این مقاله در صدد است تا ضمن تحلیل آرمانها و ابزار مختلفی که به خود انگیختگی یکپارچه مردم ستم کشیده برای مبارزه با استبداد و سرکوب و همچنین به دگرگون کردن نظام سیاسی، اقتصادی و اجتماعی حاکم منجر گردید، به نقش دولت انگلیس در پیروزی انقلاب مشروطیت توجه ویژه ای نماید.
در مورد نقش آیتالله کاشانی در نهضت ملی شدن نفت و فراز و نشیب روابط میان وی و دکتر محمد مصدق، سئوالات و نکاتِ نیازمند تحلیل و واکاوی بیشتر، همچنان در تحقیقات و آثار مربوط به چشم میخورد. بدیهی است که محققان و نویسندگان با توجه به منابع و اسناد در دسترس خود و از دریچه نگاه خویش در این زمینه اظهارنظر نمودهاند. بازیابی و انتشار اسناد جدید میتواند زوایای جدیدی از موضوع را برای پژوهشگران مکشوف سازد. سند نویافته سئوال و جواب از آیتالله کاشانی که طی آن به صراحت، چند مسئله مهم مربوط به مواضع و رفتار سیاسی ایشان در سالهای نهضت ملی شدن نفت و کودتای 28 مرداد، مستقیماً و بیواسطه از زبان وی نگاشته شده، واجد اهمیت و ارزش تاریخی است....
در سالهای اخیر، موضوع «تاریخ معاصر» مورد توجه محافل علمی تاریخ پژوهی و پژوهشگران تاریخ واقع شده است. در سال 1374، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران اقدام به برگزاری یک سلسله نشستهای تخصصی در این باره کرد و در سال 1381، مرکز بررسی اسناد تاریخی نیز تحت عنوان اسناد و تاریخ معاصر، همایشی برگزار کرد. این نوشته در پی آن است تا در حد امکان به تبیین مفهوم تاریخ معاصر و بررسی دیدگاههای مربوط به این موضوع بپردازد.
در سال 1909 نیروهای روس به بهانه رساندن گندم و بازکردن راهها، وارد آذربایجان شدند. در سال 1911 روسیه برای بار دوم تبریز را اشغال کرد. شش سال اشغال آذربایجان به دست روسها سرانجام در پی انقلاب 1917 روسیه پایان پذیرفت .