بهرام سرمست

نگرش واقع گرایانه و یا آرمان گرایانه به پدیده ها و مفاهیم عرصه سیاست به مثابه دو روی ژانوس دو چهره مورد نظر «موریس دورژه» گاهی در تعارض با یکدگیر و گاه به موازات هم و یا به صورت تلفیقی و همزمان مورد استفاده متفکران سیاسی واقع شده است. هر چند شواهدی از نگرش واقع گرایانه در اندیشه متفکرین سیاسی یونان باستان از جمله در نزد ارسطو را می توان جستجو کرد ولی سهم و جایگاه ماکیاولی در این میان منحصر به فرد است. او مفاهیم بدیعی را در ادبیات سیاسی غرب ابداع نموده است مخصوصا اگر به تاریخ و جغرافیای مفاهیم اساسی اندیشه های وی توجه داشته باشیم خواهیم دید که در دوره انتقالی از قرون وسطی به عصر جدید و سپس عصر روشنگری ماکیاولی دارای نقش به سزایی است. مفهوم واقع گرایی و نگرش واقع بینانه او به نظر می رسد که در میان سایر مفاهیم مورد ابداع اش دارای محوریت و اهمیت بنیادی است که در این نوشتار مورد بررسی قرار می گیرد.

در این مقاله سه فرضیه رقیب برای بررسی و سنجش طرح می شوند : فرض بر این است که در دگرگونی امنیت بین المللی، بازیگران، جنگ افزارها و سرچشمه های جدیدی موثر هستند و سنجش میزان و نحوه تاثیر گذاری این متغیرها می تواند درک و فهم ما از تحول مفهوم امنیت بین المللی در عصر جهانی شدن تسهیل نماید.فرضیه اول اینست که شرکت های چند ملیتی، نهادها و سازمان های بین المللی، سازمانهای غیر دولتی منطقه ای و جهانی و حتی افراد از جمله بازیگران جدید در عرصه بین المللی محسوب می شوند.شرکت های چند ملیتی در بسط ابعاد اقتصادی امنیت موثرند، نهادها و سازمان های بین المللی در قالب اقدامات جمعی و در فرایند دمکراسی و حقوق بشر به برقراری صلح و امنیت بین المللی کمک می نمایند و سازمان های غیر دولتی و افراد نیز به عوامل سیاسی و اجتماعی و زیست محیطی امنیت بیش از دولتها توجه می نمایند.فرضیه دوم اینست که هر چند بطور سنتی تهدید امنیت بین المللی تنها از طریق توسل به زور و تهدید نظامی و بکارگیری جنگ افزارهای شناخته شده صورت می گرفت اما اکنون دایره تهدیدات امنیتی، ابعاد عمدتا غیر نظامی یافته است و از آن جمله می توان به تهدیدات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی اشاره کرد.علاوه بر اینها حملات تروریستی و تهدیدات دیجیتالی (تروریسم مجازی) از اهمیت ویژه ای در تحول مفهوم امنیت بین المللی برخوردار گشته اند.فرضیه سوم اینست که گسترش سلاحهای کشتار جمعی اعم از جنگ افزارهای هسته ای، بیولوژیکی و شیمیایی نه تنها موجب افزایش ضریب امنیتی کشورها و امنیت بین المللی نگردیده اند بلکه عملا موجب تهدیدات جدی برای امنیت بین المللی گشته اند میزان تاثیر این سلاح ها بر تحول امنیت بین المللی زمانی بهتر شناخته می شود که مطالعه دقیقی از دارندگان و تولی کنندگان سلاحهای کشتار جمعی، توان تخریب فوق العاده، نحوه گسترش و ابزارهای پرتاب کننده این سلاح ها صورت گیرد.مروری بر یافته های فرضیه های فوق نشان می دهد با وجود تنوع و تعدد بازیگران، گسترش سلاحهای کشتار جمعی و ظهور سرچشمه های جدید برای تهدیدات امنیت بین المللی، جنگ به عنوان ابزار سیاسی در مناسبات کشورها افول پیدا کرده است، افزایش سود اقتصادی صلح و وابستگی های متقابل میان کشورها حرکت به سوی صلح دمکراتیک را به عنوان یک راهبرد امنیتی جایگزین، اجتناب ناپذیری ساخته است به تبع آن مطالعات امنیتی بر اساس رویکرد سنتی و واقع گرایانه اهمیت خود را از دست داده است مطالعات امنیتی جدید بر اساس مکتب کپنهاک امنیت را نه در قالب رویکرد نظامی و راهبردی بلکه در قالب مباحث امنیت اقتصادی، امنیت زیست محیطی، امنیت اجتماعی و توسعه انسانی دنبال می کنند.

