درخت حوزه‌های تخصصی

هنگامی که از آموزش رسانه‎ای سخن به میان می‎آید عموماً کاربرد آن در مدارس و آموزش‎های راه دور تداعی شده و مورد توجه قرار می‎گیرد. در حالی که رسانه‎ها به ویژه رادیو و تلویزیون، ظرفیت‎ها و توانایی‎های بسیار گسترده‎تری برای آموزش در تمام سطوح و حوزه‎ها دارند و کارکرد آموزشی آنها تمام اشکال و مواد رسانه‎ای را در بر می‎گیرد. از این رو نقشی که رسانه‎های گروهی در شکل‎دهی به هنجارها، ارزش‎ها، نگرش‎ها و رفتارها ایفا می‎کنند، نوعی آموزش تلقی می‎شود که بسیار فراتر از آموزش‎های رسمی است و کل گسترة مخاطبان رسانه‎ها را شامل می‎شود. مخاطبان آموزش‎های رسانه‎ای مستقیم عموماً کسانی هستند که به صورت تعمدی برای کسب اطلاعات از رسانه‎ها استفاده می‎کنند اما هنگامی که از آموزش‎های غیرمستقیم یا پنهان سخن می‎گوییم، مخاطبان گاه به صورت منفعل و ناخودآگاه در معرض اطلاعات رسانه‎ای قرار می‎گیرند و برای انجام رفتارهای خاص و کسب مهارت‎ها، هنجارها و ارزش‎های ویژه آموزش می‎بینند. یکی از حوزه‎هایی که در جهان امروز به شدت تحت تأثیر درونشدها و اطلاعات رسانه‎ای قرار دارد رفتارهای مدنی، مهارت‎های شهروندی و مشارکت‎های اجتماعی است. پژوهشگران بسیاری نقش‎های مثبت و منفی رسانه‎ها را در این گستره مورد بررسی قرار داده‎اند. بررسی یافته‎ها حاکی از آن است که رسانه‎ها می‎توانند با ارائه الگوهای رفتاری، چهارچوب‎های مرجع و اطلاعات مطلوب، به افزایش مهارت‎های شهروندی و شکل‎گیری رفتارهای مدنی کمک کنند. این مسئله به خصوص در مورد رسانه‎های جدیدتر مانند اینترنت و تلویزیون‎های تعاملی، بیشتر مورد تأکید قرار گرفته است اما در مقابل، برخی دیگر با اشاره به تسلط سرمایه‎داری بر رسانه‎ها و بهره‎گیری قدرت‎های سلطه‎جو از آنها برای نیل به اهداف و اغراض ویژه، نقش رسانه‎ها را مورد انتقاد قرار داده‎اند. از نظر آنان تسلط ارزش‎های تجاری و سیاسی موجب شده است که رسانه‎ها با تحریف ارزش‎های اجتماعی مانند مردم‌سالاری و مشارکت‎های اجتماعی و با ارائه اطلاعات یک سویه و تک‎بعدی، جهت‎دهی به نگرش‎های مخاطبان را بر مبنای علایق گردانندگان خود دنبال کنند. با این حال ظرفیت و توانایی رسانه‎ها در این گستره غیرقابل انکار است. از این رو آنچه مهم است افزایش تأثیرات مثبت و کاهش آثار و پیامدهای منفی درونشدهای رسانه‎ای است. پژوهشگران مفهوم سواد رسانه‎ای را برای نیل به این هدف پیشنهاد کرده‎اند. بر این مبنا، مخاطبان به مهارت‎هایی دست می‎یابند که از طریق آنها می‎توانند با رویکردی انتقادی به درونشدها و اطلاعات رسانه‎ای و با کشف اغراض، اهداف، ساز و کارها و محرک‎های مورد استفاده رسانه‎ها، آثار مثبت را جذب کرده و از آثار منفی اجتناب کنند.

"سازه‎انگاری constructivism از جدی‎ترین مکاتب معرفت‎شناسی است که علی‎رغم ریشه‎های فلسفی دیرینه، در نیمه دوم دهه پایانی قرن بیستم و نیمه اول دهه نخستین قرن بیست و یکم، با روی‌آوری مجدد فیلسوفان، اهل تأویل و سایر اندیشمندان حیاتی دوباره یافته است. احیای مجدد این مکتب، بیش از هر چیز مدیون آشفتگی‎هایی است که در نتیجه هجمه‎های پست مدرنیستی به مدرنیسم و جوهره معرفت‎شناسانه آن یعنی پوزیتویسم به وجود آمد. در واقع پست مدرنیسم به نحوی بنیان‎های فلسفی و علمی دانش مدرن را مورد تردید قرار داد و در این مسیر تا آنجا پیش رفت که هر گونه نقطه اتکا برای ابتنای انواع دانش بشری اعم از علم، فلسفه و عرفان را مورد انکار قرار داد. سازه‎انگاران به ساده‎ترین بیان گروهی از اندیشمندانند که کوشیده‎اند به نوعی برخی بنیان‎های فلسفی علم را از تعرض اندیشه‎های پست مدرنیستی مصون بدارند و آنها را به نحوی احیا کنند. از همین رو، سازه‎انگاری و تحلیل‎های سازه‎انگارانه، در سال‎های اخیر به شدت مورد توجه شاخه‎های گوناگون علوم انسانی اعم از علوم اجتماعی، تربیتی، سیاسی و مطالعات فرهنگی قرار گرفته است. این مقاله ضمن معرفی سازه‎انگاری، تأثیرات تلویحی این گونه اندیشه را بر نظام تعلیم و تربیت مورد ارزیابی قرار می‎دهد و در این مسیر هشت اصل تعلیم و تربیت سازه‎انگارانه را ارائه می‎کند. آنگاه می‎کوشد نشان دهد که آموزش Online تا چه حد از استعداد تأمین و تضمین این اصول یا توصیه‎های سازه‎انگارانه برخوردار است. نقش نوین رسانه‎ها در ارتقای سطح آموزشی مدارس این مقاله به بررسی جایگاه نوین رسانه‎ها در برنامه‎ها و فعالیت‎های آموزشی مدارس می‎پردازد و چگونگی بهره‎گیری از رسانه‎ها را برای ارتقای سطح آموزشی مدارس تشریح می‎کند. در سال‎های اخیر رسانه‎ها به عنوان ابزارهای نوین آموزشی مورد توجه دست‎اندرکاران آموزش قرار گرفته‎اند و از آنها به عنوان مکمل فرایند یادگیری انفرادی و گروهی یاد شده است. استفاده بهینه از این ابزارها مستلزم تجهیز مدارس به مراکز رسانه‎ای و در صورت امکان‎پذیر نبودن دسترسی مدارس منفرد به این مراکز، استفاده از مراکز رسانه‎ای منطقه‎ای است. خدماتی که در این مدارس عرضه می‎شود فراتر از ارائه وسایل کمک آموزشی سنتی و یا کتابخانه‎های معمولی است که اکثر مدارس به آنها مجهز هستند. "

"امروزه در عصری زندگی می‌کنیم که رسانه‌ها و وسایل ارتباط جمعی تقریباً بر تمام شئون زندگی ما سایه افکنده‌اند. هیچ موضوع یا مسئله‌ای را اعم از اقتصادی، اجتماعی، نظامی، فرهنگی و… نمی‌توان تصور کرد که رسانه‌ها در آن نقش نداشته باشند. اگر در گذشته خانواده‌ها مهم‌ترین نقش را در آموزش و پرورش افراد و ایجاد جامعه‌ای امن و سالم برعهده داشته‌اند، اکنون رسانه‌ها با پیشرفت‌های نرم‌افزاری، سخت‌افزاری و به طور کلی فناورانه، این نقش را به تصرف و قبضه خود درآورده‌اند. دنیایی که ما در آن زندگی می‌کنیم بیش از آن‌ که دنیایی واقعی، عقلانی و منطقی باشد، دنیایی مجازی، تخیلی و احساسی است که رسانه‌ها برایمان ساخته‌اند. متأسفانه باید گفت تصویری که رسانه‌ها به ویژه برای کودکان و نوجوانان از جهان ترسیم کرده‌اند، اغلب زشت، وحشتناک، ناامن و پر از آشوب و جنگ و نزاع است. خوبی‌ها، زیبایی‌ها، دوستی‌ها، ایثارگری‌ها و... کمتر توسط رسانه‌ها نشان داده می‌شود. ای کاش وضعیت جهان و عملکرد رسانه‌ها به‌ گونه‌ای بود که نام این ویژه‌نامة فصلنامه پژوهش و سنجش به جای «رسانه و جنگ»، «رسانه و صلح» انتخاب می‌شد. اما مرور و مطالعه جنگ‌های به وقوع پیوسته به ‌ویژه در یک قرن اخیر نشان می‌دهد که بیشتر جنگ‌ها با جنگ روانی و رسانه‌ای آغاز شده و با آن ادامه یافته و پایان گرفته‌اند. لهذا پیروزی و شکست کشورها در قالب سیاست‌های رسانه‌ای رقم می‌خورد؛ این رسانه‌ها هستند که پیروزی می‌آفرینند، مغلوب می‌سازند و افکار عمومی را به سمت و سویی که می‌خواهند هدایت می‌کنند. چنان ‌که می‌توان جنگ جهانی اول را جنگ روزنامه‌ای، جنگ جهانی دوم را جنگ رادیویی، جنگ ویتنام را جنگ تلویزیون‌های سیاه و سفید، جنگ اول خلیج فارس را جنگ تلویزیون‌های ماهواره‌ای و جنگ دوم خلیج‌فارس را جنگ رسانه‌‌های مدرن نامید. البته باید اذعان کرد که رابطه رسانه‌ها و جنگ یک رابطة دوطرفه و دو سویه است، یعنی، از یک طرف رسانه‌ها در تحریک و تهییج، آماده‌سازی و اقناع افکار عمومی برای آغاز، پیشبرد و پایان جنگ نقش دارند و از سوی دیگر، خود جنگ همچون میدان و آزمایشگاهی است که در پیشرفت و توسعه و رشد و تکامل و آزمون اثربخشی رسانه‌ها نقش ایفا می‌کند. برای مثال، می‌توان گفت همچنان‌که جنگ اول خلیج‌فارس در سال 1991، موجبات شهرت بیشتر و تکامل شبکه تلویزیونیCNN را فراهم آورد (به طوری که برخی این جنگ را جنگCNN لقب دادند)،‌ جنگ افغانستان بیشترین کمک را به مطرح شدن شبکه تلویزیونی الجزیره و جنگ دوم خلیج‌فارس بیشترین کمک را به شهرت یافتن شبکه العالم کرده است. رسانه‌ها علاوه برنقش‌های مختلفی که در جنگ ایفا می‌کنند، فرماندهی نوعی از مهم‌ترین و اثربخش‌ترین جنگ‌ها، یعنی «جنگ‌روانی» را نیز بر عهده دارند. جنگ روانی از جمله جدید‌ترین سلاح‌های جنگی دوران معاصر علیه باورها، اندیشه‌ها، اعتقادات و احساسات افراد است. این جنگ در عین حال که نوعی دفاع به شمار می‌رود، حالت هجومی نیز دارد، چرا که در عین تقویت روحیة ملت و سربازان خودی، به تضعیف روانی دشمن می‌پردازد. اهداف مهم جنگ روانی عبارتند از: الف) از بین بردن امید مخاطبان کشور مقابل، ب) ترویج بی‌اعتمادی نسبت به رهبران کشور مقابل و ج) ایجاد شکاف در جامعه مورد نظر. در اهمیت جنگ روانی همین بس که در سال91-1990 استفاده مناسب امریکا از ابزار اطلاعاتی جنگ روانی موجب شد که در حدود 87000 نظامی عراقی خود را تسلیم کنند. با توجه به اهمیت و نقش بسیار مهمی که رسانه‌ها در جنگ دارند موضوع این شماره فصلنامه پژوهش و سنجش به جنگ و رسانه اختصاص داده شد. بی‌شک بدون مساعدت و همکاری بی‌دریغ اساتید، اندیشه‌ورزان و پژوهشگران عزیز امکان تهیة چنین مجموعه‌ای میسر نبود. از خوانندگان و مخاطبان فهیم و نکته‌سنج انتظار می‌رود با ارائة پیشنهادها و انتقادهای سازندة خود به مجموعه عوامل دست‌اندرکار فصلنامه منت نهاده، موجبات رفع خطاها و لغزش‌های احتمالی و نیز افزایش غنای فصلنامه را در شماره‌های آتی فراهم سازند. توفیق همگان را از خداوند متعال مسئلت دارم. "

"دربارة کارکردهای رسانه، نقد و نظر، سخن و گفتگو بسیار دیده و شنیده‎ایم اما بی‎تردید یکی از مهم‎ترین کارکردهای رسانه‎ها که از دیر باز مورد توجه و عنایت اندیشمندان این حوزه قرار گرفته است، کارکرد آموزشی این فناوری نوین است. سرآغاز بحث‎های مربوط به نقش آموزشی رسانه‎ها را باید در دغدغه‎ها و نگرانی‎هایی جستجو کرد که پس از فراگستری تلویزیون در جوامع مختلف بشری نسبت به تأثیرات منفی محصولات رسانه در زمینه‎های خشونت، سکس و از خود بیگانگی فرهنگی به ویژه بر روی گروه‎های سنی خاص از جمله کودکان، نوجوانان و جوانان پدید آمد. در نتیجه اجرای صدها طرح تحقیقاتی در کشورهای مختلف جهان، هر چند اجماعی در خصوص وجود یا عدم وجود، میزان و نحوة تأثیرگذاری غیرمستقیم رسانه‎ها بر مخاطبان در میان اندیشمندان حاصل نشد، نوعی خودآگاهی جمعی نسبت به امکان استفاده آموزشی از عموم رسانه‎ها به ویژه تلویزیون پدیدار گردید که مبنای مطالعات، نظریه‎پردازی‎ها و اقدامات بعدی در توسعه رسانه‎های آموزشی به شمار می‎رود. با این همه، این مهم تحقق نپذیرفت مگر پس از بروز مشکلات و مسائلی چون رشد بی‎سابقه جمعیت جهان به ویژه در کشورهای توسعه یافته، افزایش سرسام‎آور هزینه‎های آموزشی در سیستم سنتی و محدودیت‎های منابع مالی دولت‎ها که استفاده از روش‎های سنتی آموزش در سطح عام را غیرممکن ساخته بود. از سوی دیگر ظهور انواع جدیدی از فناوری‎های ارتباطی از جمله شبکه جهانی اینترنت، سی‎دی، شبکه‎های تلویزیونی ماهواره‎ای و مانند آنها که به تدریج و به طور روزافزون هزینه‎های بهره‎گیری از آنها برای عموم مخاطبان کاهش می‎یافت، انگیزه‎ای شد برای آن که دست‎اندرکاران امور آموزشی به ویژه دولت‎ها استفاده از رسانه‎ها برای آموزش را جدی بگیرند. امروزه سرمایه‎گذاری‎های عظیمی خواه از سوی بخش دولتی و خواه از سوی بخش خصوصی در این زمینه به عمل آمده است. این امر به خصوص از آن روست که فناوری رسانه‎ای علاوه بر رفع موانع مالی و فیزیکی موجود بر سر راه سیستم‎های آموزشی سنتی، تأثیرات خیره‎کننده و غیرقابل انکاری در هر دو بعد گسترش کمی و کیفی آموزش داشته است. مطالعات اثبات کرده است که استفاده فعال از همه حواس پنجگانه در آموزش‎های رسانه‎ای یادگیری را تسهیل و جذابیت آموزش را مضاعف می‎کند. به این ترتیب رسانه وارد حیطه آموزش شد و به تدریج جای خود را در این زمینه باز کرد تا آنجا که امروزه سخن از حذف سیستم‎های سنتی آموزش در برخی از نقاط جهان در آینده‎ای نه چندان دور می‎رود. در کشور ما نیز آموزش رسانه‎ای سابقه‎ای به نسبت طولانی دارد و هم اکنون دهه سوم عمر خویش را می‎گذراند. این فرایند که با فراز و نشیب‎های فراوانی مواجه بوده است امروزه به طور عمده از طریق دو نهاد اصلی شبکه آموزش صدا و سیما و دانشگاه پیام نور پیگیری و اجرا می‎شود؛ هر چند محدود به این دو نهاد نیست و بسیاری از دانشگاه‎های کشور گام‎های نخست و حساس را برای راه‎اندازی آموزش online برداشته‎اند. پژوهش و سنجش بنا به درخواست مخاطبان و با توجه به نیازهای موجود کشور، شماره حاضر را به بررسی ابعاد گوناگون آموزش رسانه‎ای اختصاص داده است. در بخش اول طی گفتگوهایی با آقایان دکتر بیابانی و دکتر نوروزی وضعیت فعلی کشور در زمینه آموزش رسانه‎ای و دستاوردها و چالش‎های پیش رو در این حوزه به بحث گذاشته شده است. بخش دوم که به نظریه‎های آموزش رسانه‎ای اختصاص یافته است در ده مقاله ابعاد نظری موضوع را مورد مداقه قرار داده است. بخش سوم این مجموعه حاوی مقالاتی در زمینه کاربردهای آموزش رسانه‌ای و نیز دو مقاله مفید در زمینه مطالعات تطبیقی است و در بخش پایانی سه مقاله در باب دستاوردهای فناورانه این حوزه تقدیم می‎شود. ضمن تشکر از همه مخاطبان فهیمی که تاکنون فصلنامه را مورد عنایت خویش قرار داده‎اند، از همه این عزیزان درخواست می‎کنیم پژوهش و سنجش را همچنان از دیدگاه‎ها، انتقادها و پیشنهادهای خویش بهره‎مند سازند. "

"پیروزی انقلاب اسلامی، از یک سو گامی عملی برای دینی شدن رسانه‌ها در ایران و از سوی دیگر اقدامی تأثیرگذار در بازنگری نظریه‌های ارتباطات و توسعه به شمار می‌رود. برخلاف دیدگاه‌های سابق که صاحبنظران همواره دین را عاملی بازدارنده در برابر توسعه جوامع جهان سوم تلقی می‌کردند، پس از انقلاب اسلامی اهمیت دین در سیاست‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مورد توجه قرار گرفت و تحولی بنیادین را در مکاتب نظریه‌های توسعه شکل داد. این تحول باعث شد تا صاحبنظران به «سنت» و «دین» در به کارگیری وسایل ارتباط جمعی در توسعه توجه کنند. در این مقاله، برای بررسی تحول نظریه‌های توسعه به «مکتب مطالعات نوسازی جدید» که بر نقش مذهب در توسعه تأکید دارد، توجه شده است. از این رهگذر دیدگاه‌های محققان نواندیش نظریه‌های توسعه ارتباطات، مورد بررسی قرار گرفته است. تجربه استفاده از رسانه‌های سنتی در انقلاب اسلامی ایران (1979) برای صاحبنظران درس‌های تازه‌ای داشته است. "

" مقاله ابتدا به توضیح مفهوم فیلم تاریخ مقدس می‌پردازد و سپس چهار مقوله تحقیق، تخیل، رویکرد و دیدگاه کلامی را مورد بحث قرار می‌دهد. در مقوله تحقیق مطالبی چون دستیابی به «خلوص وقایع تاریخی، زمان‌بندی حوادث، جغرافیای طبیعی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی و «تحلیل» مطرح شده است. خلوص وقایع به دنیای رسیدن به ماجراهای واقعی تحقیقی تاریخ است. زمان‌بندی حوادث، زمان رویدادها را به دست می‌دهد. جغرافیا مجموعة عوامل طبیعی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی را به منزله علل یا دست کم بسترهایی در روایت در نظر می‌گیرد و تحلیل به دنبال ترسیم تحلیلی جامع از حرکت معصوم است. در مقوله تخیل، ارتباط بین تخیل هنرمند و عناصر تاریخی در حیطه‌های زمان، مکان، ماجراها، شخصیت‌ها و صحنه‌پردازی مورد بحث قرار می‌گیرد و یگانه معیار حاکم در روا بودن به کارگیری تخیل، معارض نبودن با تاریخ و از بین نبردن روح حاکم بر تاریخی تلقی می‌شود. در مقوله رویکرد توضیح داده می‌شود که رویکرد فیلم تاریخ مقدس یعنی نقطه دید هنرمند و نحوة رجوع او به تاریخ مقدس می‌تواند برخاسته از ضرورت‌ها و نیازهای امروزین باشد. سرانجام در مقوله دیدگاه کلامی به لزوم آشنایی هنرمند بلکه اعتقاد و سلوک او در مباحثی چون ضرورت ولایت، ابعاد و شئون آن پرداخته می‌شود و جمع کردن بین وجهه قدسی و زمینی امام و رسول مورد توجه قرار می‌گیرد. "

روش تحلیل گزارش وب (وب لاگ) نوعی تحلیل گزارش های خوشه بندی های خدمتگرهای وب است که بیش از 30 سال پیش به منور ارزیابی عملکرد نظام های بازیابی اطلاعات و کشف الگوهایاستفاده از آنها به کار رفته است . نوشته حاضر با رویکردی روش شناختی به «تحلیل گزارش وب» درباره نقاط قوت و ضعف آن بحث می کند . تحلیل گزارش وب مبتنی بر داده های عینی و دقیق است و بدین ترتیب اعتبار نتایج تحقیق را افزایش می دهد .

"«شکست قطعی و انهدام دشمنان در زمانی سریع، حمایت از دوستان امریکا با هر چهره‌ای که دارند، حمایت از دموکراسی ظاهری در مواقع ضروری، دوستی با اسرائیل و تثبیت آن در خاورمیانه، کنترل و حفظ منابع انرژی و نفت در دراز مدت، توسل به نیروی نظامی به رهبری واشنگتن، مقابله با تهدیدهای بالقوه و بالفعل جهان سوم علیه امریکا و غرب، مهار اقتصادی و نظامی جهان سوم، گسترش جنگ‌ها به جهان کم توسعه و… روح نظم نوین جهانی مورد نظر امریکا را تشکیل می‌دهد». در عصر رسانه‌های جهانی و چندرسانه‌ای‌ها، رسانه‌هایی مورد توجه و حمایت قدرتمندان جهان قرار می‌گیرند که از نظم نوین جهانی حمایت کنند اما از آنجا که امکان انتخاب رسانه و پیام در عصر سوپرمارکت‌های رسانه‌ای فراهم شده، مخاطبان در انتخاب رسانه برای دستیابی به پیام مورد نظر خود از آزادی بیشتری برخوردارند. مؤلف در مقالة حاضر می‌کوشد با نشان دادن گوشه‌ای از تلاش‌های مردم جهان برای مخالفت با جنگ و دستیابی به اطلاعات صحیح از یک سو اقدامات رسانه‌ها را برای ارسال اخبار جنگ عراق و امریکا بر روی سایت‌های اینترنتی بازگو کند و از سوی دیگر به اقدامات طرفداران جنگ برای نابود ساختن این سایت‌ها بپردازد. "

وب معنایی توسعه وب کنونی از طریق تجهیز اطلاعات با اجزاء معناشناختی مشخص است به نحوی که امکان همکاری میان انسان و رایانه فراهم می شود . وب معنایی خدمات اطلاعاتی بسیار متنوع و خودکار فراهم می کند . داده های وب معنایی توسط ماشین قابل فهم هستند و می توانند در نرم افزارهای مختلف مورد پردازش قراربگیرند . وب معنایی با استفاده از فن آوری هایی نظیر شناسه متحدالشکل منابع (URL) ، زبان نشانه گذاری توسعه پذیر (XML) ، چارچوب توصیف منبع (RDF) ، فرانمای RDF و هستی شناسی وب بنا می شود .

در طی چند سال اخیر علایق تحقیقاتی جدیدی در ارتباط با معاملات استنادی در محیط وب از طریق تجزیه و تحلیل پیوندهای فرامتنی توسط موتورهای کاوش مشاهده می شود . محاسبه عامل تاثیر گذار در وب به عنوان شیوه ای برای سنجش میزان تاثیر گذاری و نفوذ سایت های وب مطرح است و مطالعات موردی مختلفی در این زمینه صورت گرفته است . از طریق عامل تاثیر گذار در وب می توان ارتباط یا همبستگی آن را با دیگر پدیده ها یا متغیرهای پیوشته و ناپیوسته مورد بررسی قرار داد .