مرتضی کوکبی

مرتضی کوکبی

مدرک تحصیلی: استاد گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۷۲ مورد.
۲۱.

مقایسه عناصر ایساد با فیلدهای یونی مارک، مارک ایران و مارک21(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مارک ایران نرم افزارهای آرشیوی مارک 21 ایساد میانکنش پذیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶۵ تعداد دانلود : ۹۸۱
هدف: در پژوهش حاضر به بررسی تطبیقی عناصر ایساد با فیلدهای یونی مارک، مارک ایران و مارک21 پرداخته شده است. روش/ رویکرد پژوهش: برای مقایسه عناصر ایساد با فیلدهای اصلی و فیلدهای فرعی موجود در یونی مارک و مارک ایران از جدول تطبیقی اولیه ای استفاده شد. این قیلدها در سال 1385 برای پیاده سازی مقدماتی عناصر ایساد در نرم افزار رسا تهیه شده بود. بر اساس این جدول و نیز جداول تطبیقی ایساد با ای ای دی و نیز مارک 21 با ای ای دی، عناصر ایساد با فیلدها و فیلدهای فرعی یونی مارک و مارک ایران تطبیق داده شد. یافته ها: در دستنامه های یونی مارک و مارک ایران، اکثر مواد آرشیوی وجود دارند و برای هریک برچسب های مورد نیاز طراحی شده است. نتیجه گیری: به نظر می رسد که مواد آرشیوی به عنوان منابع کتابخانه ای و غیرکتابی دیده شده اند. در واقع می توان بیان داشت که دستنامه های یونی مارک و مارک ایران مواد آرشیوی را به صورت مجزا و به عنوان یک واحد در نظر گرفته اند. یعنی محتوا و ساختار سلسله مراتبی مجموعه بازنمون می شوند.
۲۲.

امنیت اطلاعات سامانه های تحت وب نهاد کتابخانه های عمومی کشور(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امنیت اطلاعات استاندارد ISO/IEC 27002 سامانه های تحت وب نهاد کتابخانه های عمومی کشور.

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی شبکه های اطلاعاتی و کامپیوتری
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها(به طور عام) انواع کتابخانه ها عمومی
  3. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی امنیت اطلاعات
تعداد بازدید : ۱۶۱۵ تعداد دانلود : ۷۲۳
هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت امنیت اطلاعات در سامانه های تحت وب نهاد کتابخانه های عمومی کشور انجام شده است. روش: روش پژوهش پیمایشی- تحلیلی و ابزار گردآوری داده ها، سیاهه وارسی است که بر مبنای استاندارد ISO/IEC 27002 تهیه شده و با 11 شاخص و 79 زیرشاخص، امنیت اطلاعات را مورد سنجش قرار می دهد. شاخص های ارزیابی شامل خط مشی امنیت اطلاعات؛ سازماندهی امنیت اطلاعات؛ مدیریت دارایی ها؛ امنیت منابع انسانی؛ امنیت فیزیکی و محیطی؛ مدیریت ارتباطات و عملیات؛ کنترل دسترسی؛ تهیه، توسعه و نگهداری سیستم های اطلاعاتی؛ مدیریت حوادث؛ امنیت اطلاعات؛ مدیریت تداوم کسب وکار؛ و انطباق است. چهار سامانه تحت وب شامل «سامانه شبکه کتابخوانان حرفه ای»، «سامانه طرح کتاب من»، «سامانه پیام مشرق» و «سامانه آماری فرزین» نهاد کتابخانه های عمومی کشور جامعه پژوهش را تشکیل دادند. یافته ها: بر اساس دیدگاه مدیران سامانه ها، از نظر امنیت، دو «سامانه شبکه کتابخوانان حرفه ای» و «سامانه طرح کتاب من» با میانگین 68/. در حد خوب و دو «سامانه پیام مشرق» و «سامانه آماری فرزین» با میانگین های 60/. و 53/. در حد متوسطی قرار دارند. از دیدگاه کارشناسان فن آوری اطلاعات ادارات کل کتابخانه های عمومی کشور، هر چهار سامانه از لحاظ شاخص های امنیت اطلاعات در حد متوسطی قرار دارند و تفاوت معنی داری بین این چهار سامانه وجود ندارد. همچنین دو شاخص «مدیریت تداوم کسب وکار» و «تهیه، توسعه و نگهداری سیستم های اطلاعاتی» قوی ترین نقاط و«خط مشی امنیت اطلاعات» و «سازماندهی امنیت اطلاعات» آسیب پذیرترین نقاط امنیت اطلاعات سامانه های نهاد کتابخانه های عمومی به شمار می روند و تفاوت معنی داری بین 11 شاخص اصلی امنیت اطلاعات در این چهار سامانه وجود دارد. اصالت/ارزش: با عرضه اولین استاندارد مدیریت امنیت اطلاعات، نگرش سیستماتیک به مقوله ایمن سازی فضای تبادل اطلاعات شکل گرفت. این مقاله بر اساس یکی از استانداردهای پذیرفته شده امنیت اطلاعات، سامانه های تحت وب نهاد کتابخانه های عمومی کشور را ارزیابی و نقاط قوت و آسیب پذیر این سامانه ها را مشخص کرده است و پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت امنیت این سامانه ها ارائه داده است
۲۳.