شبکه شهرها به عنوان اصلی ترین مکان استقرار جمعیت و مؤثرترین مکان در جابه جایی های جمعیت، از اهمیت زیادی در برنامه ریزیها برخوردار است. پرسش اصلی این مقاله این است که اندازه بهینه جمعیت در شهرها کدام است وچگونه می توان تعادل جمعیتی را در یک محدوده جغرافیایی ایجاد کرد؟ نویسنده با پیش بینی جمعیت شهرهای منطقه آذربایجان تا افق 1400 و برنامه ریزی برای آن بر اساس مدل رتبه ـ اندازه تعدیلی متناسب با میزان کشش پذیری و درجه آنتروپی شبکه شهری، جمعیت بهینه افق 1400 را ارائه و سیاست های لازم را برای افزایش یا کاهش نرخ رشد جمعیت شهرها در جهت ایجاد تعادل فضایی جمعیت آذربایجان در افق مورد نظر، مطرح نموده است.

در قرن بیست و یکم انسان به قرن دگرگونی های فزاینده گام می نهد و با مسائل پیچیده تر و مشکل تری رو به رو خواهد شد. برای رویارویی با قرن جدید، نیاز به تصمیم ها و خط مشی های پیچیده و جدید است و اگر نظام سیاستگذاری نتواند خود را با پیچیدگی ها و تغییر های زمان هماهنگ کند، چیزی جز زیان نصیب ما نخواهد شد. بر این اساس، هدف کلی تحقیق حاضر ارائه الگوی بهینه تصمیم گیری مبتنی بر مدل اجتماعی تصمیم گیری در سازمان های دولتی است. مسئله پژوهش این است که مشارکت ذی نفعان در تصمیم گیری، چارچوب ارزشی حاکم، توجه به آثار و علل به وجود آمدن مسئله و طی کامل مراحل فرایند تصمیم گیری، بر مبنای مدل اجتماعی چه اثراتی در تصمیم گیری مدیران دولتی می تواند داشته باشد.

پژوهش حاضرالگویی بهینه از اثربخشی مدیران برمبنای تئوری مجموعه های فازی ارائه می کند. در این پژوهش بر مبنای چارچوب نظری لوتانز برای مدیران چهار نوع فعالیت به شرح فعالیتهای شبکه سازی، ارتباطات، مدیریت منابع انسانی و سنتی تعریف شده و مدل ارائه شده در واقع تناسب بهینه بین این فعالیتهاست که میزان اثربخشی مدیران را حداکثر می کند. جامعه آماری دراین تحقیق کلیه مدیران خبره شاغل با حداقل چهار سال سابقه مدیریت در یکی از واحدهای مجموعه استانداری با تعداد آنها هفده نفر می باشد. با تمام شماری، کل جامعه آماری مورد بررسی قرار گرفته است. به منظور گردآوری داده های مورد نیاز ازابزار پرسشنامه استفاده شد و نهایتا الگوی بهینه به دست آمد. نتایج نشان می دهد چنانچه بیشترین منابع مدیران در فعالیتهای منابع انسانی (53.5%)، ارتباطات(28.5%)، سنتی (10.5%) و شبکه سازی (7.5%)صرف شود، حداکثر اثربخشی (61.9) برای مدیران مجموعه تحت بررسی حاصل خواهد شد.

تأکید این نوشتار بررسی تاثیرات نفت بر امنیت سیاسی جمهوری اسلامی ایران از سال 1368 تا 1384 یعنی دوره های ریاست جمهوری  هاشمی رفسنجانی و خاتمی است. تداوم اقتصاد جهانی، مناسبات حاکم بر نظام سرمایه داری کنونی و نیاز روز افزون دنیا به انرژی از جمله چالش هایی است که امنیت سیاسی ایران را تحت تأثیر خود قرار داده اند. از یک نگاه افزایش درآمدهای نفتی، فرصتی برای کشور ها محسوب می شود که موجب افزایش درآمد ارزی شده است، امّا از سوی دیگر مدیریت این منابع درآمدی از جمله چالش جدّی دولت محسوب می شود. نفت کلیدی ترین و در عین حال سیاسی ترین کالای دنیای امروز است و از همین رو سیاستگذارینفتی کشورهای نفت خیز در واقع بخش عمده ای از سیاستگذاری ملّی این کشورها را تشکیل می دهد. همین امر اهمیت توجه به نفت و فرآورده های نفتی را دو چندان کرده است. به طور دقیق این پژوهش ریشه های آسیب پذیری و تقویت امنیت سیاسی ناشی از درآمدهای نفتی را تجزیه و تحلیل کرده است. به طور کلی نتایج به دست آمده از این پژوهش حاکی از این مسأله است که سیاست ها و آثار کلی وارد شده در اقتصاد، سیاست و اجتماع طی این دوران ( 1368 – 1384 ) تا حدود بسیار زیادی متأثر از نفت بوده و نتایج آن در قالب تورّم، افزایش حجم نقدینگی و  . . . قابل مشاهده است. نفتی که اکنون به عاملی منفی در اقتصاد ایران تبدیل شده است، با مدیریتی صحیح و خردمندانه می تواند موتور توسعه ی ملی کشور شود.

