نظر به اهمیت ویژه تبلیغات تجاری صدا سیما در توسعه اقتصادی کشر ، در این مقاله بر اساس دو جنبه ( واقعیات عملی )و ( اصول و ملاحظات نظری) اصول و معیارهای مربوط به این رسالت خاص ، مورد بررسی قرار گرفته است . بنابراین با تمسک به شیوه تحلیل منطقی و با استفاده از منابع و ماخذ موجود سعی شد ضمن تبیین و شناخت زوایای مختلف تبلیغ تجاری ، راهکارها و الگوهایی که توجه به آنها در تبلیغات تجاری ضروری به نظر می رسد ، ارائه شوند . در این نوشتار ، تبلیغات تجاری ( ارتباط و معرفی غیر شخصی کالا یا خدمات به افرادی که به نحوی در پیام مشخص شده اند تعریف شده است و از آنجاکه شناخت الگوها و معیارهای لازم جهت تبلیغات تجاری ، مستلزم آشنایی با قدرت تبلیغی رادیو و تلویزیون به عنوان رسانه ای همگانی است با در نظر گرفتن دو متغییر عمده کارگزار یعنی زمان و مکان استفاده از رسانه ها و فنون و روش های مربوط این مهم نیز مورد توجه قرار گرفته است . به این معنی که بسته به شرایط واوضاع و احوال موجود این دو وسیله می توانند وسایلی مفید و یا مضر به حال مردم باشند . به عبارتی به رادیو و تلویزیون به گونه ای نگریسته می شود که از یک طرف با استفاده از فناوری های جدیدی چون شبیه سازی و واقعیت مجازی قدرت تحریف واقعیات را دارند و می توانند روند مصرف مردم را به سوی فرهنگ اسراف و ابتذال و... سوق دهند و از طرف دیگر به لحاظ افزایش آگاهی مردم ضمن رعایت الگوها و معیارها و هنجارهای موجود قادرند به گونه ای عمل کنند که علاوه بر جلب رضایت مردم شرایط توسعه کشور را نیز فراهم آورند. به منظور ترویج فرهنگ صحیح تبلیغ و مصرف رعایت عواملی چون راه گشایی مردم آسایش و آرامش آنان ، صداقت در گفتار و نوشتار ، ترویج روحیه خود اتکایی ملی ، اعتدال در مصرف و غیر آن به عنوان راهکارهای اساسی و حیاتی به دست اندکاران این عرصه توصیه می کند.
هوشمندی گفته است: «کسی که پول میاندوزد، امّا تبلیغ نمیکند مانند کسی است که برای صرفهجویی در وقت حرکت عقربههای ساعت را متوقف میکند». در عصر حاضر دستاندرکاران تجارت برای آگاهی از آتیة محصولات و خدماتشان ناگزیر از به کارگیری تبلیغات هستند. حتی کارخانة مشهوری مانند کوکاکولا نیز برای حفظ بازار فروش خود همواره هزینهای را صرف تبلیغ محصول خود میکند. این پرسش مطرح نیست که آیا باید تبلیغ کرد یا خیر؟ زیرا پاسخ آن روشن است که برای کسب موفقیت در تجارت باید این کار را انجام داد. پرسش اصلی این است که کدام رسانه برای تبلیغ مور نظر شما مناسبتر است؟
هر چند آثار و تبعات مثبت احتمالی مترتب بر پخش مستقیم برنامههای تلویزیونی از طریق ماهواره در ادبیات رسانهای فراوان به چشم میخورد، اما بدون تردید، این امر در همه جوامع به ویژه در میان ملتهایی که به دلیل برخورداری از اصالت فرهنگی، دغدغه دور شدن از فرهنگ بومی و تن سپردن به فرهنگهای بیگانه را دارند، موجب نگرانیهای عمیقی شده است. بخشی از این نگرانیها و دغدغهها در قالب آثار نویسندگانی نمود یافته است که آنها را اعضای مدرسه فرانکفورت یا «مکتب انتقادی» میشناسیم. عمدة مطالعات این نویسندگان در این زمینه، حول محور رابطه میان صنایع فرهنگی از جمله خوراک فرهنگی تهیه شده توسط رسانهها و اهداف و سیاستهای صاحبان سرمایه و قدرت در عصر حاضر است.
نگارنده در این مقاله ضمن ارائه تعریفی از صنایع فرهنگی به بررسی اثرات تولید انبوه محصولات فرهنگی تحت تأثیر عوامل سودجویانه صاحبان سرمایه بر فرهنگ ملتها پرداخته و پس از مرور آرا و اندیشههای نظریهپردازان مکتب انتقادی، برخی از مبانی اسلامی را که راهبردهای عملی و کارآمدی جهت مقابله با این پدیده نوظهور در اختیار میگذارد مورد بحث قرار داده است. وی در پایان با اشاره به نقش تعیینکننده اهداف و نیازهای انسان بر چگونگی استفاده از این رسانه جدید، بر لزوم تقویت نیازهای برتر و متعالی مخاطبان از یک سو و ارتقای کیفیت و جاذبه تولیدات رسانهای در عین توجه به ارزشهای فرهنگی از سوی دیگر، تأکید ورزیده است.
یکی از زمینههای اساسیِ مورد توجه صاحبنظران و اندیشمندان حوزة «روانشناسی ارتباطات جمعی» مبحث پیچیدة «مخاطبشناسی» رسانهها است. در این بین، سهم «ماهوارهها» و شناختشناسیِ مخاطبانِ متعدد آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. سعی و تلاش ابداعگران اولیة ماهوارهای بر آن بود که از مفهوم ذهنی خود فراتر رفته و اضطراب انسان ارتباطی عصر اطلاعاتی امروز را کاهش دهند. اما این حرکت ارتباطی کامل نشد و ما همواره پدید آمدن انواع آسیبهای روانی را در مخاطبان ماهوارهای شاهد بودهایم. بخشی از این آسیبهای روانی، جنبة فرهنگی ـ اجتماعی دارند و بخشی دیگر، شخصی ـ محیطی. هدف اصلی مقاله حاضر، آشکارسازی یکی از ابعاد مهم مخاطبان ماهوارهای از دیدگاه آسیبشناختی روانی است. در این نوشتار «بیخویشتن شدگی» (Depersonalization) مخاطبان ماهوارهای به عنوان «متغیر وابسته» به طور مبسوط مطمح نظر قرار میگیرد؛ زیرا نویسنده معتقد است برنامههای ماهوارهای «متغیرهای مستقل» هستند. برای بررسی دقیق، نخست پس از طرح مسئله، تعاریف و توصیفهایی از این مفهوم ارائه میشود؛ سپس با توجه به نظریههای عضوی و روانشناختی، ابعاد موضوع شفاف شده و در نهایت با اتکا به پژوهشهای عملی کلاسیک در این خصوص سعی میشود به پرسشهای مسئله پاسخ داده شود.
در پایان مقالة حاضر، نویسنده با توجه به رویکردهای نظری مسائل آسیبشناختی مخاطبان ماهوارهای به این نتیجه میرسد که «اختلال شکل تفکر» (Formal Thought Disorder) و انواع آن عامل اصلی «بیخویشتن شدگیِ» مخاطبان ماهوارهای است.
شناخت ماهیت و کارکردهای هر فناوری نوینی، گام اول در تعیین راهبردها و سیاستهای ملی و بینالمللی در راستای تعیین نحوة بهرهگیری یا کنترل آن است. بدیهی است راهبردها و سیاستهای تعیین شده توسط اندیشمندان و کارشناسان پس از این شناخت، در قالب قوانین و مقررات حقوقی ملی یا بینالمللی صورت اجرایی به خود میگیرند و قابل پیگیری و اعمال میشوند. شناخت کارکردهای ماهواره نیز نخستین گام برای تعیین نظام حقوقی حاکم بر آن به حساب میآید. از این رو، نگارنده در این مقاله کوشیده است با اشارة گذرا به کارکردهای ماهواره در عرصههای نظامی ـ امنیتی، ارتباطی و علمی، اقتصادی و تجاری و بالاخره سیاسی و فرهنگی دورنمایی از نیازها و مباحث حقوقی مربوط به این حوزه را مورد بحث و بررسی قرار دهد.
به گفته بسیاری از اندیشمندان، مهمترین عاملی که چهرة قرن بیست و یکم و شیوة زندگی فرزندان ما را تعیین خواهد کرد، فناوری است که به ویژه در زمینه ارتباطات در صدد است تا جهانی متفاوت با آنچه که میشناسیم بنا کند. پیشگامان دنیای آینده مدتهاست که به زندگی ما راه یافتهاند و ماهوارههای بینالمللی که برنامههای آنها به طور مستقیم از طریق گیرندههای خانگی دریافت خواهد شد نیز در راهند. دگرگونی مهمی که در پی این اتفاق رخ خواهد داد، به ویژه در کشورهای جهان سوم چنان اهمیت دارد که نه فقط دولتمردان بلکه همه ما باید به آن بیندیشیم.
امواج ماهوارهای با قانون، مقررات و ابزار رسانهای موجود قابل کنترل نیست. بنابراین، سیاست استفادة صحیح از آن باید مدنظر مدیران و برنامهریزان جوامع از جمله مدیران و برنامهریزان کشور ما باشد.
تحقیقات فضائی به عنوان شاخهای از علم و فناوری طی چهل و چند سالی که از پرتاب نخستین ماهواره به فضا میگذرد، پیشرفتها و تحولات شگرفی داشته است. در مسیر این توسعه و تحول، بسیاری از شاخههای علم فیزیک نجومی، سیارهشناسی و فیزیک پلاسما یا علم مواد آن چنان گستردگی یافتهاند که بسیاری از دانشها و اطلاعات حاصل از آنها در سالهای قبل، غیرقابل دسترس و حتی دور از قدرت درک بشر بود. اکنون تحقیقات فضائی به مثابه ابزاری برای حل مسائل و مشکلات انسان بر روی زمین مورد توجه شدید محققان و دانشمندان قرار گرفته است و هر روز کشفیات جدیدی، قدرت انسان را در تسلط و کنترل بیشتر بر طبیعت افزون میکند. فناوری ماهوارهای به عنوان شاخهای مهم از تحقیقات فضائی، اکنون جایگاه عظیمی در زمینههای مختلف ارتباطی، زمینشناسی، هواشناسی، نظامی و غیره پیدا کرده است و در این میان، ماهوارههای تامینکننده ارتباطات راه دور تأثیر به سزائی بر ابعاد اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بشر داشته است. امروزه درصد قابل ملاحظهای از مبادله پیام و ترافیک اطلاعاتی از طریق ماهواره صورت میگیرد و سیستمهای ماهوارهای، بسیاری از مشکلات بشر را حل کرده و در بعضی از حالات به مشکلات جوامع افزوده است اما به هر حال آنچه مد نظر است استفاده بهینه از این سرویس در جهت رفع مشکلات کشورها است. در حال حاضر، عملاً تمامی پهنه جهان از بزرگترین مناطق تا دور افتادهترین جزیرهها زیر پوشش گستردة شبکه ماهوارههای ارتباطی و مخابراتی قرار دارد و ارسال سیگنالهای مخابراتی از صوت و تصویر، تله تایپ و اطلاعات مولتی مدیا و غیره به بهترین نحو و با حداکثر سرعت، از طریق همین شبکهها صورت میگیرد. گسترش خارقالعاده ارتباطات ماهوارهای بیانگر تلاش بیوقفه انسان در به کارگیری فناوری جدید در جهت رفع نیازهای جوامع بشری است. پیشرفت چشمگیری که در زمینه تکنیکهای دیجیتالی ماهوارهها پدید آمده است مقدمات تولید و بهرهبرداری از شبکههای چند منظوره اطلاعاتی را فراهم آورده است. یکی از آخرین دستاوردهای استفاده از ماهواره در درمان و آموزش از راه دور است که از این طریق توانسته است بهترین متخصصان پزشکی و اساتید دانشگاهها را به دور افتادهترین نقاط جهان برساند و به این ترتیب جهشی در بخش تعلیم و تربیت و ارتقای سطح دانش و تحصیلات عالیه ایجاد کند. در حال حاضر، کاربردهای فناوری فضائی به قدری وسیع است که نمیتوان آن را در مقالهای مختصر توضیح داد. تا به حال هزاران ماهواره در زمینههای مخابراتی، رادیو ـ تلویزیونی، نظامی، جاسوسی، هواشناسی، سنجش از دور و غیره به فضا فرستاده شده است که در این نوشتار سعی میشود به توضیح مختصری از انواع هر یک پرداخته شود.
«تبلیغات در خبر» گفتمانی انتقادی در مطالعات خبری است. به اعتقاد اندیشمندان این حوزه، با وجود آن که رسانههای خبری ادعای اطلاعرسانی صرف، عینی و واقعی را دارند فراگرد اطلاعرسانی آنها به نحوی است که خبر با خارج شدن از جنبه اطلاعرسانی جنبة تبلیغاتی به خود میگیرد و ایدئولوژی صاحبان رسانهها را بر مخاطبان تحمیل میکند، اما تبلیغات در خبر یا خارج شدن خبر از اطلاعات واقعی و تبدیل آن به تبلیغات، امری مشهود نیست. اصولاً مخاطبان با اعتقاد به بیطرفی، بیغرضی، جامعیت، صحت و قابلیت رسانه که به طور کلی به آن اعتبار رسانه میگویند، اخبار رسانهها را باور میکنند. حال اگر مخاطب متوجه این امر شود که رسانه فاقد یکی از اصول مذکور بوده و به جای اطلاعرسانی خواهان تأثیرگذاری بر وی است، دیگر پیامها را نخواهد پذیرفت و به این ترتیب شکست رسانة خبری حتمی خواهد بود.