حضور مؤلفه های تفکر انتقادی در کتاب های داستانی از نظر مربیان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تفکر انتقادی داستان ادبیات کودک و نوجوان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم کتابداری موضوعات خاص و کتابخانه ها و کتابداری تفکر انتقادی
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم کتابداری موضوعات خاص و کتابخانه ها و کتابداری ادبیات کودک و نوجوان
  3. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم کتابداری موضوعات خاص و کتابخانه ها و کتابداری تاب سنجی،علم سنجی
تعداد بازدید : ۱۶۶۵ تعداد دانلود : ۱۳۳۷
هدف: تعیین میزان حضور مؤلفه های تفکر انتقادی در داستان های کودکان و نوجوانان از نظر مربیان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش پیمایشی است. جامعه مورد پژوهش شامل8 داستان تألیفی است. مؤلفه های تفکر انتقادی موجود در این داستان ها با استفاده از سیاهه وارسی توسط 48 مربی شاغل در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در استان خوزستان شناسایی شده است. یافته ها: از دید مربیان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، در کتاب های داستانی مورد بررسی مؤلفه های تفکر انتقادی دارای تأکید یکسانی نیست. نتیجه گیری: ادبیات کودک (در حوزه داستان) فقط ماهیت سرگرمی و تفریحی ندارد، بلکه دارای کارکردهای آموزشی ازجمله آموزش مهارت های فکری نیز هست که باید مدّ نظر قرار گیرد.
۲۴.

آینده ی سرعنوان های موضوعی: پیش همارایی در مقابل پس همارایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سرعنوانهای موضوعی پیش همارایی پس همارایی سرعنوانهای موضوعی کتابخانه کنگره نظام کلیدواژه ای نظام واژگان کنترل شده

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم کتابداری فهرست نویسی و رده بندی
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی خدمات اطلاع رسانی مدیریت اطلاعات سازماندهی اطلاعات
تعداد بازدید : ۱۱۶۵ تعداد دانلود : ۶۹۵
هدف:هدف اصلی نوشته حاضر این است که مشخص کند آیا نظام پیش همارای سرعنوان های موضوعی و نمونه های شناخته شده ی آن یعنی سرعنوان های موضوعی کتابخانه کنگره (در سطح جهان) و سرعنوان های موضوعی فارسی (در ایران) باید در عصر انفجار اطلاعات حذف شوند و جایگزین هایی مناسب پیدا کنند یا با اصلاحاتی مناسب می توانند و ضرورت دارد که به حیات خود ادامه دهند. روش: با مرور نوشتارهای مرتبط به روش مفهومی، یک پرسش کلیدی یعنی آینده ی سرعنوان های موضوعی در هزاره سوم مورد بررسی قرارگرفته شده است و راهکارهای مناسب برای تداوم حیات آن ارائه می شود. یافته ها: سرعنوان های موضوعی به عنوان یک نظام پیش همارا به دلیل دارا بودن مزایایی مانند حفظ بافت، پیشنهاددهندگی، مرورپذیری و در نهایت تأمین دقت، نسبت به نظام های پس همارا برتری هایی دارد که با بهره گیری از آن ها می تواند، نقش مؤثری در بازیابی اطلاعات حتی در قرن بیست و یکم ایفا کند و به حیات خود ادامه دهد. البته، برای تحقق این هدف برطرف کردن نقاط ضعف سرعنوان های موضوعی مانند پیچیدگی زیاد دستورالعمل های موضوع سازی، صرف وقت و هزینه ی زیاد برای موضوع دهی و عدم درک آسان زنجیره های موضوعی ساخته شده توسط کاربر نهایی باید مورد توجه قرار گیرد. خودکارسازی بیشتر موضوع دهی با استفاده از فناوری های هوشمندتر، ساده تر کردن قواعد موضوع دهی، استفاده از موتورهای کاوش جدید با قابلیت های نمایش نوین مانند هستی شناسی و مصورسازی اطلاعات از جمله راهبردهایی است که می تواند تداوم حیات سرعنوان های موضوعی را تضمین کند.
۲۵.

بررسی وضعیت مارک در ایران و پیشنهادهایی برای قالب نهایی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مارک ایران یونی مارک کتابخانه ملی ایران مارک 21 مرکز مدارک و اطلاعات علمی کشور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸۳ تعداد دانلود : ۶۷۰
هدف: هدف از این پژوهش، شناسایی مسائل و مشکلات مربوط به دو قالب مارک 21 و یونی مارک و وضعیت کنونی و قابلیت های مارک در ایران و کسب نظرات صاحب نظران در این موارد و پیشنهاد آن ها برای فرمت نهایی مارک در ایران است. روش: برای گردآوری داده ها از روش پیمایشی استفاده شده است. صاحب نظران و متخصصان مارک در ایران جامعه تشکیل دهنده این پژوهش هستند. به شیوه نمونه گیری گلوله برفی 22 نفر از متخصصان مارک در ایران شناسایی شدند. با استفاده از پرسشنامه ای محقق ساخته از صاحب نظران، نظرخواهی شده است. یافته ها: هرچند که وضعیت کنونی مارک و آموزش و استفاده از آن در ایران از دیدگاه صاحب نظران مطلوب به نظر نمی رسید ولی مهم ترین راه حل پیشنهادی برای رفع مشکلات بیان شده در مورد مارک ایران، تشکیل کمیته ای از متخصصان مارک برای پشتیبانی و روزآمدسازی مارک در ایران و توجه بیشتر به آموزش در حوزه مارک بود.
۲۶.