یکی از دغدغه های اصلی تمامی سازمان های نظامی- امنیتی فرار از غافل گیری های ناشی از پدیده های شگفتی ساز و به حداقل رساندن هزینه های ناشی از این رویدادها از طریق پیش بینی دامنه وسیعی از آنها و کسب آمادگی برای مواجهه شدن با این شگفتی ها است. سوال اصلی پژوهش این است که مراکز مطالعاتی، فرماندهان و افسران نظامی کشور، چگونه می توانند قبل از غافل گیری، شگفتی سازهای مرتبط با حوزه فعالیت خود را درک، پیش نگری و مدیریت کنند. در این پژوهش عنوان شده است که افسران و کارشناسان تصمیم ساز نظامی به دلیل خو گرفتن با فعالیت های روزمره و عادت کردن به رویه ها و روندهای جاری سازمان، قادر به دیدن بسیاری از شگفتی سازها نیستند، از این روی سازمان های نظامی ما نیازمند سازوکارهای متفاوتی برای استخراج و پیش بینی شگفتی سازهای حوزه کاری خود هستند. این پژوهش با تکیه بر روش مرور منابع و مطالعات کتابخانه ای پیشنهاد می کند که برای درک شگفتی سازهای نظامی در کشور نیازمند ترکیب روش های ذهن انگیزی، دلفی غیرنظامی، پنل های تخصصی و پایش و پویش دائمی است. حاصل ترکیب این روش ها، چارچوبی بدست می دهد که می تواند بدین منظور کاربرد داشته باشد. این چارچوب در 6 گام شامل؛ کشف و شناسایی، تطبیق، برآورد، سناریوپردازی، پیامدپژوهی و ارائه راهبرد، تدوین و برای بهره برداری نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران پیشنهاد شده است. 

عرصه مدرن نوع خاصی از شناخت در علم را بوجود آورد. هستی شناسی و معرفت شناختی مدرن براساس تقابل های دوگانه ناشی از بازنمایی علمی و غیر-علمی صورت پذیرفت. در این رهگذر علوم طبیعی و تجربی به صورت گفتمان مسلط، مفاهیم علمی، روش های علمی را به نظم در آورد و شناخت ناشی از معنا کاوی در عرصه اجتماعی را «دگرسازی» کرد. از این رو در تقابل دوگانه حاصل، مطالعات به صورت رشته ای و تخصصی شکل گرفت و شناخت به این صورت مسلط شد. بر این مبنا ساختارشکنی این گونه گفتمان از علم جهت حصول به معرفت معتبر همچنین گذار به مطالعات میان رشته ای حائز اهمیت بسزایی است. هدف از پژوهش حاضر واسازی گفتمان علمی پوزیتیویسم و ارایه رویکردی جهت امکان شکل گیری مطالعات میان رشته ای است. سوال اصلی پژوهش این است که چگونه رویکرد پست مدرن باعث شکل گیری مطالعات میان رشته ای می شود. فرضیه پژوهش بیانگر، رویکرد پست مدرن با ساختارشکنی گفتمان مسلط علمی و تخصصی باعث ایجاد نوعی مطالعات میان رشته ای می گردد. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای و متون معتبر حاکی از این نتیجه است که رویکرد پست مدرن با ساختار شکنی گفتمان مسلط علمی پوزیتیویسم باعث تلفیق و التقاط روش شناختی شده که این خود مطالعات میان رشته ای را به همراه دارد.

پژوهش حاضر با هدف طراحی مدل جامع سکوت سازمانی بر مبنای ارکان پنج گانه سازمان انجام شد. روش مطالعه از نوع توصیفی و کیفی است که در دو مرحله کتابخانه ای و دلفی انجام شده است. در مرحله اول با استفاده از ادبیات پژوهش، مؤلفه های سکوت سازمانی شناسایی شدند سپس بر مبنای ارکان پنج گانه سازمانی (محیط، افراد، ساختار، اهداف و فن آوری)، چارچوب مفهومی پیشنهادی سکوت سازمانی به دست آمد. جامعه آماری شامل استادان دانشگاه های پیام نور، علامه طباطبایی، تهران، شهید بهشتی و مدیران تجربی در شهر تهران است و از روش نمونه گیری گلوله برفی استفاده شده است. از تک تک سؤالات در تمامی دورهای دلفی آزمون t تک نمونه ای و همچنین میانگین و انحراف معیار به عمل آمد و ضریب همبستگی کندال برای تمامی ابعاد محاسبه شد. نتایج نشان داد تمامی گویه ها معنی دار هستند و عوامل مربوط به اهداف دارای بیشترین توافق، بعد از آن عوامل فناوری، محیط درونی (اجتماعی-فرهنگی)، فردی مدیران، ساختاری، محیط بیرونی و عوامل فردی کارکنان قرار دارند. در پایان مدل نهایی سکوت سازمانی  براساس پنج رکن سازمان طراحی شد. بنابراین می توان نتیجه گیری کرد هر پنج بُعد سازمان و ابعاد آن می توانند در بروز سکوت سازمانی مؤثر باشند و لازم است مدیران برای ایجاد پویایی سازمانی به هر پنج بُعد سازمان توجه کافی کنند.

