کند. بنابراین در نوشتار پیش رو در پی پاسخ به این سٶال اصلی هستیم که بین طرفداران هرمنوتیک عام (که یکی از شاخه های هرمنوتیک محسوب می شود) و حکمت متعالیه در روش و غایت تفسیر متن مقدس، چه شباهت ها و فرق هایی است؟
۲۱۵۵.

هیولای اولی ، معقول اول یا ثانی فلسفی در حکمت متعالیه؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت سال هجدهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۵۷ 1 - 20

کلید واژه ها: هیولی صورت جوهر وجود رابط و مستقل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵
در باره اقسام جواهر نظرات متفاوتی ارائه شده است . یکی از علل اختلاف نظرها این است که برخی هیولی را داخل در جواهر می دانند و برخی آن را داخل نمی دانند . ابن سینا هیولی را وجودی خارجی دانسته و براهینی را در اثبات وجود آن بیان می کند. پیش از ملاصدرا افرادی مانند ابوالبرکات و شیخ اشراق و خواجه نصیر الدین طوسی و پس از او افرادی مانند استاد مطهری و آقای مصباح یزدی وجود آن را مردود می دانند . اگرچه مشهور این است که ملاصدرا نظر مشاء را در مورد هیولی می پذیرد، اما با جمع بندی نظرات خاص او در مورد هیولی مانند عدمی بودن ، معقول بودن ، عدم علیت هیولی نسبت به صورت ، انتزاع هیولی از نقص وجود صورت و ... و همچنین با توجه به اصولی مانند اصالت وجود و تشکیک وجود می توان دریافت نظر نهایی ملاصدرا در مورد ماده یا هیولی این است که هیولی معقول ثانی فلسفی است .
۲۱۵۶.

بررسی تطبیقی منازلِ سلوک عرفانی در تصوّف اسلامی و عرفان یهود (مرکاوا و قبّالا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۹ 49 - 66

کلید واژه ها: منازل سلوک هفت وادی هخالوت قصرهای معنوی تصوف مرکاوا قبالا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۹ تعداد دانلود : ۱۰۸۴
سلوک عرفانی، سیری انفسی و درونی در قلب عالم صغیر برای نیل به حقیقیت محض است. در مکاتب عرفانی این سیر در قالب مراحل و مقاماتی تبیین می شود. در این پژوهش، منازل سلوک در عرفان یهود و متصوفه اسلامی به صورت تطبیقی بررسی می شود تا به این پرسش بنیادی پاسخ داده شود که «جنبه های همسان و وجوه ناهمسان ساختارِ منازل سلوک در تصوف اسلامی و عرفان یهود کدام اند». روش کار مبتنی بر شیوه تطبیقی رنه ولک (مکتب آمریکایی) با تأکید بر وجوه اشتراک و اختلاف ساختاری و کلی است. یافته های پژوهش نشان می دهند میان منازل سلوک در عرفان یهود و متصوفه سه وجه مشترک اساسی وجود دارد. تشابه تعداد مقاماتِ سلوک، نخستین وجه مشترک است. کارکرد نمادین سمبول واره های این مقامات مخصوصاً سمبول «قصر عرش» - یعنی آخرین منزل سلوک در قبّالا و صوفیه - نیز از موارد مشترک به دست آمد. همچنین در هر دو آیین، سالک با دوری از آلایش های نفسانی، مراحلی را طی می کند تا در فقر و فنای تصوف و ارابوت قبالا و مرکاوا به اتحاد الاهی یا همان دوِکوت برسد. عمده ترین تفاوت، تجسم خداوند در آخرین مرحله سلوک عرفان یهود، در قالب پیکره انسانی است؛ حال آنکه در تصوف تجسم ذات باری تعالی به این شکل مطرح نیست.
۲۱۵۷.

بررسی تطبیقی انسان شناسی آیت الله مطهری و سنت آگوستین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۹ 79 - 90