استاندارد نقشه های عنوان و کاربرد آن در علم اطلاعات و دانش شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: معماری اطلاعات ذخیره و بازیابی اطلاعات علم اطلاعات و دانش شناسی استاندارد نقشه های عنوان سازمان دهی دانش تاپیک مپس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷۶ تعداد دانلود : ۶۵۲
نقشه های عنوان، یک استاندارد ایزو است که برای نمایش اطلاعات مربوط به ساختار منابع اطلاعاتی به کار می رود. ایده اولیه این استاندارد در سال 1991 مطرح شد. مدل اولیه نقشه های عنوان به دلیل برخورداری از استحکام لازم در سال 2000 به یک استاندارد ایزو تبدیل شد. مقاله حاضر به بررسی مفاهیم و مدل استاندارد نقشه های عنوان پرداخته و درصدد است تا کاربردهای این استاندارد را در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی مورد اشاره قرار دهد. یک نقشه عنوان، از نظر فنی به عنوان یک نوع مدرک در «اس جی ام ال» یا «اکس ام ال» تعریف می شود. بررسی ها نشان می دهد که استاندارد نقشه های عنوان با برخی از اصول و فنون سنتی کتابداری به خصوص در حوزه سازمان دهی دانش همخوانی دارد، با این تفاوت که در تلاش است تا چنین اصولی را در محیط وب به کار گیرد. بر این اساس می توان گفت که با توجه به چالش هایی که حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی در رابطه با تطبیق فنون سنتی سازمان دهی دانش در محیط وب با آن ها روبه روست، می توان از فناوری استاندارد نقشه های عنوان در این زمینه بهره جست و این همان کاری است که برخی از متخصصین حوز ه علم اطلاعات و دانش شناسی به آن اهتمام ورزیده اند.
۲۷.

بررسی وضعیت کتابخانه های عمومی استان خوزستان در مقایسه با استانداردهای منابع، تجهیزات و وضعیت نیروی انسانی متخصص برای خدمات کتابخانه ای جهت نابینایان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نابینا نیروی انسانی منابع اطلاعاتی استانداردها کتابخانه نابینا ساختمان و تجهیزات خدمات کتابخانه برای نابینایان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها ساختمان کتابخانه ها،تجهیزات کتابخانه ای
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها استانداردهای کتابخانه ای
  3. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها(به طور عام) انواع کتابخانه ها عمومی
تعداد بازدید : ۱۶۳۷ تعداد دانلود : ۶۷۹
هدف: هدف مقاله حاضر، بررسی وضعیت کتابخانه های عمومی استان خوزستان از منظر وجودِ بخشِ تخصصی نابینایان و کم بینایان، و تطابق شرایط موجود با استانداردهای منابع، تجهیزات و وضعیت نیروی انسانی متخصص است. روش: این پژوهش، پیمایشی و از نوع توصیفی است. جامعه پژوهش حاضر از 3 کتابخانه ثامن الأئمه (آبادان)، شهید شریف (خرمشهر)، و مرکزی استان خوزستان (اهواز)، با در نظر گرفتن وضعیت نیروی انسانی، ساختمان و تجهیزات، منابع و نحوه ارائه خدمات در آنها تشکیل شده است. اطلاعات در این پژوهش با بهره گیری از مشاهدات انجام شده طی بازدیدهای کتابخانه ای توسط پژوهشگر، مصاحبه با مسئولان بهزیستی استان خوزستان و استفاده از «استانداردهای ملّی خدمات کتابخانهای برای نابینایان» (تعاونی، 1379) و «دستورالعمل نحوه اداره و توسعه بخش نابینایان و کم بینایان» (نهاد کتابخانه های عمومی کشور، 1389) گردآوری شده است. یافته ها: نتایج تحقیق حاضر نشان داد که بخش نابینایان و کم بینایان در کتابخانه های مورد پژوهش، در شرایط مطلوبی قرار ندارند و تقریباً در هیچ کدام از شاخص های مورد نظر (اعم از فضا، تجهیزات، منابع، نیروی انسانی و خدمات رسانی)، به استانداردها نزدیک نیستند. اصالت/ارزش: پژوهش حاضر در خصوص وضعیت بخش نابینایان و کم بینایان کتابخانه های عمومی خوزستان در مقایسه با استانداردها و دستورالعمل های مربوطه، جزو اولین گام ها در این حوزه است.
۲۸.

مقایسه دستنامه مارک ایران (برای تک نگاشتها)، مارک 21 و یونی مارک، با 17 مشکل شناسایی شده در رابطه با مارک ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مارک ایران یونی مارک مارک 21 دستنامه مارک ایران

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه های الکترونیکی انواع منابع الکترونیکی
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه های الکترونیکی فهرست نویسی منابع اطلاعاتی الکترونیکی
تعداد بازدید : ۱۰۲۰ تعداد دانلود : ۶۵۱
از آنجایی که یونی مارک مبنای مارک ایران قرار گرفته است، به همین دلیل در این پژوهش به بررسی 17 مشکل شناسایی شده در سال 1994 توسط نامه کوکبی در مورد به کارگیری یونی مارک در ایران پرداخته شده است. این مشکلات ابتدا با دستنامه مارک ایران برای تک نگاشتها مقایسه شده تا راهکارهای پیشنهادی برای این مشکلات و میزان بومی سازی یونی مارک برای ایران مشخص گردد. پس از آن با توجه به این که در حال حاضر دو فرمت مارک 21 و یونی مارک به صورت جهانی در حال فعالیت هستند، این 17 مشکل با هر یک از این فرمتها نیز مقایسه شده است، تا مشخص گردد که آیا در ویرایش های جدید یونی مارک، این مشکلات رفع شده اند یا همچنان به همان صورت باقی مانده اند. همچنین از بررسی این مشکلات در مارک 21 و مقایسه نتایج آن با نتایج بررسی این 17 مشکل در یونی مارک، می توان تعیین کرد که کدام یک از این دو فرمت بیشتر با ویژگی های کتابشناختی و فهرست نویسی فارسی سازگاری دارند. در نهایت مشخص گردید که در مورد این 17 مشکل، مارک 21 نسبت به یونی مارک عملکرد بهتری در رفع آنها داشته است.
۲۹.

میزان تبعیت از قواعد نشانه گذاری ISBD در فهرستنویسی پیش از انتشار کتابخانه ملی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فهرست نویسی استاندارد بین المللی توصیف کتابشناختی کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران ISBD

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتابخانه ها استانداردهای کتابخانه ای
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم کتابداری فهرست نویسی و رده بندی
تعداد بازدید : ۸۷۴ تعداد دانلود : ۴۹۹
هدف: ارزیابی میزان رعایت استانداردهای ISBD مندرج در قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن با فهرست نویسی پیش از انتشار در کتابخانه ملی است. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش پیمایشی و گردآوری داده ها با استفاده از سیاهه وارسی پژوهشگر ساخته صورت گرفت. یافته ها: تقریباً 38 درصد فهرست برگه ها دارای اشتباهات نشانه گذاری و 55 درصد فهرست برگه ها دارای اشتباهات مربوط به عدم رعایت فاصله های قبل و بعد از نشانه ها بودند. نشانه های به کاررفته پیش از منطقه وضعیت نشر با 65 درصد کمترین میزان، و نشانه های به کاررفته پیش از منطقه ویراست با 84/98 درصد بیشترین میزان انطباق را با ISBD داشته است. نتیجه گیری: گرچه کتابخانه ملی در رعایت قوانین ISBD عملکرد مطلوبی داشته اما لازم است دقت بیشتری برای صحت نشانه ها و علائم به کاررفته داشته باشد و به فهرستنویسان نیز آموزش های لازم را بدهد.
۳۰.

بررسی میزان انطباق فهرستبرگه های فیپای سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران با قواعد فهرستنویسی انگلو امریکن، فهرست مستند اسامی مشاهیر و مؤلفان، سرعنوانهای موضوعی فارسی، و رده بندیهای کتابخانه کنگره و دهدهی و دیویی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قواعد فهرست نویسی انگلوامریکن فهرست مستند اسامی مشاهیر و مؤلفان سرعنوان های موضوعی فارسی رده بندی های کتابخانه کنگره دهدهی دیویی فهرست نویسی پیش از انتشار سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۰ تعداد دانلود : ۲۲۷
هدف : پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان انطباق فهرست برگه های فیپای کتابخانه ملّی با قواعد فهرست نویسی انگلوامریکن، فهرست مستند اسامی مشاهیر و مؤلفان، سرعنوان های موضوعی فارسی، و رده بندی های کتابخانه کنگره و دهدهی دیویی انجام شده است. روش : روش پژوهش پیمایشی و از نوع تحلیل محتواست. برای گردآوری داده ها از یک سیاهه وارسی محقق ساخته و به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی شامل فراوانی و درصد، استفاده شده است. یافته ها : تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد 100% فهرست برگه های فیپای کتابخانه ملّی اشتباه است، اما چون بیشتر فهرست برگه ها فقط دارای اشتباهات ISBN(100%) و توصیف مادی (75/51%) هستند، وضعیت فهرست نویسی کتابخانه ملّی در سطح مطلوبی ارزیابی می شود. همچنین، کتابخانه ملّی در رعایت قوانین مربوط به نشانه گذاری ISBDتا حدودی موفق بوده است چون تنها 71/37% فهرست برگه ها دارای اشتباهات نشانه گذاری ISBDبودند و میزان اشتباهات تایپی فهرست برگه ها نیز حدود 57/6% بود. نتیجه گیری : اشتباهات موجود در فهرست برگه های فیپای کتابخانه ملّی عبارتند از: 1. اشتباهات مربوط به رعایت نکردن قواعد فهرست نویسی انگلوامریکن، سرعنوان های موضوعی فارسی، فهرست مستند اسامی مشاهیر و مؤلفان، رده بندی های کتابخانه کنگره و دهدهی دیویی و نشانه های مؤلف و عنوان 2. اشتباهات ISBD3. اشتباهات تایپی.    
۳۱.

مقایسه کتابشناختی بروندادهای انتشاراتی حوزه های مدیریت اطلاعات و مدیریت دانش؛ با تأکید بر سهم علم اطلاعات و دانش شناسی در هر یک از این حوزه ها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مدیریت دانش مدیریت اطلاعات علم سنجی پایگاه وب او ساینس

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی خدمات اطلاع رسانی مدیریت اطلاعات
  3. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی خدمات اطلاع رسانی مدیریت دانش
  4. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم کتابداری موضوعات خاص و کتابخانه ها و کتابداری تاب سنجی،علم سنجی
تعداد بازدید : ۹۳۲ تعداد دانلود : ۴۰۸
دامنه فعالیت حوزه های مدیریت اطلاعات و مدیریت دانش و به ویژه سهم علم اطلاعات در این حوزه ها به دلیل تعدد تعاریف و همپوشانی موجود میان این دو حوزه ، همواره مورد بحث بوده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تولیدات علمی در حوزه های مدیریت اطلاعات و مدیریت دانش در پایگاه وب او ساینس و تعیین سهم علم اطلاعات و دانش شناسی در هر یک از این حوزه ها انجام گرفته است. این پژوهش با استفاده از روش علم سنجی انجام شده و جامعه پژوهش دربرگیرنده 1457 مدرک حوزه مدیریت اطلاعات، 5993 مدرک حوزه مدیریت دانش و 183 مدرک است که در هر دو حوزه مدیریت اطلاعات و دانش در پایگاه وب آو ساینس ثبت شده اند. تحلیل داده ها نشان داد با این که از لحاظ تاریخی مدیریت دانش از مدیریت اطلاعات پیشینه کوتاه تری دارد، تعداد تولیدات علمی آن بیش از مدیریت اطلاعات است. بر اساس طبقه بندی پایگاه وب آو ساینس در حوزه مدیریت اطلاعات، علم اطلاعات و دانش شناسی رتبه اول و در حوزه مدیریت دانش، مدیریت رتبه اول و علم اطلاعات و دانش شناسی رتبه دوم را به خود اختصاص داده است. تحلیل موضوعی مدارک ایران و نیز وابستگی سازمانی نویسندگان پرتولید ایران در این حوزه نشان می دهد که این نسبت کمابیش با وضعیت جهانی هم خوانی دارد.
۳۲.

تفسیر اطلاعات با استفاده از نظریه فیزیک کوانتومی (نظریه کوانتومی اطلاعات)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نظریه کوانتومی اطلاعات فیزیک کوانتوم نظریه اطلاعات کوانتومی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۸۲ تعداد دانلود : ۲۰۱۰
نظریه های متفاوتی همچون نظریه اطلاعات یا ارتباطات شانون، نظریه معناشناختی اطلاعات، نظریه سیبرنتیکی، نظریه کوانتومی اطلاعات و نظریه اطلاعات کوانتومی در زمینه اطلاعات مطرح هستند و هر کدام از دیدگاهی به بررسی اطلاعات می پردازند. پژوهشگران درصدد هستند تا دیدگاهی که اصطلاحاً نظریه کوانتومی اطلاعات گفته می شود را در این نوشته با استفاده از مبانی و مفاهیم فیزیک کوانتومی، ماهیت اطلاعات و نقش آن را در جریانهای اطلاعاتی مورد بررسی قرار دهند که از جمله این مفاهیم بنیادین در فیزیک کوانتومی می توان به دوگانگی موجی/ ذره ای، عدم قطعیت هایزنبرگ، تداخل، اثر تونل، اصل مکمیلت بور، گربه شرودینگر و امثال آن اشاره کرد. در این مقاله، به برخی از این مفاهیم اشاره شده و پس از توضیح مختصری در مورد آنها، به تطبیق این مفاهیم با دنیای اطلاعات پرداخته شده است.
۳۳.

نظریه میمتیک یا تکامل فرهنگی و رابطه آن با علم اطلاعات و دانش شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: میم ژن علم اطلاعات و دانش شناسی نظریه ژنتیک نظریه میمتیک واحد پایه اطلاعات تکامل فرهنگی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم کتابداری
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اطلاع رسانی
  3. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم کتابداری موضوعات خاص و کتابخانه ها و کتابداری
تعداد بازدید : ۲۶۱۵ تعداد دانلود : ۵۶۲
هدف: مطالعات بسیاری با عنوان علم ژنتیک بر روی چگونگی جابه جایی صفت ها و ویژگی های جانداران از نسلی به نسل دیگر انجام شده است. ژنتیک بخشی از علم زیست شناسی است که به وراثت و تفاوت های جانداران می پردازد. به وسیله قوانین و مفاهیم موجود در این علم می توان به همانندی یا ناهمانندی دو اندامگان نسبت به یکدیگر و اینکه چرا و چگونه چنین تفاوت هایی در درون بافت موجودات زنده پدید آمده است، پی برد. ژن ها واحد وراثت هستند. آرایش ژنتیکی یک موجود زنده تعیین کننده مشخصات آن، مانند رنگ چشم های یک جانور یا بوی گل یک گیاه و ... است. به تقلید از ژن، میم به عنوان پایه ای برای توصیف گسترش افکار و عقاید و پدیده های فرهنگی بر پایه اصول تکاملی به وجود آمد. در مطالعه حاضر روند گسترش ابداع واژه میم (به عنوان واحد پایه اطلاعات)، نظریه میمتیک، و معیارهای انتقال میم ها تشریح شده است. همچنین به نقش کتابخانه ها و مراکز اطلاعات، اینترنت و متعاقب آن شبکه های اجتماعی و غیره به عنوان بسترهای سنّتی و نوین رشد و گسترش میم ها پرداخته شده است. روش: این مطالعه با استفاده از روش سندی (کتابخانه ای) انجام گرفته است. یافته ها: پژوهشگران معتقدند که به یک واژه همانند ژن نیاز بود تا از طریق آن جریان ایده ها و رفتار در اجتماع با استفاده از ابزاری غیر ژنی نشان داده شود؛ بر این اساس واژه میم ابداع، و نظریه میمتیک بنا نهاده شد. کتابخانه ها و مراکز اطلاعات در گسترش و انتقال میم ها، چه در بعد آموزش و یادگیری و یا در روند انتقال دانش، نقش بسزایی دارند. این امر بخصوص با ایجاد منابع اطلاعاتی در محیط های مجازی و اینترنت پررنگ تر شده است.
۳۴.

بررسی واژگان خوانداری کودکان دبستانی و مقایسه ی آن ها با واژگان نوشتاری آنان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کودکان دبستانی واژگان نوشتاری واژگان خوانداری واژگان پایه بسامد واژگان صورت های زبانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۶۰ تعداد دانلود : ۷۱۵
وجود کتاب مناسب و درخور ویژگی­های کودک، در ایجاد انگیزه و عادت مطالعه بسیار مؤثر است. کتاب کودک و نوجوان هم از نظر موضوع و هم از نظر سبک نگارش، نباید از محدوده ی توانایی­های ذهنی او فراتر باشد. اگر واژگان به کار رفته در متن کتاب در حد توانایی­ها و قابلیت­های زبانی کودک نباشد، در انتقال مفاهیم و تجارب به کودک موفق نخواهد بود. پژوهش حاضر با هدف بررسی و استخراج واژگان پایه ی خوانداری کودکان دبستانی، و سپس مقایسه ی این واژگان با واژگان نوشتاری کودکان دبستانی انجام گرفته است. این پژوهش از نوع اکتشافی و مقیاس به کار رفته در آن، مقیاس اسمی است. جامعه ی مورد بررسی شامل مجموعة کتاب­های داستانی کودکان دبستانی (شامل گروه های سنی «ب»، «ج» و «ب و ج») است که از سوی شورای کتاب کودک مناسب تشخیص داده شده اند. ابزار اجرای این پژوهش نرم­افزاری است که به زبان برنامه­نویسی دلفی و مطابق با سؤالات و ویژگی های خاص این پژوهش طراحی شده است. در این پژوهش 162650 صورت زبانی و 6155 واژه به دست آمده و در نهایت 1602 واژه به عنوان واژگان پایه ی خوانداری معرفی شده است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که هم­خوانی واژگان خوانداری و نوشتاری در زیرگروه­های فعل ساده، عناصر طبیعی و اندام و رنگ، «زیاد» و در زیرگروه­های واژگان علمی، دین، ورزش، شهرها، اصطلاحات و مصدر، «خیلی کم» و در دیگر زیرگروه­ها «کم» بوده است. همچنین بر اساس یافته­های پژوهش، در مجموع هم­خوانی و مطابقت واژگان خوانداری و نوشتاری این گروه سنی «کم» بوده است.
۳۵.

فیلدهای رابطه ای و میزان کاربرد آن ها در پیشینه های کتابشناختی فارسی برای نمایش روابط میان آثار(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نرم افزار رسا یونی مارک روابط کتابشناختی فیلد رابطه ای الگوی اف.آر.بی.آر.

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی کتاب
  2. حوزه‌های تخصصی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم کتابداری موضوعات خاص و کتابخانه ها و کتابداری تاب سنجی،علم سنجی
تعداد بازدید : ۱۵۴۹ تعداد دانلود : ۷۳۳
هدف: وضعیت فیلدهای رابطه ای در نرم افزار رسا و میزان کاربرد آنها در پیشینه های کتابشناختی فارسی بررسی شده است.. روش/رویکرد پژوهش: پیمایشی با استفاده از سیاهه وارسی محقق ساخته. یافته ها: علاوه بر تفاوت میان تعریف فیلدهای رابطه ای یونی مارک و نرم افزار رسا، در 21 درصد موارد از فیلدهای رابطه ای مورد نیاز برای پیشینه ها استفاده شده است. نتیجه گیری: میزان کاربرد فیلدهای رابطه ای در پیشینه های کتابشناختی فارسی پایین است. کاربرد مناسب فیلدهای رابطه ای یونی مارک، هم از نظر تعریف آنها در نرم افزار و هم استفاده برای نمایش روابط کتابشناختی، می تواند راهی برای برقراری پیوند میان پیشینه ها باشد.
۳۶.

تأملاتی بر نمایه سازی تصاویر: یک تصویر ارزشی برابر با هزار واژه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نمایه سازی تصاویر ذخیره و بازیابی تصاویر نمایه سازی مفهومی نمایه سازی محتوایی فاکسونومی رده بندی مردمی نمایه سازی مشارکتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۱۸ تعداد دانلود : ۹۸۹
هدف: هدف از نگارش این مقاله بررسی روش های مختلف نمایه سازی تصاویر است. از آن جایی که یک تصویر ارزشی برابر هزار واژه دارد، مقاله حاضر پیرامون اهمیت تصویر و نمایه سازی آن بحث می کند. روش: در این مقاله با بررسی و مرور متون حوزه نمایه سازی تصاویر بر اساس روش اسنادی (کتابخانه ای) و به شیوه پژوهش توصیفی، رویکردهای مختلف در نمایه سازی تصاویر مورد مداقه قرار گرفته است. یافته ها: در مقایسه با نمایه سازی متون، نمایه سازی تصاویر دارای پیچیدگی های بیشتری است. تصاویر دارای ویژگی های مختلف و سطوح معنایی بیشتری هستند و این خود باعث تفاوت در روش های نمایه سازی و بازیابی تصاویر می گردد. اصالت/ارزش: این مقاله شیوه های مختلف نمایه سازی (نمایه سازی مفهوم- محور، نمایه سازی محتوا- محور و نمایه سازی مشارکتی یا فاکسونومی) تصاویر را مورد بررسی قرار می دهد. در این مقاله همچنین ویژگی ها و محدودیت های نمایه سازی مفهوم- محور که مبتنی بر متن است و تشخیصی انتزاعی و شفاهی از مفاهیم سطح بالا (واژگان) در یک تصویر دارد، و نمایه سازی محتوا- محور که مبتنی بر پیکسل است و از الگوریتم های رایانه ای برای تشریح ویژگی های سطح پایین (رنگ، بافت، شکل ...) استفاده می کند بررسی شده است.
۳۷.

بررسی کمّی و مصورسازی ساختار انتشارات علمی در حوزه مدیریت اطلاعات در پایگاه وب آوساینس در سالهای 1988 تا 2009(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مدیریت اطلاعات علم سنجی پایگاه وب آوساینس نرم افزار HistCite مدیریت منابع اطلاعاتی ترسیم ساختار علم نرم افزار ISI.EXE

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶۷ تعداد دانلود : ۶۷۷
بررسی حاضر با استفاده از شاخص های علم سنجی به مطالعه و تحلیل میزان انتشارات علمی تولیدشده در حوزه مدیریت اطلاعات در پایگاه وب آو ساینس و مصورسازی ساختار علمی این حیطه در سال های 1988 تا 2009 پرداخته است. این پژوهش با استفاده از روش علم سنجی انجام شده است. داده ها در تاریخ 25/1/1389 به تعداد 1120 پیشینه در محدوده مورد بررسی به صورت فایل های متنی از پایگاه وب آو ساینس استخراج و در رایانه شخصی ذخیره گردید و سپس، با استفاده از نرم افزارهای ISI.EXE و HistCite مورد تجزیه و تحلیل های لازم قرار گرفت. نتایج نشان داد که ضریب همکاری نویسندگان از صفر در سال 1988 به 33/0 در سال 2009 رسیده است. میانگین ضریب همکاری بین نویسندگان برابر با 22/0 بوده است که بر همکاری کم نویسندگان در این حوزه دلالت دارد. برمبنای تعداد مدارک منتشرشده، تی. دی. ویلسون از دانشگاه شفیلد با 13 مدرک و دریافت 13 استناد در رتبه نخست قرار داشت. میانگین تعداد استنادهای جهانی به 112 مدرک اثرگذار برابر با 78/8 استناد بوده است. نتایج نشان داد که 8/93 درصد مدارک به زبان انگلیسی منتشر شده اند. با وجود مشارکت 63 کشور در تولید مدرک، بیش از 9/28 درصد آنها در ایالات متحده تولید شده است. براساس نتایج در کل، 10 کشور بیش از 4/72 درصد مدارک را منتشر کرده اند. دانشگاه های سیتی یونیورسیتی لندن و دانشگاه شفیلد انگلستان بیشترین فراوانی را در زمینه مدیریت اطلاعات داشته اند. 15 مجله برتر 564 مقاله ( برابر با 4/50 درصد ) از کل تولیدات را منتشر نموده اند. با اجرای نرم افزارHistCite نقشه علمی ترسیم شد و نویسندگان، مقالات، و چهار خوشه موضوعی تأثیرگذار در حوزه مدیریت اطلاعات مشخص و معرفی شدند..
۳۸.

بررسی انتقادی گسترش های ایرانی رده بندی دهدهی دیویی برپایه ویراست 22(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گسترش اسلام گسترش تاریخ ایران گسترش های ایرانی رده بندی دهدهی دیویی ویراست22 رده بندی دهدهی دیویی گسترش زبان های ایرانی گسترش ادبیات ایرانی گسترش جغرافیای ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۸۶ تعداد دانلود : ۱۲۹۶
هدف: بررسی انتقادی گسترش های ایرانی رده بندی دهدهی دیویی در سه بخش تقسیمات فرعی استاندارد، فرانما، و نمایه نسبی بود. روش/ رویکرد پژوهش: اسنادی- مقایسه ای از نوع توسعه ای یافته ها: علی رغم ادعای گسترش ادبیات ایرانی مبنی بر روزآمدی آن مطابق با ویراست 21 رده بندی دیویی، در جدول تقسیمات فرعی استاندارد این گسترش، 30/80 درصد از شماره ها همراه با عبارت های مقابل آنها نسبت به ویراست 21 رده بندی دیویی دچار تغییرات کلی شده است. در قسمت فرانماها اصول کلی همانند ویرایش هجدم دیویی است، درصورتی که در ویراست 22 این ساختار بسیار تفاوت کرده است. گسترش اسلام نیز نشان دهنده اختلاف بین ساختار و شماره های ارائه شده در این گسترش برای حوزه موضوعی اسلام و ساختار و شماره های موجود در رده بندی دیویی در ویراست کنونی یعنی ویراست 22، برای این حوزه است. ویراست سوم گسترش تاریخ ایران نیز به ادعای مقدمه آن، با دیویی 21 مقابله و هرجا لازم بوده، اصلاح شده است. 47/89 درصد از شماره ها در گسترش تاریخ نسبت به ویراست 20، و 38/88 درصد از شماره ها در گسترش تاریخ نسبت به ویراست 21 رده بندی دیویی به طورکلی تغییر یافته اند. آخرین ویراست گسترش زبان های ایرانی یعنی ویراست دوم مطابق با ویراست 19 رده بندی دیویی است. یافته های آماری از بررسی جدول تقسیمات فرعی استاندارد نشان می دهد که 86/27 درصد از شماره ها در گسترش زبان های ایرانی نسبت به ویراست 19 رده بندی دیویی دچار تغییر کلی شده اند. بررسی فرانماهای گسترش های ادبیات، تاریخ، و زبان های ایرانی و مقایسه آنها با طرح اصلی رده بندی دیویی در رده های800، 900، و 400 و مقایسه آنها با ساختار فرانما در گسترش های ادبیات، تاریخ و زبان های ایرانی حاکی از محدودیت شماره سازی از طریق گسترش های ادبیات، تاریخ، و زبان های ایرانی است. نتیجه گیری: گسترش های ایرانی رده بندی دیویی به روزآمدسازی مطابق با رویکرد جهانی به کارگرفته شده در متن اصلی رده بندی دیویی نیاز دارند. با به کارگیری پیشنهادات این پژوهش می توان گسترش های ایرانی را (برپایه متن اصلی در رده بندی دهدهی دیویی در هر یک از حوزه ها) در یک مجلد ادغام کرد. پیشنهادهایی برای تغییر ساختار فرانماهای این گسترش ها و درنتیجه بهبود وضعیت شماره سازی از طریق آنها، ارائه شده است.
۳۹.