مطالعه رابطه سرمایه فرهنگی با هویت اجتماعی دانش آموزان متوسطه پسر شهر تبریز هدف اصلی پژوهش بوده ، جامعه آماری این پژوهش دانش آموزان متوسطه پسر شهر تبریز در سال تحصیلی90-89می باشد .که با روش نمونه گیری تصادفی تعداد400نفر به عنوان نمونه آماری تحقیق از طریق فرمول کوکران  انتخاب شدند .روش تحقیق پیمایشی ، وابزار گرداوری اطلاعات پرسشنامه بوده  ، در این تحقیق جهت تحلیل یافته ها از آمار توصیفی مثل فراوانی ، درصد فراوانی ،میانگین ، انحراف معیار ، پراگندگی وآمار استنباطی همچون ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند گانه استفاده گردید .هویت اجتماعی در ابعاد ملی ودینی با استفاده از دیدگاه کنش متقابل نمادی وسرمایه فرهنگی با استفاده از نظریه بوردیو  از سه بخش تجسم یافته ، عینیت یافته ،ونهادی شده تشکیل می شود .شامل دانشها ، مهارت ها وهنرهایی است که دانش آموزان آن را از طریق آموزش و زمینه های فرهنگی به دست می آورد.نتایج بدست آمده نشان می دهد که برای شکل گیری هویت اجتماعی ،وجود ابعاد سه گانه سرمایه فرهنگی در کنار هم مؤثر هستند ولی از نگاه دانش آموزان بعد نهادی سرمایه فرهنگی نقش بیشتری در شکل گیری هویت اجتماعی آنها دارد .با توجه به نتایج به دست آمده بین سرمایه فرهنگی وهویت اجتماعی در ابعاد ملی ودینی رابطه  معنادار و مثبت وجود دارد.

نتایج مطالعات گوناگون در سازمان های دولتی مختلف نشان می دهد که در حال حاضر، روش ها و سبک های آموزش کارکنان با کاستی ها و چالش های گوناگونی روبه روست و اثربخشی آموزش ها، مطابق انتظارات ذینفعان نیست. ازاین رو، به نظر می رسد رویکردهای متداول برای مطالعه و آسیب شناسی آموزش های سازمانی بسنده نباشد و این موضوع، نیازمند نگاهی جامع نگرانه تر و ژرف کاوانه تر است. این پژوهش، در پاسخ به این نیاز شکل گرفته و هدف از آن ارائه رویکردی نوینی برای آسیب شناسی آموزش کارکنان در سازمان های دولتی و ارائه راهکارهای بدیل در این زمینه بوده است. بدین منظور از روش تحلیل لایه ای علت ها که مبتنی بر تحلیل موضوعات در سطوح مختلف و بدیل یابی برای آینده آن هاست، استفاده شده است. شیوه گردآوری و تجزیه وتحلیل داده ها مبتنی بر فرایندی کیفی و خبره محور (مرور ادبیات، مصاحبه نیمه ساختاریافته و پنل خبرگان) است. بر این اساس، علل ناکارآمدی روش ها و رویکردهای آموزشی در سازمان های دولتی، در چهار سطح لیتانی، ساختاری، گفتمان/جهان بینی و استعاره/اسطوره شناسایی شده و مبتنی بر آن، در هر سطح، بدیل هایی که می توانند سناریوهای متفاوتی پیش روی آموزش کارکنان بگشایند، طرح شده است. نتایج این پژوهش بر توسعه رویکردهای آموزشی مبتنی بر داستان گویی که ریشه در ادبیات، دین، هنر و پیش زمینه های تاریخی و ذهنی ایرانیان دارد، تأکید می کند. بر این اساس، بهره گیری از سبک های یادگیری مبتنی بر موردکاوی، روایت گری، کارگاه های مشارکتی و گفتمان های نوین در حوزه توسعه سرمایه انسانی، بستری پویا برای بهبود رویکردهای آموزشی در این سازمان ها فراهم می کند.