کلید واژه ها: انسان اسلام مسیحیت آیت الله مطهری سنت آگوستین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۹ تعداد دانلود : ۳۹۸
فهم ماهیت وجودی انسان، یکی از دغدغه های اصلی بخشی از متفکران اسلامی و مسیحی بوده است. بر همین اساس، مقاله حاضر ابعاد وجودی انسان را نزد دو متأله برجسته، یکی مسیحی – یعنی سنت آگوستین - و دیگری مسلمان – یعنی آیت الله مطهری – می کاود و این پرسش را طرح می کند: انسان شناسی این دو متفکر چه تفاوت ها و شباهت هایی با هم دارد؟ برای این منظور از چهارچوب انسان شناسی کریستوفر بری (انسان موجودی اجتماعی/منفرد؛ عقلانی آزاد/غیرعقلانی مقید؛ تکامل پذیر/تکامل ناپذیر؛ سیاسی/غیرسیاسی) بهره برده می شود. یافته های این پژوهش نشان می دهند آگوستین انسان را موجودی منفرد می داند که ناگزیر از زندگی جمعی در این دنیای زمینی است؛ درحالی که مطهری بیش از هر چیز انسان را موجودی اجتماعی می داند که دارای مسئولیت فردی نیز است. همچنین هر دو متفکر «اراده و عقلانیت» را برترین قوه انسانی می دانند؛ با این تفاوت که سنت آگوستین انسان را موجودی مقید می داند که با اراده خویش قادر نیست سرنوشت خود را دگرگون کند؛ درحالی که مطهری نقش اراده انسانی را در تعیین سرنوشت او بنیادین می داند. آگوستین انسان را زائری تکامل ناپذیر در این دنیا می داند و مطهری انسان را موجودی تکامل پذیر می داند و درنهایت اینکه آگوستین انسان را ذاتاً موجودی غیرسیاسی می داند که در نتیجه هبوط می باید در مقابل قدرت های سیاسی زمینی (که اساساً شر ضروری اند) اطاعت پیشه کند؛ درحالی که مطهری انسان را ذاتاً موجودی سیاسی می داند که ناگزیر از کنشگری سیاسی است.  
۲۱۵۸.

بررسی روش معناشناسی صفات خبری در کتاب التوحید ابن خزیمه، استدلال ها، تحلیل ها و نقد آنها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال چهاردهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۵۴ 61-86

کلید واژه ها: ابن خزیمه تشبیه معناشناسی صفات خبری کتاب التوحید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۹ تعداد دانلود : ۴۶۹
دانشمندان مسلمان، در معناشناسی صفات خبری روش هایی از قبیل؛ تاویل، تشبیه، توقف و اثبات بلا کیف را مطرح کرده اند. ابن خزیمه فقیه و محدث بزرگ اهل سنت در کتاب التوحید، با استنادبه آیات و روایات به معنا شناسی صفات خبری پرداخته است. سؤال این است که روش معناشناسی، استدلال و تحلیل های او چیست و با چه نقدهایی مواجه است؟ فرضیه ما این است که روش وی، بر پایه اصالت معنای ظاهری الفاظ بنا شده و استدلال های او ناسازگاری درونی دارد. با مطالعه و کاوش در کتاب ابن خزیمه و پردازش به شیوه توصیفی تحلیلی، این نتایج حاصل شد. ابن خزیمه با تکیه بر ظواهر الفاظ خدایی، انسان گونه به تصویر کشیده است. شیوه او با آیات، روایات و دلیل عقلی متعارض بوده و استد لال و تحلیل او ناشی از انگاره هایی غیرقابل توجیه می باشد. روش ابن خزیمه، مستمسک رهبران سلفی همچون ابن تیمیه و مستند گروه های وهابی قرار گرفته و روشن نمودن ناکارآمدی آن، می تواند در دفاع از توحید ناب، تاثیرگذار و مفید باشد.
۲۱۶۰.

بررسی معرفت شناختی حسن و قبح عقلی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: آیین حکمت سال دهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۶ 7 - 34

کلید واژه ها: قضایای حسن و قبح حسن و قبح عقلی حسن و قبح شرعی حسن و قبح یقینی حسن و قبح بدیهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۹ تعداد دانلود : ۵۱۳
حسن و قبح افعال یکی از مسایل اساسی در علم کلام، اصول فقه و اخلاق است که از جهات مختلف معناشناختی، هستی شناختی و معرفت شناختی می توان از آن بحث کرد. اینکه حسن و قبح، ذاتی افعال است یا نه، بحثی هستی شناختی است؛ اما اینکه عقلی است یا نه، بحثی معرفت شناختی است. غالباً این دو حیث به درستی از هم تفکیک نشده ، مغالطاتی را در پی داشته است. مقاله حاضر پس از تفکیک دو جهت یادشده، تعیین محل نزاع و نیز بیان دستاوردهای معرفت شناختی قضایای حسن و قبح، سه دلیل معرفت شناختی بر عقلی بودن قضایای حسن و قبح ارایه کرده است. بنا بر دلیل اول، اگر حسن و قبح، عقلی نباشد، شناخت حسن و قبح افعال به طور مطلق و حتی از راه شرع هم امکان پذیر نخواهد بود. دلیل دوم ثابت می کند قضایای حسن و قبح، یقینی اند و در مقدمات برهان به کار می روند، نه مشهوری و عقلایی تا صرفاً در جدل به کار آیند. در دلیل سوم، حسن و قبح برخی افعال، بدیهی دانسته شد و معلوم است اگر قضیه ای بدیهی بود، به طریق اولی یقینی و عقلی هم خواهد بود. اگرچه اشکالات متعدد معرفت شناختی به دلایل یادشده وارد گردیده، در نهایت با پاسخ های کامل و متقن از عقلی بودن حسن و قبح دفاع شده است

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان