درخت حوزه‌های تخصصی

«روزنامه نگاری محیط زیست» به عنوان یکی از رشته های جدید با هدف ارتقای سطح آگاهی شهروندان و آموزش مسائل زیست محیطی به زبان عمومی در دنیا مورد توجه قرار گرفته و این در حالی است که هنوز مطبوعات ایران حتی یک صفحه ویژه محیط زیست ندارند. لزوم افزایش آگاهی و مشارکت مردم در حفظ محیط زیست توسط خبرنگاران، با توجه به بروز بحران های زیست محیطی ضروری است. براساس نظریه برجسته سازی و فریمینگ اولویت دادن به مسائل محیط زیست و قاب سازی های متنوع با رویکرد حرفه ای می تواند باعث ارتقای سواد زیست محیطی شهروندان و مسئولان و مشارکت آنان در حفظ آن شود. پرسش اصلی پژوهش پیش رو این است که «معیارهای حرفه ای» روزنامه نگاری محیط زیست تا چه اندازه در گزارش های زیست محیطی مطبوعات ایران رعایت شده اند؟ در این تحقیق، با روش تحلیل محتوا، 200 گزارش زیست محیطی چهار روزنامه ایران، اعتماد، شرق و شهروند در سال 94 بر اساس معیارهای جهانی روزنامه نگاری محیط زیست بررسی و با روش سرشماری در قالب 12 مقوله تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها نشان می دهد که در گزارش ها 5/66 درصد معیار «فرایندمداری»، 5/72 درصد «بیان پیامدها»، در 84 درصد «نظرات اساتید» و در 5/66 درصد معیار «ارتباط موضوع با دیگر مناطق جغرافیایی» رعایت نشده و تنها در 5/2 درصد گزارش ها از «کاربرد نقشه و چارت» برای آسان سازی اطلاعات استفاده شده است. به طور کلی، بین روزنامه ها از لحاظ رعایت 12 معیار تخصصی روزنامه نگاری محیط زیست تفاوت معنی دار وجود دارد و هر کدام از روزنامه ها در رعایت برخی معیارها شدت و ضعف داشته اند.

یکی از مهمترین مسائل تاریخ ایران در دوره های گوناگون، روابط دولت مرکزی با ایلات، حاکمان محلی و کانون های قدرت در گوشه و کنار کشور بوده است. این موضوع با عنایت به اینکه در بخش قابل توجهی از تاریخ ایران، عناصری با خاستگاه ایلی، قدرت و حاکمیت را در اختیار داشته اند، اهمیتی دو چندان می یابد. شکل گیری دولت پهلوی، از این حیث که خاستگاهی غیرایلی داشت و برخوردار از خصلت های بارز نظامی و به شدت تمرکزگرا بود و شعار تجدد و همراهی با تغییر و تحولات نوین دنیا را سر می داد، نقطه عطفی در روابط دولت مرکزی و ایلات و حاکمان محلی به شمار می رود. در این پژوهش با استناد به قراین و شواهد تاریخی، روابط دولت مرکزی با والی پشتکوه و شیخ خزعل در خوزستان، در سال های نخست روی کار آمدن رضاخان، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته های این تحقیق که با روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است، نشان می دهد که روابط حاکمان مذکور با دولت مرکزی، عمدتاً ماهیتی تقابل محور داشته است؛ چنانکه دولت مرکزی با هدف بسط اقتدار خود و تمرکز افراطی قدرت و حاکمان محلی نیز در مسیر دفاع از پیشینه و هویت تاریخی و قدرت منطقه ای خویش، به شکل منفرد یا مشترک، از جمله در قالب کمیته ای با عنوان سعادت به رویارویی پرداخته اند. این تقابل، ابعادی سیاسی، نظامی، اجتماعی و خارجی داشته و در نهایت به تحکیم حاکمیت دولت مرکزی و زوال قدرت حاکمان محلی انجامیده است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین اعتماد اجتماعی و نزاع فردی در بین جوانان شهر ایلام انجام شده است. جامعه آماری این مطالعه را کلیه جوانان (دختر و پسر) شهر ایلام به تعداد 49 هزار و 908 نفر تشکیل داده است که بر اساس فرمول کوکران، 382 نفر از آنها به عنوان نمونه آماری به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. روش تحقیق، پیمایشی و تکنیک جمع آوری اطلاعات، استفاده از پرسشنامه محقق ساخته بود. بر اساس یافته های پژوهش، میزان اعتماد اجتماعی از نظر جوانان شهر ایلام، 46/3 است که نشان می دهد میزان آن بالاتر از سطح متوسط قرار دارد؛ همچنین میزان نزاع و درگیری در بین جوانان شهر ایلام بر حسب سطح تحصیلات و نوع جنس (مرد، زن)، تفاوتی معنادار را نشان داد؛ اما بین سن، وضعیت تأهل، نوع منطقه شهری محل سکونت با نزاع و درگیری، رابطه ای مشاهده نشد. نتایج حاصل از تحلیل یافته ها نیز نشان داد که بین اعتماد اجتماعی و نزاع فردی جوانان با مقدار 315/0- و سطح معناداری 003/0 رابطه معناداری وجود دارد؛ بدین معنا که با کاهش/ افزایش میزان اعتماد اجتماعی به نهادها میزان نزاع و درگیری فردی نیز افزایش/ کاهش می یابد.

