درخت حوزه‌های تخصصی

جستجوی اندیشه سیاسی در تفکر رضا داوری اردکانی، دغدغه این نوشتار است. بر این اساس مقاله می کوشد در یک پس زمینه تاریخی یعنی از طریق بازنمایی بستر و شرایط تاریخی در قالبی نظری، به قوام یافتن اندیشه فلسفی داوری در دو بخش مربوط سیاست بپردازد. دو محور اساسی در کلیت جریان اندیشه سیاسی داوری بچشم می خورد؛ یکی تأمل و کند کاو در دستگاه فلسفه سیاسی فارابی مؤسس فلسفه اسلامی و دوم بازخوانی و نقد داوری از مبانی تجدد است. نتیجه آنکه اندیشه سیاسی داوری به ضرورت فلسفی است و در حوزه سیاست متأثر از زمانه ای است که افکار و آرای او در آن شکل یافته است و به همین دلیل در بخش هایی متضمن نظریه سیاسی است.

از عمر جریان روشن‏فکری دینی در ایران نزدیک به یک قرن می‏گذرد. این جریان تقریبا در تمامی تحولات عینی و فکری جامعه ما حضور داشته است. این واقعیت اگر دلیلی بر درستی این جریان نباشد دست‏کم نشانه پویایی و زنده بودن آن است. با این همه، این جریان همواره در معرض نقد رقیبان بوده است. امروز هم این نقد بر حقانیت این جریان یا بر میزان تأثیر آن و یا برنامه‏ریزی و اقدامات آنان نشانه رفته است. آنچه می‏خوانید بازشناسی این جریان از منظر علیرضا علوی‏تبار است.

این مقاله به کالبد شکافی تاریخی واژه روشن‏فکری در ایران می‏پردازد. و در آن آغاز استعمال این واژه را شروع حکومت قاجار می‏پندارد. در ادامه از روشنفکرانی چون عباس میرزا قاجار، میرزا تقی‏خان امیر کبیر، میرزا صالح شیرازی، میرزا جعفرخان مشیرالدوله تبریزی، فتحعلی آخوندزاده، میرزا ملکم خان و سید جمال‏الدین اسدآبادی در پیدایش روشن‏فکری در ایران نام می‏برد و به اجمال به نقششان در تاریخ اندیشگی ایران می‏پردازد.

آقای دکتر گلشنی در این گفت‏وگو به موضوع رابطه علم و فلسفه پرداخته است. وی معتقد است که روش علم و روش فلسفه تفاوت دارد ولی هر دو دسته دانشمندان و فیلسوفان اظهارات ناظر به حوزه‏های یک‏دیگر نیز دارند. دانشمندان مفروضات عام فلسفی دارند و نمی‏توانند آنها را از طریق روش‏های علمی اثبات یا نفی کنند. به نظر آقای گلشنی علم بومی معنادار است ولی به این معنا نیست که علم جهانی نداریم.

آقای بهمن‏پور در پاسخ خود به آقای سروش، بر این موضوع تأکید می‏کند که، تعارض افکنی میان تشیع و مردم‏سالاری نه به سود آن است و نه درمانی برای این. ولایت در اندیشه شیعی، به معنایی نیست که، با خاتمیت در تعارض باشد؛ بلکه امامان شیعه، مفسران و شارحان همان وحی‏ای هستند که بر پیامبر نازل شد. اعتقاد به مهدویت نیز با خاتمیت منافاتی ندارد مگر آن‏که تفسیری نامناسب از آن ارائه شود.

نویسنده در این نوشتار به دیدگاه استاد مطهری درباره روحانیت اشاره کرده است. ایشان می‏نویسد از نظر شهیدمطهری سرنوشت جمهوری اسلامی ایران به اندیشه و عملکرد روحانیت بستگی دارد؛ سپس با ذکر آفاتی مانند عوام‏زدگی که موجب فلج شدن جامعه روحانیت گردیده است به ضرورت اصلاحات در نهاد روحانیت تأکید ورزیده‏اند.