۱. رابطه عقل و ایمان با فلسفه و دین نویسنده: سعید گراوند منبع: قبسات ۱۳۸۴ شماره ۳۵ کلید واژه ها: عقلانیت فلسفه اسلام مسیحیت تثلیث دین ایمان اعتقاد دینی فلسفه دین حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین تعداد بازدید : ۱۴۹۷۱۵ چکیده مسأله رابطه عقل و دین یا به تعبیری فلسفه و دین یا رابطه اعتقاد دینی و عقلانیت و ایمان ، یکی از مهم ترین مسائل در حوزه دین پژوهی و فلسفه دین است. در این حوزه، یک سؤال اساسی وجود دارد : آیا اعتقاد دینی ، عقلانی است یا غیر عقلانی و ضد عقلانی که باید به آن ایمان آورد ؟ در پاسخ به این سؤال ، در جهان غرب ، دو دیدگاه شاخص است : 1. اعتقادهای دینی با عقل سازگاری دارد که به آن عقل گرایی می گویند. 2. اعتقادهای دینی با عقل ناسازگار یا ضد عقل است که به آن ایمان گرایی می گویند. از میان عقل گرایان به دیدگاه توماس آکوئیناس ،ایمانوئل کانت و از میان ایمان گرایان به دیدگاه کیرکه‌گارد، ویتگنشتاین، نورمن مالکوم و پلانتینگا اشاره شده که همراه با نقد و بررسی است. سه استدلال کیرکه‌گارد در باب ایمان گرایی یعنی برهان تقریب، برهان تأخیر(یا تعویق) و برهان شور و شوق، بیشتر بحث شده است. در پایان، دیدگاه اسلام در بارة رابطه عقل و دین مطرح و این نظریّه مورد تأکید قرار گرفته است که در اسلام به طور کلی هماهنگی بین عقل و دین وجود دارد و ایمان گرایی به صورتی که در غرب مطرح است، در آن مطرح نیست و دلیل آن هم راز وار و غیر عقلانی بودن اصول اساسی مسیحیت و عقلانی بودن اصول اساسی اسلام است.
۲. فلسفه علم چیست؟ فلسفه علم چیست؟ نویسنده: مسعود امید منبع: کیهان اندیشه ۱۳۷۴ شماره ۶۴ حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه علم حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی معرفت شناسی تعداد بازدید : ۱۰۰۴۸۸ چکیده
۳. ماهیت ایمان از دیدگاه علامه طباطبائی نویسنده: مسعود امید منبع: کیهان اندیشه ۱۳۷۳ شماره ۵۷ حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام کلام جدید ایمان دینی تعداد بازدید : ۸۹۳۹۲ چکیده
۴. اندیشه های مارتین هایدگر نویسنده: حمیدرضا نظری منبع: کیهان اندیشه ۱۳۷۳ شماره ۵۷ حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی دوره معاصر (قرون 20 و 21) فلسفه قاره ای اگزیستانسیالیسم تعداد بازدید : ۷۴۵۶۷ چکیده
۵. آثار افلاطون نویسنده: احمد عزتی پرور منبع: کیهان اندیشه ۱۳۷۵ شماره ۶۶ حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی یونانِ باستان و روم سقراط تا ارسطو افلاطون (428-348 ق.م) حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی تعداد بازدید : ۷۲۴۹۸ چکیده
۶. فلسفه تعلیم و تربیت در جهان امروز نویسنده: سعید بهشتی منبع: قبسات ۱۳۸۵ شماره ۳۹ و ۴۰ کلید واژه ها: فلسفة تعلیم و تربیت مفهوم فلسفة تعلیم وتربیت تحولات فلسفة تعلیم و تربیت حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه تعلیم و تربیت تعداد بازدید : ۶۹۰۸۴ چکیده فلسفة تعلیم و تربیت درجایگاه یکی از فلسفه‌های مضاف، از دو زاویه قابل بررسی و مطالعه است: 1. دیدگاه‌های فیلسوفان دربارة تعلیم و تربیت؛ 2. رشتة دانشگاهی. فلسفة تعلیم و تربیت از نگاه اول، تاریخی به قدمت اندیشه‌ورزی و نظریه پردازی فیلسوفان شرق و غرب عالم در باب تربیت دارد؛ اما از نگاه دوم حدود یک قرن از عمرش سپری می‌شود. از فلسفة تعلیم و تربیت، بسته به نوع دید و مبانی فلسفی متناسب با آن، مفاهیم و تعاریف گوناگونی ارائه شده است: استنتاج آرای تربیتی از مبانی فلسفی، کاربرد فلسفه در تعلیم و تربیت، نظریة عمومی تعلیم و تربیت، تحلیل و پردازش مفاهیم و گزاره‌های تربیتی و مانند آن. نگارندة این مقاله، فلسفة تعلیم و تربیت را تبیین و اثبات مبادی تصوری و تصدیقی تعلیم و تربیت تلقی می‌کند و در سه سطح پیش استنتاجی یا باز یافت، استنتاجی یا کشف، و فرا استنتاجی یا خلق به بررسی فلسفة تعلیم و تربیت می‌پردازد. طراحی و اجرای تدابیر و راهکارهایی در سه سطح بازیافت، کشف و خلق، از شرایط اساسی پی‌ریزی فلسفة تعلیم و تربیت اسلامی است. رشتة فلسفة تعلیم و تربیت، تحولات و تطوراتی را پشت سر نهاده که در دو مرحله قابل تشخیص و بررسی است؛ مرحله رویکرد ایسم‌ها و مرحله رویکرد تحلیلی. فلسفة تعلیم و تربیت در حال حاضر در مرحلة پساتحلیلی و مشتمل بر رویکرد‌ها و دیدگاه‌های متنوعی در جهان غرب است.
۷. نفس شناسی ابن سینا نویسنده: رضا اکبریان منبع: اطلاعات حکمت و معرفت شهریور ۱۳۸۵ شماره ۷ حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه ذهن تعداد بازدید : ۵۷۴۲۸ چکیده
۸. هرمنوتیک و انواع آن نویسنده: آیت قنبرى منبع: علوم سیاسى ۱۳۷۷ شماره ۲ حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی دوره معاصر (قرون 20 و 21) فلسفه قاره ای هرمنوتیک حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام کلام جدید روش شناسی دین پژوهی تعداد بازدید : ۵۶۲۴۲ چکیده
۹. تاریخچه اجمالی تجربه گرایی و واکنشهای متعارض با آن نویسنده: عین الله خادمی منبع: کیهان اندیشه ۱۳۷۵ شماره ۶۸ حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی معرفت شناسی تعداد بازدید : ۵۳۸۳۸ چکیده
۱۰. اومانیسم دینی و اومانیسم سکولار نویسنده: غلام حسین توکلی منبع: پژوهش های فلسفی-کلامی ۱۳۸۲ شماره ۱۷و۱۸ حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی انسان شناسی فلسفی تعداد بازدید : ۵۳۷۲۲ چکیده
۱۱. فلسفه دکارت نویسنده: برنارد ویلیامز مترجم: سید علی حقی منبع: کیهان اندیشه ۱۳۷۳ شماره ۵۳ حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی عصر جدید دکارت تا کانت عقل باوری ( قرون 16 و 17) تعداد بازدید : ۴۶۱۴۹ چکیده
۱۲. نسبت دین با ایدئولوژی نویسنده: عبدالله نصری منبع: قبسات ۱۳۷۷ شماره ۷ حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین تعداد بازدید : ۴۵۹۹۲ چکیده
۱۳. فلسفه ریاضی نویسنده: سیما مهام منبع: کیهان اندیشه ۱۳۷۳ شماره ۵۵ حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه ریاضیات تعداد بازدید : ۴۴۱۷۱ چکیده
۱۴. درآمدی بر فلسفه هنر از دیدگاه فیلسوفان اسلامی نویسنده: حسین هاشم نژاد منبع: قبسات ۱۳۸۵ شماره ۳۹ و ۴۰ کلید واژه ها: زینت هنر موسیقی صنعت جمال زیبایی فلسفه هنر خیال حضرت خیال محاکات شعر بهاء لذت فن حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه هنر تعداد بازدید : ۴۱۲۶۸ چکیده فلسفة هنر به تبیین مبادی و مبانی غیرهنری هنر یا به تعبیر دیگر به تبیین مبادی فلسفی هنر می‌پردازد. هر چند فلاسفه اسلامی بخش مستقلی را در آثار خود به فلسفه هنر اختصاص نداده‌اند، اما به‌طور پراکنده در لابلای مباحث گوناگون به طرح مباحثی پرداخته‌اند که در قالب فلسفه هنر می‌گنجد. چنان‌چه در مورد معرفت شناسی و فلسفه علم هم وضع به همین منوال است. یکی از مباحث محوری در فلسفه هنر بحث زیبایی است. فیلسوفان اسلامی تعاریف و دیدگاه‌های ویژه درباره زیبایی دارند به عقیده حکمای اسلامی زیبایی‌های موجود در این عالم جلوه‌های ناقص و مقیّدی از زیبایی مطلق یعنی حق‌تعالی هستند. دومین بحث محوری در فلسفه هنر، نقش خیال در پیدایش