سند فوق، نخستین بیانیة سیاستگزاری امریکا دربارة ایران بوده که دو ماه پیش از ملی شدن شرکت نفت انگلیس و ایران (AIOC) تدوین گردید. یکی از فرضیات اساسی در این دوران این بود که ایران یک “اهمیت حاد” برای ایالات متحده آمریکا دارد و یک “هدف مستمر برای توسعة شوروی” است.
پرسش اصلی این مقاله درباره چگونگی تغییر سیاست امریکا، پیرامون عدم مداخله در امور ایران و احترام به حاکمیت آن تا آمادگی برای دخالت مستقیم در براندازی نخست وزیر وقت است که بسیار مختصر مورد بررسی قرار گرفته است.
این مقاله با اشاره به اختلاف نظر دولتمردان انگلیس و امریکا در مورد آیندة دولت دکتر مصدق با وجود آگاهی از احتمال کودتای عناصر تودهای، به وضع شرکت نفت ایران و انگلیس و بعضی افراد دخیل در این کودتا میپردازد.
"روی نقشة جنگ، ایران تنها جایی بود که منافع راهبردی، سیاسی و دیپلماتیک متفقین در آنجا متمرکز شده بود. این نوشتار از سه بخش تشکیل شده است:
الف) از حملة لهستان تا عملیات بارباروسا
ب) از عملیات بارباروسا تا بحران آذربایجان
ج) از پوتسدام تا بحران آذربایجان و جنجال پیام آشکار ترومن
"
پیش از جنگ جهانی دوم، ایالات متحده توجه چندانی به ایران نداشت. پس از مسئلة تخلیة آذربایجان هم امریکا باز خود را به یکباره و به طور عمیق در ایران درگیر نکرد. مداخلة آمریکا در ایران تا بحران نفت ایران و انگلیس در 1951 به کندی پیش رفت، اما از آغاز دورة ریاست جمهوری آیزنهاور بود که آمریکا، آشکارا رویکرد مداخله جویانه را در ایران در پیش گرفت.
متن حاضر گزارشی از سازمان سیا است که مبین اهداف سیاست منطقهای امریکا در خاورمیانه بوده و برای شناخت نیروها و گرایشهای اصلی موجود در منطقه و برآورد نقاط قدرت و ضعف آن تهیه شده است.
گزارش مختصری است بر پایة اسناد موجود در مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی که به روابط فرهنگی ایران و اسرائیل در دورة پهلوی دوم در زمینههای: جهانگردی، جشنهای 2500 ساله، باستان شناسی، دعوت از روشنفکران و مقامات دو طرف، پخش برنامههای رادیویی، اعطای بورسیههای دانشجویی و برگزاری دورههای آموزشی و همکاریهای هنری و ورزشی میپردازد.
انعکاس زندگی و عملکرد سیاسی مرحوم حسن پیرنیا (مشیر الدوله) در منابع فارسی تاریخ معاصر ایران است. تأکید بر منابع فارسی بیشتر از آن جهت است که بتوان از این طریق تصویر داوری دیگر فرهیختگان ایرانی را دربارة او بدانیم.
"در ژوئیه 1951، رئیس جمهور ترومن نمایندهای ویژه به ایران اعزام نمود تا بنبست روابط میان ایران و بریتانیای کبیر را از میان بردارد، زیرا مقامات ایالات متحدة امریکا میترسیدند که این واقعیت به زودی موجب متوقف شدن عملیات استخراج نفت کشور شود و اقتصادی ایران به کلی فرو پاشد و راه رسیدن کمونیستها به قدرت را هموار نماید.
"
متن حاضر ترجمة سندی است که کارشناسان سازمان سیا در 8 ژانویة 1953 با هدف بیان وضعیت ایران برای مقامات تصمیم گیرندة دولت آمریکا تهیه شد. این سند پس از گذشت 44 سال از کودتای 28 مرداد از طبقهبندی محرمانة این سازمان خارج شده است.
با حمایت رهبر فقید انقلاب از اشغال لانة جاسوسی آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام، دانشجویان اشغال کنندة سفارت، دست به افشاگری زده و مجموعه اسناد سفارت امریکا را در بیش از هفتاد جلد کتاب چاپ کردهاند، اما از دید سندشناسی، هنوز پرسشهایی در مورد اصالت این اسناد وجود دارد
درسال 1947 سفارت انگلیس در واشنگتن به وزارت امور خارجة امریکا اطلاع داد که دولتش دیگر قادر به جلوگیری از فعالیت کمونیستها در یونان نیست. در پی این خبر غوغایی در آمریکا برپاشد که منجر به برنامة اصل چهار ترومن برای دفاع از دولتهای غیر کمونیستی همچون ایرانی در برابر نفوذ شوروی بود. این مقاله به اختصار به شرح نقشه و فعالیتهای اصل چهار ترومن در ایران میپردازد.