 مقاله حاضر به مقایسه نسلی خاطره میرزاکوچک خان جنگلی در استان گیلان می پردازد. در این بررسی از رویکرد حال گرا و نظریه کادرهای اجتماعی حافظه استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق ساکنین شهرستان های فومن، شفت، صومعه سرا، تالش، آستارا و توابع آن ها بود. روش گردآوری اطلاعات ، روش میدانی و ابزارگردآوری اطلاعات مصاحبه غیرساختمند و عمیق است؛ بدین شکل که از این مناطق با استفاده از روش نمونه گیری نظری و با تبعیت از قاعده اشباع تعداد هفتاد و شش نمونه انتخاب شد و با روش مصاحبه غیرساختمند مورد مطالعه قرار گرفت. یافته ها نشان داد نسل به عنوان یک کادر اجتماعی در جایگاه میرزا در شکل دهی حافظه جمعی گیلانیان تأثیر دارد. خاطره میرزا در نسل اول انضمامی ، پراکنده و ترکیب از هم جدایی از روایت های شفاهی به جا مانده از خویشاوندان و افراد محلی است. نسل دوم به دلیل استفاده از رسانه های رسمی، بهره گیری از گفتارهای شفاهی اقوام و بومیان محلی، میرزا را با واقعیت های تاریخی به یاد می آوردند و دارای خاطره مؤثّر از میرزا بودند. خاطره میرزا در نسل سوم به دلیل نفوذ فیلم ها و سریال های تلویزیونی در تصویرسازی از میرزا در کنار فقدان منابع اطّلاعاتی در این نسل، به شکل مبهم و اساساً تحت تأثیر رسانه های ملی بازنمایی شد.در واقع تصویر مبهم و هاله ای از میرزا برجای گذاشته است. پس از «نسل»، «دینداری» از کادرهای اجتماعی تأثیرگذار بر حافظه جمعی در این پژوهش بود، به نحوی که عده کثیری در یادآوری میرزا به مباحث شرعی یا احکام دینی قیام میرزا اشاره داشتند و مرام و اهداف میرزا را ایجاد حکومت دینی بیان کردند.

این مقاله به دنبال بررسی پیامدهای اجتماعی و فرهنگی مونوریل بر حیات شهری کرمانشاه است. رویکرد نظری مقاله مبتنی بر آراء میشل دوسرتو درباب استراتژی شهرسازان و تاکتیک های مردم در زندگی روزمره است. شهرسازان با رویکردی از بالا و انتزاعی به مداخله در شهر می پردازند. مردم نیز از طریق کنش های زندگی روزمره و حکایت های فضایی، شهر را برای خود قابل سکونت می کنند. روش پژوهش در این مقاله مردم نگاری است و از مشاهده و مصاحبه عمیق برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است. یافته ها نشان می دهند که کرمانشاه شهری تکه پاره و چندفرهنگی است که نیازمند فضای عمومی برای همبستگی اجتماعی است. محل احداث مونوریل، کریدور اصلی شهر و فضای عمومی است که نقش برجسته ای در جامعه چند فرهنگی کرمانشاه دارد. مونوریل به مثابه دیوار سبب تفکیک بیشتر شهر و از بین رفتن فضای عمومی شده است و بخشی از آن را به نامکان تبدیل کرده است. سازه بتونیِ مونوریل کسالت بار، بیگانه کننده و یکنواخت است و امکان شکل گیری تاریخ را غیرممکن ساخته، و با عبور از کنار شکارگاه خسروپرویز و تاقبستان امکان ثبت جهانی آنها را به تعویق انداخته است. با فقیر شدن فضای عمومیِ شهر، مردم به سکنی گزینی جمعی پرداخته اند؛ تبدیل بزرگراه های شرقی و غربی شهر به پارکِ خطی و شکل گیری خودانگیخته بازارچه دولت آباد نمونه بارز این سکنی گزینی است.

آنچه توانسته قالی های خشتی چالشتر را به عنوان اثر هنری از قدیم الایام پایدار نگه دارد، علاوه بر زیبایی های فرمی (تنوع طرح، نقش، رنگ و کیفیت بافت)، کاربردهای گوناگون این قالی است که دربردارنده ویژگی های مفهومی و بعضا زیبایی شناسانه قابل توجهی است. نحوه برخورد مخاطب با قالی خشتی در تنوع این کاربردها نقش به سزایی را داشته است و در گذر زمان تداعی کننده همبستگی میان فرم و عملکرد است. بنابراین، هدف این پژوهش شناسایی کاربردهای قالی خشتی چالشتر و تبیین برخی مفاهیم نهفته در آن هاست. پژوهش این مقاله از نوع کیفی است، رویکردش انسان شناسی هنر و روش آن توصیفی-تحلیلی است و به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که قالی های خشتی چالشتر چه کاربردهایی دارند و از رهگذر این کاربردها چه مفاهیمی را منتقل می کند؟ داده های میدانی در این پژوهش با استفاده از مصاحبه با افراد مطلع در چالشتر و همچنین مشاهده میدانی گردآوری شده اند و از تحلیل این داده ها پنج کاربرد مصرفی، تزئینی، مناسکی، اقتصادی و اجتماعی برای قالی خشتی بازشناسی شد که در میان آن ها کاربرد مناسکی قالی (استفاده مردم منطقه از قالی در مراسم آیینی) و کاربرد اقتصادی قالی (نقش قالی در امرار معاش مردم منطقه) از اهمیت بیشتری برخوردارند.

مشارکت یکی از ارکان اساسی در توسعه، بخصوص توسعه پایدار محسوب می شود و کمتر برنامه ریزی محلی، ملی و بین المللی ای وجود دارد که یکی از بخش های مهم آن، مشارکت و انگیزش اجتماعی مردم نباشد. در این راستا در پژوهش حاضر به بررسی و مطالعه زمینه های مشارکت دانش آموزان در فعالیت های گروهی و اجتماعی (دانش آموزان متوسطه شهر ایلام) پرداخته شد. جامعه آماری این پژوهش شامل 1524 نفر و نمونه آماری آن شامل 256 نفر از دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه و پیش دانشگاهی شهر ایلام بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از نرم افزار spss استفاده شد. نتایج نشان می دهد که متغیرهای اعتماد اجتماعی، سن، انسجام اجتماعی، ساختار قدرت در خانواده (مشورت محور) و رضایتمندی به میزان 23 درصد توانایی تبیین تغییرات متغیر وابسته مشارکت در فعالیت های گروهی و اجتماعی را دارند.

با کاهش روابط اجتماعی در خانه های امروزی نسبت به گذشته، توجه به خصیصه های محیط های مسکونی اهمیت یافته است. تحقیقات از فردگرایی به عنوان منشأ ناهنجاری های اجتماعی از جمله: عدم شناخت خود، خودکم بینی، اختلالات روانی، پیری زودرس و افزایش معضلات اخلاقی در میان جوامع شهری امروزی یاد می کنند. خانه به عنوان اصلی ترین محیط زندگی انسان نقشی تعیین کننده در بروز رفتارهای اجتماعی افراد دارد؛ بنابراین افزایش دانش طراحان نسبت به خصیصه های مطلوب محیط در جهت ارتقای نقش اجتماعی افراد در خانه می تواند بر کاهش فردگرایی اثرگذار باشد. هدف تحقیق حاضر شناخت مؤلفه های کالبدی مؤثر بر میزان تعاملات اجتماعی ساکنان در محیط خانه است. بدین منظور با روش تحلیلی و استفاده از ابزار پرسشنامه دو گونه مسکن (بدون حیاط و حیاط دار) در شهر ایلام بررسی گردید. برای گونه مسکن حیاط دار از 41 نفر و برای گونه مسکن بدون حیاط از 34 نفر پرسش شد؛ این افراد به صورت تصادفی از بین کسانی انتخاب شدند که تجربه زندگی در این گونه مسکن ها را داشته اند؛ نتایج تحقیق نشان داد که سه متغیر مجاورت عملکردی، سبک زندگی و نیاز به کمک متقابل، عوامل مهم و مشترک در اجتماع پذیری افراد در دو گونه مسکن بوده است. در نهایت پیشنهاد شد که از توسعه خانه های بدون حیاط جلوگیری شود و در صورت عدم تحقق این امر به حضور حیاط در طبقات برای هر واحد مسکونی توجه گردد؛ همچنین فارغ از ابعاد و مساحت حیاط، هندسه قرارگیری حیاط نسبت به خانه مد نظر طراحان باشد.

تأخیر در سن ازدواج پدیده ای است که در جهان معاصر در تمام کشورهای مختلف اعم از توسعه یافته و توسعه نیافته عمومیت یافته است؛ اگرچه در جای جای جهان، اشتراکات فراوانی در علل این پدیده وجود دارد؛ ولی می توان در هر منطقه جغرافیایی و فرهنگ حاکم بر آن علت های خاصی را جویا شد؛ چنانکه در ایران با توجه به شرایط فرهنگی ویژه آن علت ها متفاوت است. این پژوهش با هدف توصیف موانع ازدواج در بین 374 نفر از دانشجویان دانشگاه ایلام در سال تحصیلی 1395 صورت گرفته است. روش نمونه گیری، طبقه ای بوده و برای آزمون فرضیه ها و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شده است. مهمترین یافته های این پژوهش بدین قرار است: در مقایسه میانگین نمرات عوامل تأثیرگذار بر موانع ازدواج (اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و بی توجهی مسئولان)، عامل فرهنگی با 16/3 درصد، عامل اقتصادی با 12/3 درصد، عامل بی توجهی مسئولان با 74/2 درصد و عامل اجتماعی با 31/2 درصد، به ترتیب، بیشترین تا کمترین میانگین نمره را در بین نمونه مورد بررسی داشته اند و در مقایسه بین میانگین نمرات گویه های مورد استفاده برای 1. متغیر عامل فرهنگی موانع ازدواج، عیب شمردن جلسات آشنایی قبل از ازدواج با 88/3 درصد بیشترین نمره و عیب شمردن طرح مسئله ازدواج توسط خانواده دختر با 39/2 درصد کمترین نمره؛ 2. متغیر عوامل اقتصادی، بالا بودن هزینه زندگی با 42/4 درصد بیشترین نمره و فاصله طبقاتی دو خانواده با 44/2 درصد کمترین نمره؛ 3. متغیر عدم اعطای وام مورد نیاز به زوج های جوان با 61/3 درصد بیشترین نمره و عدم حمایت از ازدواج های ساده با 08/2 درصد کمترین نمره و 4. متغیر عامل اجتماعی موانع ازدواج، وضع مهریه سنگین با 96/2 درصد بیشترین نمره و ازدواج پس از اتمام تحصیلات با 16/2 درصد کمترین نمره را از بین گویه ها به دست آورده اند.

 شهرها پدیده های اجتماعی و فیزیکی پیچیده ای هستند که زیر فشار توسعه دائمی قرار دارند و تغییرات کمی و کیفی زیادی در آنها به وقوع می پیوندند. از مهمترین پیامدهای رشد شتابان شهرنشینی و توسعه کالبدی شهرهای کشور در دهه های اخیر، از هم پاشیدگی نظام توزیع مراکز خدماتی شهر بوده که زمینه نابرابری اجتماعی شهروندان در برخورداری از این خدمات را فراهم کرده است. پژوهش حاضر با هدف تحلیل عدالت اجتماعی در ساختار فضایی و نواحی شهری با تأکید بر خدمات آموزشی و فرهنگی در شهر ایلام انجام شده است که از نظر ماهیت، نظری - کاربردی و از لحاظ روش مطالعه، توصیفی- تحلیلی می باشد. در این پژوهش، ابتدا با استفاده از مدل تاپسیس، به رتبه بندی نواحی اقدام شد که نشان داد یافتن الگوی واحد توزیع خدمات آموزشی و فرهنگی در شهر ایلام، میسر نیست؛ در نتیجه این نواحی در سه سطح، بالا، متوسط و پایین قرار گرفته اند. بخشی از اطلاعات مورد نیاز پژوهش با استفاده از ابزار پرسشنامه جمع آوری شد که حاصل آن بیانگر این بود که شهروندان ناحیه پیچ آشوری، با میانگین 31/3 و شهروندان ناحیه ویژن با میانگین 12/3 از 5، بیشترین رضایت را از کیفیت خدمات آموزشی و فرهنگی داشته اند؛ اما شهروندان نواحی مرکزی و بانبرز به ترتیب با میانگین 33/13 و 12/1 از 5 کمترین رضایت را از خدمات مذکور داشته اند؛ لذا نواحی مرکزی و بانبرز در اولویت بیشتری برای واگذاری خدمات آموزشی و فرهنگی و تلاش برای بسترسازی عدالت فضایی قرار دارند.

مطالعه حاضر با هدف بررسی رابطه بین سرمایه جسمانی و پذیرش اجتماعی در میان دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام در سال 1396 به روش پیمایشی انجام شد. چارچوب نظری آن هم بر اساس نظریه «گافمن»، «بوردیو» و «گیدنز» و «مکتب مبادله» تنظیم گردید. روش نمونه گیری نیز تصادفی طبقه ای بود و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران، 352 نفر انتخاب شد. در این پژوهش از پرسشنامه محقق ساخته سرمایه جسمانی و پرسشنامه استاندارد پذیرش اجتماعی مارلو و کراون به ترتیب با آلفای کرونباخ 84% و 68% استفاده گردید. برای تحلیل داده ها نیز از دو بخش آمار توصیفی و آزمون های ضریب همبستگی پیرسون، آزمون T، آنالیز واریانس و آزمون من ویتنی بهره گرفته شد. یافته های استنباطی نشان می دهد که بین مؤلفه های تناسب اندام، جراحی زیبایی، پوشش بر حسب مد، رشته تحصیلی، وضعیت تأهل، مقطع تحصیلی، طبقه اجتماعی و وضعیت شغلی با میزان پذیرش اجتماعی، رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؛ اما بین آرایش بدن، رژیم غذایی، سن و جنسیت با میزان پذیرش اجتماعی، رابطه معناداری وجود ندارد.

امروزه در برنامه ریزی های از بالا به پایین، اصل مشارکت مردمی و توجه به نیاز ساکنان، نادیده گرفته می شود. در راستای این بی توجهی ها، شاهد آسیب های اجتماعی و فرهنگی در سطح محلات شهری هستیم. در این پژوهش، محله خیام در شهر ایلام، برای به کارگیری رویکرد مشارکتی در تدوین طرح راهبردی پیشنهادی برگزیده شد. مقیاس تحلیل در پژوهش حاضر، محله شهری و محدوده مطالعاتی آن، ناحیه 4 از منطقه یک طرح تفصیلی مصوب 1395 ایلام بود. این پژوهش با ماهیت کاربردی و با بهره گیری از روش های توصیفی و تحلیلی انجام شد؛ به این ترتیب که با مطالعات کتابخانه ای، مطالعه اسناد و طرح های مصوب، مشاهده میدانی، بروزرسانی آمار و نقشه های مورد استفاده، بهره برداری از استانداردهای موجود برنامه ریزی و طراحی شهری و ضوابط شهرسازی، تدوین پرسشنامه و جمع آوری وضعیت کلی محله به همراه نظرات و پیشنهادهای شهروندان ساکن محله و تحلیل نتایج حاصل از آن با رویکرد سنجش مکان، أمین سرزندگی و امنیت به عنوان هدف های راهبردی کلان، با استفاده از روش های گفته شده، برای محله خیام شهر ایلام پیشنهاد گردید. در نهایت نیز مجموعه ای از راهبردها و سیاست های اجرایی در قالب برنامه ریزی راهبردی با بهره گیری از تکنیک تحلیل سوات در سطح محله ارائه شد. یافته های پژوهش نشان داد که زیباسازی محیط محله، تأسیس شورایاری محله، ایجاد مراکز تجاری، ایجاد پارک محله و نورپردازی فضاهای عمومی، مهمترین خواسته های مردم در مورد ساماندهی مشکلات اجتماعی و فرهنگی محله است.