آثار هنری است. حکمای اسلامی به وجه مبسوط به بحث خیال و قوّه خیال و عالم خیال و تاثیر آن در پیدایش آثار هنری مثل شعر پرداخته‌اند. از طرف دیگر در تلقی متعالی صدرالمتالهین از فلسفه هنر، منشأ هنر برخی اسماء و صفات الاهی از قبیل خالقیت و احسن الخالقیت حق‌تعالی دانسته شده است به این بیان که همه انسانها به نحو تشکیکی خلیفه خداوند و وارث صفات الاهی‌اند. هنرمندان هم با خلق آثاری در حدّ خود تجلی بخش این اسماء و صفاتند. همچنین حکمای اسلامی تلقی متعالی از محاکات دارند که با تلقی افلاطون و ارسطو از محاکات تفاوت عمیق دارد و بسیار ژرف تر از آن‌ها است.
۱۵. مثل از افلاطون تا علامه نویسنده: مهدی نجفی افرا منبع: کیهان اندیشه ۱۳۷۵ شماره ۶۸ حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی یونانِ باستان و روم سقراط تا ارسطو افلاطون (428-348 ق.م) حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق گروه های ویژه تاریخ فلسفه حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی متافیزیک حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی الهیات بالمعنی الاخص تعداد بازدید : ۴۱۱۸۵ چکیده
۱۶. اثبات وجود خدا از منظر ابن سینا نویسنده: اقدس یزدی منبع: نامه مفید ۱۳۸۱ شماره ۳۰ کلید واژه ها: برهان لمّى ممکن الوجود واجب الوجود تسلسل برهان وسط و طرف برهان وجوب و امکان حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین تعداد بازدید : ۳۸۷۵۲ چکیده در طول تاریخ بشر در کنار مساعى انبیاء الهى در راستاى معرفى خداى حقیقى به انسانها، عقلاء و متفکرینى نیز بودهاند که حداکثر تلاش خود را جهت رهیافت عقل به وجود خداوند به کار گرفتهاند. در این میان ابن سینا به عنوان فیلسوفى مسلمان از منزلت رفیعى برخوردار است. در مقاله حاضر پس از بحث از نظرى بودن مسأله اثبات خدا و این که از میان انواع براهین فلسفى چگونه برهانى در این باره قابلیت دارد. به بیان تقریرهاى مختلف ابن سینا براى اثبات وجود بارى تعالى در مهمترین آثار او یعنى: «شفا» «اشارات»، «نجات» و «مبدأ و معاد» پرداخته و توضیح مىدهیم که همه این تقریرها قابل جمع به بیان واحدى هستند. ابن سینا برهان خود را «صدیقین» مىنامد که از این جهت مورد انتقاد ملاصدرا واقع شده است. از نظر بزرگان فلسفه، برهان ابن سینا نه لِمّ است و نه دلیل، بلکه شبه لمّ است. در پایان به برخى ایرادات وارد بر برهان پرداختهایم.
۱۷. مسأله شر و راه حل های آن نویسنده: محمد محمدرضایی منبع: پژوهش های دینی ۱۳۸۴ شماره ۳ کلید واژه ها: خدا مسأله شر خداباوری شر طبیعی شر اخلاقی جهان مادی عالم تزاحم خیرخواهی خدا حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین تعداد بازدید : ۳۸۶۴۴ چکیده این مقاله بر آن است تا یکی از مسائل مهم در حوزه دین پژوهی و فلسفه دین، یعنی مسأله شرّ را مورد بررسی قرار دهد. برخی از منتقدان، وجود شر در جهان را با خداباوری منافی میدانند. در مقابل متفکران و متکلمان دینی تلاش کردهاند برای این معضل، راه حلهایی بیابند. این مقاله میکوشد که مهمترین این راه حلها را به صورت مختصر مورد بررسی قرار دهد. ابتدا برای روشنی هرچه بیشتر به توصیف مفهومی و مصداقی شر اشاره شده و سپس برای حل مسأله شر، پنج راه حل مطرح گردیده است که عبارتند از: 1. شر، امر عدمی است 2. شر لازمه جهان مادی است 3. شر لازمه آزادی انسان است. 4. شر ناشی از جزئی نگری است 5. شر ناشی از جهل انسان است. به نظر میرسد که اگر انسان بخوبی به این راه حلها توجه کند معضل شرور را دیگر منافی با خداباوری نخواهد داشت.
۱۸. بررسی سه دیدگاه «اخلاق مبتنی بر فضیلت، اخلاق مبتنی بر عمل و اخلاق مکمل» نویسنده: مرضیه صادقی منبع: نامه مفید ۱۳۸۰ شماره ۲۸ کلید واژه ها: اخلاق فضیلت اصول اخلاقی ارزش انگیزه وظیفه حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه اخلاق تعداد بازدید : ۳۸۲۰۱ چکیده مقاله حاضر درصدد بیان معیارى است که فلاسفه اخلاق در جهت درست و نادرست بودن احکام اخلاقى ارائه دادهاند، اما از آن جایى که به نظر نویسنده دیدگاه اخلاق مبتنى بر فضیلت از جایگاه عمیقترى برخوردار بوده، به نقد و بررسیهایى که نسبت به این دیدگاه بعمل آمده، پرداخته شده است. همچنین به نقدهایى که این دیدگاه نسبت به دیدگاه مقابل خود، یعنى اخلاق مبتنى بر عمل دارد، اشاره شده و در پایان به تبیین قول مختار در این زمینه پرداخته شده است.
۱۹. زمان چیست؟ نویسنده: سید مسعود موسوی کریمی منبع: نامه مفید ۱۳۷۹ شماره ۲۳ حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی یونانِ باستان و روم سقراط تا ارسطو افلاطون (428-348 ق.م) حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی یونانِ باستان و روم سقراط تا ارسطو ارسطو (384-322 ق.م) حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی متافیزیک تعداد بازدید : ۳۶۹۹۸ چکیده مساله چیستى زمان از زیباترین و درعین حال بغرنجترین مسائل فلسفى به شمار مىرود. از دیرباز فلاسفه براى شکافتن این مبحث از طبیعیات مدد مىجستند و در حال حاضر نیز بدون استمداد از یافتههاى علم فیزیک امکان بحث جدى در این زمینه وجود ندارد. در این مقاله سعى شده استبطور بسیار فشرده گزیدهاى از آراء گوناگونى که در خصوص چیستى زمان در طول تاریخ مدون فلسفه ارائه شده است، مرور شود و با توجه به نتایج اخذ شده از نظریههاى جدید فیزیکى، میزان معرفت ما به طبیعت زمان تا حدودى روشن گردد.
۲۰. فلسفه مضاف نویسنده: علی اکبر رشاد منبع: قبسات ۱۳۸۵ شماره ۳۹ و ۴۰ کلید واژه ها: فلسفه فلسفة مضاف معرفت درجة دو مطالعة فرانگر-عقلانی اقسام فلسفة مضاف حکمت اسلامی علوم عقلی حوزه های تخصصی: حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق گروه های ویژه درباره فلسفه تعداد بازدید : ۳۶۹۷۵ چکیده مؤلف «فلسفة مضاف»، سعی کرده است در این مقاله، مباحث اساسی فلسفه‌های مضاف را –هرچند بسیار فشرده- مطرح کند، از جمله: ارائة تعریف خاصی برای فلسفة مضاف، تأکید بر امکان و ضرورت فلسفه‌های مضاف اسلامی، پیشنهاد معیار‌هایی برای تقسیم و طبقه بندی فلسفه‌های مضاف و ... محقق محترم فلسفة مضاف را، «دانش پژوهش فرانگر–عقلانی احکام کلی مضاف‌الیه خویش» می‌د‌اند. مؤلف سه‌گونه تقسیم برای فلسفه‌های مضاف ارائه کرده؛ یکی از تقسیمات پیشنهادی وی تقسیم فلسفه‌های مضاف به: بسیط، مرکب و مضاعف است. در تقسیم دیگر، مؤلف، فلسفه‌های مضاف را به فلسفه‌های علوم و فلسفه‌های امور طبقه‌بندی کرده است