شناسایی روابط کتابشناختی موجود در میان خانواده های کتابشناختی شاهنامه و نهج البلاغه و فیلدهای مورد نیاز برای نمایش آنها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: روابط کتابشناختی خانواده های کتابشناختی فیلدهای رابطه ای فرمت یونی مارک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۵ تعداد دانلود : ۱۸۴
هدف: هدف از انجام این پژوهش، شناسایی روابط کتابشناختی موجود در میان خانواده های کتابشناختی فارسی و فیلدهای مورد نیاز برای نمایش آنهاست تا از این طریق بتوان به فیلدهای پرکاربرد در نمایش انواع روابط کتابشناختی دست یافت. روش: روش پژوهش حاضر از نوع پیمایشی و از طریق سیاهه های وارسی محقق ساخته بود. یافته ها: داده های حاصل از بررسیها نشان داد درصد بالایی از انواع روابط کتابشناختی در خانواده های کتابشناختی وجود دارد. همچنین، 85/42% از فیلدهای رابطه ای در نمایش روابط کتابشناختی موجود در پیشینه های کتابشناختی کاربرد دارند. نتیجه گیری: آنچه از یافته های پژوهش به دست می آید، کاربرد فیلدهای رابطه ای خاص برای نمایش انواع روابط کتابشناختی موجود در میان خانواده های کتابشناختی فارسی است.
۴۰.

رابط های کاربر در کتابخانه های دیجیتالی کودکان: پیشنهاد الگوی بهینه برای کودکان ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحلیل محتوایی کتابخانه های دیجیتالی ویژگی های محتوایی کتابخانه های دیجیتالی کودکان رابط کاربری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۳۷ تعداد دانلود : ۸۸۹
هدف : در این پژوهش سعی کردیم با شناسایی و بررسی چهل کتابخانه دیجیتالی کودکان ویژگی­های محتوایی مهم­تر را شناسایی کنیم. روش/رویکرد پژوهش : برای بازیابی این کتابخانه با کلید واژه­های مختلف در موتورهای جست­وجوی گوگل و یاهو جست­وجو انجام گرفت. پس از آن سیاهه­ای بر اساس کلیه ویژگی­های موجود در این کتابخانه­ها تهیه و سپس این سیاهه در اختیار صاحب­نظران ایرانی قرار گرفت.لازم به ذکر است که این صاحب­نظران را اعضای شورای کتاب کودک و کتابداران کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تشکیل داده اند. یافته­ها : با تلفیق نظرات صاحب­نظران و در نظر گرفتن گرفتن درصد فراوانی برای دو گزینه « زیاد » و « خیلی­زیاد » ، ویژگی ­ های مهم شناسایی شد ند. ویژگی­های مهم شناسایی شده ویژگی­هایی بودند که بیش از هفتاد درصد پاسخ­گویان گزینه­های مهم و بسیار مهم را در مورد آنها انتخاب کرده­اند. پنجاه و شش ویژگی محتوایی مهم­تر انتخاب شده به هفت گروه کلی تقسیم و سپس هر گروه به زیر­مجموعه­های مربوطه تقسیم­بندی شدند. نتیجه­گیری : طراحان وب­سایت­های کتابخانه­های دیجیتالی انگلیسی زبان کودکان ویژگی­های محتوایی را چندان مورد توجه قرار نداده­اند و شاید یکی از دلایل این امر تنوع بسیار زیاد مطالبی باشد که هر کتابخانه می­توانسته در وب­سایت خود قرار دهد. مقایسه ویژگی ­ های محتوایی در کتابخانه ­ های دیجیتالی کودکان با مجموع نظرات صاحب ­ نظران نشان می ­ دهد که بسامد کم برخی از این ویژگی ­ ها دلیل بر بی ­ اهمیتی آنها نمی ­ باشد بلکه تغییر در محمل ­ های اطلاعاتی و ظهور کتابخانه ­ های دیجیتالی مفاهیم و ویژگی ­ های جدیدی را مطرح ساخته و با توجه به نوظهور بودن آن ­ ها، تعدادی از این ویژگی ­ ها در تعداد کمتری از کتابخانه ­ ها دیده شده ­ اند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان